On Line Library of the Church of Greece

Olivier Clement

Ο Κόσμος των εικόνων [πρόλογος]

Μετάφραση από τα Γαλλικά: Δήμητρα Καραμπέρη

Θα πρέπει να νιώθουμε ευγνωμοσύνη προς τις εκδόσεις Ides et Calendes, από το Neuchâtel, που ανέλαβαν την έκδοση στα γαλλικά της γερμανικής συλλογής "Ο Κόσμος των Εικόνων", με επιβλέποντα τον Martin Winkler. Δύο τόμοι έκαναν την εμφάνισή τους αυτές τις μέρες: Μαρία, η Μητέρα του Θεού, από τον N.-Ρ. Gerhard και οι Ημέρες Εορτών, από τον Martin Winkler (που αναλύθηκε περαιτέρω από την κα Behr-Sigel στις "Σκέψεις γύρω από το τέμπλο").

Η μετάφραση, που έγινε από τους Jean-Philippe και Brigitte Ramseyer, είναι παραδειγματική ως προς την συμπαγή ευστάθειά της. Είναι συγκινητικό σημάδι το ότι ο πρώτος τόμος που εμφανίστηκε είναι αφιερωμένος στη Μητέρα του Θεού (που η Ορθοδοξία, ωστόσο, δεν την αναγνωρίζει ως "συλ-λυτρώτρια", αντίθετα με αυτό που πρεσβεύει ο Μ.Winkler, σ.6). Μια μεγάλη εισαγωγή τοποθετεί θεολογικά και λειτουργικά τη λατρεία της Παναγίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία (δεν μπορούμε παρά να υποκλιθούμε σε αυτή την εκκλησιαστική παρεμβολή της ανατολικής αισθητικής) και δείχνει ότι ένα κοινό αρχέγονο πρότυπο (που αποδίδεται από την παράδοση σε μια εικόνα του Αγίου Λουκά) δίνει σε όλες τις γνήσιες εικόνες της Παρθένου την ομοιότητά τους: η οποία δεν είναι φωτογραφική, αλλά κοινωνός (σαν αποκρυπτογράφηση μιας προσωπικής παρουσίας). Από εδώ προέρχεται και η διαφορετική ποικιλομορφία της, αφού η εικόνα, δεν τονίστηκε αρκετά αυτό, αν επιτρέπει μια συνάντηση, εκφράζει ήδη αυτή του ζωγράφου με το πρωτότυπο (πρβλ. με μερικούς Έλληνες και πνευματικούς Βυζαντινούς Πατέρες το θέμα της πολλαπλότητας των όψεων του Χριστού ανάλογα με την έμπνευση του προσώπου του μελετητή). 

Η εισαγωγή παρουσιάζει με μεγάλη ακρίβεια τους κυριότερους τύπους εικόνων της Παρθένου (σπάνια χωρισμένης από τον Υιό της): η Παρθένος με το Σημάδι, σε στάση προσευχής, σύμφωνα με τον Ησ. 7,14, απεικονίζει την Εκκλησία μέσα στην ενότητα των δύο Διαθηκών, η ιερατική Οδηγήτρια, "αυτή που οδηγεί (Αυτή που είναι) ο δρόμος", και η υπέροχη Ελεούσα, η γεμάτη στοργή.

Ακολουθούν 16 έγχρωμες χαλκογραφίες πολύ καλά σχολιασμένες (ο τόμος έχει 80 σ.), αναπαραγωγές από εικόνες του γερμανικού μουσείου του Recklinghausen: ρωσικές εικόνες του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα, ανάμεσα στις οποίες μια θαυμάσια Ελεούσα (χαλκ. 7, με χρώματα ίσως λίγο παραμορφωμένα με γούστο υπερβολικά μοντέρνο) και μια Παρθένος που θηλάζει του 16ου αιώνα της οποίας το κοσμικό περιβάλλον αναγγέλλει περιέργως τις σοφιολογικές έρευνες, πολύ όμορφες ελληνικές και βαλκανικές εικόνες: η τελευταία χαλκογραφία από τα Βαλκάνια, τέλος 18ου αιώνα, μας κάνει να σκεφτόμαστε τον Chagall (ποιος λοιπόν θα μελετήσει τις σχέσεις της αναγεννημένης ησυχαστικής ευαισθησίας με αυτή του πρόσφατου χασιδισμού;)

Προετοιμάζεται μια ολόκληρη σειρά τόμων σχετικά με τις εικόνες του Χριστού, των αγγέλων και των προφητών, των αγίων… Μικρά φιλικά βιβλία που θα γίνουν οικεία στους ορθοδόξους και στους φίλους της Ορθοδοξίας: περιπλάνηση, η οποία θα μπορούσε να καθορίσει έναν από τους άξονες της εις βάθος ιστορίας εκείνου του καιρού, της Ανατολής στη χώρα της Γερμανίας, της Γερμανίας σε μια χώρα ομιλούσα τη γαλλική από την Ελβετία, μέσω μιας ορθόδοξης μαρτυρίας για -και από- "τα μάτια της ψυχής".

Ο Κόσμος των Εικόνων: αρχική σελίδα