On Line Library of the Church of Greece

΄Αγιος Αμβρόσιος Μεδιολάνων

Περί του Μυστηρίου της Ενσαρκώσεως του Κυρίου

ΚΕΦ. Θ.89 - Ι.116

ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΑ - TO READ POLYTONIC GREEK 

^{876b:}  Θ.89.   ΑΣ ΔΕΙΞΟΥΝ τώρα ἐκεῖνοι ποῦ ἔχουν διαβάσει, ὅτι ὁ Πατέρας εἶναι ἀγέννητος.  Ἀλλὰ ἐὰν μὲ τὸν τρόπο τῆς διαλεκτικῆς ἀπαιτοῦν νὰ τοὺς ἐπιτραπεῖ νὰ ἐκμεταλλεύονται ὡς γραμμένο αὐτὸ ποὺ δὲν εἶναι γραμμένο, ἀποδεικνύονται νὰ ξεχωρίζουν στὴ σπουδὴ τῆς διαμάχης καὶ ὄχι νὰ ζητοῦν τὴν ἐπίγνωση τῆς ἀλήθειας. Γιατὶ καὶ στὴν ἴδια τὴ διαλεκτική, ἂν δὲν τοὺς ἐπιτραπεῖ αὐτὸ ποὺ ἀπαιτοῦν νὰ τοὺς ἐπιτραπεῖ, στὸ ὁποῖο θέλουν νὰ βροῦν εὐκαιρία γιὰ διαμάχη, δὲν θὰ μπορέσουν νὰ βροῦν μιὰ ἀρχὴ γιὰ διαφωνίες. Καὶ αὐτὸ συμβαίνει ἐκεῖ, ὅπου ὑπάρχει περισσότερη προσπάθεια γιὰ τὰ ἐπιχειρήματα τῆς διαφωνίας, παρὰ γιὰ τὴ διερεύνηση τῆς ἀλήθειας. Γιατὶ αὐτὴ εἶναι ἡ δόξα τῶν διαλεκτικῶν - ἂν φαίνονται νὰ νικοῦν στὰ λόγια καὶ νὰ ἀνατρέπουν τὴν ἀλήθεια· καὶ ἀντιθέτως ὁ ὁρισμὸς τῆς πίστης εἶναι, ὅτι δὲν ἔχουν ἀξία τὰ λόγια ἀλλὰ ἡ ἀλήθεια. Κι΄ ἐπιτέλους, ἡ ἁπλὴ ἀλήθεια τῶν ἀλιέων ἀποδιώχνει τὰ λόγια τῶν φιλοσόφων. ^{876c:}

 

     90. Ποιά, λοιπόν, εἶναι ἡ διδασκαλία αὐτή, ὅπου, ἂν δὲν τοὺς χαρίσω τὴ λέξη ᾽ἀγέννητος᾽, δὲν μποροῦν νὰ βροῦν ἀρχὴ τῆς διδασκαλίας;  ἂς ἐξηγήσουν λοιπὸν ποῦ τὸ ἔχουν διαβάσει.

 

     91. Τὸ εἶχα ξεχάσει καὶ τώρα ἔρχεται πάλι στὸν νοῦ μου.  Ἰσχυρίζονται πὼς ἔχει γραφεῖ, ἐπειδὴ ὁ  Ἄρειος εἶπε ἀγέννητο τὸν Πατέρα καὶ γεννητὸ καὶ κτιστὸ τὸν Υἱό. Δὲς μὲ τὴ βοήθεια ποιοῦ συγγραφέα πολεμοῦν τὰ ἀποστολικὰ γραπτά· ἂς πολεμοῦν, ὅμως, ἀρκεῖ μόνο νὰ ὁμολογοῦν πὼς εἶναι μαθητὲς τοῦ  Ἄρειου. Γιατὶ πῶς ἀρνοῦνται τὸν κύριό τους, τοῦ ὁποίου τὸ ἐφεύρημα ἀκολουθοῦν;

 

     92. Ἂν ὅμως ἐκεῖνοι αὐτὸ λέγουν, ὅ,τι λέει ὁ  Ἄρειος, πιὸ δίκαια ἐγὼ πρέπει νὰ λέω ὅ,τι εἶπε ὁ  Ἀπόστολος.  Ἐπειδὴ μίλησε γιὰ τὸν Πατέρα,[1] καὶ δὲν τὸν ὀνόμασε ἀγέννητο. Μίλησε γιὰ τὸν Υἱό, καὶ εἶπε τὸν Υἱὸ γεννηθέντα.  Ὅ,τι διάβασα δὲν τὸ ἀρνοῦμαι, ἢ μᾶλλον πρόθυμα τὸ χρησιμοποιῶ· αὐτὸ ποὺ δὲν ^{876d:} διάβασα, δὲν ὀφείλω νὰ τὸ χρησιμοποιῶ.  Ἀλλ᾽ ὅμως, ἂς τὸ χρησιμοποιοῦν - αὐτὸ ποὺ δὲν κάναμε [οὔτε] στὴ διαλεκτική· ἐκτὸς κι ἂν τύχει νὰ ποῦν, πὼς δὲν διαβάσαμε γεννηθέντα τὸν Πατέρα ὅπως τὸν Υἱό, καὶ γι΄ αὐτὸ πρέπει νὰ τὸν θεωροῦμε ἀγέννητο. ^{877a:}

 

     93. Αὐτὸ τὸ συμπεραίνουμε, ἄρα δὲν τὸ διαβάζουμε.  Ἂν ὅμως τὸ συμπεραίνουμε λογικά, [ἀφοῦ] οὔτε γιὰ τὸ ἅγιο Πνεῦμα διαβάζουμε πὼς ἔχει γεννηθεῖ, ἄρα καὶ τὸ πνεῦμα, ἐπειδὴ δὲν ἔχει γεννηθεῖ, πρέπει βέβαια νὰ ὀνομάζεται ἀγέννητο κατὰ τὴ γνώμη σας·  ἂν λοιπὸν λέτε, πὼς ὁ ἀγέννητος καὶ ὁ γεννηθεὶς δὲν εἶναι δυνατὸν ν' ἀνήκουν στὴν ἴδια ὑπόσταση, [ἄρα], ἐπειδὴ οὔτε τὸν Πατέρα διαβάζουμε γεννηθέντα οὔτε τὸ ἅγιο Πνεῦμα, δὲν ἀπομένει παρὰ νὰ μὴν ἀρνεῖσθε γιὰ τὸν Πατέρα καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα τὴν ἑνότητα τῆς θείας φύσης καὶ ὑπόστασης. Γιατὶ ἂν σ΄ αὐτὸ βρίσκεται ὅλη ἡ δύναμη τῆς διαφωνίας σας, ὅτι ὁ ἀγέννητος καὶ ὁ γεννηθεὶς δὲν μποροῦν νὰ ἀνήκουν στὴν ἴδια φύση, ἄρα αὐτὸς ποὺ δὲν ἔχει γεννηθεῖ ἀνήκει στὴν ἴδια φύση καὶ ὑπόσταση μ΄ αὐτὸν ποὺ δὲν ἔχει γεννηθεῖ. Καὶ ἂν γι΄ αὐτὸ νομίζετε πὼς εἶναι ἀνώτερος [majorem] ὁ Πατέρας, ἐπειδὴ δὲν ἔχει γεννηθεῖ, ἄρα λοιπὸν καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἀνώτερο ἀπὸ τὸν Υἱό;

 

     94. Πολλὰ καὶ ἀναρίθμητα παραδείγματα μποροῦμε νὰ δίνουμε, ^{877b:} ὅτι γι΄ αὐτὸ ποὺ δὲν ἔχει γεννηθεῖ λέγεται πὼς εἶναι ἀγέννητο. Γιατὶ καὶ γιὰ τὸν κόσμο οἱ περισσότεροι ἔχουν πεῖ πὼς εἶναι ἀγέννητος, καὶ γιὰ τὴν ὕλη ὅλων τῶν πραγμάτων, ποὺ οἱ  Ἕλληνες τὴν ὀνομάζουν ὕλην [hylen], σὰν νὰ ἦταν δενδρώνας ὑλικός, πίστεψαν πὼς εἶναι ἀγέννητη. Βλέπουν, λοιπόν, [οἱ ἀντίπαλοί μας] πὼς δὲν μπορεῖ νὰ βρίσκεται στὴ λέξη αὐτὴ κάποιο προνόμιο ἰσχύος, ἀλλιῶς θὰ τύχει νὰ δείχνουν, πὼς τιμοῦν τὸν Θεὸ μὲ τὸν λόγο αὐτό, μὲ τὸν ὁποῖο οἱ φιλόσοφοι νόμισαν πὼς πρέπει νὰ προικισθεῖ ὁ κόσμος. Μήπως λοιπὸν εἶναι ἔτσι ἀγέννητος ὁ Πατέρας, ὅπως ὁ κόσμος; Οὔτε κατὰ διάνοιαν. Ἢ μόνος αὐτὸς ὁ λόγος ταιριάζει στὸν Θεό, ὅταν ὁ Θεὸς εἶναι πέρα ἀπὸ τὰ ὅρια ὅλων τῶν λόγων. Δὲν ὑπάρχει λοιπὸν τίποτα ἄξιο τοῦ Θεοῦ στὰ λόγια ποὺ μποροῦν νὰ εἶναι κοινὰ [στὸν Θεὸ καὶ] σὲ ἄλλα ὄντα.

 

     95.  Ἀλλ᾽ ὅμως, ὅπως θέλετε, ἂς εἶναι ἀπροσδιόριστο τὸ προνόμιο αὐτοῦ τοῦ λόγου, τὸ ὁποῖο ^{877c:} δὲν καθορίζεται ἀπὸ κάποια αὐθεντία, ἀλλὰ τὸ ἐκτιμᾶ ἡ δική σας κρίση. Σὲ τί λοιπὸν ὠφελεῖ νὰ θέλετε ἀπὸ τὸν λόγο αὐτὸν νὰ ἐπιφέρετε μεταξὺ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ ἀπόσταση φύσης, ἀπόσταση ἰσχύος;  Ὁ ἀγέννητος - λέει - καὶ ὁ γεννηθεὶς δὲν μποροῦν νὰ ἀνήκουν στὴν ἴδια φύση καὶ ὑπόσταση· ἤ, γιατί μερικὲς φορὲς ἐπιμένουν, ὅτι ὁ ἄκτιστος [inoperatus] καὶ ὁ κτιστὸς [factus] δὲν ἀνήκουν στὴν ἴδια φύση; Διότι δὲν διακρίνουν οὔτε μεταξὺ ἀγεννήτου καὶ ἀκτίστου, οὔτε θέλουν νὰ ὑπάρχει ἀπόσταση ἀνάμεσα στὸν γεννηθέντα καὶ τὸν κτιστό, παρὰ μόνο γιὰ νὰ λένε πὼς ὁ Υἱὸς εἶναι κτίσμα.

 

     96. Ἰσχυρίζονται, λοιπόν, ὅτι ὁ Πατέρας, ἐπειδὴ ὑπερβαίνει κάθε αἰτία [causam], δηλαδὴ αἰτίαν,[2] ὅπως λένε οἱ  Ἕλληνες, ἀφοῦ δὲν ἔχει κτισθεῖ ἀπὸ ἄλλον, δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι [ὅπως ὁ] υἱός· ἐφόσον, βέβαια, ὑπάρχει ἀπὸ τὴν ὑπόστασή του καὶ δὲν ἔχει ἀπὸ ἀλλοῦ τὴν ἀρχὴ καὶ ^{877d:} τὴν αἰτία ἀπὸ τὴν ὁποία ὑπάρχει. Καὶ γι᾽ αὐτό, λένε, δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρχει ἄλλη τέτοια ὑπόσταση, γιατὶ ὅλα ἔχουν τὴν αἰτία τῆς ὑπόστασής τους [subsistendi causam] ἀπὸ τὸν Πατέρα Θεό.  Ὥστε δὲν εἶναι πιθανό, λένε, νὰ εἶναι ὁ Υἱὸς ὅμοιος μὲ τὸν Πατέρα, ἐπειδὴ προέρχεται ἀπὸ τὸν Πατέρα καὶ [ἐπειδὴ] δὲν μπορεῖ νὰ ἔχει ἀπὸ τὸν ἑαυτό του ἀλλὰ ἀπὸ τὸν Πατέρα αἰτία γιὰ νὰ εἶναι [ut sit]· ^{878a:}ἐνῶ ὁ Πατέρας δὲν μπορεῖ νὰ ἔχει ἀπὸ ἄλλον τὴν αἰτία του, ὁ Υἱός, ὅμως, καθὼς οἱ ἴδιοι ἰσχυρίζονται, δὲν θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι, ἂν αὐτὸ ἀκριβῶς, τὸ νὰ μπορεῖ νὰ εἶναι, δὲν τὸ ἔπαιρνε ἀπὸ τὸν Πατέρα.

 

     97. Γι΄ αὐτὸ καὶ λένε πὼς ὁ ἀγέννητος καὶ ὁ γεννηθεὶς εἶναι ἀνόμοιοι· ὡς ἐάν, ὅπως ἀλλοῦ ἔχω ἤδη συχνὰ πεῖ, ἡ γέννηση ἀνῆκε στὴν ἰσχὺ καὶ ὄχι στὴν φύση. Γιατὶ ὅταν λέω 'γεννηθείς', δὲν ἔχω ἐκφράσει ἰδιότητα φύσεως, ἀλλὰ δήλωση γεννήσεως· καὶ αὐτὸ θὰ τὸ ἀποδείξω μὲ πιὸ σαφῆ παραδείγματα. Γιατὶ ἐὰν γενικῶς μιλάω γιὰ Υἱό, καὶ δὲν προσθέτω τίνος [υἱό], μπορεῖ νὰ ἐννοεῖται καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου,  καὶ ὁ υἱὸς τῆς ἀδικίας, καὶ ὁ υἱὸς τῆς χολέρας, καὶ ὁ υἱὸς τοῦ διαβόλου, ὅπως μαρτυρεῖ καὶ ἡ Βίβλος γιὰ τοὺς  Ἰουδαίους,[3] καὶ αὐτὸ ποὺ συνηθίζεται, τὸ γέννημα τοῦ προβάτου, καὶ τὰ μικρὰ τῶν χελιδονιῶν. Καί, συνεπῶς, στὴν ὀνομασία τῶν υἱῶν δὲν ἔχει δηλωθεῖ εἶδος φύσεως. Καί, πραγματικά, ἂν θέλω νὰ ἐκφράσω τὴ φύση, ^{878b:} ἢ θὰ δηλώσω ἄνθρωπο, ἢ θὰ ὀνομάσω ἵππο, ἢ θὰ μιλήσω γιὰ πτηνό, ἔτσι ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ γίνεται ἀντιληπτὴ ἡ φύση.

 

     98. Ἔτσι, λοιπόν, ἂν θέλω νὰ δείξω τὴ θεία φύση, πρέπει νὰ ὀνομάσω τὸν ἀληθινὸ Θεό.  Ὅταν, ὅμως, λέω 'Υἱός', δηλώνω τὸν γεννηθέντα· καὶ ὅταν λέω 'Πατέρας', φανερώνω ὅτι γέννησε. Δὲν μπορεῖς, λοιπόν, ἀπὸ αὐτὸ νὰ διακρίνεις τὴ φύση, ἐφόσον αὐτὸ σημαίνει τὸν γεννήτορα καὶ τὸν γεννηθέντα.  Ὅμως, τὰ σημαίνοντα τοῦ εἴδους αὐτοῦ ἐκφράζουν τὴν ποιότητα μιᾶς ὑπόστασης· γιατὶ ὅπως εἶπα, ὑπάρχουν πολλοὶ υἱοί, ἀλλὰ ποικιλία υἱῶν [στὸ εἶδος]· ἄλλος κατὰ τὴ φύση [υἱός], ἄλλος κατὰ τὴ χάρι.

 

     99. ῾Υπάρχουν πολλὰ κτίσματα ἀόρατα καὶ ὁρατά· ἀόρατα, ὅπως οἱ ἀρχὲς καὶ οἱ ἐξουσίες, οἱ θρόνοι καὶ οἱ κυριότητες· ὁρατά, ὅπως ὁ ἤλιος, ἡ σελήνη, τὰ ἄστρα, ὁ ἄνθρωπος, ἡ γῆ. ῾Υπάρχουν λοιπὸν διάφορα εἴδη ^{878c:} καὶ διάφορες οὐσίες τῶν κτισμάτων.  Ἔτσι, λοιπόν, ἂν θέλεις νὰ ἐκφράσεις τὴν ἰδιότητα κάποιου κτίσματος, ἢ τὸν ἤλιο θὰ ὀνομάσεις, ἢ τὴ σελήνη, ἢ τὰ ἄστρα· καὶ ἔτσι γίνεται κατανοητὸ τί εἶναι αὐτὸ ποὺ θεώρησες πὼς πρέπει νὰ δηλωθεῖ.

 

     100. Ὅμως, ἂν μιλήσεις γιὰ 'ποίημα' ἢ 'κτίσμα', ὅπως λένε μερικὲς φορὲς τὸν Υἱό, ἐπειδὴ ὑπάρχουν πολλὰ ποιήματα καὶ κτίσματα, θὰ φαίνεται πὼς ἔχεις δηλώσει ὄχι ἰδιότητα ὑπόστασης ἀλλὰ εἶδος ποιότητας. Γιατὶ εἶναι ἄλλο ἡ ὑπόσταση καὶ ἄλλο ἡ ποιότητα. Καί, τέλος, ἔχουμε πεῖ καὶ ἀλλοῦ, ὅτι οἱ Λατῖνοι ἔχουν ἔτσι ἑρμηνεύσει τὴν οὐσίαν[4] ὥστε νὰ δηλώνουν τὴν ὑπόσταση.  Ὅταν ὅμως λέγεται ἡ οὐσία[5] τοῦ Θεοῦ, τί ἄλλο δηλώνεται, ἂν ὄχι πὼς ὁ Θεὸς εἶναι αἰώνιος; Τὸ ὁποῖο ἐκφράζουν τὰ ἴδια τὰ γράμματα, καθὼς ἡ θεία δύναμις οὖσα ἀεί,[6] δηλαδή, ἐπειδὴ ὑπάρχει πάντοτε, λέγεται οὐσία,[7] μὲ ἀλλαγμένη τὴ σειρὰ ἑνὸς γράμματος γιὰ τὸν ἦχο, ^{878d:} τὴ βραχύτητα καὶ τὴ χάρι τοῦ λόγου.  Ἑπομένως, ἡ οὐσία[8] σημαίνει, ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι πάντοτε· ἡ ὀνομασία, ὅμως, τοῦ ἀγέννητου καὶ τοῦ γεννητοῦ, ὅπως ἐσὺ θέλεις, φανερώνει μὲ ποιὸ τρόπο εἶναι, δηλαδὴ ὅτι δὲν εἶναι ἀπὸ ἄλλον ὁ Πατέρας, οὔτε ἀπὸ τὸν ἑαυτό του ὁ Υἱός.  Ἐδῶ τὸ εἶδος φαίνεται νὰ εἶναι διάφορο. ^{879a:} Τὸ εἶδος βέβαια διακρίνεται, ἀλλὰ ἡ θεότητα δὲν διακρίνεται.

 

     101.  Ρωτᾶς μὲ ποιὸ τρόπο μπορεῖ νὰ ἀποδειχθεῖ αὐτό;  Ἀκόμη καὶ στὰ κτίσματα θὰ δείξω πὼς ὑπάρχει διαφορὰ εἴδους, ὅτι τὰ περισσότερα ἔχουν διάφορες ἀρχὲς ἀλλὰ μία ὑπόσταση, καὶ θὰ παρουσιάσω παραδείγματα ἀπὸ τὶς Γραφές, ἔτσι ὥστε ἂν αὐτὸ μπορεῖ νὰ ἐφαρμόζεται σὲ ὅσα εἶναι θνητά, πῶς ἐπιβάλλουν κάποιο νόμο ἀναγκαιότητας στὴ θεότητα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Πνεύματος;

 

     102.   Ἀσφαλῶς, ὅλα τὰ πτηνὰ ποὺ βλέπουμε ὅτι ἀνήκουν στὸ ἴδιο γένος, ἀνήκουν βέβαια καὶ στὴν ἴδια φύση, ὥστε οἱ ἀετοὶ ἔχουν ἕνα γένος καὶ μία φύση, καὶ οἱ γῦπες ὁμοίως, καὶ τὰ ἄλλα πτηνὰ κατὰ τὸ γένος τους. Πῶς, ὅμως, ἄρχισαν νὰ ὑπάρχουν τὰ πτηνά, τρία εἴδη βρίσκουμε, καὶ διαβάζουμε πὼς εἶναι διάφορες οἱ αἰτιολογίες τῆς ἀρχῆς τους. Γιατὶ ἔχει γραφεῖ πὼς ὁ Θεὸς εἶπε: «ἂς δώσουν τὰ νερὰ ἑρπετὰ ^{879b:} ζώντων ὄντων, καὶ πτηνὰ πτηνῶν».[9] Καὶ λίγο μετά, ὅταν εἶχε κάνει ὁ Θεὸς τὸν παράδεισο καὶ εἶχε βάλει ἐκεῖ τὸν ἄνθρωπο, ἔχει γραφεῖ πὼς ὁ Θεὸς σχημάτισε ἀπὸ τὴ γῆ τὰ ζῶα τοῦ ἀγροῦ καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ.[10] Τὰ πτηνὰ λοιπὸν ἐδῶ σημαίνονται ὡς σχηματισμένα ἀπὸ τὴ γῆ. Προηγουμένως διάβασες, ἐπίσης, πὼς ὁ Θεὸς εἶπε στὰ πουλιά: «αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε»,[11] ἀσφαλῶς καθορίζοντας τοὺς γόνους τῆς γεννήσεως ἀπὸ τὴ συνεύρεση τοῦ ἀρσενικοῦ καὶ τοῦ θηλυκοῦ.  Ἔτσι παρατηροῦμε ἐπίσης, ὅτι αὐτὰ ποὺ ἀνήκουν στὸ ἴδιο γένος ἄρχισαν μὲ διαφορετικὸ τρόπο νὰ ὑπάρχουν - ἄλλα ἀπὸ τὰ νερά, ἄλλα ἀπὸ τὴ γῆ, ἄλλα μὲ τὴ γέννηση ἀπὸ τὸ ἀρσενικὸ καὶ τὸ θηλυκό - καὶ ὅτι ὅμως ἀνήκουν αὐτὰ στὴν ἴδια φύση, δὲν διαφέρουν στὴν ὑπόσταση. ^{879c:}

 

     103.  Τί πραγματικὰ ἀνήκει τόσο πολὺ σὲ μία καὶ τὴν ἴδια φύση, ὅσο ἡ σάρκα μας καὶ ἡ ἀλήθεια τοῦ σώματος τοῦ Κυρίου;  Ὅμως, καὶ τὰ δύο ὁδηγήθηκαν [στὴν ὕπαρξη] ἀπὸ διαφορετικὲς αἰτίες, ἡ πηγή τους καθορίζεται ἀπὸ διαφορετικὲς ἀρχές. Γιατὶ ἡ σάρκα τοῦ Κυρίου γεννήθηκε μὲ τὴν κάθοδο τοῦ Πνεύματος στὴν Παρθένο, δὲν χρειάστηκε τὴ συνήθη ἐπαφὴ τῆς συνουσίας ἀνδρὸς καὶ γυναικός· ἡ σάρκα μας πράγματι, ἂν τὸ ἀρσενικὸ μαζὶ μὲ τὸ θηλυκὸ φύλο δὲν φέρουν τὰ γενετήσια σπέρματα στοὺς φυσικοὺς αὐλούς, δὲν ξέρει νὰ σχηματίζεται στὰ μητρικὰ σπλάγχνα. Καὶ ὅμως, ἐνῶ ὑπῆρξε διαφορετικὴ ἡ αἰτία τῆς γεννήσεως, εἶναι μία ἡ φύση τῆς σάρκας τοῦ Χριστοῦ καὶ [τῆς σάρκας] ὅλων τῶν ἀνθρώπων.

 

     104.  Γιατὶ ὁ τόκος τῆς Παρθένου δὲν ἀλλοίωσε τὴ φύση, ἀλλὰ ἀνακαίνισε τὸν τρόπο, μὲ τὸν ὁποῖο γίνεται συνήθως ἡ γέννηση. Τέλος, ἡ σάρκα γεννήθηκε ἀπὸ σάρκα. Γιατὶ αὐτὸ ποὺ θὰ παρέδιδε ἡ Παρθένος ἦταν κτῆμα της· ^{879d:} ἐπειδὴ δὲν ἔδωσε ἡ μητέρα [κάτι] ξένο, ἀλλὰ συνεισέφερε τὸ δικό της ἀπὸ τὰ σπλάγχνα της μὲ ἀσυνήθιστο τρόπο [δηλ. ἀρχή], ἀλλὰ μὲ τὴ συνήθη λειτουργία. ῾Η Παρθένος λοιπὸν εἶχε σάρκα, τὴν ὁποία μετέδωσε στὸ ἔμβρυο σύμφωνα μὲ τὸ δίκαιο τῆς συνήθους φύσης. Κατὰ σάρκα, λοιπόν, ἡ φύση τῆς Μαρίας ποὺ τὸν γέννησε καὶ [ἡ φύση] τοῦ γεννηθέντος εἶναι ἡ ἴδια, δὲν διαφέρει ἀπὸ τὰ ἀδέλφια του· γιατὶ λέει ^{880a:} ἡ Γραφή, γιὰ νὰ γινόταν ὅμοιος σὲ ὅλα μὲ τ᾽ ἀδέλφια του.[12] Βέβαια ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅμοιος μὲ τοὺς δικούς μας [υἱούς], ὄχι στὴν πληρότητα τῆς θεότητας ἀλλὰ στὴν πληρότητα τῆς λογικῆς ψυχῆς, καὶ γιὰ νὰ μιλήσουμε σαφέστερα, στὴν ἀλήθεια τοῦ ἀνθρώπινου καὶ δικοῦ μας σώματος.

 

     105.  Τί θὰ ποῦμε ἀκόμη γιὰ τὸν ἴδιο τὸν  Ἀδάμ, ὁ ὁποῖος, ἐνῶ σχηματίσθηκε ἀπὸ τὴ λάσπη τῆς γῆς, γέννησε βέβαια υἱοὺς ποὺ μετεῖχαν στὴ δική του φύση, κοινωνοὺς τοῦ γένους του, κληρονόμους τῆς διαδοχῆς;  Ἀσφαλῶς, εἶναι διαφορετικὲς οἱ ἀρχὲς στοὺς υἱοὺς καὶ στὸν γονέα, ἀλλὰ εἶναι μία ἡ φύση τῆς ἀνθρώπινης κατάστασης· ἡ ἀνομοιότητα τῆς ἀρχῆς καθόλου δὲν ἔχει ζημιώσει τὴν ὁμοιότητα τῆς ὑπόστασης.  Ὁ υἱὸς λοιπὸν εἶναι ὅμοιος μὲ τὸν πατέρα ἀκόμη καὶ σ΄ αὐτὰ ποὺ γιὰ τὸ εὔθραυστο τῆς ἀνθρώπινης κατάστασης δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ ἔχουν πληρότητα ὁμοιότητος· πῶς λοιπὸν διαφέρει ἀπὸ τὸν Θεὸ Πατέρα ^{880b:} ὁ ἀληθινὸς Υἱός;

 

     106.  ΑΛΛΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ πολλοὶ ποὺ μολονότι ἀκολουθοῦν τὴν ἴδια παράταξη, νομίζουν πὼς διαφέρουν στὸ γένος τῆς διαφωνίας ἀπὸ αὐτοὺς ^{880c:} ποὺ λέγουν πὼς ὁ Υἱὸς εἶναι καθ᾽ ὅλα ἀνόμοιος μὲ τὸν Πατέρα. Γι᾽ αὐτὸ ἂς συζητήσουμε τὰ σφάλματα αὐτῶν ἐπίσης, ὅσοι λέγουν πὼς ὁ Υἱὸς εἶναι ὅμοιος μὲ τὸν Πατέρα, ἀλλὰ δὲν ἀνήκει στὴν ἴδια ὑπόσταση.

 

     107.   Ἀλλὰ ὅποια δὲν ἀνήκουν στὴν ἴδια φύση, ἀνήκουν σὲ διάφορη καὶ χωριστὴ φύση, καὶ ὅποια ἀνήκουν σὲ χωριστὴ φύση εἶναι ἑπόμενο νὰ μὴ μποροῦν νὰ εἶναι ὅμοια· ἐκτὸς κι ἂν τύχει νὰ τὰ λὲς ὅμοια κατὰ τὸ εἶδος καὶ ἀνόμοια κατὰ τὴν ἀλήθεια. Γιατὶ καὶ τὸ γάλα καὶ τὸ χιόνι καὶ ὁ λευκὸς κύκνος ἔχουν εἶδος μὲ τὸ ἴδιο χρῶμα, ἀλλὰ [στὴν ὁμοιότητα αὐτὴ] διασώζεται ἡ διαφορὰ τῆς χωριστῆς φύσης, καὶ δὲν χρωματίζεται ἡ διαφορὰ τῶν φύσεων ἀπὸ τὴν ὁμοιότητα τῶν εἰδῶν.

 

     108.  Πῶς λοιπὸν αὐτοὶ λέγουν πὼς εἶναι ὅμοιος ὁ Πατέρας μὲ τὸν Υἱό, οἱ ὁποῖοι ἀρνοῦνται τὴν ἑνότητα τῆς ὑπόστασης.  Ἢ μήπως τὸν θεωροῦν ὅμοιο στὸ σχῆμα καὶ στὴ διάπλαση καὶ στὸ χρῶμα; ^{880d:}  Ἀλλὰ αὐτὰ ἀνήκουν στὸ σῶμα, αὐτὰ δηλώνουν κάποια σύνθεση. Πῶς, ὅμως, προσάπτουμε στὸν ἀόρατο ὁμοιότητα στὸ χρῶμα ἢ τὸ σχῆμα;  Ἢ πῶς μπορεῖ νὰ εἶναι τὸ κτιστὸ ὅμοιο μὲ τὸ ἄκτιστο; Πῶς ἀπαύγασμα τῆς δόξης καὶ χαρακτήρας τῆς ὑπόστασής του, ἂν ὑπάρχει διαφορετικὴ δόξα, ὅπως λέγουν ἐκεῖνοι, καὶ διαφορετικὴ ὑπόσταση; ^{881a:}

 

     109.  Στὴ δόξα, λένε, καὶ στὴν ἐξουσία εἶναι ὅμοιος, καὶ γι΄ αὐτὸ ὁ Υἱὸς λέγεται εἰκόνα Θεοῦ.  Συνεπῶς, ἂν εἶναι σὲ μερικὰ ὅμοιος καὶ ὄχι σὲ ὅλα, εἶναι ἐκ μέρους ὅμοιος, ἐκ μέρους ἀνόμοιος.  Ὅμως, ἀπὸ τὴν πρόταση αὐτὴ ἕπεται, πὼς ἂν εἶναι σὲ μερικὰ ὅμοιος καὶ ὄχι σὲ ὅλα, ἔχει ἐκ μέρους συντεθεῖ ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀπὸ αὐτὸ ἕπεται πὼς καὶ ὁ ἴδιος φαίνεται σύνθετος, τοῦ ὁποίου ἡ εἰκόνα εἶναι σύνθετη. ῾Η εἰκόνα του ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἐκ μέρους ὅμοια, [γιατὶ] ἂν ἐκ μέρους διασώζει τὴν ὁμοιότητα [τότε εἶναι] σύνθετη.

 

     110.   Ἀλλὰ αὐτοὶ ποὺ ἀρνοῦνται πὼς εἶναι ὅμοιος στὴν ἑνότητα τῆς φύσης, νομίζουν πὼς εἶναι ὅμοιος σὲ ἄλλα. Γιατὶ συνηθίζουν νὰ λένε: γιατί νομίζετε ὅτι ἔδωσε κάτι περισσότερο ἡ Γραφὴ στὸν Υἱὸ ὀνομάζοντάς τον εἰκόνα, ἐνῶ ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς ἔχει πεῖ στοὺς ἀνθρώπους: «νὰ εἶστε ἅγιοι, γιατὶ κι ἐγὼ εἶμαι ἅγιος».[13]^{881b:} Καὶ ὁ Υἱὸς ἔχει πεῖ: «Νὰ εἶστε τέλειοι καθὼς καὶ ὁ Πατέρας σας ποὺ βρίσκεται στοὺς οὐρανοὺς εἶναι τέλειος».[14] Δὲν καταλαβαίνουν πὼς αὐτὸ ἀκριβῶς σημαίνει, ὅτι δὲν εἶναι κατὰ ἕνα μέρος ὅμοιος ὁ Υἱὸς μὲ τὸν Πατέρα ἀλλὰ κατὰ τὴν πληρότητα τῆς θεότητας καὶ τὴν τελειότητα. Καὶ τέλος, ἂν ὑπάρχουν πολλοὶ ὅμοιοι γιατί μόνος ὁ Υἱὸς λέγεται εἰκόνα τοῦ ἀοράτου Θεοῦ καὶ χαρακτήρας τῆς ὑπόστασής του - ἂν ὄχι ἐπειδὴ αὐτὸς ἔχει τὴν ἑνότητα τῆς ἴδιας φύσης καὶ ἐκφράζει τὴν ἴδια[15] μεγαλειότητα;

 

     111.  Γιατὶ εἶναι ἄλλη ἡ κατὰ μίμησιν ὁμοιότητα καὶ ἄλλη ἡ κατὰ φύσιν, τὸ ὁποῖο καὶ φανερώνουν τὰ λόγια τῶν προηγουμένων παραδειγμάτων, γιατὶ λέγει ἡ Γραφή: «νὰ εἶσθε ἅγιοι», ἔτσι ὥστε νὰ γίνονται αὐτὸ μὲ τὴ μίμηση. Λέγεται λοιπὸν στοὺς ἀνθρώπους: «νὰ εἶσθε», ^{881c:} ἐπειδὴ δὲν εἶναι· γιὰ τὸν ἑαυτό του ὅμως ὁ Θεὸς λέει: «ἐπειδὴ εἶμαι ἅγιος»· ὄχι, βέβαια, μὲ βελτιωτικὴ πρόοδο, ἀλλὰ στὴ μονιμότητα τῆς φύσης.  Ἔπειτα λέγει ἡ Σοφία: «νὰ εἶστε τέλειοι», ὥστε ν᾽ ἄρχιζαν νὰ ἔχουν αὐτὸ ποὺ δὲν ἔχουν. Γιὰ τὸν Πατέρα, ὅμως, λέει: «καθὼς καὶ ὁ Πατέρας σας ποὺ βρίσκεται στοὺς οὐρανοὺς εἶναι τέλειος». Εἶναι, λοιπόν, τέλειος ὁ Πατέρας, ὁ ὁποῖος εἶναι πάντοτε. Γι᾽ αὐτὸ ἡ οὐσία[16] του - στὰ ἑλληνικά, αὐτὸ ποὺ εἶναι πάντοτε, ἢ στὰ λατινικά, αὐτὸ ποὺ παραμένει στὸ ἴδιον, καὶ δὲν ὑφίσταται [subsistat] μὲ [μετοχὴ σὲ] ἄλλη δύναμη - ὀνομάζεται ὑπόσταση.

 

     112.  Εἶναι ἅγιος, λοιπόν, ὁ Πατέρας, καὶ τέλειος ὁ Πατέρας, ἅγιος ἐπίσης καὶ τέλειος ὁ Υἱός, ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Εἰκόνα, ὅμως, τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ ὅλα ὅσα ἀνήκουν στὸν Θεό, θεωροῦνται στὸν Υἱό, δηλαδὴ ἡ προαιώνια θεότητα, παντοδυναμία καὶ μεγαλειότητα. Τὸν βλέπουμε λοιπὸν στὴν εἰκόνα του νὰ εἶναι τέτοιος, ὅποιος εἶναι ὁ Θεός.  Εἶναι, λοιπόν, σωστὸ νὰ πιστεύεις πὼς ἡ εἰκόνα του ^{881d:} εἶναι τέτοια, ὅποιος εἶναι ὁ Θεός. Γιατὶ ἂν μειώνεις τὴν εἰκόνα καὶ βέβαια ἐκεῖνος, τοῦ ὁποίου εἶναι εἰκόνα, θὰ φανεῖ ^{882a:} μειωμένος· ἂν πιστεύεις μικρότερη εἰκόνα, μικρότερος Θεὸς θὰ ἐμφανιστεῖ στὴν εἰκόνα. Γιατὶ ὅποια ὑπολόγισες πὼς εἶναι ἡ εἰκόνα, τέτοιος θὰ σοῦ φανεῖ καὶ αὐτὸς ὁ ἀόρατος, στὸν ὁποῖο ἀνήκει ἡ εἰκόνα. Εἶπε ἡ εἰκόνα: «ὅποιος βλέπει ἐμένα βλέπει καὶ τὸν Πατέρα».[17] Καὶ ὅποιον ὑπολόγισες πὼς εἶναι αὐτόν, τοῦ ὁποίου εἰκόνα πιστεύεις πὼς εἶναι ὁ Υἱός, τέτοιον κατ΄ ἀνάγκη πρέπει νὰ ὑπολογίσεις καὶ τὸν Υἱό. Γι᾽ αὐτό, ἐπειδὴ εἶναι ἄκτιστος ὁ Πατέρας ἄκτιστος εἶναι καὶ ὁ Υἱός· γιατὶ δὲν εἶναι μικρότερος ὁ Πατέρας οὔτε μικρότερος ὁ Υἱός· ἐπειδὴ εἶναι παντοδύναμος ὁ Πατέρας εἶναι καὶ ὁ Υἱὸς παντοδύναμος.

 

     113.   Ἔχουμε λοιπὸν πεῖ, ὅτι ἀκόμα κι ἂν χρησιμοποιοῦν αὐτὸ ποὺ δὲν διαβάζουν, γιὰ νὰ μποροῦν νὰ τὸν λένε ἀγέννητο, ὅμως καθόλου δὲν ἐμποδίζει ὁ λόγος αὐτός, ὥστε νὰ μὴ πιστεύουμε πὼς ὁ Χριστὸς ἀνήκει στὴν ἴδια φύση καὶ ὑπόσταση μὲ τὸν Πατέρα.  Ἀλλὰ ἐὰν ἀνήκει στὴν ἴδια φύση, ἀνήκει βέβαια στὴν ἴδια δύναμη. ^{882b:}

 

     114.   Μ᾽ αὐτόν, λοιπόν, τὸν τρόπο εἶναι τὸ ἴδιο εὔκολο νὰ ἀποτρέπουμε τὶς ἐπιθέσεις τῶν ἀπίστων.[18] Γιατὶ πῶς ἀρνοῦνται, ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι παντοδύναμος, τὸ ὁποῖο ἔχει γραφεῖ, αὐτοὶ ποὺ θέλουν νὰ χρησιμοποιοῦν τὸ μὴ γραμμένο ποὺ διδάσκουν. Γιατὶ ἔχουμε διδάξει πιὸ πρὶν τὴν παντοδυναμία τοῦ Χριστοῦ,[19] ποὺ τὴν ἔχουν ἐπισημάνει καὶ ἡ  Ἀποκάλυψη τοῦ Εὐαγγελιστῆ  Ἰωάννη, καὶ ἡ προφητεία τοῦ Ζαχαρία, καὶ τὸ Εὐαγγέλιο. Τὰ ὁποῖα, ἂν κανεὶς νομίζει πὼς πρέπει νὰ ἀναθεωρηθοῦν, ἂς ξαναγυρίσει στὰ προηγούμενα καὶ ἂς τὰ ξανασκεφτεῖ.

 

     115.  Ὅμως [πρέπει νὰ ἀναφέρω], αὐτὸ ποὺ ἐκεῖ, ἀπὸ τὴ συσσώρευση τῶν μαρτυριῶν, σχεδὸν προσπέρασα: ἂς ποῦν γιατί νομίζουν πὼς εἰπώθηκε αὐτὸ ποὺ προφήτευσε ὁ  Ἀμώς· γιατὶ ἔτσι ἔχει γραφεῖ: «ὁ Κύριος ποὺ ἀγγίζει τὴ γῆ καὶ τὴν κινεῖ καὶ θὰ θρηνήσουν ὅλοι ὅσοι μένουν σ΄ αὐτήν. Καὶ θὰ ὑψωθεῖ ὡς ποταμὸς τῆς Αἰγύπτου, γιατὶ οἰκοδομεῖ ^{882c:} στὸν οὐρανὸ τὴν ἀνάβασή του καὶ στερεώνει τὴν ἐγγύησή του στὴν γῆ· αὐτὸς ποὺ καλεῖ τὸ νερὸ τῆς θάλασσας καὶ τὸ σκορπάει στὸ πρόσωπο τῆς γῆς, Κύριος παντοδύναμος εἶναι τὸ ὄνομά του».[20] Δὲν καταλαβαίνουν πὼς ὅλα αὐτὰ συναρμόζουν στὸν Χριστό, ποὺ κατερχόμενος ἄγγιξε τὴ γῆ, μὲ τὸ πάθος του τὴν συντάρραξε, ἀπὸ τὴ γῆ ἀνῆλθε στὸν οὐρανό, καὶ στὴ γῆ κατῆλθε ἀπὸ τὸν οὐρανό, καθὼς ὁ ἴδιος εἶχε ὑποσχεθεῖ;

 

     116.   Ἀλλὰ γιατί μοχθῶ γιὰ τὸν Υἱό, ὅταν ἡ Γραφὴ μαρτυρεῖ παντοδύναμο καὶ τὸ Πνεῦμα; Διότι ἔχει γραφεῖ: «μὲ τὸν Λόγο τοῦ Κυρίου στερεώθηκαν οἱ οὐρανοί, καὶ μὲ τὸ Πνεῦμα τοῦ στόματός του κάθε δύναμή τους».[21] Καὶ γιὰ τὴ Σοφία ἔχει γραφεῖ, ὅτι ἔχει μέσα της παντοδύναμο Πνεῦμα· ἀφοῦ λέει ὁ Σολομών: «γιατὶ μὲ δίδαξε ἡ τεχνίτις ὅλων Σοφία».[22]  Ἐπειδὴ ὑπάρχει μέσα της Πνεῦμα νοήσεως, ἅγιο, ἑνιαῖο [unicus], πολλαπλό, ὀξύ, εὐκίνητο, ^{883a:} διαλεκτικὸ [disertus], ἄμωμο, φανερό, πρᾶo [inviolabilis], φιλάγαθο, ἀκριβές, προνοητικό, ἰσχυρό, μεγαλόδωρο, εὐγενικό, σταθερό, ἀκέραιο, ἀμέριμνο, ^{884a:} ποὺ ὅλα τὰ μπορεῖ, ὅλα τὰ βλέπει, καὶ διαπερνᾶ ὅλα τὰ νοερὰ πνεύματα.[23]

 

 

---

[1] Ἐφ. 3.14.

[2]  Ἑλληνικὰ στὸ πρωτότυπο.

[3] Ἰω. 8.37,44.

[4] Ἑλληνικὰ στὸ πρωτότυπο.

[5] Ἑλληνικὰ στὸ πρωτότυπο.

[6] Ἑλληνικὰ στὸ πρωτότυπο.

[7] Ἑλληνικὰ στὸ πρωτότυπο.

[8] Ἑλληνικὰ στὸ πρωτότυπο.

[9] Γεν. 1.20 καὶ 2.19.

[10] Γεν. 2.90.

[11] Γεν. 1.22.

[12] Ἑβρ. 2.17.

[13] Λευ. 19.2.

[14] Ματθ. 5.48.

[15] Στὸ κείμενο «et ejus majestatis expressio est».  Ἀντικαθιστοῦμε τὸ ejus ὡς ejusdem. Βλ. καὶ πιὸ κάτω, 112: «omnia quae sunt Dei, videntur in Filio, id est sempiterna divinitas omnipotentia atque majestas».

[16]  Ἑλληνικὰ στὸ πρωτότυπο.

[17]  Ἰω. 14.9.

[18] «Qui quidem locus haud difficilior est ad refellenda studia perfidorum».

[19] Βλ. De fide 2.3,4.

[20] Ἀμ. 9.5,6.

[21] Ψαλ. 32.6.

[22] Σοφ. Σολ. 7.12.

[23] Σοφ. Σολ. 7.22,23.

 

 

 

ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ
ΠΕΡΙ ΕΝΣΑΡΚΩΣΕΩΣ
ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΑΓ. ΑΜΒΡΟΣΙΟΥ 

Πίσω στὰ περιεχόμενα