Εἰκόνα : έργο του
Κώστα Τσόκλη
|
| ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ - Πεζογραφία |
Ιωάννης Χατζηφώτης
Ολίγη Αγαπημένη Πολιτεία
Από: «Ολίγη Αγαπημένη Πολιτεία», εκδόσεις Το Ροδακιό, Αθήνα 1999. Αποσπάσματα από το βιβλίο του Έλληνα Αιγυπτιώτη Ιωάννη Χατζηφώτη.
Επιμέλεια: Γιώργος Μυλωνάς
[…] Αυτό που με εντυπωσίαζε πάντοτε στο Κάιρο ήταν η πολυκοσμία στους δρόμους και τις πλατείες του. Παρά την αφόρητη ζέστη, όλο αυτό το πλήθος βρισκόταν ολημερίς στους δρόμους. Όταν δρόσιζε, με τη δύση του ήλιου άρχιζαν οι περίπατοι κατά μήκος του Νείλου, το πηγαινέλα με τις φελούκες, η μετάβαση στην Γκεζίρα (νησί) με τον πύργο της. Τότε δεν υπήρχαν τόσα πολλά ξενοδοχεία όσα σήμερα, υπήρχε όμως αξιόλογη ελληνική παροικία, που το Ελληνικό Κέντρο της λειτουργεί ακόμη.
Στην πανήγυρη του Αγίου Γεωργίου στο Παλιό Κάιρο (εικ. 1) ανέβαινε ο ίδιος ο Πατριάρχης Χριστοφόρος. Το 1959 γιορτάσθηκε το χρυσό Ιωβηλαίο του. Έγιναν ανακαινίσεις στο παλιό μοναστήρι, που σήμερα επισκέπτονται κυρίως Κόπτες.
Στο Παλιό Κάιρο βρισκόταν η πρώτη συνοικία των Ρωμιών. Αρχικά στο Χάρετ ελ Ρουμ και ύστερα στο Χαμζάουι, όπου διέμενε ο ίδιος ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας και Εθνάρχης των Ρωμιών ως την κάθοδό του στην Αλεξάνδρεια στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Εκεί βρίσκονταν και τα αρχοντόσπιτα και οσπίτια των πρωτομαστόρων και των μαστόρων των ελληνικών εσναφίων (συντεχνιών). Κάθε αρχοντόσπιτο είχε μεγάλα δωμάτια, τεράστια σάλα και καφασωτό εξώστη. Εκεί καθόταν η Ρωμιά και έραβε βλέποντας την κίνηση του δρόμου, καθώς δεν έβγαινε έξω να κάνει περιπάτους, παρά μόνο για να πάει στα λουτρά.
Η περιπλάνηση στην Αλεξάνδρεια (εικ. 2) είναι οδυνηρή, όσο τριγυρνάει κανείς σε γειτονιές, όπου άλλοτε ζούσαν Έλληνες. Θα πιεις το πικρό ποτήρι ως τον πάτο επιχειρώντας μάταια ν' αναστήσεις το χθες, το σφριγηλό, το δυναμικό, το ανεπανάληπτο. Συμπαγή μάζα Ρωμιοσύνης είχε όλο το Ατταρίνι και πέρα από το σιδηροδρομικό σταθμό του Καΐρου, όπου οδηγεί η οδός Ελ-Ατταρίν, στη Μπαμπ-Σίντρα, το Καρμούς και το Μωχαραμβέη. Κοντά στο σταθμό ήταν αρχικά το Άσυλο Απόρων Ελληνοπαίδων και στο Καρμούς τα νυκτερινά σχολεία του «Αισχύλου Αρίωνα». Στις λαϊκές αυτές συνοικίες ελληνικό και αραβικό στοιχείο ζούσαν πολύ κοντά. Τα παιδιά ανατρέφονταν δίπλα-δίπλα. Ο κριτικός Τίμος Μαλάνος, στις Αναμνήσεις ενός Αλεξανδρινού, γράφει πως ως το 1930 οι Ρωμιοί μαζεύονταν εκεί «σαν σε μυρμηγκοφωλιά». Εργάτες και υπάλληλοι (εικ. 3).
Όταν βγαίναμε παιδιά τις παραμονές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς να πούμε τα κάλαντα, ήταν αδύνατο να επισκεφτούμε όλα τα ελληνικά σπίτια της Ιμπραημίας. Όλοι, πλούσιοι και φτωχοί, μας καλοδέχονταν. Δεν θυμάμαι να μας έδιωχναν από πουθενά. Τις ζούσαμε τις μέρες εκείνες μέσα σε ένα εορταστικό κλίμα, που κυριαρχούσε σε ολόκληρη την πόλη. Στους δρόμους οι μικροπωλητές διαλαλούσαν με σπασμένα ελληνικά την πραμάτεια τους, στολίδια και μπάλες για τα χριστουγεννιάτικα δέντρα, αϊβασίληδες, γύψινα ομοιώματα του Χριστού, της Παναγίας, του Ιωσήφ, των Μάγων, των ποιμένων, για να στηθεί η φάτνη στα χριστιανικά σπίτια. Ανάμεσα στους Ρωμιούς διέμεναν Ιταλοί, Μαλτέζοι, Σαμλήδες (Ορθόδοξοι Άραβες) και Κόπτες. Όλοι Χριστιανοί, αδελφωμένοι, με ένα οικουμενικό πνεύμα, που τους ένωνε στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια (εικ. 4).
Τις Μεγαλοβδομάδες και στις επίσημες τελετές (εθνικές εορτές, επισκέψεις Πατριαρχών και Αρχιεπισκόπων, όπως, λ.χ., του Αθηναγόρα ή του Μακάριου της Κύπρου) κρατούσαμε την τάξη, θυμάμαι πόσο δύσκολα τη Μεγάλη Παρασκευή, στον ενοριακό μας ναό της Ελληνικής Κοινότητας Ιμπραημίας, τους Ταξιάρχες, στον παράλληλο δρόμο της Κανώπ, την οδό Ηλιουπόλεως. Ήταν χιλιάδες οι Ρωμιοί που παραβρίσκονταν από το πρωί στις ακολουθίες.
Η ενθρόνιση γινόταν με κάθε μεγαλοπρέπεια στον μεγάλο κοινοτικό ναό του Ευαγγελισμού, τον «Εθνικό Ναό», όπως τον αποκαλούσαν οι πρώτοι Κοινοτικοί. Όλοι οι Ελλαδίτες καταπλήσσονται όταν τον βλέπουν. Γεμάτος βυζαντινής τεχνοτροπίας τοιχογραφίες, με θαυμάσιους πολυέλαιους, τρίκλιτος, με μεγαλόπρεπο μαρμάρινο τέμπλο, έργο Τηνιακών τεχνιτών, μαρτυράει την ακμή του Ελληνισμού, που πέρασε από την πόλη αυτή. Βρέθηκαν και τώρα καμιά τριανταριά πρόσκοποι και οδηγίνες για να κρατήσουν την τάξη. Μαθητής κι εγώ από την Πρατσίκειο Σχολή της Ιμπραημίας στεκόμουν στον ίδιο διάδρομο με την ελληνική σημαία στα χέρια. Τι μέρες, Θεέ μου! Γέμιζε ασφυκτικά τις εθνικές εορτές ο ναός, το ίδιο κι ο μεγάλος αυλόγυρος με τις αναμνηστικές στήλες που αναγράφουν τον φόρο αίματος της παροικίας στους εθνικούς αγώνες (εικ. 5).
Εκεί, στο παλαίφατο μοναστήρι του Αγίου Σάββα, έφθαναν οι Ρωμιοί από την Ελλάδα καί, όπως έχει ειπωθεί, το βράδυ κοιμόντουσαν κάτω από το καμπαναριό του κι έβρισκαν δουλειά την επομένη κοντά σε έναν ομογενή. Τότε ήταν που με το δίστιχο, το όποιο ακολουθεί, εννοούσαν τις άριστες αυτές συνθήκες:
Στην Αλεξάνδρεια ζάχαρη
και στο Μισίρι μέλι
Ο Αι-Σάββας στην περίοδο της Τουρκοκρατίας εκτελούσε χρέη Υγειονομείου για το λιμάνι της Αλεξάνδρειας.
Στην αυλή των Πατριαρχείων, που σήμερα στεγάζονται στην Τοσιτσαία Σχολή (εικ. 6), βρισκόταν η περίφημη Πατριαρχική Βιβλιοθήκη με τον βιβλιοφύλακά της Θεόδωρο Μοσχονά, που διέμενε στην οδό Κανώπ, ακριβώς απέναντι από τη δική μας οκέλα.
Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη μια διευκρίνιση, γιατί πολλοί ξενίζονται που ο Ελληνορθόδοξος Πατριάρχης Αλεξανδρείας λέγεται Πάπας. Πρέπει να μάθουν ότι στα χρόνια του αρχαίου χριστιανικού μοναχισμού αποκαλούσαν τους σεβάσμιους πνευματικούς στην αλεξανδρινή έρημο «Πάπες», δηλ. «Πατέρες». Ο τίτλος δόθηκε τιμητικά και στους διαδόχους του Αποστόλου Μάρκου Πατριάρχες (εικ. 7), και κατόπιν τον πήρε ο Πάπας της Ρώμης. Σήμερα και ο Πατριάρχης των Κοπτών Σενούντα ονομάζεται Πάπας (στα αραβικά «Μπάμπα Σενούντα»). Τα μοναστήρια της Νατρίας (Ουάντι Νατρούν), ανάμεσα στην Αλεξάνδρεια και στο Κάιρο, βρίσκονται στα χέρια των Κοπτών. Σ' εκείνο των Μακαρίων σώζονται τα λείψανα του Μακαρίου του Μεγάλου και των άλλων δύο Μακαρίων. Άλλα είναι του Αβά Παϊσίου (Άμπα Μπισόη), των Σουριάνι (Συριάνων) κ.λπ. Οι Κόπτες είναι Ορθόδοξοι — υπάρχουν και λίγοι Καθολικοί, οι Κόπτ-Κατολίκ —, και διόλου Μονοφυσίτες. Ο διάλογος μεταξύ Ορθοδοξίας και Κοπτών έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία. Ο αποσχισμός τους από την Ορθόδοξη Ελληνική Εκκλησία οφείλεται σε λόγους διοικητικούς, με την αποκοπή της Αιγύπτου από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Στις Θήβες, όπως και στην περιοχή της Νιτρίας, κοντά στην Αλεξάνδρεια, αναπτύχθηκε ο χριστιανικός μοναχισμός. Πρότυπο του μοναχικού βίου υπήρξε ο Μέγας Αντώνιος (251-355/6), που έμεινε αρχικά στα περίχωρα της Ηρακλεόπολης και μετά σε ένα απομακρυσμένο τάφο επί δεκαπέντε χρόνια. Έτρωγε ψωμί κι αλάτι κι έπινε νερό μια φορά τη μέρα μετά τη δύση του ήλιου. Το 285 πήγε στην έρημο του Πισπίρ, στη δεξιά όχθη του Νείλου, ανάμεσα στο Ατφίχ και Μπένι Σουέφ. Η περιοχή λέγεται σήμερα Ντερ ελ Μεϊμούν. Εκεί έμεινε είκοσι χρόνια. Έπλεκε καλάθια και προμηθευόταν τρόφιμα κάθε έξι μήνες. Η φήμη του απλώθηκε τόσο που πολλοί πήγαιναν για να τον συναντήσουν και να τον μιμηθούν. Έτσι άρχισε ό μοναχισμός στην Αίγυπτο.
Σήμερα στη Θηβαΐδα, κοντά στο Λούξορ, υπάρχουν τα μοναστήρια του Αβά Παχωμίου, του Αγίου Μιχαήλ, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Βίκτωρα και Παναγίας κ.ά. στην ευρύτερη περιοχή. Τον 5ο αι. στην Οξύρρυγχο υπήρχαν 12 ναοί, 10.000 μοναχοί και 12.000 μοναχές. Μοναστικά κέντρα συναντούσε κανείς από το Φαγιούμ, και από τις δύο πλευρές του Νείλου γύρω από τη Μίνια ως την Ερμούπολη, το Έντφου, το Ασσουάν, το Ασσιούτ, την Πανόπολη κ.λπ.
Ο Μέγας Αλέξανδρος στο Λούξορ, οι χριστιανοί μοναχοί στη Θηβαΐδα, τα φαραωνικά μνημεία της Άνω Αιγύπτου άξιζαν το ταξίδι σου. Πετώντας από το Ασσουάν στο Κάιρο είχα μια βαθιά ηρεμία. Ένιωθα πως κάλυψα το κενό που υπήρχε μέσα μου τόσα χρόνια. Ακούσματα χρόνων, διαβάσματα και θεάματα βαθιά χαραγμένα μέσα μου με καλούσαν. Από καιρό ήθελα να δω που έφτασε ο ιδρυτής της πόλης μου, να συναντήσω τους χώρους όπου γεννήθηκε ο ανατολικός μοναχισμός, να σεργιανίσω τις πόλεις της φαραωνικής εποχής. Υπήρχε τώρα μέσα μου μια πλήρωση και η εντύπωση ότι ένας πρώτος κύκλος έκλεισε, ενώ ένας άλλος άρχιζε. Η Αλεξάνδρεια, η Αίγυπτος, ο Νείλος είναι εκεί και σε περιμένουν πάντα...
|
|
|
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}
){kind=link}