Ἰωάννης Δ. Καραβιδόπουλος
Εισήγηση στη συνάντηση Βιβλικών Θεολόγων του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης τον
Μάρτιο του 1998. Δελτίο Βιβλικών Μελετών, τομ. 17, Ιαν-Ιουν. 1998
Ρητορική ανάλυση των βιβλικών κειμένων8
Δεν πρόκειται για ανάλυση της γλώσσας των κειμένων ή των
ρητορικών σχημάτων, αλλά για μια ερμηνευτική κατανόηση του κειμένου μέσω της
γλώσσας που χρησιμοποιεί. Το κάθε κείμενο έχει, κατά την προσέγγιση αυτή,
μια λειτουργία επικοινωνιακή, έχει επιχειρηματολογία και αποβλέπει σε ένα
στόχο. Αυτόν εξετάζει η ρητορική ανάλυση και αναγνωρίζει στη δομή του
κειμένου τα εξής μέρη: Exordium, narratio, argumentatio, peroratio, που
είναι μέρη και σχήματα και της αρχαίας ρητορικής. Προσπαθεί να διαγνώσει τη
στρατηγική του συγγραφέα στην επίτευξη του κεντρικού στόχου του. Π.χ. μια
τέτοια ρητορική ανάλυση του κατά Ιωάννην οδηγεί τον J. Zumstein, L’Evangile
Johannique: une stratégie du croire (Miettes exégètiques, 1991, σ. 237-252),
στο να περιγράψει τη στρατηγική του Δ' ευαγγελιστή που οδηγεί τον αναγνώστη
στην πίστη με κέντρο το σταυρό και την ανάσταση του Χριστού. Κάποιος άλλος
ερμηνευτής, αναλύοντας την προς Φιλιππησίους επιστολή και επισημαίνοντας τη
στρατιωτική ορολογία του Παύλου για την προέλαση του Ευαγγελίου ακόμη και
μέσα απο τα δεσμά του, μιλάει για στρατιωτική ρητορική του Παύλου ή για τη
ρητορική της επιτυχίας του Ευαγγελίου (J. S. Vos, Phil 1,12-26 und die
Rhetorik des Erfolges, Εισήγηση στο 15ο Colloquio Paolino, Ρώμη, Σεπτ.
1997). Γενικά μπορούμε να πούμε, σε γενικές γραμμές, οτι αυτό που οι
Γερμανοί ονομάζουν ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου, οι Αμερικανοί (και
Άγγλοι) το ονομάζουν ρητορική προσέγγιση ή ανάλυση, εφόσον η κατανόηση ενός
κειμένου δια μέσου της γλώσσας του είναι υπόθεση της Ρητορικής9.
Το πόση έκταση έχει αυτή η μέθοδος σήμερα της ρητορικής ανάλυσης το
αντιλαμβάνεται κανείς όταν ρίξει μια ματιά στη διεθνή βιβλιογραφία ή λάβει
μέρος σε ένα διεθνές βιβλικό συνέδριο.
Θα πρέπει τέλος να σημειώσουμε οτι η ρητορική ανάλυση, όπως κατά μεγάλο
μέρος και οι άλλες σημερινές τάσεις, απορρέουν απο τον Στρουκτουραλισμό10,
από τη δομική ανάλυση του κειμένου, όχι ως προς το μήνυμα ή τις ιδέες που
αυτό περιέχει αλλά ως προς τη γλωσσική του δομή, μια κατεύθυνση που αρχικά
συνδέθηκε με τη γλωσσολογία (F. Saussure) και κατόπιν με την ανθρωπολογία
(C. Levi-Strauss), την ψυχανάλυση, την ιστορία, τη σπουδή του πολιτισμού
κ.ά. και βλάστησε κυρίως επί γαλλικού εδάφους και που συνίσταται στην
αποκρυπτογράφηση του ‘σημειωτικού’ κώδικα που εκφράζεται μέσα απo το
κείμενο. Η γλώσσα για τους στρουκτουραλιστές έχει δική της οντολογική
υπόσταση: δεν διαμορφώνεται απο τον άνθρωπο αλλά αυτή τον διαμορφώνει. Σ’
αυτή την παραδοχή άλλωστε είχε στηριχθεί και η Νέα Ερμηνευτική της Κ.Δ. στη
μετα-Μπουλτμάνεια εποχή11.
Ακόμη, πριν προχωρήσουμε στις άλλες μεθόδους και
κατευθύνσεις που προϋποθέτουν τον Στρουκτουραλισμό πρέπει να προσθέσουμε ότι
οι Στρουκτουραλιστές που ασχολούνται κυρίως με τα φιλολογικά κείμενα
προσπαθούν να διαμορφώσουν μια ‘γραμματική’ που διέπει τις αφηγήσεις
ανεξαρτήτως απο το αν αυτές αναφέρονται στη μυθολογία, στη φιλολογία, στην
πολιτική, κ.λπ. και συνήθως προχωρούν απο τα επιμέρους στοιχεία στα γενικά,
απο τις ‘δομές επιφάνειας’ στις ‘δομές βάθους’. Στα βιβλικά κείμενα
εφαρμόστηκε και εξακολουθεί να εφαρμόζεται ο Στρουκτουραλισμος είτε με μια
λιγότερο φιλόδοξη τάση στην εξέταση της γλωσσικής δομής ενός κειμένου, στην
αναζήτηση σχημάτων λόγου κλπ. είτε με μια βαθύτερη τάση μελέτης της
υπεριστορικής και διαπολιτισμικής σκέψης των βιβλικών συγγραφέων.
Προηγούμενη σελίδα /
Επόμενη σελίδα
_______________________
Σημειώσεις:
8. G. Schunack, οπ. παρ., σ.36-41. G.A.Kennedy, ΝΤ
Interpretation through Rhetorical Criticism, 1984· F.W. Hages, Second
Thessalonians as a Document of Early Christian Rhetoric, 1984· Β. L. Mack,
Rhetoric and the New Testament 1990· Μ. Warner (ed.), The Bible as Rhetoric,
1990· S. Porter-Th. Obricht, The Rhetoric and the Ν.Τ. Essays from the 1992
Heidelberg Conference, 1993· The Rhetorical Analysis of Scripture. Essays
from the 1995 London Conference, 1997· R. Meynet, Rhetorical Analysis. Αn
Introduction to biblical Rhetoric, 1998. Πρβλ. και τη διατριβή του
Κ.Νικολακόπουλου, Καινή Διαθήκη και Ρητορική, 1993.
9. G. Schunack, όπ. παρ., σ. 37.
10. Βλ. Α.Μ. Johnson (ed), Structuralism and Biblical
Hermeneutics, 1977· The New Testament and Structuralism, 1977· R. Μ. Polzin,
Biblical Structuralism, 1977.
11. Βλ. Σ.Αγουρίδη, Η Ερμηνευτική των ιερών κειμένων,
1979, σ. 213-214.
ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ
