Άγιος Συμεών Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης
Περί της Θείας Λειτουργίας
Από το «Η Θεία Ευχαριστία», εκδ. 'Ιερά Μητρόπολις Δράμας', Δράμα 2003.
Μετάφραση: Ιωάννης Μ. Φουντούλης
Kεφ. 51 έως 60
51. Μετά το θυμίαμα γίνεται η ευφημία των βασιλέων και των αρχιερέων, επειδή όταν ο Χριστός τελείωσε το έργο της θείας οικονομίας και ανελήφθη, κατέστησε ευσεβείς αρχιερείς και μέσω αυτών και πιστούς βασιλείς. Και μετά από αυτό σφραγίζει ο αρχιερεύς με το δικήριο το ιερό Ευαγγέλιο, δηλώνοντας τις δύο φύσεις του Χριστού, που κατά την υπόσταση είναι ένας και αδιαίρετος. Και με το τρικήριο δε πάλι κατά την ψαλμωδία του τρισάγιου, όταν λέγεται το «Δόξα Πατρί και Υιώ και αγίω Πνεύματι», γιατί η αγία Τριάδα είναι τρία πρόσωπα και μία φύση, της οποίας την γνώση, όπως και του διφυούς ενός της αγίας Τριάδος, του σαρκωθέντος (Λόγου του Θεού), έλαμψε όπως το φως σ’ ολόκληρο τον κόσμο το ιερό Ευαγγέλιο. Εύχεται δε ο αρχιερεύς να ολοκληρωθεί το ευαγγελικό κήρυγμα, που σαν ζωντανή άμπελος ζωογονεί και ευφραίνει, κι έχει φυτευθεί από τον ίδιο τον Θεό(137).
52. Έπειτα γίνεται η άνοδος και η καθέδρα στο ιερό σύνθρονο, που συμβολίζει την άνοδο στους ουρανούς του Ιησού Χριστού, που κάθισε εκ δεξιών του Πατρός(138). Και αμέσως γίνεται η θεία ανάγνωση του Αποστόλου, γιατί όταν ανέβηκε ο Χριστός στους ουρανούς, έστειλε τους μαθητές να κηρύξουν σ’ όλο τον κόσμο τον Κύριο(139). Μετά δε το «Αλληλούια» κηρύττεται από τον άμβωνα το Ευαγγέλιο, γιατί αυτό πήγαν και κήρυξαν οι απόστολοι. Επειδή δε το κήρυγμα είναι του Ιησού Χριστού και τα λόγια του Ευαγγελίου είναι λόγια αυτού του Χριστού, όταν διαβάζονται ο αρχιερεύς βγάζει το ωμοφόριο για να δείξει ότι είναι υπηρέτης του Χριστού. Εύχεται δε την ειρήνη σ’ αυτόν που διάβασε και του δίνει ευλογία πριν και μετά.
Πριν μεν για να λάβει δύναμη για να κηρύξει, μετά δε ως μισθό για το έργο που επετέλεσε. Έτσι κάνει πρωτύτερα και για εκείνον που ανέγνωσε τα αποστολικά λόγια, δίδοντας σ’ αυτόν ειρήνη και ευλογία. Αλλ' όχι προσωπικά ο ίδιος (ο πρώτος αρχιερεύς) εύχεται την ειρήνη, αλλά μέσω του πρώτου μετά από αυτόν αρχιερέως ή πρεσβυτέρου, γιατί τότε και αυτοί έχουν την τάξη των αποστόλων, ενώ ο πρώτος αρχιερεύς κατέχει την τάξη του Χριστού. Γι’ αυτό και εκείνος, επειδή έχει τον τύπο του Χριστού, ειρηνεύει κατά το Ευαγγέλιο, εκείνοι δε κατά τον Απόστολο, επειδή κατέχουν τον τύπο των αποστόλων. Και πάλι όμως δεν το κάνουν αφ' εαυτού τους, αλλ’ αφού πρώτα πάρουν ευλογία (από τον πρώτο) λέγουν την ειρήνη. Και τούτο γιατί ο λόγος της ειρήνης ανήκει σ’ αυτόν τον ίδιο τον Χριστό και είναι η κληρονομιά που μας άφησε(140).
53. Ότι δε αμέσως μετά κατέρχεται ο αρχιερεύς από το σύνθρονο και το ότι ευλογεί υπέρ των βασιλέων, σημαίνει ότι ο Χριστός αφού κατέκτησε τον κόσμο με το κήρυγμα, κάλεσε από την απιστία στην πίστη και συνέστησε την ευσεβή βασιλεία και την ευλόγησε και συνεχίζει να την ευλογεί μέσω της αρχιερωσύνης. Μετά γίνεται η απόλυση των κατηχουμένων, που δηλώνει τον χωρισμό των αμαρτωλών από τους δικαίους μετά την διάδοση του κηρύγματος κατά το τέλος των αιώνων(141). Γιατί όταν θα κηρυχθεί το Ευαγγέλιο σ’ όλον τον κόσμο «προς μαρτυρία σε όλα τα έθνη, τότε », λέγει, «θα έλθει το τέλος»(142).
Γι’ αυτό και μετά την έξοδο των κατηχουμένων γίνεται η δευτέρα μεγάλη είσοδος, που σημαίνει την μετά δόξης δευτέρα παρουσία του Χριστού(143). Γι’ αυτό αυτή γίνεται με μεγάλη δορυφορία για το λαμπρό της δόξης εκείνης του Κυρίου, με την οποία θα έλθει τότε. Εμπρός δε κατέχεται το ωμοφόριο, που έχει τον σταυρό, που σημαίνει το σημείο του Ιησού, που όπως γράφει το Ευαγγέλιο, τότε θα φανεί πριν από αυτόν στον ουρανό(144). Μετά έρχονται λαμπαδηφόροι και δορυφόροι. Και δια των μυστηρίων προπέμπεται ο Χριστός, που είναι ο επουράνιος άρτος και το ποτήριο της διαρκούς ευφροσύνης, η ζωτική και ανεξάντλητη χαρά. Τότε δε φαίνεται ο Χριστός δια μέσου του άρτου-αμνού ωσάν εσφαγμένος, γιατί κατά την δευτέρα παρουσία θα φανεί ζωντανός και έχοντας τους μόλωπες του πάθους(145). Γιατί τότε θα τον ιδούν αυτοί που τον κέντησαν με την λόγχη(146), δηλαδή οι θεοκτόνοι, ημείς δε που πιστεύσαμε σ’ αυτόν θα ευφρανθούμε εν αυτώ. Γιατί με τις πληγές του θεραπευθήκαμε(147).
54. Κατόπιν κλείνονται οι θύρες του ιερού, γιατί και κατά τον μέλλοντα αιώνα θα υπάρχει τάξη και δεν θα είναι δυνατόν οι υποδεέστεροι και κατώτεροι να βλέπουν τα υψηλά, ούτε σ’ όλους θα είναι γνώριμα τα μυστήρια, γιατί και τότε σε πολλούς θα είναι καλυμμένος ο Ιησούς και θα ανοίγεται βαθμηδόν. Κατόπιν ανοίγονται τα βημόθηρα, όπως και τότε η θεωρία θα είναι ανάλογη για όσους προκόπτουν και για τους τελειότερους.
55. Αφού δε κηρυχθεί η ομολογία και το σύμβολο της πίστεως ομολογηθεί από όλους, γίνονται και δείχνονται όσα δηλώνουν την αγάπη και την ένωση ανάμεσα στους αγγέλους και τους ανθρώπους δια του ασπασμού. Γιατί τότε θα υπάρχει ομόνοια και όλοι θα είναι φίλοι και αγαπημένοι. Ο Ιησούς δε το κάλλιστο θύμα θα είναι ανάμεσα στους αγίους του και θα είναι η ειρήνη και η ενότητα όλων, και ιερεύς και ιερουργού μένος, και θα ενώνει όλους και θα ενώνεται με όλους. Αλλ’ όμως κατ’ αναλογία, γιατί δεν θα μετάσχουν όλοι αμέσως του Χρίστου, αλλά άλλοι μεν τελείως και χωρίς εμπόδια και θα είναι κοντά του, τρόπον τινά σαν ιερουργοί που εγγίζουν τα τελειότερα.
56. Αυτό δε συμβολίζει εδώ ο πρώτος αρχιερεύς, που πλησιάζει και εγγίζει και θυσιάζει τα μυστήρια, και είναι τύπος αυτού του ίδιου του Χριστού, που θυσιάσθηκε για εμάς. Οι δε άλλοι μετέχουν και απολαμβάνουν μέσω του μεσίτου αυτού. Άλλοι δε πάλι από αυτούς που έχουν ιερατικούς βαθμούς έχουν κατώτερη τάξη και δεν μπορούν να λέγουν τα ίδια με τον πρώτο, ύστερα από αυτόν δε προσέρχονται στην φρικτή κοινωνία, όπως οι διάκονοι που ανήκουν στην καθαρτική λειτουργική τάξη. Μετά δε από αυτούς έξω από τα βημόθυρα βρίσκονται και άλλοι, οι υποδιάκονοι, και μαζί μ’ αυτούς οι αναγνώστες και οι ψάλτες. Μετά δε πάλι από αυτούς κοινωνούν οι μοναχοί επειδή είναι ανώτεροι από τον λαό. Μετά δε πάλι από αυτούς κοινωνούν κατά τάξη και οι λαϊκοί. Όχι όμως εξ ίσου όλοι. Γιατί απ’ αυτούς άλλοι μεν καλώς στέκονται, άλλοι δε είναι μετανοούντες. Όλα δε αυτά που αφορούν στη θέση καθενός που μετέχει στα μυστήρια, φανερώνουν την τάξη και την ανάβαση του καθενός και το αρμόδιο και πρέπον κατά την συμμετοχή στη θεία κοινωνία. Ο ασπασμός δε μαζί με την ομολογία της πίστεως δηλώνουν την συμφωνία και την ειρήνη και την αγάπη (που πηγάζει) από την ορθή ομολογία περί Θεού.
57. Μετά δε τον ασπασμό γίνεται η ιερουργία των μυστηρίων με την επίκληση του αγίου Πνεύματος. Και τούτο γιατί μία είναι η δύναμη της Αγίας Τριάδος, όταν δε σαρκώθηκε ο Υιός, ο Πατήρ συνευδοκούσε, ο Υιός ενεργούσε ο ίδιος και το πανάγιο Πνεύμα συνεργούσε. Μετά από την Ιερουργία γίνεται η ανάμνηση όλων, για την σωτηριώδη ενέργεια της θυσίας. Γίνεται δε και η ανακήρυξη των αγίων, γιατί συνέπαθαν με τον Χριστό και τώρα συνδοξάζονται. Εξαιρέτως δε γίνεται η ανάμνηση της Παναγίας και μόνης Θεοτόκου, γιατί και τώρα και τότε είναι η σωτηρία όλου του κόσμου, την οποία Θεοτόκο και όλοι ανυμνούμε, επειδή μέσω αυτής ελπίζουμε την σωτηρία.
58. Μετά δε την μνήμη όλων έρχεται η αίτηση εκ μέρους του αρχιερέως σαν επισφράγισμα όλων των αιτήσεων, ώστε να μας δοθεί η χάρη να δοξάζουμε τον Τριαδικό Θεό μ’ ένα στόμα και με μια καρδιά και να είναι πάντοτε μαζί μας τα ελέη του σαρκωθέντος και θυσιασθέντος για χάρη μας και ιερουργηθέντος και προκειμένου (διά των μυστηρίων) Ιησού Χριστού, του μεγάλου Θεού. Έπειτα ο ιεράρχης προσεύχεται και ζητεί να καταξιωθούμε την χάρη της υιοθεσίας μέσω του κατά φύση Υιού του Θεού, που ήδη είναι θυσιασμένος και πρόκειται δια των μυστηρίων, να καλούμε Πατέρα τον Θεό τον επουράνιο, εμείς που εκ φύσεως είμαστε κτίσματα και δούλοι.
59. Μετά δε την (Κυριακή) προσευχή και την ειρήνη και την κλήση της κεφαλής, που δηλώνουν την δουλεία μας προς τον Θεό και την ένωση, γίνεται η ύψωση του ζωηφόρου άρτου, που εκτυπώνει την σταύρωση του Σωτήρος για χάρη μας. Ακόμη και ότι αυτός ο ίδιος ο Χριστός έχει έλθει για να μας μεταδώσει τον εαυτό του, και ότι αυτός είναι που σταυρώθηκε για εμάς και ότι μας δείχνει τον εαυτό του που μυστικώς έπαθε για χάρη μας. Γι’ αυτό φωνάζει «Πρόσχωμεν» για να γνωρίσουμε το μυστήριο και προσθέτει «Τα άγια τοις αγίοις», δηλώνοντας έτσι ότι ο σταυρωθείς είναι άγιος και οι μετέχοντες σ’ αυτόν οφείλουν να είναι άγιοι. Τότε όλοι με πίστη ανακράζουν «Ένας είναι, άγιος, ένας Κύριος, ο Ιησούς Χριστός», εκφράζοντας έτσι με λόγια την ομολογία, που αναφέρεται στον μέλλοντα αιώνα, όπως γράφει ο απόστολος Παύλος(148). Γιατί μέσω αυτού του μονογενούς Υιού, που σαρκώθηκε και σταυρώθηκε, αγιασθήκαμε και λυτρωθήκαμε από τον θάνατο και επιτύχαμε την αθανασία. Αυτός ο Χριστός τότε θα μας είναι θεωρία και απόλαυση, γιατί πρωτύτερα πεθάναμε, εξαπατηθέντες από την επιθυμία της ισοθεΐας. Και ζητώντας παράκαιρα να γίνουμε αθάνατοι και θεοί, γίναμε θνητοί(149). Τώρα όμως αναστηθήκαμε και ζούμε και μετέχουμε των χαρίτων του Θεού και είμαστε θεοί, επειδή έγιναν (δια του Χριστού) τα αντίθετα από την παράβασή μας, όταν ο Θεός ο αθάνατος σαρκώθηκε για χάρη μας και ενδύθηκε μορφή δούλου(150) και έγινε θνητός και όμοιος με τα κτίσματα, και δείχθηκε αληθινά άνθρωπος και θυσιάσθηκε για εμάς. Ήταν λοιπόν παραφροσύνη η απόπειρά μας να θελήσουμε να γίνουμε θεοί και να παραβούμε την εντολή του Θεού(151), και τούτο γιατί ήταν αδύνατο να γίνουμε θεοί αφού είμαστε κτίσματα. Η οικονομία όμως του Θεού Λόγου, του μόνου παντοδυνάμου, η αληθινή και αγαθή, είχε ως αποτέλεσμα την σωτηρία μας. Γι’ αυτό και ενώθηκε απόλυτα μαζί μας, πράγμα που ήταν πέρα από τις δικές μας δυνάμεις. Και πέθανε για εμάς κατά σάρκα, που ήταν το έπακρο της αγαθότητάς του, και μας χορήγησε την αθανασία και την δόξα της Θεότητάς του δια του θανάτου του. Βλέπετε πόσο μεγάλο είναι το μυστήριο;
60. Κατόπιν γίνεται ο μελισμός του αγίου άρτου. Για χάρη μας δηλαδή τεμαχίζεται ο ατεμάχιστος για να μετέχουμε όλοι από αυτόν. Και ενώ είναι αδιαίρετος, διαιρείται για χάρη μας, ενώνοντας εμάς με τον εαυτό του και κάνοντάς μας ένα, όπως προσευχήθηκε(152). Η ένωση δε στο άγιο ποτήριο, το να εισάγουμε τον θειο άρτο στο ποτήριο, γίνεται γιατί ένας είναι ο Χριστός, έστω και αν τον βλέπουμε χωριστά και στο ποτήριο και στον άρτο. Αυτός δε είναι το στήριγμά μας μέσω του άρτου(153) και η ευφροσυνη μας μέσω του ποτηρίου(154) και ηή ειρήνη μας(155).
Σημειώσεις
137. Πρβλ. Ψαλμ. 79,14.
138. Μάρκ. 16,19. Κολοσ. 3,1.
139. Μάρκ. 16,15. Ματθ. 28,19. Πράξ. 1,8.
140. Πρβλ. Ιωάν. 14,27.16,33.
141. Πρβλ. Ματθ. 18,49.25,32.
142. Ματθ. 24,14.
143. Πρβλ. Ματθ. 16, 27. 19, 28. 24, 30. 25, 31. Μάρκ. 8, 38. 13,26. Λουκ. 21, 27.
144. Ματθ. 24,30.
145. Αποκ. 5,6.9.12.
146. Ιωάν. 19,37. Αποκ. 1,7.
147. Ησ. 53,5. Α'Πέτρ. 2,24.
148. Φιλιπ. 2,11.
149. Γενέσ. 3,5.
150. Φιλιπ. 2,7.
151. Γενέσ. 3,5.
152. Ιωάν. 17,11.21-23.
153. Ψαλμ. 103,15.
154. Ψαλμ. 103,15.22,5.115,4.
155. Εφεσ. 2,14.
|
