Παρουσίαση: Παν. Δρακόπουλος
Δημήτριος Σοφιανός – Ευθύμιος Τσιγαρίδας
Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά. Ιστορία – Τέχνη
Έκδοση της Ι. Μονής, Τρίκαλα 2003.
Ο βυζαντινός άνθρωπος δεν ήθελε να έχει ορατή την πορεία και τον βίο του. Η ζωή του εγγραφόταν στα πλαίσια της μικρής κοινότητάς του. Ήταν λοιπόν ενοριακός. Μέσα σ΄ αυτά τα στενά όρια, μπορούσε να διατηρεί την ταπείνωσή του, να μαστορεύει και να διδάσκει μακριά από το πλανερό φέγγος της δημοσιότητας.
Ετσι, βέπουμε τους δυό κορυφαίους αγιογράφους μας, τον Μανουήλ Πανσέληνο και τον Θεοφάνη, να είναι τυλιγμένοι με τον μανδύα της σιωπής, της ταπείνωσης. καμιά προβολή τους, καμιά βιογραφία των μεγάλων αυτών, καμιά σημαντική μαρτυρία δεν μας αποκαλύπτει το βίο τους, την πορεία τους μέσα στη ζωή και την τέχνη.
Ο Μανόλης Χατζηδάκης, ο σπουδαίος βυζαντινολόγος μας, έκανε μεγάλες προσπάθειες να συγκεντρώσει ψηφίδες από τη ζωή του Θεοφάνη. Μάθαμε λοιπόν ότι κατά πάσα πιθανότητα, ο Θεοφάνης Στρελίτζας είναι γόνος οικογένειας ζωγράφων, κατά πως συνηθιζόταν τα μεσαιωνικά χρόνια νάναι οικογενειακά τα εργαστήρια, και τα παιδιά να μπαίνουν στη δούλεψη του πατέρα, αν δεν φεύγαν να πάνε στη δούλεψη άλλου κύρη. Η οικογένεια Στρελίτζα-Μπαθά, είχε καταφύγει στην Κρήτη από την Πελοπόννησο, άγνωστο για ποιούς λόγους. Γινόταν, πάντως, τέτοιες μετακινήσεις από μια περιοχή που δεν έδινε το μεροδούλι σε άλλη, που υποσχόταν κάτι καλύτερο. Και η Κρήτη, Βενετσιάνικη κτήση από τον 13ο ως τον 17ο αι., προσέφερε ευκαιρίες δουλειάς σε μιαν οικογένεια ζωγράφων. Εκεί, στο Ηράκλειο Κρήτης, γεννήθηκε τον 15ο αιώνα ο Θεοφάνης.
Και πάλι, όμως, δεν ξέρουμε πολλά. Όπως γράφει στην ουσιαστικώτατη εισαγωγή του ο καθ. Ευθ. Τσιγαρίδας, ο Θεοφάνης παντρεύτηκε κι έκανε δυό παιδιά, που μπήκαν κι αυτά με τη σειρά τους στη δούλεψη του πατέρα. Μα το 1527 ο Θεοφάνης εμφανίζεται στα Μετέωρα μοναχός. Ίσως έγινε μοναχός μετά το θάνατο της γυναίκας του, ίσως όχι. Το βέβαιο είναι ότι στα Μετέωρα εικονογραφεί τη Μονή Αναπαυσά, και στο έργο του λάμπει όχι μόνο η ωριμότητα αλλά το μεγαλείο της τέχνης του. Οι γραμμές του χαράσσονται από χέρι σταθερό και βέβαιο για το τί θέλει να αποδώσει. Με ελάχιστο φως και με μινιμαλιστικές πινελιές αποδίδει με ενάργεια εικόνες που υπηρετούν την πίστη, που διακονούν την προσευχή του πιστού.
Το έργο του Θεοφάνη σώζεται σε δυό μοναστήρια: στον Αγιο Νικόλαο Αναπαυσά και στη Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους – όπου φαίνεται ότι κατέφυγε τελικά ο μεγάλος αγιογράφος. Η Μονή Σταυρονικήτα έχει πρό χρόνων βγάλει τόμο με το εκεί έρο του Θεοφάνη. Η Μονή Αναπαυσά, προχώρησε στην προκείμενη έκδοση καλύπτοντας ένα πελώριο κενό.
Η έκδοση είναι εντυπωσιακά φροντισμένη. Είναι έργο δυό λαμπρών διδασκάλων, του Δημήτρη Σοφιανού και του Ευθύμιου Τσιγαρίδα. Είναι έκδοση άριστα εκτυπωμένη, με φωτογραφίες που αποδίδουν το πρωτότυπο και βοηθούν τον αναγνώστη να διδαχθεί το έργο ενός μεγάλου. Στον Σεβ. Μητροπολίτη Σταγών και Μετεώρων κ. Σεραφείμ και στον Καθηγούμενο της Μονής Αρχιμ. Πολύκαρπο, οφείλουμε ευχαριστίες όχι μόνον οι πιστοί αλλά και όλοι οι φιλότεχνοι.
Προτείνω αυτή την έκδοση ως ένα από τα καλύτερα δώρα τώρα τις Γιορτές. Η έκδοση είναι δίγλωσση, κι άρα μπορούν πολύ καλά να το πάρουν και οι ομογενείς μας, κι ακόμη, να το κάνουμε δώρο σε ξένους φίλους. Η Μονή κυκλοφόρησε επίσης και DVD με το ίδιο θέμα.
Για παραγγελίες, http://www.anapafsas.com/new_editions.htm.
|
|
|
