Ευάγγελος Δ. Θεοδώρου
Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Ο θεσμός των Διακονισσών εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία και η δυνατότης αναβιώσεως αυτού
Μέρος Όγδοο
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
α’) Συμπεράσματα του «Διορθοδόξου Θεολογικού Συνεδρίου» (Ρόδος) περί της γυναικείας διακονίας.
Η ανωτέρω εισήγησις προεκάλεσεν εν τω «Διορθοδόξω Θεολογικώ Συνεδρίω» (Ρόδος, 30 Οκτωβρίου – 7 Νοεμβρίου 1988) ζωηράς συζητήσεις, αίτινες τελικώς ωδήγησαν εις την ομόφωνον διατύπωσιν εις αγγλικήν γλώσσαν των υπ’ αρ. 32, 33, 34, 35 και 36 συμπερασμάτων, τα οποία, ως και τα λοιπά, εδημοσιεύθησαν υπό του Οικουμενικού Πατριαρχείου:
«32. The apostolic order of deaconesses should be revived. It was never altogether abandoned in the Orthodox Church though it has tended to fall into disuse. There is ample evidence, from apostolic times, from the patristic, canonical and liturgical tradition, well into the Byzantine period (and even in our own day) that thiw order was held in high honour. The deaconess was ordained within the sanctuary during the Divine Liturgy with two prayers, she received the Orarion (the deacon’s stole) and received Holy Communion at the Altar.
33. The revival of this ancient order should be envisaged on the basis of the ancient prototypes testified to in many sources (cf. the reference quoted in the works on this subject of modern Orthodox scholars) and with the prayers found in the Apostolic Constitutions and the ancient Byzantine liturgical books.
34. Such a revival would represent a positive response to many of the needs and demands of the contemporary world in many spheres. This would be all the more true if the Diaconate in general (male as well as female) were restored in all places in its original, manifold services (diaconiai), with extension in the social sphere, in the spirit of ancient tradition and in response to the increasing specific needs of our time. It should not be solely restricted to a purely liturgical role or considered to be a mere step on the way to higher «ranks» of clergy.
35. The revival of women deacons in the Orthodox Church would emphasize in a special way the dignity of women and give recognition to her contribution to the work of the Church as a whole.
36. Furthermore, would it not be possible and desirable to allow women to enter into the «lower orders» through a blessing of the Church (Cheirothesia): sub-deacon, reader, cantor, teacher… with-out excluding new orders that the Church might consider to be necessary? This matter deserves further study since there is no definite tradition of this sort (127) ».
Η ωσαύτως υπό του Οικουμενικού Πατριαρχείου δημοσιευθείσα ελληνική απόδοσις των συμπερασμάτων τούτων έχει ως εξής:
«32. Η αποστολική τάξις των διακονισσών δέον όπως αναβιώση. Εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία ουδέποτε εγκατελείφθη πλήρως, καίτοι έτεινε να περιπέση εις αχρησίαν. Υπάρχουν πολλαί μαρτυρίαι από της αποστολικής εποχής και εκ της πατερικής, κανονικής και λειτουργικής παραδόσεως εν τη βυζαντινή περιόδω (και επί των ημερών ημών εισέτι) ότι η τάξις αύτη ετιμάτο μεγάλως. Η διακόνισσα εχειροθετείτο (ορθότερον: εχειροτονείτο = was ordained) εντός του ιερού βήματος κατά την Θείαν Λειτουργίαν μετά δύο ευχών, ελάμβανε το Οράριον και μετελάμβανε της θείας κοινωνίας εις την Αγίαν Τράπεζαν.
33. Η αναβίωσις της αρχαίας αυτής τάξεως δέον όπως αντιμετωπισθή επί τη βάσει των παλαιών πρωτοτύπων, τα οποία μαρτυρούνται εις πολλάς πηγάς (πρβλ. παραπομπάς αναφερομένας εις μελέτας επί του θέματος τούτου συγχρόνων Ορθοδόξων ερευνητών), και των ευχών αι οποίαι ευρίσκονται εις τας Αποστολικάς Διαταγάς και εις τα αρχαία βυζαντινά λειτουργικά βιβλία.
34. Τοιαύτη αναβίωσις θα αντιπροσώπευε μίαν θετικήν ανταπόκρισιν εις τας πολλάς ανάγκας και τα αιτήματα του συγχρόνου κόσμου εις πολλούς τομείς. Τούτο θα ηδύνατο να καταστή πολλώ μάλλον αληθές, εάν ο εν γένει βαθμός των διακόνων (αρρένων και θηλέων) αποκαθίστατο πανταχού εις την αρχικήν και πολύμορφον διακονίαν αυτού, μετά προεκτάσεως εις την κοινωνικήν σφαίραν, κατά το πνεύμα της αρχαίας παραδόσεως και ως απάντησις προς τας αυξανούσας ειδικάς συγχρόνους ανάγκας. Δεν θα έδει να περιορισθή μόνον εις τινα καθαρώς λειτουργικόν ρόλον ή να θεωρηθή ως βαθμίς τις δια την άνοδον εις τας ανωτέρας «τάξεις» του κλήρου.
35. Η αναβίωσις των διακονισσών εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία θα ηδύνατο να τονίση κατά ειδικόν τρόπον την αξίαν της γυναικός και να προσφέρη αναγνώρισιν της προσφοράς αυτής εις το καθόλου έργον της Εκκλησίας.
36. Θα ήτο έτι μάλλον δυνατόν και επιθυμητόν να επιτραπή εις τας γυναίκας, όπως εισέλθουν δι’ εκκλησιαστικής χειροθεσίας εις τους «κατωτέρους βαθμούς», ήτοι του υποδιακόνου, του αναγνώστου, του ψάλτου, του διδασκάλου…, χωρίς να αποκλείωνται και νέαι τάξεις, τας οποίας θα εθεώρει αναγκαίας η Εκκλησία. Το ζήτημα τούτο χρήζει περαιτέρω μελέτης, διότι δεν υφίσταται καθιερωμένη επ’ αυτού παράδοσις(128)».
β’) Σχετικά δημοσιεύματα Ευαγγ. Θεοδώρου.
1. Αι γυναίκες εις την αρχαίαν Εκκλησίαν, περιοδικόν ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ, 1940.
2. Αι αδελφότητες των διακονισσών, περιοδικόν ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ, 1945.
3. Η συμμετοχή των διακονισσών εις την ενοριακήν ζωήν, περιοδικό ΕΝΟΡΙΑ, 1946.
4. Αι γυναίκες εν τη λατρεία, περιοδικόν ΠΑΝΤΑΙΝΟΣ, 1946.
5. Ηρωΐδες της χριστιανικής αγάπης – Αι διακόνισσαι δια των αιώνων, Αθήναι 1949.
6. Η «χειροτονία» ή «χειροθεσία» των διακονισσών, Εναίσιμος επί διδακτορία διατριβή, Αθήναι 1954.
7. Η δράσις των χριστιανών γυναικών κατά τας επιστολάς του Αποστόλου Παύλου, περιοδικόν ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ, 1958.
8. Γυνή (εν τη Εκκλησία), Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήναι, τόμ. 4, 1964, στ. 859-864.
9. Διακόνισσα – Διακονισσών (ετερόδοξοι) αδελφότητες – Διακονισσών Σχολή, Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 4, Αθήναι 1964, στ. 1144-1156.
10. Das Diakonissenamt in der griechisch – orthodoxen Kirche, εν: Die Diakonisse, Studien des Ökumenischen Rates der Kirchen, Nr. 4, Genf 1966.
11. The Ministry of Deaconesses in the Greek Orthodox Church, εν: World Council of Churches Studies, No 4: The Deaconess, Geneva 1966.
12. Le ministère de diaconesse dans l’Église Orthodoxe Grecque, εν: Études du Conseil œcuménique des Églises, No 4, La Diakonesse, Genève 1967.
13. Diakonissämbetet i den grekisk – ortodoxa Kyrkan, μετάφρασις
Υποσημειώσεις
127. Inter-Orthodox Theological Consultation: The place of women in the Orthodox Church and the question of the ordination of women, Rhodos, Greece (30 October – 7 November 1988), published by the Ecumenical Patriarchate, December 1988, σσ. 10-11.
128. Διορθόδοξον Θεολογικόν Συνέδριον: Η θέσις της γυναικός εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία και τα περί χειροτονίας των γυναικών. Ρόδος-Ελλάς (30 Οκτωβρίου – 7 Νοεμβρίου 1988), έκδοσις Οικουμενικού Πατριαρχείου, Κατερίνη, Δεκέμβριος 1988, σσ. 21-22.
|
