Βασίλειος Τατάκης
Η Συμβολή της Καππαδοκίας στη Χριστιανική Σκέψη
Απόσπασμα από το ομώνυμο βιβλίο, εκδ. Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα 1989.
5. ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
Κατά τους χρόνους που εξετάζουμε, το προβάδισμα και στην πνευματική ζωή των εθνικών και στο χριστιανισμό το έχουν η Μικρά Ασία και η Αίγυπτος. Απ' αυτές τις χώρες κατάγονται οι περισσότεροι και οι σπουδαιότεροι αντιπρόσωποι των ελληνικών γραμμάτων, της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Από την Αίγυπτο είναι οι περίφημοι μαθηματικοί Διόφαντος, Πάππος και Κλαύδιος Πτολεμαίος, ο ιδρυτής της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας Πλωτίνος, και άλλοι πολλοί. Από τη Μικρά Ασία είναι ο ιατροφιλόσοφος Γαληνός, ο στωικός Επίκτητος και ο μαθητής του Αρριανός, ο ιστορικός Δίων ο Κάσσιος, ο γεωγράφος Στράβων, ο διάσημος σοφιστής Δίων ο Χρυσόστομος, ο φιλόσοφος και σχολιαστής του Αριστοτέλη Αλέξανδρος ο Αφροδισιεύς, ο περιηγητής Παυσανίας, οι πρώτοι μυθιστοριογράφοι, και πλήθος άλλοι.
Και σ' έναν άλλον όμως τομέα, σπουδαίο για την εποχή εκείνη, έχουν το προβάδισμα. Στις χώρες αυτές, προπάντων στη Μικρά Ασία, κατά δεύτερο λόγο στην Αίγυπτο και τη Συρία, αναπτύχθηκε και διαμορφώθηκε ο θρησκευτικός συγκρητισμός.
Ὀσο για το χριστιανισμό, κατά τους δύο πρώτους αιώνες προηγείται η Μικρά Ασία. Όχι μόνο γιατί εκεί διαδόθηκε πρωιμότερα και ευρύτερα η νέα θρησκεία, αλλά και γιατί Μικρασιάτες ήταν πολλά από τα πρώτα σπουδαία ηγετικά στελέχη, —αποστολικοί πατέρες, απολογητές και συγγραφείς,— όπως ο Ιγνάτιος, ο Πολύκαρπος, ο Πάπιας, ο Ειρηναίος καί άλλοι πολλοί. Τον 3ον αιώνα, με τον Κλήμη και τον Ωριγένη, η Αλεξάνδρεια γίνεται το σπουδαιότερο κέντρο καλλιέργειας του χριστιανικού πνεύματος.
Στην πολύπλευρη και πολύμορφη τούτη πνευματική δραστηριότητα της Μικρας Ασίας, ποια είναι άραγε η συμβολή της Καππαδοκίας; Είναι δύσκολο, ή και αδύνατο, να τη γνωρίσουμε σε όλη της την έκταση. Πολλών αντιπροσώπων της εθνικών ή χριστιανών μας λείπει το έργο• αν έχουμε το έργο, δεν έχουμε καθόλου σχεδόν βιογραφικές πληροφορίες• μας λένε ότι ήταν από τη Μικρά Ασία, ή τους ονομάζουν Ανατολίτες, Ασιάτες, Έλληνες της Ανατολής. Οι χαρακτηρισμοί αυτοί δεν επιτρέπουν βέβαια εξακρίβωση της ιδιαίτερης πατρίδας τους.
Όσα ξέρουμε, όμως, είναι αρκετά για να σχηματίσουμε ασφαλή γνώμη για τη συμβολή της Καππαδοκίας.
Και πρώτα-πρώτα, για τη συμβολή της στην πνευματική ζωή των εθνικών και την επιστήμη είναι αρκετό να σταματήσουμε σε δυο μόνο ονόματα, τον Αρεταίο και τον Απολλώνιο τον Τυανέα.
|
