ΟΙΚΟΣ ΤΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ
ΜΥΡΙΟΒΙΒΛΟΣ
1 Μὴ ταρασσέσθω ὑμῶν ἡ καρδία· πιστεύετε εἰς τὸν Θεόν, καὶ εἰς ἐμὲ πιστεύετε. 2 ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ πατρός μου μοναὶ πολλαί εἰσιν· εἰ δὲ μή, εἶπον ἂν ὑμῖν. πορεύομαι ἑτοιμάσαι τόπον ὑμῖν·[1]
εἰ μὴ πολλαὶ τοιγαροῦν ἦσαν αἱ παρὰ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ μοναὶ͵ ταύτης ἂν ἕνεκεν τῆς αἰτίας προαποδημήσειν ἔφη͵ ὡς δηλονότι προετοιμάσαι τὰ τῶν ἁγίων ἐνδιαιτήματα· πολλὰς δὲ οὔσας εἰδὼς προητοιμασμένας ἤδη͵ καὶ τῶν ἀγαπώντων Θεὸν περιμενούσας τὴν ἄφιξιν͵ οὐχὶ ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας ἀποδημήσων͵ φησὶν͵ ἀλλὰ τῆς ἀνόδου τῆς πρὸς τὸ ἄνω͵ νομὴν ὥσπερ τινὰ καὶ τόπον προευτρεπίσων ὑμῖν͵ καὶ τὸ πάλαι δύσβατον ἐξομαλιῶν. ἄβατος γὰρ ἦν ἀνθρώποις παντελῶς ὁ οὐρανὸς͵ καὶ οὐ πεπάτηκε πρότερον πώποτε σὰρξ τὸ καθαρὸν ἐκεῖνο καὶ πάναγνον τῶν ἀγγέλων χωρίον͵ ἐνεκαίνισε δὲ πρῶτος ἡμῖν τὴν εἰς αὐτὸν ἄνοδον ὁ Χριστὸς͵ καὶ τόπον ἔδωκεν ἀνόδου τῆς εἰς οὐρανὸν τῇ σαρκὶ͵ ἀπαρχὴν ὥσπερ τινὰ τῶν κεκοιμημένων͵ καὶ ἐν γῆς χώματι κειμένων͵ ἑαυτὸν ἀνακαινίσας τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ͵ καὶ πρῶτος ἄνθρωπος ὀφθεὶς τοῖς ἐν οὐρανῷ. … ἀνέβη δὲ νῦν ὡς ἄνθρωπος ἀσυνήθως τε καὶ ξένως ἐμφανισθῆναι ὁ πάλαι γυμνὸς ἀνθρωπότητος Λόγος. δι΄ ἡμᾶς δὲ τοῦτο καὶ ὑπὲρ ἡμῶν͵ ἵνα καὶ ὡς ἄνθρωπος εὑρεθεὶς͵ ὡς Υἱὸς ἐν δυνάμει καὶ μετὰ σαρκὸς ἀκούσας καθόλου Κάθου ἐκ δεξιῶν μου͵ τῆς υἱοθεσίας τὴν δόξαν ὅλῳ δι΄ ἑαυτοῦ παραπέμψῃ τῷ γένει· εἷς γάρ ἐστιν ἐξ ἡμῶν͵ καθὸ πέφηνεν ἄνθρωπος͵ ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς͵ εἰ καὶ ὑπὲρ πᾶσάν ἐστιν τὴν κτίσιν͵ καὶ ὁμοούσιος τῷ ἰδίῳ γεννήτορι͵ καθὸ πέφηνεν ἐξ αὐτοῦ Θεὸς ἐκ Θεοῦ καὶ φῶς ἐκ φωτὸς κατὰ ἀλήθειαν.[2]
3 καὶ ἐὰν πορευθῶ καὶ ἑτοιμάσω ὑμῖν τόπον, πάλιν ἔρχομαι καὶ παραλήψομαι ὑμᾶς πρὸς ἐμαυτόν, ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ, καὶ ὑμεῖς ἦτε.[3]
4 καὶ ὅπου ἐγὼ ὑπάγω οἴδατε, καὶ τὴν ὁδόν οἴδατε.[6] 5 Λέγει αὐτῷ Θωμᾶς· Κύριε, οὐκ οἴδαμεν ποῦ ὑπάγεις· καὶ πῶς δυνάμεθα τὴν ὁδὸν εἰδέναι; 6 λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή·[7]
οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν πατέρα εἰ μὴ δι’ ἐμοῦ.
7 εἰ ἐγνώκειτέ με, καὶ τὸν πατέρα μου ἐγνώκειτε ἄν· καὶ ἀπ’ ἄρτι γινώσκετε αὐτὸν καὶ ἑωράκατε αὐτόν. 8 Λέγει αὐτῷ Φίλιππος· Κύριε, δεῖξον ἡμῖν τὸν πατέρα καὶ ἀρκεῖ ἡμῖν. 9 λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Τοσοῦτον χρόνον μεθ’ ὑμῶν εἰμι, καὶ οὐκ ἔγνωκάς με, Φίλιππε; [10] ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν πατέρα· καὶ πῶς σὺ λέγεις, δεῖξον ἡμῖν τὸν πατέρα; [11]
10 οὐ πιστεύεις ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί ἐστι; [14] τὰ ῥήματα ἃ ἐγὼ λαλῶ ὑμῖν, ἀπ’ ἐμαυτοῦ οὐ λαλῶ· ὁ δὲ πατὴρ ὁ ἐν ἐμοὶ μένων αὐτὸς ποιεῖ τὰ ἔργα. 11 πιστεύετέ μοι ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί· εἰ δὲ μή, διὰ τὰ ἔργα αὐτὰ πιστεύετέ μοι. 12 ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὁ πιστεύων εἰς ἐμὲ, τὰ ἔργα ἃ ἐγὼ ποιῶ κἀκεῖνος ποιήσει, καὶ μείζονα τούτων ποιήσει, [15] ὅτι ἐγὼ πρὸς τὸν πατέρα μου πορεύομαι,
13 καὶ ὅ,τι ἂν αἰτήσητε ἐν τῷ ὀνόματί μου, τοῦτο ποιήσω, ἵνα δοξασθῇ ὁ πατὴρ ἐν τῷ υἱῷ. 14 ἐάν τι αἰτήσητέ με ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐγὼ ποιήσω. 15 Ἐὰν ἀγαπᾶτέ με, τὰς ἐντολὰς τὰς ἐμὰς τηρήσατε, 16 καὶ ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν πατέρα καὶ ἄλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἵνα μένει μεθ’ ὑμῶν εἰς τὸν αἰῶνα, [17] 17 τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ ὁ κόσμος οὐ δύναται λαβεῖν, ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτὸ οὐδὲ γινώσκει αὐτὸ· ὑμεῖς δὲ γινώσκετε αὐτό, ὅτι παρ’ ὑμῖν μένει καὶ ἐν ὑμῖν ἔσται. [18]
18 Οὐκ ἀφήσω ὑμᾶς ὀρφανούς· ἔρχομαι πρὸς ὑμᾶς. 19 ἔτι μικρὸν καὶ ὁ κόσμος με οὐκέτι θεωρεῖ, ὑμεῖς δὲ θεωρεῖτέ με, ὅτι ἐγὼ ζῶ καὶ ὑμεῖς ζήσεσθε. [20] 20 ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ γνώσεσθε ὑμεῖς ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ πατρί μου καὶ ὑμεῖς ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν ὑμῖν. 21 ὁ ἔχων τὰς ἐντολάς μου καὶ τηρῶν αὐτὰς, ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με· ὁ δὲ ἀγαπῶν με ἀγαπηθήσεται ὑπὸ τοῦ πατρός μου, καὶ ἐγὼ ἀγαπήσω αὐτὸν καὶ ἐμφανίσω αὐτῷ ἐμαυτόν.
22 Λέγει αὐτῷ Ἰούδας, οὐχ ὁ Ἰσκαριώτης· Κύριε, καὶ τί γέγονεν ὅτι ἡμῖν μέλλεις ἐμφανίζειν σεαυτὸν καὶ οὐχὶ τῷ κόσμῳ;
23 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· Ἐάν τις ἀγαπᾷ με, τὸν λόγον μου τηρήσει, καὶ ὁ πατήρ μου ἀγαπήσει αὐτόν, καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα καὶ μονὴν παρ’ αὐτῷ ποιήσομεν.[25]
24 ὁ μὴ ἀγαπῶν με τοὺς λόγους μου οὐ τηρεῖ· καὶ ὁ λόγος ὃν ἀκούετε οὐκ ἔστιν ἐμὸς, ἀλλὰ τοῦ πέμψαντός με πατρός. 25 Ταῦτα λελάληκα ὑμῖν παρ’ ὑμῖν μένων· 26 ὁ δὲ παράκλητος, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ὃ πέμψει ὁ πατὴρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει πάντα καὶ ὑπομνήσει ὑμᾶς πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν.
27 Εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν· οὐ καθὼς ὁ κόσμος δίδωσιν, ἐγὼ δίδωμι ὑμῖν. μὴ ταρασσέσθω ὑμῶν ἡ καρδία μηδὲ δειλιάτω.
28 ἠκούσατε ὅτι ἐγὼ εἶπον ὑμῖν, ὑπάγω καὶ ἔρχομαι πρὸς ὑμᾶς· εἰ ἠγαπᾶτέ με, ἐχάρητε ἄν ὅτι εἶπον, πορεύομαι πρὸς τὸν πατέρα· ὅτι ὁ πατὴρ μου μείζων μού ἐστι.[29]
29 καὶ νῦν εἴρηκα ὑμῖν πρὶν γενέσθαι, ἵνα ὅταν γένηται πιστεύσητε. 30 οὐκέτι πολλὰ λαλήσω μεθ’ ὑμῶν· ἔρχεται γὰρ ὁ τοῦ κόσμου ἄρχων, καὶ ἐν ἐμοὶ οὐκ ἔχει οὐδέν· 31 ἀλλ’ ἵνα γνῷ ὁ κόσμος ὅτι ἀγαπῶ τὸν πατέρα, καὶ καθὼς ἐνετείλατό μοι ὁ πατήρ, οὕτω ποιῶ. ἐγείρεσθε, ἄγωμεν ἐντεῦθεν.
[1] “Ἐπεὶ οὖν ταῦτα λογιζομένους εἰκὸς ἦν αὐτοὺς καὶ ἐκστῆναι͵ ὅρα πῶς αὐτοὺς παραμυθεῖται͵ Μὴ ταρασσέσθω ὑμῶν ἡ καρδία͵ λέγων· τούτῳ πρώτῳ τῆς θεότητος αὐτοῦ τὴν δύναμιν ἐνδεικνύμενος͵ ὅτι ἃ κατὰ ψυχὴν εἶχον͵ ταῦτα οἶδε καὶ εἰς μέσον ἄγει. Πιστεύετε εἰς τὸν Θεὸν͵ καὶ εἰς ἐμὲ πιστεύετε· τουτέστι͵ πάντα παρελεύσεται τὰ δεινά. Ἡ γὰρ εἰς ἐμὲ πίστις καὶ τὸν γεγεννηκότα δυνατωτέρα τῶν ἐπιόντων ἐστὶ͵ καὶ οὐδὲν ἐάσει κρατῆσαι τῶν δυσχερῶν. Εἶτα ἐπάγει· Ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ Πατρός μου μοναὶ πολλαί εἰσιν. Ὥσπερ τὸν Πέτρον ἀλύοντα παραμυθεῖται λέγων· Ἀκολουθήσεις δὲ ὕστερον· οὕτω καὶ τούτοις ταύτην τὴν ἐλπίδα ὑποφαίνει. Ἵνα γὰρ μὴ νομίσωσιν ἐκείνῳ μόνῳ τὴν ἐπαγγελίαν δεδόσθαι͵ φησίν· Ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ Πατρός μου μοναὶ πολλαί εἰσιν. Εἰ δὲ μὴ͵ εἶπον ἂν ὑμῖν͵ Πορεύομαι ἑτοιμάσαι τόπον ὑμῖν· τουτέστιν͵ ὅτι καὶ ὑμᾶς ἐκεῖνος ὁ χῶρος δέξεται ὁ καὶ τὸν Πέτρον”. Χρυσόστομος, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, PG 59.396.
[2] Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, τ. 2, σ. 403.
[3] “Οὗ κατασκηνώσει τὸ ὄνομά μου ἐν μέσῳ οἴκου Ἰσραὴλ εἰς τὸν αἰῶνα. Οὐκ εἶπε͵ κατεσκήνωσεν͵ ἀλλὰ κατασκηνώσει· κατασκηνώσει δὲ εἰς τὸν αἰῶνα ἁγίων ἐν μέσῳ͵ καὶ τῶν ἀληθῶς Ἰσραὴλ ὀνομαζομένων͵ καὶ ὁρᾷν αὐτὸν δυναμένων͵ ὡς ἰδεῖν ἀνθρώπῳ δυνατόν· οὐκ ἐν τῷ τύπῳ͵ ἀλλ΄ ἐν τῇ ἀληθείᾳ. Τύπος δὲ ἦν τῶν ἐπουρανίων ἐκεῖνα. Ὅρα γὰρ͵ φησὶ͵ ποιήσῃς πάντα κατὰ τὸν τύπον τὸν δειχθέντα σοι ἐν τῷ ὄρει. Ἀψευδὴς τοίνυν ἡ ὑπόσχεσις· καὶ γὰρ ὁ Δεσπότης Χριστὸς ταύτην βεβαιῶν πρὸς τοὺς ἱεροὺς ἀποστόλους ἔφη· Πολλαὶ μοναὶ παρὰ τῷ Πατρί μου· εἰ δὲ μή γε͵ ἔλεγον ὅτι πορεύσομαι͵ καὶ ἑτοιμάσω τόπον ὑμῖν· πάλιν ἐλεύσομαι͵ καὶ παραλήψομαι ὑμᾶς πρὸς ἐμαυτὸν͵ ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ͵ καὶ ὑμεῖς ἦτε. Ἐν τῷ τύπῳ τοίνυν οὔτε κατεσκήνωσεν͵ οὔτε κατασκηνώσει ὁ Θεὸς εἰς τὸν αἰῶνα· κατεψηφίσατο γὰρ αὐτῶν͵ λέγων· Ἰδοὺ ἀφίεται ὁ οἶκος ὑμῶν ἔρημος. Προσήκει τοίνυν ἀπὸ τῶν τύπων ἐπὶ τὴν ἀλήθειαν ἀναβαίνειν͵ κἀκείνην ἀναμένειν τοῦ Θεοῦ τὴν κατασκήνωσιν”. Θεοδώρητος, Εἰς Ἰεζεκιήλ, PG 81.1228-9.
[4] Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, τ. 2, σ. 405.
[5] Ὠριγένης, Κατὰ Κέλσου, κεφ. 6, ἑν. 20.
[6] “Τοῦτο δὲ λέγει͵ ἐπεὶ συνεῖδεν αὐτῶν τὴν ψυχὴν τοῦτο λοιπὸν ζητοῦσαν μαθεῖν. Ὁ μὲν γὰρ Πέτρος οὐχ ὑπὲρ τοῦ μαθεῖν͵ ἀλλ΄ ὥστε ἀκολουθῆσαι͵ ἔλεγεν ὅπερ ἔλεγεν. Ἐπειδὴ δὲ ἐπετιμήθη ἐκεῖνος͵ καὶ ὃ τέως ἀδύνατον ἐδόκει εἶναι͵ δυνατὸν αὐτὸς ἀπεφήνατο͵ ἀδύνατον δὲ φανὲν͵ εἰς ἐπιθυμίαν αὐτὸν ἤγαγε τοῦ γνῶναι μετὰ ἀκριβείας αὐτό· διὰ τοῦτο τούτοις φησί· Καὶ τὴν ὁδὸν οἴδατε. Ὥσπερ γὰρ εἰπὼν͵ Ἀπαρνήσῃ με͵ μηδενὸς μηδὲν προφθεγξαμένου͵ καὶ τὰ ἐν τῇ καρδίᾳ ἐρευνῶν ἔλεγε͵ Μὴ ταράττεσθε· οὕτω καὶ ἐνταῦθα εἰπὼν͵ ὅτι Οἴδατε͵ τὴν ἐπιθυμίαν ἐδήλου τὴν ἐν τῇ διανοίᾳ αὐτῶν͵ καὶ αὐτὸς αὐτοῖς δίδωσι πρόφασιν τοῦ ἐρωτῆσαι”. Χρυσόστομος, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, PG 59.397.
[7] “Εἰ θέλεις εὑρεῖν τὴν ὁδὸν τὴν ἀπάγουσαν εἰς τὴν ζωήν͵ ἐν τῇ ὁδῷ αὐτὴν ζήτει͵ κἀκεῖ αὐτὴν εὑρίσκεις͵ τῇ εἰπούσῃ· Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή. Πλὴν σφόδρα ἐμπόνως ζήτει͵ διότι ὀλίγοι εἰσὶν οἱ εὑρίσκοντες αὐτήν͵ καὶ μήπως τῶν ὀλίγων ἀπολειφθείς͵ μετὰ τῶν πολλῶν εὑρεθήσῃ”. Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, Περὶ ἀγάπης, 2, 80.
[8] Γρηγόριος Νύσσης, Εἰς τὸ Ἄσμα Ἀσμάτων, τ. 6, σ. 353-4.
[9] Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, τ. 2, σελ. 411-2. “Τοῦτο δὲ λέγει δεικνὺς͵ ὅτι αὐτοῦ χρεία εἰς τὸ προσαχθῆναι τῷ Πατρί. Εἰ τοίνυν ὁ Πατὴρ ἕλκει͵ ὁ Υἱὸς χειραγωγεῖ͵ τὸ Πνεῦμα φωτίζει͵ τί ἁμαρτάνουσιν οἱ μήτε ἑλκυσθέντες͵ μήτε χειραγωγηθέντες͵ μήτε φωτισθέντες; Ὅτι μὴ παρέχουσιν ἀξίους ἑαυτοὺς τοῦ ταύτην δέξασθαι τὴν ἔλλαμψιν. Ὅρα γοῦν ἐπὶ τοῦ Κορνηλίου τοῦτο συμβάν· οὐ γὰρ οἴκοθεν ἐκεῖνος τοῦτο εὗρεν͵ ἀλλ΄ ὁ Θεὸς αὐτὸν ἐκάλεσεν͵ ἐπειδὴ προλαβὼν͵ ἑαυτὸν ἄξιον παρεσκεύασε. Διὰ δὴ τοῦτο καὶ ὁ Παῦλος περὶ πίστεως διαλεγόμενος ἔλεγε· Καὶ τοῦτο οὐκ ἐξ ὑμῶν͵ Θεοῦ τὸ δῶρον. Οὐ μὲν ἔρημόν σε καταλιμπάνει κατορθωμάτων. Εἰ γὰρ αὐτοῦ ἐστι τὸ ἑλκύσαι καὶ ἐπαγαγέσθαι· ἀλλ΄ ὅμως καὶ ψυχὴν εὐπειθῆ ἐπιζητεῖ͵ καὶ τότε τὴν παρ΄ ἑαυτοῦ συμμαχίαν εἰσάγει. Διὸ καὶ ἀλλαχοῦ φησι Παῦλος· Τοῖς κατὰ πρόθεσιν κλητοῖς οὖσιν. Οὐ γὰρ δὴ ἠναγκάσθη τὰ τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς σωτηρίας ἡμῶν. Ἀλλ΄ εἰ καὶ τὸ πλέον αὐτοῦ ἐστι͵ σχεδὸν δὲ καὶ τὸ πᾶν͵ ὅμως ἀφῆκέ τι καὶ ἡμῖν μικρὸν͵ ὥστε καὶ εὐπρόσωπον γενέσθαι τῶν στεφάνων τὴν πρόφασιν”. Χρυσόστομος, Εἰς Ψαλμούς, PG 55.322. “Ἔστι πόλις ἁγίων ἔχουσα ἀνάπαυσιν. οἱ οὖν διοδεύοντες ἐν τῇ πόλει ἄρχονται κόπτειν τὰ πάθη τῆς ψυχῆς δυνάμει θεοῦ͵ οἷον νικῶσι θυμόν͵ κενοδοξίαν͵ γαστριμαργίαν͵ ἐπιθυμίαν κακήν͵ ζῆλον͵ φιλαργυρίαν ψεῦδος καὶ τὰ ὅμοια. τούτων δὲ οὐδὲν οὐδαμῶς ἐκκόψαι δύνανται οἱ τοιοῦτοι͵ εἰ μὴ διὰ τῆς χάριτος τοῦ κυρίου ὁδεύοιεν· αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ εἰπών· ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός. ἐγγίζει τις τῇ πόλει ἐκείνῃ καὶ εἴς τινα βαθμὸν ἔτι ἐλλείπεται͵ ἐὰν μὴ ἀσφαλίσηται͵ ἀλλ΄ ἐκτραπῇ ἀπώλεσε τὰ πάντα καὶ ἠλλοτριώθη τῆς ἀναπαύσεως. εἰσὶ δὲ ἄλλοι βοηθούμενοι ὑπὸ τοῦ κυρίου καὶ κατὰ μικρὸν μικρὸν νικῶντες οὐ παρεξέρχονται τῆς ὁδοῦ͵ ἀλλ΄ εἰ καὶ μήπω ἔφθασαν εἰς τὴν πόλιν τέως διοδεύουσιν. ἔστιν αὐτὴ ἡ ψυχὴ ἔχουσα μέλη πολλὰ καὶ πάλιν αὐτὴ ἡ ἁμαρτία μέλη πολλὰ ἔχουσα. ἐνέσπειρε δὲ ἐκεῖ πολλὰ κακά͵ ἔπαρσιν͵ μῖσος͵ ψεῦδος͵ κακοήθειαν͵ δόλον͵ ὑπόκρισιν. ὁ οὖν κύριος παραγίνεται͵ φύσις τις ἡδυτάτη καὶ γλυκεῖα͵ ὥσπερ ἡ φύσις τοῦ μέλιτος γλυκεῖα καὶ ἡ τοῦ πυρὸς θερμαντική”. Μακάριος, Ὁμιλία 34, κεφ. 12, ἑν. 1.
[10] “ὁ γὰρ Φίλιππος αἰσθητῶς ἰδεῖν ἐπεζήτει τὸν πατέρα. ἐλέγχων οὖν αὐτὸν ὡς κακῶς ἐπιζητοῦντα τοῦτό φησιν οἷον ἀσυνέτως ποιεῖς ἐμοῦ τοῦ λόγου καὶ ἀσωμάτου ὄντος τὸν πατέρα αἰσθητοῖς ἰδεῖν ἐπιζητῶν ὀφθαλμοῖς. ἀλλ΄ ὡς ἔοικεν οὐδὲ ἐμὲ ἔγνωκας͵ ὅτι λόγος εἰμὶ καὶ θεὸς καὶ ἀσώματος· εἰ γὰρ τοῦτο ᾔδεις͵ οὐκ ἂν τὸν ἐμὸν πατέρα σωματικοῖς ἰδεῖν ἐπεζήτεις ὀφθαλμοῖς͵ ἀλλὰ πρὸς τὴν σάρκα ἀφορῶν͵ ἣν ἑκὼν ὑπὲρ ὑμῶν ἀνέλαβον͵ οὐδὲν ὑψηλὸν οὐδὲ ἄξιον τῆς ἐμῆς θεότητος συνεώρακας· ὁ γὰρ συνεωρακὼς καὶ κατειληφώς͵ ὅτι θεὸς ἐγὼ ὁ υἱὸς καὶ ἀσώματος͵ κατείληφε πάντως καὶ συνεώρακεν͵ ὅτι καὶ ὁ ἐμὸς πατὴρ τοῦ τοιούτου υἱοῦ θεός ἐστι καὶ ἀσώματος καὶ αἰσθητοῖς ὀφθαλμοῖς οὐ καταλαμβανόμενος. τὸ δὲ τοσοῦτον χρόνον μεθ΄ ὑμῶν εἰμι͵ τοῦτο δηλοῖ͵ τοσοῦτον χρόνον μεθ΄ ὑμῶν ὢν σημεῖα καὶ τέρατα ἐπεδειξάμην͵ δι΄ ὧν τὸ τῆς θεότητος ἀξίωμα καὶ τῆς ἀσωμάτου καὶ ὑπερκειμένης οὐσίας δυνατὸν ἦν ἀποκαλυφθῆναι τοῖς ὁρῶσιν. καὶ αὐτὸς οὔπω με ἔγνωκας͵ ὅτι θεός εἰμι καὶ ἀσώματος οὐσία͵ ἀλλὰ καὶ τὸν πατέρα σωματικὸν ὑπολαμβάνεις καὶ σωματικοῖς ἰδεῖν ἐπιζητεῖς ὀφθαλμοῖς”. Φώτιος, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, ἀπ. 85.
[11] “τὴν πατρικὴν ἐμφέρειαν ἀκριβῶς πέφυκε σώζειν ὁ υἱὸς τοῦ πατρός͵ τὴν κατὰ πάντα ὁμοιότητα αὐτοῦ ἐκ φύσεως ἀπομαξάμενος καὶ ἀπαράλλακτος εἰκὼν τοῦ πατρὸς τυγχάνων καὶ τοῦ πρωτοτύπου ἔκτυπος χαρακτήρ. ὅθεν καὶ τῷ τηνικαῦτα ποθοῦντι ἰδεῖν Φιλίππῳ ἀφθόνως ὁ κύριος ἐμφανίζει͵ πρὸς ὃν λέγοντα δεῖξον ἡμῖν τὸν πατέρα λέγει· ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν πατέρα͵ ὥσπερ δι΄ ἐσόπτρου ἀκηλιδώτου καὶ ἐμψύχου θείας εἰκόνος αὐτοῦ θεωρουμένου τοῦ πατρός. ὧν ὅμοιον ἐν Ψαλμοῖς οἱ ἁγιώτατοί φασιν· ἐν τῷ φωτί σου ὀψόμεθα φῶς. διὸ δὴ καὶ ὁ τιμῶν τὸν υἱὸν τιμᾷ τὸν πατέρα͵ καὶ εἰκότως· πᾶσα γὰρ ἀσεβὴς φωνὴ εἰς τὸν υἱὸν λέγεσθαι τολμωμένη εἰς τὸν πατέρα τὴν ἀναφορὰν ἔχει”. Θεοδώρητος, Ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, σ. 18-19.
[12] Ὠριγένης, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, ἀπ. 73.
[13] Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, Ἐρωταποκρίσεις πρὸς Θαλάσσιον, ἑν. 25.
[14] “Τίς οὖν ἄν͵ τίς ἐξαριθμήσειε τὸν Πατέρα͵ ἵνα καὶ τοῦ Λόγου τούτου τὰς δυνάμεις ἐξεύροι; ἔστι γὰρ ὥσπερ τοῦ Πατρὸς Λόγος καὶ σοφία͵ οὕτω καὶ τοῖς γενητοῖς συγκαταβαίνων͵ γίνεται πρὸς τὴν τοῦ γεννήτορος γνῶσιν καὶ ἔννοιαν αὐτοαγιασμὸς καὶ αὐτοζωὴ καὶ θύρα καὶ ποιμὴν καὶ ὁδός͵ καὶ βασιλεὺς καὶ ἡγεμὼν καὶ ἐπὶ πᾶσι σωτήρ͵ καὶ ζωοποιὸς καὶ φῶς͵ καὶ πρόνοια τῶν πάντων. τοιοῦτον ἄρα ἀγαθὸν καὶ δημιουργὸν Υἱὸν ἔχων ἐξ ἑαυτοῦ ὁ Πατήρ͵ οὐκ ἀφανῆ αὐτὸν τοῖς γενητοῖς ἀπέκρυψεν· ἀλλὰ καὶ ὁσημέραι τοῦτον ἀποκαλύπτει τοῖς πᾶσι διὰ τῆς τῶν πάντων δι΄ αὐτοῦ συστάσεως καὶ ζωῆς. ἐν αὐτῷ δὲ καὶ δι΄ αὐτοῦ͵ καὶ ἑαυτὸν ἐμφαίνει͵ καθὼς ὁ Σωτήρ φησιν· Ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί· ὥστε ἐξ ἀνάγκης εἶναι τὸν Λόγον ἐν τῷ γεννήσαντι͵ καὶ τὸν γεννηθέντα σὺν τῷ Πατρὶ διαιωνίζειν”. Μ. Ἀθανάσιος, Κατὰ Ἑλλήνων, ἑν. 47.
[15] “Ποῖα φησὶ μείζονα; Ἃ οἱ μαθηταὶ φαίνονται μετὰ ταῦτα ποιοῦντες. Καὶ γὰρ ἡ σκιὰ Πέτρου νεκρὸν ἤγειρεν. Οὕτως ἐκηρύττετο καὶ ἡ τοῦ Χριστοῦ μᾶλλον δύναμις. Καὶ γὰρ οὐχ οὕτω θαυμαστὸν ζῶντα αὐτὸν θαυματουργεῖν͵ ὡς θανόντος αὐτοῦ ἑτέρους ἐν τῷ ὀνόματι ἐκείνου μείζονα αὐτοῦ δυνηθῆναι. Ἀναμφισβήτητος γὰρ ἦν τοῦτο τῆς ἀναστάσεως ἀπόδειξις· οὐκ ἂν͵ οὐδὲ εἰ πᾶσιν ὤφθη͵ οὕτως ἐπιστεύθη. Ἐκεῖνοι μὲν γὰρ εἶχον ἂν καὶ εἰπεῖν͵ ὅτι φάντασμα ἦν· ὁ δὲ ὁρῶν ἀπὸ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ μόνου πολλῷ μείζονα γινόμενα σημεῖα͵ ἢ ὅτε αὐτὸς συνανεστρέφετο μετὰ ἀνθρώπων͵ οὐκ ἂν ἠπίστησεν͵ εἰ μὴ σφόδρα ἀναίσθητος ἦν. Μέγα τοίνυν ἀγαθὸν πίστις͵ ὅταν ἀπὸ θερμῆς γίνηται διανοίας͵ ἀπὸ φίλτρου πολλοῦ καὶ ζεούσης ψυχῆς. Αὕτη φιλοσόφους ἡμᾶς δείκνυσιν͵ αὕτη τὴν εὐτέλειαν τὴν ἀνθρωπίνην ἀποκρύπτει͵ καὶ τοὺς λογισμοὺς ἀφεῖσα κάτω͵ περὶ τῶν ἐν οὐρανοῖς φιλοσοφεῖ πραγμάτων· μᾶλλον δὲ͵ ὅπερ ἡ τῶν ἀνθρώπων σοφία εὑρεῖν οὐ δύναται͵ ἐκ περιουσίας τοῦτο αὕτη καταλαμβάνει καὶ κατορθοῖ”. Χρυσόστομος, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, PG 59.351-2.
[16] Ἀποδιδόμενο στὸν Χρυσόστομο, Εἰς τὴν προσκύνησιν τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ, PG 52.837.
[17] “κατὰ τίνα δὲ τρόπον ναοὶ Θεοῦ χρηματιοῦμεν καὶ ἐσόμεθα͵ κτιστὸν ἢ ἀλλογενὲς κομιζόμενοι πνεῦμα͵ καὶ οὐχὶ μᾶλλον τὸ ἐκ Θεοῦ; πῶς δὲ θείας φύσεως κοινωνοὶ͵ κατὰ τὰς τῶν ἁγίων φωνὰς͵ οἱ Πνεύματος μέτοχοι͵ εἰ τοῖς γενητοῖς ἐναρίθμιόν ἐστι͵ καὶ οὐχὶ μᾶλλον ἐξ αὐτῆς ἡμῖν τῆς θείας φύσεως πρόεισιν͵ οὐ διικνούμενον δι΄ αὐτῆς εἰς ἡμᾶς ὡς ἀλλότριον ἀλλ΄͵ ἵν΄ οὕτως εἴπω͵ ποιότης ὥσπερ τις τῆς θεότητος ἐν ἡμῖν γινόμενον͵ καὶ ἐν τοῖς ἁγίοις κατοικοῦν͵ καὶ ἀπομένον διὰ παντὸς͵ εἰ τῆς ἑαυτῶν διανοίας τὸν ὀφθαλμὸν διὰ πάσης ἐπιεικείας ἀποκαθαίροντες καὶ διὰ τῆς εἰς πᾶσαν ἀρετὴν ἀνενδότου σπουδῆς͵ συντηροῖεν ἑαυτοῖς τὴν χάριν. ἀχώρητον μὲν γὰρ καὶ ἀθεώρητον αὐτὸ τοῖς ἐν κόσμῳ φησὶν ὁ Χριστὸς͵ τουτέστι͵ τοῖς τὰ ἐν κόσμῳ φρονοῦσι καὶ ἀγαπᾶν ἑλομένοις τὰ ἐπίγεια͵ χωρητὸν γεμὴν καὶ εὐκάτοπτον τοῖς ἁγίοις”. Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, τ. 2, σ. 469.
[18] “Τίνος δὲ ἕνεκεν οὐκ εὐθέως μετὰ τὴν ἀνάστασιν τὸ Πνεῦμα ἔρχεται; Ἵνα ἐν πολλῇ αὐτοῦ καταστάντες ἐπιθυμίᾳ͵ μετὰ πολλῆς αὐτὸ δέξωνται χάριτος. Ἕως μὲν γὰρ ἦν μετ΄ αὐτῶν ὁ Χριστὸς͵ οὐκ ἦσαν ἐν θλίψει· ἐπειδὴ δὲ ἀπῆλθε͵ γυμνωθέντες καὶ ἐν φόβῳ πολλῷ καταστάντες͵ μετὰ πολλῆς ἔμελλον αὐτὸ τῆς προθυμίας δέχεσθαι. Μεθ΄ ὑμῶν μένει. Τοῦτο δηλοῖ͵ ὅτι οὐδὲ μετὰ τελευτὴν ἀφίσταται. Ἵνα δὲ μὴ Παράκλητον ἀκούσαντες͵ πάλιν ἐνσάρκωσιν ἑτέραν ὑποπτεύσωσι͵ καὶ ὀφθαλμοῖς προσδοκήσωσιν αὐτὸ θεωρεῖν͵ διορθούμενός φησιν· Ὃ ὁ κόσμος οὐ δύναται λαβεῖν͵ ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτό. Οὐ γὰρ οὕτως ὑμῖν συνέσται ὥσπερ ἐγώ· ἀλλ΄ ἐν αὐταῖς οἰκήσει ταῖς ὑμετέραις ψυχαῖς· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ͵ Ἐν ὑμῖν ἔσται. Πνεῦμα δὲ ἀληθείας αὐτὸ καλεῖ͵ διὰ τούτου τοὺς τύπους τοὺς ἐν τῇ Παλαιᾷ δηλῶν. Ἵνα μεθ΄ ὑμῶν ᾖ. Τί ἐστι͵ Μεθ΄ ὑμῶν ᾖ; Ὅ φησιν αὐτὸς͵ ὅτι Ἐγὼ μεθ΄ ὑμῶν εἰμι. Ἄλλως δὲ͵ καὶ͵ ἕτερόν τι αἰνίττεται͵ ὅτι Οὐ πείσεται ταῦτα ἅπερ ἐγὼ͵ οὔτε ἀποφοιτήσει”. Χρυσόστομος, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, PG 59.404-5.
[19] Μ. Βασίλειος, Περὶ Ἁγίου Πνεύματος, κεφ. 22, ἑν. 53.
[20] “οἱ μὲν τῶν ἐν κόσμῳ κακῶν ἐρασταὶ κατοιχήσονται πρὸς τὸν ᾅδην͵ καὶ ἐκ προσώπου γενήσονται Χριστοῦ· συνέσονται γεμὴν αὐτῷ καὶ συνδιαιτήσονται διὰ παντὸς οἱ τῆς ἀρετῆς ἐρασταὶ καὶ τὸν ἀῤῥαβῶνα τοῦ Πνεύματος ἀσινῆ τηρήσαντες͵ συνόντες δὲ δηλονότι καὶ τὸ θεοπρεπὲς αὐτοῦ κατόψονται κάλλος ἀδιακωλύτως· Ἔσται γάρ σοι͵ φησὶ͵ Κύριος φῶς αἰώνιον͵ καὶ ὁ Θεὸς δόξα σου· καὶ εἰκὸς δὲ τοῦτο βούλεσθαι δηλοῦν τὸν Κύριον͵ ὅταν ἀκούωμεν λέγοντος Ἔτι μικρὸν καὶ ὁ κόσμος με οὐκέτι θεωρεῖ͵ ὑμεῖς δὲ θεωρεῖτέ με͵ ὅτι ἐγὼ ζῶ καὶ ὑμεῖς ζήσεσθε”. Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, τ. 2, σ. 475.
[21] Δίδυμος ὁ Τυφλός, Εἰς Ψαλμούς, ἀπ. 676a.
[22] Μακάριος, Ὁμιλία 17, κεφ. 1, ἑν. 1-2.
[23] Μακάριος, Ὁμιλία 29, κεφ .2, ἑν. .2-4.
[24] Χρυσόστομος, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, PG 59.407.
[25] “Ὥστε οὖν καί αἱ νοηταί δυνάμεις καί αἱ τῶν ἁγίων ψυχαί καί πάντων τῶν φυλασσόντων τάς ἐντολάς, τόπος κληθεῖεν ἄν εἰκότως τοῦ Θεοῦ καί ἀνάπαυσις.” Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, Σχόλια εἰς τὰ Διονυσίου, PG 4.76.
[26] Μακάριος, Ὁμιλία 5, κεφ. 2, ἑν. 7.
[27] Μακάριος, Ὁμιλία 35, κεφ. 1, ἑν. 7-9.
[28] Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, τ. 2, σ. 509.
[29] “Δύο τίθησιν αἰτίας δι΄ ὧν αὐτοὺς πειρᾶται παραμυθεῖσθαι ἀθυμοῦντας λίαν ἐπὶ τῷ πάθει καὶ τῷ σταυρῷ͵ μίαν μὲν τί ταράσσεται ὑμῶν ἡ καρδία· εἶπον μὲν γάρ͵ ὅτι ὑπάγω͵ ἀλλὰ γνωστὸν ὑμῖν͵ ὅτι πάλιν ἔρχομαι πρὸς ὑμᾶς. εἰ οὖν τὸ ἀπιέναι λύπης αἴτιον͵ τὸ πάλιν παραγενέσθαι χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης ὀφείλει καθίστασθαι ὑμῖν͵ μᾶλλον δὲ ἡ ἐλπὶς τοῦ παραγενέσθαι οὐδὲ ὅλως λύπην ἐπὶ τῇ ἀποδημίᾳ συγχωρεῖν ὀφείλει συνίστασθαι. οὕτως οὖν καὶ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν οὐκ ὀφείλετε ταράσσεσθαι ἢ δειλιᾶν. δι΄ ἑτέραν δέ͵ ὅτι ὑμεῖς αὐτοὶ τὸν πατέρα μείζονα ὑπολαμβάνετε· οὐ γὰρ ἂν ἐλέγετε δεῖξον ἡμῖν τὸν πατέρα͵ καὶ ἀρκεῖ ἡμῖν· ἐμὲ γὰρ ἔχοντες μεθ΄ ἑαυτῶν καὶ πλείστους λόγους παρακλήσεως ἀκούοντες ὅμως ἔτι τὸν πατέρα ἐζητεῖτε ὡς ὑπολαμβάνοντες μείζονα. ἀπ΄ αὐτῆς τοιγαροῦν τῆς ὑμετέρας ὑπολήψεως τὴν παραμυθίαν ὑμᾶς χρὴ λαμβάνειν· εἰ γὰρ ὁ πατήρ μου μείζων μού ἐστιν ὡς ὑμεῖς ὑπειλήφατε͵ ἐγὼ δὲ πρὸς αὐτὸν πορεύομαι͵ οὐ χρὴ ὑμᾶς ἀθυμεῖν ἢ δειλιᾶν· πρὸς γὰρ τὸν μείζω πορεύομαι. τί δὲ λέγω ὡς οὐ χρὴ ἀθυμεῖν͵ μᾶλλον δὲ καὶ χαίρειν ὑμᾶς δεῖ εἴπερ ἠγαπᾶτέ με͵ ὅτι πρὸς ἐκεῖνον πορεύομαι͵ ὃν ὑμεῖς μείζονα ὑπειλήφατε”. Φώτιος, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, ἀπ. 88.
[30] Μ. Βασίλειος, Ἐπιστολὴ 8, ἑν. 5.
[31] Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην, τ. 2, σ. 533.
