Ἰωάννης Δ. Καραβιδόπουλος
Εισήγηση στη συνάντηση Βιβλικών Θεολόγων του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης τον
Μάρτιο του 1998. Δελτίο Βιβλικών Μελετών, τομ. 17, Ιαν-Ιουν. 1998
Μέθοδος της ανταποκρισης του αναγνώστη
(Reader-Response Criticism)13
Ξεκινώντας από τις διαδεδομένες στην εποχή μας απόψεις
του γάλλου φιλοσόφου Jacques Derrida για τη σχέση κειμένου και αναγνώστη, η
μέθοδος αυτή δεν ενδιαφέρεται για τα κλασικά ερωτήματα: ποιος, πότε, που και
γιατί έγραψε το κείμενό του, αλλά ποιά σχέση και αλληλεπίδραση
δημιουργείται μεταξύ κειμένου και σημερινού αναγνώστη, ο οποίος μπορεί να
δει στο κείμενο ό,τι δεν βλέπει ένας άλλος αναγνώστης -κάτι δηλ. που
συμβαίνει συνήθως με την ποίηση ή με τα μοντέρνα έργα τέχνης. Είναι μια
ερμηνευτική προσέγγιση που συντελείται κατά την επαφή του αναγνώστη με το
κείμενο, με την ανάγνωση δηλ. του κειμένου και με την επίδραση που ασκεί το
κείμενο στον αναγνώστη κατά την ανάγνωση. Όλη η διαδικασία γίνεται όχι απο
το συγγραφέα αλλά από τον αναγνώστη, ο οποίος ανακαλύπτει, δημιουργεί,
οικοδομεί. Κάπως ειρωνικά γράφει ένας παρουσιαστής της μεθόδου: Η μέθοδος
αυτή είναι ένα picknick, στο οποίο ο συγγραφέας του κειμένου προσφέρει τις
λέξεις και ο αναγνώστης τις σημασίες (G. Schunack).
Οι οπαδοί της νέας αυτής φιλολογικής προσέγγισης
αναζητούν το νόημα του κειμένου όχι απο την πλευρά του συγγραφέα του και του
σκοπού που επιδίωκε όταν το έγραφε αλλά από την πλευρά του αναγνώστη κάθε
εποχής. Ξεκινούν από την άποψη ότι το κάθε κείμενο είναι ‘ουσιαστικά
διπολική οντότητα’ και μένει ατελές εάν στον ένα πόλο που είναι ο συγγραφέας
δεν προστεθεί ο άλλος που είναι ο αναγνώστης, εάν δηλαδή δεν συνεργήσει ο
‘αποδέκτης’ του κειμένου, ο κάθε ‘αποδέκτης’ ο οποίος, σύμφωνα με τη θεωρία
της ‘αναγνωστικής ανταπόκρισης’, μπορεί να εντοπίσει και ένα διαφορετικό
νόημα, ανάλογα με τη δική του αφομοιωτική ικανότητα και δημιουργική
ενέργεια. Υπάρχει μια ‘απροσδιοριστία’ (indeterminacy) μεταξύ κειμένου και
αναγνώστη. Με άλλα λόγια το κάθε κείμενο μπορεί να έχει πολλές ερμηνείες
ανάλογα με τον αναγνώστη ή ακόμη και από τον ίδιο τον αναγνώστη σε
διαφορετική ανάγνωση.
Κρίνοντας την προσέγγιση αυτή ο π. John Breck στο βιβλίο
του The Shape of Biblical Language, 1994, παρατηρεί ότι απομακρυνόμενοι από
το στόχο του συγγραφέα και δεχόμενοι την αρχή της απροσδιοριστίας του
αναγνώστη καταλήγουμε σε σχετικοποίηση του κειμένου, αφού εκείνο που έχει
σημασία κατά τη φιλολογική αυτή μέθοδο είναι η άποψη του αναγνώστη και όχι
του συγγραφέα του κειμένου και της κοινότητας που το διετήρησε.
Προηγούμενη /
Επόμενη σελίδα
Εισαγωγή
_______________________
Σημειώσεις:
13. Γενικότερα για τη μέθοδο αυτή βλ. J. Ρ.
Tompkins (ed), Reader-Response criticism. From Formalism to
post-Structuralism, 1980· R. Detweiler (ed.), Reader Response
Approaches to Biblical and Secular Texts, 1985· R.Μ. Fowler, Let the Reader
understand. Reader-Response criticism and the Gospel of Mark, 1991, και το
συλλογικό έργο The Postmodern Bible, 1995, σ. 20-69.
ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ
