Άγιος Συμεών Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης
Περί της Θείας Λειτουργίας
Από το «Η Θεία Ευχαριστία», εκδ. 'Ιερά Μητρόπολις Δράμας', Δράμα 2003.
Μετάφραση: Ιωάννης Μ. Φουντούλης
Kεφ. 61 έως 70
61. Μετά από αυτά έρχεται η κοινωνία, επειδή όλων σκοπός είναι αυτό, η κοινωνία δηλαδή με τον Θεό, αυτό το άκρως αγαθό και επιθυμητό. Γίνεται δε αυτή, όπως προείπαμε, με τάξη, για την ευταξία και την δικαιοσύνη και για την ευλάβεια, πού προέρχεται από ταπεινοφροσύνη. Γιατί καθένας μετέχει των μυστηρίων κατά την τάξη στην οποία ανήκει. Γιατί, επειδή ο Κύριος είναι δίκαιος και ευθύς(156), παρέχει σ’ όλους μας τον εαυτό του με δικαιοσύνη. Έτσι κοινωνεί του Χριστού αμέσως πρώτος και μόνος ο αρχιερεύς, όπως ακριβώς και στους αρχαγγέλους, που πρώτοι μετέχουν οι πρώτοι και μέσω αυτών οι μέσοι και μετά από εκείνους οι υπόλοιποι, όπως λέγει ο Διονύσιος(157) . Γι’ αυτό και μέσω του αρχιερεως μετέχουν οι επίσκοποι και οι ιερείς και δια των ιερέων όλοι οι υπόλοιποι ιερείς και διάκονοι.
62. Ύστερα, αφού εισκομισθούν τα ιερά λείψανα του αγίου άρτου στο ιερό ποτήριο, δείχνεται αυτό σε όλους, αυτό το ποτήριο που είναι ο ίδιος ο Χριστός, το αληθινό σώμα και αίμα του, τα οποία ιερούργησε για τον περιούσιο λαό του και προσφέρει και επιθυμεί να τα γευθούμε, να τα βλέπουμε και να τα εγγίζουμε. Γι’ αυτό και ο ιερός λαός από μέσα από την ψυχή του τα βλέπει, τα προσκυνεί και ζητά τα προς σωτηρίαν. Και ενώ ο διάκονος φωνάζει να προσέλθουν (οι πιστοί) με φόβο Θεού και πίστη, για να μη μετάσχουν όσοι προσέλθουν σε κατάκριμα για τον εαυτό τους, ο αρχιερεύς δίνει να μεταλάβουν οι προσερχόμενοι μέσω της λαβίδος. Αυτό δε γίνεται κατά την οπτασία του Ησαΐου(158) και γιατί, όπως είπαμε, δεν πρέπει να μετέχουν όλοι αμέσως των θείων και φρικτών μυστηρίων. Ακόμη δε γιατί πρέπει να είμαστε ευλαβείς και συνεσταλμένοι όταν προσεγγίζουμε τα θεία. Και αν τα Χερουβίμ φερόταν με ευλάβεια, πολύ περισσότερο εμείς πρέπει να ευλαβούμεθα, τόσο μάλλον που εμείς βλέπουμε την ίδια την αλήθεια και όχι τον τύπο, όπως εκείνα. Για τον λόγο αυτό πρέπει ο προσερχόμενος να μεταλάβει να προσκυνεί και να ζητεί συγχώρηση από τον ιεράρχη ή τον ιερέα που διανέμει τα θεία μυστήρια, όπως πρέπει να κάνει προηγουμένως από όλους τους πιστούς. Και αυτόν επίσης τον ζώντα άρτο που είναι στο ποτήριο μαζί με το αίμα πρέπει ολοψύχως και μέχρις εδάφους να προσκυνούμε και να δένουμε σταυροειδώς τα χέρια εις ένδειξη δουλείας και της ομολογίας μας για τον εσταυρωμένο Χριστό, γιατί αυτόν προσέρχεται να κοινωνήσει κανείς κι έτσι πρέπει με φόβο, φρίκη και ταπείνωση καρδιάς να προσέρχεται.
63. Κοινωνούν λοιπόν αμέσως (κατά την ακόλουθη τάξη)• πρώτα και πάντοτε σε κάθε ιερουργία κοινωνούν οι υποδιάκονοι, γιατί αυτοί είναι μετά τους διακόνους. Δεν επιτρέπεται όμως αυτοί να κοινωνούν μέσα στο άγιο βήμα, γιατί δεν έχουν χειροτονηθεί μέσα σ’ αυτό. Έπειτα κοινωνούν οι αναγνώστες και οι μοναχοί, μετά από αυτούς δε οι λαϊκοί. Μέσα δε στο άγιο βήμα δεν μεταλαμβάνει κανείς άλλος εκτός από τους αρχιερείς, τους πρεσβυτέρους και τους διακόνους, γιατί μόνες αυτές οι τρεις τάξεις χειροτονούνται μέσα στο βήμα. Οι άλλοι δε χειροτονούνται έξω από το βήμα και ούτε λαμβάνουν στα χέρια τον θείο άρτο, επειδή είναι κατώτεροι κατά την τάξη και βρίσκονται στον έσχατο βαθμό, έστω και αν υπερέχουν κατά την αρετή. Γι’ αυτό καθένας από αυτούς πρέπει να τηρεί την τάξη του, όπως παραγγέλλει ο απόστολος Παύλος, λέγοντας• «Καθένας στην τάξη που έχει κληθεί, σ’ αυτή να μένει,»(159), και τούτο για να έχει το θεμέλιο των αρετών μέσα στην ψυχή του, την ταπείνωση, την οποία έχουν και οι άγγελοι και θα μένει πάντα ως αρετή στον μέλλοντα αιώνα. Και πάλι λέγει ο Παύλος ότι «καθένας να μένει στο δικό του τάγμα»(160).
64. Ύστερα δε δίδεται η ευλογία στον λαό, σαν από τον ίδιο τον Σωτήρα, που την δίνει ο αρχιερεύς κι εύχεται σ’ όλους την σωτηρία. Κατόπιν πάλι θυμιά τα άγια που είναι επάνω στην αγία τράπεζα, λέγοντας τα σχετικά με την ανάληψη του Χριστού, ευχαριστώντας αυτόν που σαρκώθηκε για χάρη μας και έπαθε και αναστήθηκε κατά
την σάρκα και ανυψώθηκε στους ουρανούς και ζει και γέμισε με την δόξα του όλη την γη(161). Και αφού ευλογήσει τον Θεό, δίδει να μεταφερθούν όσα έχουν υπολειφθεί από τα άγια στην πρόθεση και εκεί να καταλυθούν από τους διακόνους.
65. Ο δεύτερος δε των ιερέων έξω από το ιερό βήμα εκφωνεί την οπισθάμδωνο ευχή υπέρ του λάου εις επήκοον, ευχόμενος μεν την τελευταία ευχή υπέρ του λαού, κάνοντας δε έργο αρχιερέως, γιατί οι αρχές και το τέλος των ευχών είναι έργο δικό του. Όμως και ο αρχιερεύς την ευχή αυτή την αναφέρει προς τον Θεό μυστικώς μέσα στο άγιο βήμα. Γι’ αυτό και όταν επιστρέψει μετά την ευχή ο ιερεύς, τον ευλογεί σταυροειδώς, επειδή είναι υπηρέτης του. Ο ιεράρχης δε αφού διπλώσει το ειλητό και τοποθετήσει επάνω του το Ευαγγέλιο, ασπάζεται την ιερή τράπεζα, δηλώνοντας έτσι ότι από αυτήν έχει αγιασθεί και ότι είναι ενωμένος με το θυσιαστήριο. Επειδή δε τελείωσε όσα αφορούν στην τέλεση της θείας λειτουργίας, βγαίνει έξω από τα βημόθυρα και διανέμει στον λαό το αντίδωρο, γιατί ο λαός δεν ανήκει στο άγιο βήμα και ότι ο υψηλός (ο Χριστός) συγκαταβαίνει με τους ταπεινούς και κατά πολλούς τρόπους τους προσφέρει τον εαυτό του.
66. Το αντίδωρο δε αυτό είναι αγιασμένος άρτος, που προσφέρθηκε στην πρόθεση, από τον όποιο βγήκε το μεσαίο τμήμα και έγινε σώμα Χριστού. Αντί λοιπόν για το μεγάλο εκείνο δώρο, την φρικτή κοινωνία, επειδή δεν είναι όλοι ικανοί να μετάσχουν σ’ αυτό, δίδεται το αντίδωρο αντί εκείνου του δώρου. Και ορθώς ονομάζεται αντίδωρο, γιατί προσφέρει την δωρεάν της χάριτος του Θεού. Και αυτός ο άρτος είναι αγιασμένος, επειδή σφραγίζεται με την λόγχη και δέχεται τα ιερά λόγια. Δεν είναι βέβαια κοινωνία του σώματος του Χρίστου. Γιατί εκείνα είναι τα μυστήρια. Το αντίδωρο δε μεταδίδει μόνον αγιασμό και παρέχει θεία ευλογία από τα λόγια που δέχεται στην πρόθεση.
67. Τέλος αφού πάλι σφραγίσει τον λαό και ευχηθεί την από τον Κύριο ευλογία, τον απολύει, αφού επικαλεσθεί Χριστό τον αληθινό Θεό μας να ελεήσει και σώσει όλους διά των πρεσβειών της παναγίας Μητρός του και όλων των αγίων, κηρύττοντας συγχρόνως και μαρτυρώντας ότι δια της οικονομίας του Σωτήρος και της ιερουργίας έχουμε σωθεί και θα σωθούμε, με την συνεργασία των προσευχών της Θεοτόκου, που υπηρέτησε στο μέγιστο μυστήριο, και όλων όσοι αγιάσθηκαν από αυτό.
68. Τότε αμέσως ο χορός των ψαλτών εύχεται με ύμνους και τους βασιλείς και τον ίδιο τον αρχιερέα, όχι απλώς ανευφημούντες τον άνθρωπο, αλλά ευχόμενοι να διαμένει η πιστή βασιλεία και η ορθόδοξος αρχιερωσύνη και να διενεργείται αιωνίως και χωρίς εμπόδια το έργο της ιερουργίας. Αφού δε και πάλι ο αρχιερεύς ευλογήσει τους ψάλλοντες και τον λαό τρεις φορές και ευχηθεί το «Νυν απολύεις»(162), λέγει από μέσα του και τα υπόλοιπα, ενθυμουμένος τον Συμεών όταν δέχθηκε στις αγκάλες του τον Χριστό. Βγάζει δε και τα ιερά άμφια.
69. Αφού δε προσευχηθεί και κάνει απόλυση, ευχαριστεί για όλα. Και αφού προσκυνήσει τρεις φορές το θυσιαστήριο, απέρχεται.
Αυτά περίπου είναι όσα αφορούν στη μεγάλη και ιερή τελετή, που έχουν μέγιστο λόγο, που υπερβαίνει τις δυνάμεις μας. Κατά τη δική μας δε δύναμη όσο μπορούσαμε συνοπτικότερα συνθέσαμε και αναπτύξαμε, επειδή αυτά έχουν λεχθεί από πολλούς και θείους άνδρες κατά τρόπο υψηλό και θαυμαστό. Και δεν πρέπει να τολμούμε να κάνουμε αυτά που είναι πέρα από τις δυνάμεις μας. Το έκανα όμως για χάρη σας.
70. ΚΛΗΡΙΚΟΣ. Ας έχει χάρη ο Θεός, γιατί αρκετά ωφεληθήκαμε από αυτά τα τόσο υψηλά και θεία πράγματα.
Σημειώσεις
156. Πρβλ. Ψαλμ. 24, 8. 114, 5κ.ά.
157. Διονυσίου Αρεοπαγίτου (Ψ.), Περί ουρανίου Ιεραρχίας, κεφ. Γ, 2.3, PC 3,375.
158. Ησ. 6,6.
159. Α'Κορ. 7,20.24.
160. Α'Κορ. 15,23.
161. Ψαλμ.71,19.Ησ.6,3.
162. Λουκ. 2,29-32.
|
