On Line Library of the Church of Greece

«Παίδες Ελλήνων ίτε, ελευθερούτε πατρίδα… θεών τε πατρών έδη». «Για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδας την ελευθερία». Δύο ενωτικές θέσεις-προστάγματα των υπέρτατων αξιών, πατρίδας και θρησκείας. Μια συνδέμωση ιδανικών, εκφρασμένων και εφαρμοσμένων από τον κόσμο της αρχαιότητας και από το σύγχρονο, αποτελούν θεμέλια ζωής και οδοδείκτη περί του πρακτέου κατά την στιγμή του χρέους. Η πρώτη, της αρχαιότητας, δοκιμασμένη μέσα στους αιώνες, παροτρύνει τους Έλληνες να πολεμούν για την ελευθερία της πατρίδας και τους ναούς των θεών. Η δεύτερη, των καιρών μας, ομοούσια και ομοδύναμη της πρώτης, να μάχονται, όποτε χρειαστεί, για την πίστη του Χριστού και την ελευθερία της πατρίδας. Το περιεχόμενο των ιδανικών, τα ιδανικά για τα οποία πρέπει να αγωνίζεται ο Έλληνας είναι ταυτόσημα, έστω κι αν αλλάζει η σειρά τους. Πατρίδα προτάσσει ο αρχαίος κόσμος, Χριστό ο ορθόδοξος Έλληνας. Αυτό το δίδυμο, σιαμαίο ως προς την φύση του, «μελιζόμενο αλλά μη διαιρούμενο, εσθιόμενο αλλά μηδέποτε δαπανώμενο»- τη θέση αυτή της Θείας Λειτουργίας για τον Άρτο της Ζωής ο Γιάννης Μακρυγιάννης τη μεταφέρει στον Άρτο Ζωής του Γένους και γράφει στ’ «Απομνημονεύματά»του: «Ότι αρχή και τέλος, παλαιόθεν και ως τώρα όλα τα θερία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά» -συνέχισε, συγκρατεί και συγκροτεί το έθνος στην δυναμική του έκφραση και στην ιστορική του διαδρομή και πορεία.

Στα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς η πίστη προσδιόριζε και συντηρούσε την εθνική συνείδηση του ραγιά. Χωρίς Ορθοδοξία και χωρίς Χριστό, χωρίς εκκλησιά και κρυφό σχολειό, χωρίς παπά και λειτουργική ζωή, χωρίς πατρο-Κοσμά και Πατριάρχη-εθνάρχη, ο Ελληνισμός θα χανόταν κάτω από το βάρος και την πίεση του κατακτητή, τον χρόνο και τα δεινά της δουλείας. Το τριμμένο ράσο «επισυνήγαγε τους νεοσσούς υπό τας πτέρυγάς του» για τέσσερις αιώνες και τους διέσωσε. Βέβαια, το τίμημα που πλήρωσε γι αυτή του την προσφορά ήταν σκληρό, απάνθρωπο, όλο αίμα και βασανιστήρια κι αυτό γιατί ο κατακτητής πολύ καλά γνώριζε ότι ο παπάς ήταν η δύναμη, η ψυχή, η συνείδηση, η ελπίδα του ραγιά και γι’ αυτό εκεί χτυπούσε.

Και μόνο με την έναρξη της Επανάστασης του ’21 έντεκα επίσκοποι –έξω οι ιερείς-θανατώθηκαν, με αποκορύφωμα τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄. Αλλά και όταν η Επανάσταση υπόβοσκε και συνωμοτικά εξαπλωνόταν, κληρικοί πρωτοστατούσαν στον ξεσηκωμό. Στον Γρηγόριο Δίκαιο- Παπαφλέσσα και στον Παλιών Πατρών Γερμανό, παρά τις επιφυλάξεις του ως προς τις συνθήκες και τον χρόνο έναρξης του Αγώνα, οφείλεται το ξεκίνημα της Επανάστασης. Στον Αθανάσιο Διάκο, τον πιο ωραίο ήρωα του ’21, επαναλήφθηκε η θυσία των τριακοσίων και το μεγαλείο των Θερμοπυλών.

Ο ιστορικός Δημ. Κόκκινος γράφει γι αυτήν τη θυσία: « Νομίζει κανείς ότι ο αριθμός των εξαιρετικών ανθρωπίνων πράξεων εφρόντισε να ανταποκριθεί το ηρωικό γεγονός της Αλαμάνας της 23ης Απριλίου του 1821 προς την θυσία του Λεωνίδα και των τριακιοσίων του, δι’ όλων των αναλογιών του και δια κοινών γνωρισμάτων. Οι Τούρκοι επέρασαν από την Αλαμάναν, όπως επέρασαν άλλοτε οι Πέρσαι, αλλ’ ο ηρωισμός του Διάκου και των συντρόφων του εδίδαξε την αυτοθυσία» (Η Ελληνική Επανάστασις, τ. 1ος, σ. σ. 470-471). Μαζί του έπεσε για την πατρίδα και ο επίσκοπος Σαλόνων Ησαΐας.

Δυστυχώς πολιτικοί, «πάλαι τε και νυν»-ευτυχώς λίγοι-ξέχασαν και ξεχνούν την προσφορά του κλήρου, λησμόνησαν τις θυσίες του, στάθηκαν αμνήμονες στην σωτηριώδη παρουσία του κατά τους δυσχείμερους καιρούς και αγνώμονες στις ευεργεσίες του, όταν «όλα ήταν σιωπηλά/ γιατί τα σκίαζε η φοβέρα/ και τα πλάκωνε η σκλαβιά» (Σολωμού Διον. Ύμνος εις της Ελευθερίαν), απόδιωξαν το χρέος που οφείλουν και μελετούν ενέργειες σε βάρος της Εκκλησίας και της Ιστορίας.

Χωρισμό Κράτους και Εκκλησίας ζητούν και συζητούν. Και το ερώτημα: Θέλουν χωρισμό λειτουργιών; Μα, αυτές είναι διακριτές. Εννοούν χωρισμό τελετουργικού σε κοινές εκδηλώσεις; Αν αυτό γίνει, η Πολιτεία θα ζημιωθεί, αφού χωρίς την βυζαντινή μεγαλοπρέπεια της Εκκλησίας, οι εκδηλώσεις της Πολιτείας θα φαίνονται φτωχές, ασήμαντες, ίσως χάσουν και το βαθύτερο νόημά τους. Μήπως επιδιώκουν χωρισμό εθνικής συνείδησης και πίστης; Αν αυτό επιδιώκεται, αν αυτό υφέρπει στα σχέδιά τους, τότε αλίμονο στο Γένος. Καλόν είναι να συνειδητοποιήσουν όσοι μελετούν τέτοιες λύσεις ότι ο Έλληνας είναι πρώτα Ορθόδοξος και παράλληλα Έλληνας, όχι μετά, αλλά παράλληλα, που σημαίνει ότι, στην περίπτωση που διαταραχτεί η σχέση αυτή, το «παράλληλοι» μπορεί να γίνει «μετά» με τις συνέπειές του.

Κάποιοι θα πρέπει να καταλάβουν ότι το Γένος επιβίωσε κάτω από τόσες και τέτοιες δοκιμασίες, γιατί είχε βαθειά πίστη και θρησκευτική συνείδηση. Κι εμείς θα επιβιώσουμε- κίνδυνοι υπάρχουν, αλλά έχουν πάρει άλλη μορφή από εκείνη του παρελθόντος-αν ζήσομε ως ορθόδοξοι Έλληνες στην Ευρώπη και όχι μόνον ως Ευρωπαίοι στην Ελλάδα, καθώς επισήμανε ο αείμνηστος Κων. Καραμανλής.

Η έννοια της προοδευτικότητας και τη προόδου δεν βρίσκονται στο κόψιμο του ομφάλιου λώρου, από αξίες δοκιμασμένες στον χρόνο και ούτε η ελευθερία του λόγου και του Τύπου στην αθυροστομία ή στην προσβολή προτύπων, στο γκρέμισμα αξιών, στον εμπαιγμό συμβόλων, στο διασυρμό προσώπων. Πραγματικά ελεύθερος και προοδευτικός είναι εκείνος που σέβεται τα πρότυπα του άλλου, όποια κι αν είναι αυτά, αναγνωρίζει τις αξίες του, τιμά τα σύμβολά του, αποδέχεται τα πρόσωπα που εκείνος σέβεται.

Η αξία και η μοναδικότητα της Ορθοδοξίας φαίνεται καλύτερα στην ζωή των ομογενών του εξωτερικού, όπου η Εκκλησία ως ευρύτερη έννοια περιλαμβάνει ως επιμέρους έννοιες την Ελλάδα, την ιδιαίτερη πατρίδα κάθε πολίτη, την γλώσσα, την κοινότητα, το σχολείο. Αλήθεια, σκέφτονται οι εδώ «προοδευτικοί» τι θα συμβεί εκεί αν χωρισθεί η Εκκλησία από το Κράτος;

Ας γίνει, λοιπόν, σύνθημα ζωής και ας μείνει ως τρόπος εθνικής επιβίωσης το του Απ. Παύλου «Στήκετε και κρατείτε τας παραδόσεις ας εδιδάχτητε» (Β΄ Θεσ. Κ, 2, 15) κι εκείνο του Μακρυγιάννη: «Έγραψα γυμνή την αλήθεια να ιδούνε όλοι οι Έλληνες ν’ αγωνίζονται δια την πατρίδα τους, δια την θρησκεία τους…και να εργάζωνται εις το καλό τη πατρίδας τους, της θρησκείας τους και της κοινωνίας» (Απομνημονεύματα, Επίλογος α. 372).

 

  

Σελίδα περιεχομένων της ημερίδας