Διονύσιος Α. Ζακυθηνός
Σπυρίδων Zαμπέλιος: Ο θεωρητικός της Ιστοριονομίας - Ο Ιστορικός του Βυζαντινού Ελληνισμού
[Από τα Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, τόμος 49ος, 1974]
Μέρος Α'
Ο Σπυρίδων Αλκιβιάδης Ζαμπέλιος εγεννήθη εις την Λευκάδα την 1ην Σεπτεμβρίου 1815. Εκ πατρός και εκ μητρός ανήκεν εις ευγενείς οικογενείας, αι οποίαι είχον δώσει εις τα Γράμματα αξιολόγους αντιπροσώπους. Η οικογένεια Ζαμπέλη ή Ζαμπελίου, πλην του πατρός του ιστορικού, περιελάμβανεν εις τους κόλπους της τον Νεκτάριον (περίπου 1620-1690), ευπαίδευτον ιερέα και θεολόγον εκ της πλευράς της μητρός του Μαρίνης, το γένος Πετριτσοπούλου, είχε διακριθή ο Δημήτριος Πετριτσόπουλος, διαδραματίσας κατά τας πρώτας δεκαετίας του δεκάτου ενάτου αιώνος πολιτικόν πρόσωπον εν Λευκάδι και εν Επτανήσω γενικώτερον και δημοσιεύσας ιστορικάς συμβολάς, αι οποίαι προεκάλεσαν δυσμενεστάτας κριτικάς, μεταξύ δ' άλλων το Saggiο storico sulle prime età dell' isola de Leucadia, εν Φλωρεντία, 1814.
Αλλ' εξέχουσα φυσιογνωμία των Γραμμάτων και του δημοσίου βίου ανεδείχθη αυτός ο πατήρ του Ιστορικού. Ο Ιωάννης Ζαμπέλιος, γεννηθείς τω 1787, αποθανών τω 1856, εσπούδασεν εις την Ιταλίαν και την Γαλλίαν (1804 -1810) την Φιλολογίαν και την Νομικήν, κατά δε τους χρόνους των σπουδών του συνεδέθη μετά διακεκριμένων προσωπικοτήτων του πνεύματος, του Θεοφίλoυ Καΐρη, του Ούγου Φωσκόλου, του Βικέντιου Monti, του Αδαμαντίου Κοραή. Εις την Επτάνησον ο Ζαμπέλιος διετέλεσε δικαστής εν Λευκάδι μέχρι του 1826, ακολούθως εν Κεφαλληνία και από του 1834 διωρίσθη μέλος τον υπερτάτου Συμβουλίου της Δικαιοσύνης εν Κερκύρα. Από του έτους 1818, ότε εδιδάχθη εν Βουκουρεστίω η τραγωδία του Τιμολέων, ο Λευκάδιος δικαστής, μιμητής του Alfieri ανεδείχθη πολυγραφώτατος δραματικός ποιητής της αναγεννωμένης Ελλάδος. Αι τραγωδίαι του Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Γεώργιος Καστριώτης, 'Ρήγας Θεσσαλός, Μαρκος Βότσαρης, Ιωάννης Καποδίστριας, Γεώργιος Καραϊσκάκης κλπ. Ενέπνευσαν και εφρονημάτισαν τας γενεάς των πρώτων μετεπαναστατικών χρόνων. Το παράδειγμα και η πνευματική κληρονομιά του πατρός απετέλεσαν δια τον υιόν υποθήκας βίου και δημιουργίας.
Τα εγκύκλια μαθήματα εδιδάχθη ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος εν τη γενετείρα νήσω, όπου ηυτύχησε να έχη διδασκάλους τον Αθανάσιον Ψαλίδαν, δια βραχύ χρονικόν διάστημα, και τον εκ Τοσκάνης Βικέντιον Nannucci, «προφέσσορα και διευθυντήν του δευτερεύοντος σχολείου Λευκάδος», ικανόν χειριστήν του στίχου εις την Ιταλικήν και την Ελληνικήν, αρχαίαν και νέαν. Ποιήματα δημοσιευθέντα εις το
φυλλάδιον ‘Εις την περίστασιν καθ’ην ευτυχώς έφθασεν εις Κέρκυραν η αυτού εξοχότης ο Λορδ Νούγεντ Ιπ. Μεγ. Σταυρ. του Επισ. Τάγ. του Αγ. Μιχ. και Αγ. Γεωργ. κτλ. κτλ. κτλ. και Λορδ Μέγας αρμοστής της Αυτού Μεγαλειότητος εις το Ενωμένον Κράτος των Ιονικών Νήσων, πράξις δραματική παρασταθείσα με μουσικήν Το εσπέρας των 15 Δεκεμβρίου 1832 εις το μεγάλο δωμάτιον του Γυμνασίου της Αγίας Μαύρας, και ποιητικά πονήματα εκφωνηθέντα επακολούθως από τους
μαθητάς, μέλη της Φιλογραμματικής Ακαδημίας’, Κορφοί, 1832, φέρουν την υπογραφήν του νεαρού μαθητού. Δύο εισέτι ποιήματά του είναι γνωστά. Το εν αναφέρεται εις την ανακομιδήν των λειψάνων του Ναπολέοντος εις Παρισίους υπό τον τίτλον ‘Προς την Φιλαρμονικήν Εταιρείαν της Κερκύρας τούτο δια τας χρηστάς της πατρίδος και της φήμης ελπίδας ανατίθεται, εν Κερκύρα, 1840, το έτερον, ‘η Ύστερη νυχτιά του καταδίκου’, γραφέν κατά μίμησιν τον Λάμπρου του Σολωμού και εκδοθέν ψευδωνύμως τω 1845, προεκάλεσε βιαιοτάτας αντιδράσεις(2).
και του τέλους. Δια τούτο η φυσιογνωμία του ιστορικού παραμένει μέχρι σήμερον εις πλείστα σημεία σκοτεινή και αινιγματική. Μία ευρυτάτη έρευνα εν Ελλάδι και εκτός της Ελλάδος θα εβοήθει ασφαλώς εις την ερμηνείαν της ιδιορρύθμου αλλά και καταπλησσούσης πνευματικής του Ιδιοσυγκρασίας(3).
Είναι βέβαιον ότι ο Ζαμπέλιος, μετά τας εγκυκλίους σπουδάς του, εφοίτησεν εις την Ιόνιον Ακαδημίαν της Κερκύρας(4), όπου ο πατήρ του εγκατεστάθη οριστικώς μετά το έτος 1834. Ο ίδιος ο πατήρ του εις την Αυτοβιογραφίαν του παρέχει την πληροφορίαν ότι ο Σπυρίδων «ετελειοποιήθη εις παιδείαν και εσπούδασεν εις Ιταλίαν και Παρισίους και περιηγήθη το ωραιότερον και μάλλον πεπολιτισμένον μέρος της Ευρώπης»(5) Γνωρίζομεν ότι τω 1839 ευρίσκετο εις Παρισίους, τω 1842 εις την Κωνσταντινούπολιν και ότι άλλαι χώραι, τας οποίας επεσκέφθη, ήσαν η Γερμανία και η Βρεττανία. Κατά τας εκλογάς της 28ης Φεβρουαρίου 1850 ο Ζαμπέλιος εξελέγη βουλευτής Λευκάδος εις το Μεταρρυθμιστικόν κόμμα, αλλ' η διάλυσις της Ιονίου Βουλής έθεσεν οριστικώς τέρμα εις το πολιτικόν του στάδιον. Έκτοτε στρέφεται ολοκληρωτικώς προς το ερευνητικόν και συγγραφικόν του έργον, δημοσιεύει τα μεγάλα βιβλία του, ταξιδεύει εις το Εξωτερικόν, μελετά εις τας βιβλιοθήκας της Ευρώπης, αναλαμβάνει την μεγάλην αρχειακήν και διπλωματικήν έρευναν εις την Νότιον Ιταλίαν και Σικελίαν. Από του έτους 1870 εγκαθίσταται εις την παρά το Λιβόρνον έπαυλίν του και μακράν της πατρίδος, αποθνήσκει την 10ην Αυγούστου 1881 εις το Zug της Ελβετίας.
Το ιστορικόν έργον του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου περιλαμβάνει πρωτίστως τα τρία βιβλία του : Άσματα δημοτικά της Ελλάδος. Εκδοθέντα μετά μελέτης ιστορικής περί Μεσαιωνικού Ελληνισμού υπό Σπυρίδωνος Ζαμπελίου Λευκαδίου, εν Κέρκυρα, 1852 (εκ σελίδων 767), Βυζαντιναί Μελέται. Περί πηγών Νεοελληνικής Εθνότητος από Η'. άχρι Ι' εκατονταετηρίδος Μ.Χ. υπό Σ. Ζαμπελίου, εν Αθήναις, 1857 (εκ σελίδων 696 και σημειώσεων α' -ρβ'), Ιταλοελληνικά, ήτοι κριτική πραγματεία περί των εν τοις Αρχείοις Νεαπόλεως ανεκδότων Ελληνικών περγαμηνών, υπό Σ. Ζαμπελίου, εν Αθήναις, 1864 (εκ σελίδων 254). Εις τα ελάσσονα έργα του ανήκουν η διατριβή Καθίδρυσις Πατριαρχείου εν Ρωσσία, εν Αθήναις, 1859 (εκ σελίδων 72) και διάφοροι μελέται δημοσιευθείσαι κατά το πλείστον εις το περιοδικόν Πανδώρα. Ενδιαφέρουσα και από Ιστορικής απόψεως είναι η πολύκροτος πραγματεία Πόθεν η κοινή λέξις τραγουδώ; Σκέψεις περί Ελληνικής ποιήσεως υπό Σπ. Ζαμπελίου, εν Αθήναις, 1859 (εκ σελίδων 88). Τέλος συναφή προς τας ιστορικάς απασχολήσεις του Ζαμπελίου είναι τα ιστορικά του μυθιστορήματα Ιστορικά Σκηνογραφήματα, εν Αθήναις, 1860 (εκ σελίδων 151), και Οι Κρητικοί γάμοι. Ανέκδοτον επεισόδιον της Κρητικής Ιστορίας επί Βενετών (1570), εν Τουρίνω), 1871 (εκ σελίδων 561).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
2. - Σπ. Ασδραχά, Ένα βιβλιογραφικό σχόλιο στον Σπ. Ζαμπέλιο, Ερανιστής, τόμ. 2
3. - Εκ της νεωτέρας περί του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου βιβλιογραφίας αναφέρομεν ενταύθα τα ακόλουθα: Σπ. Λάμπρου, Η Ιστορική Σχολή της Επτανήσου, Νέος Ελληνομνήμων, τόμ. 12 (1915), σελ. 339 κέ. Του αυτού, Σπυρίδων Ζαμπέλιος, Μελέται και Άρθρα 1878-1902, εν Αθήναις, 1902, σελ. 569-573. Αριστ. Καμπάνη, Καλλιγάς και Ζαμπέλιος, εν Αθήναις, 1920 (ανατύπωσις: Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός», Διαλέξεις και Μελετήματα, 8, εν Αθήναις, 1972). Φάνη Μιχαλοπούλου, Σπυρίδων Ζαμπέλιος (1815-1881), Αγγλοελληνική Επιθεώρηση, τόμ. 5 (1950-1951), σελ. 33-45, 109-119, 128.
4. - Ήτο πρωτοετής φοιτητής της Νομικής κατά το σχολικόν έτος 1833- 1834: Σπ. Ασδραχά, ένθ’ανωτ., σελ. 64, σημ.1.
5. - Δ.Γρ. Καμπούρογλου, Αυτοβιογραφία Ιω. Ζαμπελίου, Αρμονία, τόμ. 3 (1902), σελ. 230.
|
