Ευάγγελος Δ. Θεοδώρου
Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Ο θεσμός των Διακονισσών εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία και η δυνατότης αναβιώσεως αυτού
Μέρος Τέταρτο
Δ’
Τάξις χειροτονίας διακονισσών.
(Κατά τον Βλ.)(62).
«Τα γε μη παλαιά των βιβλίων, οις η των χειροτονιών απασών ακριβώς εγγέγραπται τελετή και τον καθ’ ηλικίαν οποίον είναι δει χρόνον υφηγείται της διακόνου, ότι τεσσαρακοστός• και το σχήμα, ότι μοναχικόν, και τούτο τέλειον• και τον βίον, ότι των ανδρών αμιλλάσθαι χρη ταύτην τοις άκροις την αρετήν• τελείσθαι δε και επ’ αυτή, πλην ολίγων, όσα και επί τοις διακόνοις• τη γαρ ιερά τραπέζη προσαγομένην μαφωρίω καλύπτεσθαι, των άκρων τούτου έμπροσθεν απηωρημένων και μετά το ρηθήναι το• Η θεία Χάρις, η τα ασθενή θεραπεύουσα, ουδέτερον των ποδών εις γόνυ κλίνειν, αλλά μόνην την κεφαλήν• και επιτιθέντα ταύτη τον αρχιερέα την χείρα, επεύχεσθαι αμέμπτως αυτήν το της διακονίας έργον επιτελέσαι, σωφροσύνην και σεμνήν πολιτείαν μετερχομένην, και τοις αγίοις ούτω ναοίς προσκαρτερείν, ου μην και τοις αχράντοις μυστηρίοις υπηρετείν επιτρέπει, ή ριπίδιον εγχειρίζεσθαι, ως επί του διακόνου• είτα τω τραχήλω ταύτης υπό το μαφώριον επιτιθέναι τον αρχιερέα το διακονικόν ωράριον, φέροντα εις τα έμπροσθεν τας δύο τούτου αρχάς. Εν δε τω καιρώ της μεταλήψεως, μετά τους διακόνους των θείων κοινωνείν αυτήν μυστηρίων• είτα λαμβάνουσαν το ποτήριον εκ των χειρών του αρχιερέως μηδενί μεταδιδόναι, αλλ’ ευθύς επιτιθέναι τούτο τη αγία τραπέζη».
Ε’
«Τάξις γινομένη επί χειροτονία διακονίσσης»
(Κατά τον κώδικα Αλ.)(63).
Η τάξις αύτη είναι η αυτή προς την των κωδίκων Η και Αθ., διαφέρουσα εκείνης κατά το ότι αύτη έχει την λέξιν «κεφαλήν» αντί της λέξεως «κάραν».
ΣΤ’
Χειροτονικόν του Ειληταρίου Ξ(64).
Εν τω Χειροτονικώ τούτω, μετά την «τάξιν επί χειροτονία διακόνου», υπήρχεν η σημείωσις:
«Τα δε αυτά και επί διακονίσσης άνευ του γονυκλιτήσαι αυτήν• εκείνη γαρ μόνην την κεφαλήν κλίνει, και μετά την θείαν μετάληψιν λαμβάνουσα το άγιον ποτήριον παρά του χειροτονήσαντος αυτήν, ουδενί μεταδίδωσιν εξ αυτού, αλλ’ ευθέως αποτίθεται αυτό εν τη αγία τραπέζη».
Ζ’
Νεστοριανή Ordo mulierum diaconissarum.
(Κατά το χειρόγραφον Συρ.) (65).
Jubente autem pontifice, in diaconicum introducitur tempore Sacramentorum, et offer team archidiaconus coram episcopo, iunctas manus habentem et caput inclinantem et adorantem usque ad medium lumborum suorum, non tamen genua flectentem; hoc enim indecorum est.
Κελεύσαντος του αρχιερέως, οδηγείται (η χειροτονηθησομένη) εις το Διακονικόν κατά τον χρόνον (της τελέσεως) των μυστηρίων. Και ο αρχιδιάκονος προσάγει ταύτην ενώπιον του αρχιερέως, έχουσαν ηνωμένας τας χείρας και κλίνουσαν την κεφαλήν και το άνω μέρος του σώματος αυτής, αλλά μη κάμπτουσαν τα γόνατα, διότι τούτο είναι ανάρμοστον.
Ακολουθούν αι δύο καθιερωτικαί ευχαί του επισκόπου, ως η μεν πρώτη ταυτίζεται προς την αντίστοιχον της χειροτονίας του διακόνου, η δε ετέρα έχει ως εξής:
Domine Deus, Fortis, Omnipotens, Tu, qui omnia verbo virtutis tuae fecisti (ή: qui fecisti omnia virtute verbi tui), iussuque tuo universa contines (ή: contines omnia, quae sunt), quae tuo nutu creasti (ή: quae nutus tuus creavit); qui partier in viris simul et mulieribus tibi complaces (ή: complacuisti), ut donum Spiritus Sancti illis dares; Tu, Domine, etiam nunc in misericordia tua (ή: per misericordiam tuam) elige pauperem hanc ancillam tuam (ή: ancillam hanc humilem) ad bonum opus diaconatus, et da ei, ut sine macula hoc magnum et sublime ministerium coram te perficiat et in omnibus virtutis operibus sine noxa custodiatur: utque muliebrem coetum erudiat, doceatque castimoniam, et opera justa et recta; mereaturque bonorum operum retributionem a te recipere…
(Μετά την ευχή ταύτην) Imponit episcopus manum super caput eius… et recitat precationem secretam.
Ω Κύριε Θεέ, Ισχυρέ, Παντοδύναμε• Συ, Όστις εποίησας τα πάντα τω ρήματι της δυνάμεώς Σου (ή: τη δυνάμει του ρήματός Σου) και συγκρατείς δια του κελεύσματός Σου τα σύμπαντα (πάντα τα υπάρχοντα), άτινα εδημιούργησας δια του νεύματός Σου (ή: άτινα το νεύμά Σου εδημιούργησε)• Συ, Όστις ευδοκείς (ή ηυδόκησας) εξ ίσου εν ανδράσι και γυναιξίν, ίνα παράσχης αυτοίς την δωρεάν του Αγ. Πνεύματος• Συ, ω Κύριε, και νυν εν τη ευσπλαγχνία Σου (ή: ένεκα της ευσπλαγχνίας Σου) έκλεξον την πτωχήν (ή: ταπεινήν) ταύτην δούλην Σου δια το καλόν έργον της διακονίας και δος αυτή, ίνα άνευ κηλίδος εκτελή ενώπιόν Σου την μεγάλην και υψηλήν ταύτην διακονίαν και ίνα διαφυλάττηται άνευ βλάβης εν πάσι τοις έργοις της αρετής, ίνα εκπαιδεύη την γυναικείαν τάξιν και διδάσκη την αγνείαν και τα δίκαια και ορθά έργα και ίνα ούτως αξιωθή να δεχθή εκ Σου την ανταπόδοσιν των καλών έργων...
(Μετά την ευχή ταύτην) ο επίσκοπος επιτίθησι την χείρα αυτού επί της κεφαλής αυτής... και απαγγέλλει μυστικήν δέησιν.
Η’
Η εν τη Δύσει διαμορφωθείσα Ordo ad diaconam faciendam.
(Κατά την συλλογήν Ο, τον κώδικα Ε κ.λ.)(66).
Episcopus, cum diaconam benedicit, orarium in collo eius point. Quando autem ad ecclesiam procedit, portat illud super collum suum, sic vero, ut summitas orarii ex utraque parte sub tunica sit. Item missa ad diaconam consecrandam.
Όταν ο επίσκοπος καθιεροί μίαν διακόνισσαν, τίθησιν εις τον τράχηλον αυτής το ωράριον. Όταν δε αύτη μεταβαίνη εις την Εκκλησίαν, φέρει τούτο επί του τραχήλου αυτής, αλλά κατά τοιούτον τρόπον, ώστε αμφότερα τα άκρα του ωραρίου ευρίσκονται κάτωθεν του χιτώνος αυτής. Κατά τον ακόλουθον τρόπον (γίνεται η ειδική λειτουργία) δια την καθιέρωσιν της διακονίσσης.
Μετά τα αντίφωνα και την ανάγνωσιν των Ψαλμών ακολουθεί η προσευχή:
Deus, castitatis amator et continentiae conservator, supplicationem nostram benignus exaudi et hanc famulam tuam propitious intuere, ut quae pro timore tuo continentiae pudicitiam vovit, tuo auxilio conservet, et sexagesimum fructum continentiae… percipiat.
Ω, Θεέ, Συ, Όστις αγαπάς την αγνείαν και διαφυλάττεις την εγκράτειαν, εισάκουσον ευμενώς της δεήσεως ημών και επίβλεψον ευμενώς επί την δούλην Σου ταύτην, ίνα (αύτη) δυνηθή δια της σης βοηθείας να εκπληρώση την υπόσχεσιν της εγκρατείας, ην έδωκεν εν τω προς σε φόβω, και λάβη τον εξηκονταπλάσιον καρπόν της εγκρατείας...
Είτα, μετά την αναγνώσιν της Αποστολικής περικοπής,
Prostrata illa ante altare, imponatur (= intonatur) litania. Qua finita dicat episcopus super illam hanc orationem:
Exaudi, Domine, preces nostras, et super hanc famulam tuam spiritum tuae benedictionis emitte, ut caelesti munere ditata, et tuae gratiam posit maiestatis acquirere, et bene vivendi aliis exemplum praebere.
προσπεσούσης εκείνης προ του θυσιαστηρίου, γίνεται λιτανεία, μετά το πέρας της οποίας ο επίσκοπος λέγει επ’ αυτήν την εξής προσευχήν:
Επάκουσον, Κύριε, των προσευχών ημών και πέμψον επί την δούλην Σου ταύτην το Πνεύμα της ευλογίας Σου, ίνα αύτη, πλουτισθείσα δια της ουρανίας δωρεάς, δυνηθή να αποκτήση την χάριν της θείας Σου μεγαλειότητος και παράσχη πάσι το παράδειγμα του καλώς (= υποδειγματικώς) ζην.
Ακολουθεί η καθιέρωσις δια της προσευχής:
Deus, qui Annam filiam Phanuelis… in sancta et intemerata viduitate servasti…, da… huic famulae tuae… sexagesimun fructum. Sit in ea cum misericordia districtio, cum humilitale largitas, cum libertate honestas, cum humanitate sobrietas. Opus tuum die ac nocte meditetur…
Tunc ponat episcopus orarium in collo eius, dicens: Stola iucunditatis induat te Dominus. Ipsa autem imponat velamen capiti suo palam omnibus de altari acceptum.
Ω Θεέ, Όστις την Άνναν, θυγατέρα του Φανουήλ... διεφύλαξας εν αγία και αμιάντω χηρεία..., δος... τη δούλη Σου ταύτη... εξηκονταπλάσιον καρπόν... Έστω εν αυτή μετά της ευσπλαγχνίας η αυστηρότης, μετά της ταπεινοφροσύνης η μεγαλοδωρία (φιλοδωρία), μετά της ελευθερίας η εντιμότης, μετά της ανθρωπιστικής διαθέσεως η σωφροσύνη. Ας μελετά (σκέπτεται) ημέρας και νυκτός το έργον Σου...
Τότε ο επίσκοπος τίθησι το ωράριον εις τον τράχηλον αυτής, λέγων:
Ο Κύριος ενδύει σε δια στολής ευφροσύνης. Εκείνη δε τίθησι κάλυμμα εις την κεφαλήν αυτής, λαμβανόμενον εκ της Αγ. Τραπέζης.
Εν συνεχεία, αφού χορηγηθή αυτή υπό του επισκόπου δακτύλιος πίστεως (annulum fidei)και τεθή επί της κεφαλής αυτής στέφανος εξ ανθέων (torques), αναγιγνώσκεται η ευαγγελική περικοπή. Κατά το τέλος της Λειτουργίας η καθιερωθείσα διακόνισσα κοινωνεί των αχράντων μυστηρίων και μετά ταύτα λαμβάνει παρά του επισκόπου την ευλογίαν της ειρήνης.
Υποσημειώσεις
62. Ματθαίου Βλαστάρεως, ένθ’ ανωτ., στ. 1173 εξ.
63. Πρβλ. υποσημ. 61.
64. Α. Δμητριέβσκη, ένθ’ ανωτ., σσ. 360-361.
65. Βλ. υποσημ. 55, 56 και 57.
66. Βλ. υποσημ. 58.
|
