Πρωτ. Δημήτριος Στανιλοάε
Εἰσαγωγὴ* στὴ «Μυσταγωγία» τοῦ Ἁγ.Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ
Μετάφραση ἀπὸ τὰ γαλλικά Ἰγνάτιος Σακαλῆς
Ἀθῆναι, Ἀποστολικὴ Διακονία, 1997 [Γ’ἔκδ. ]
Τὰ πρῶτα ἔργα
Περίπου δέκα χρόνια ἀργότερα (624 - 625), ὁ ἅγιος Μάξιμος ἔρχεται ἀπὸ τὸ μοναστήρι αὐτό, στὸ μοναστήρι τοῦ ἁγίου Γεωργίου τῆς Κυζίκου καὶ μένει ἐδῶ ὡς τὴν ἐπιδρομὴ τῶν Περσῶν στὰ 626. Ἐδῶ γράφει καὶ τὰ πρῶτα του ἔργα. Εἶναι οἱ πρῶτες του ἐπιστολές, ποὺ ἀπευθύνονται στὸν Ἰωάννη Κουβικουλάριο, καὶ ἀνάμεσά τους ἡ τόσο σημαντικὴ δεύτερη ἐπιστολή, ποὺ πραγματεύεται περὶ τῆς ἀγάπης.(2) Τὸν ἴδιο καιρὸ (γύρω στὰ 626) φαίνεται ὅτι γράφηκαν τὰ ἔργα: «Λόγος ἀσκητικός» καὶ «Κεφάλαια Περὶ Ἀγάπης», ποὺ ἀπευθύνονται καὶ τὰ δύο στὸν ἴδιο Ἐλπίδιο. Στὴν ἴδια ἐποχὴ χρονολογοῦνται τὰ «Πνεύσεις, Ἐρωτήσεις καὶ Ἀποκρίσεις» καὶ «Ἑρμηνεία εἰς τὸν Ψαλμὸν 59». Φαίνεται ὅτι λίγο νωρίτερα γράφηκαν «Τὰ ρ’ γνωστικὰ κεφάλαια», τὰ λεγόμενα καὶ «Ἑκατοντὰς Μόσχας», ποὺ ἐκδόθηκαν ἀπὸ τὸν Ρῶσο Ἐπιφάνοβιτς.(3)
Μέσα σ' ὅλα αὐτὰ τὰ ἔργα μιλᾶ ἕνας ἄνθρωπος ἀπασχολημένος μὲ τὴν πρακτικὴ πνευματικὴ ζωὴ καὶ λιγώτερο μὲ τὴν πλαισίωση αὐτῆς τῆς ζωῆς μὲ μιὰ φιλοσοφικοθεολογικὴ περιεκτικὴ πνευματικὴ ἄποψη. Ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς εἶναι δοκιμασμένος στὶς προσπάθειες γιὰ τὸν ἐξαγνισμὸ τῶν παθῶν καὶ τὴν κατάκτηση τῆς ἀρετῆς. Πρὸ πάντων τὰ τρία πρῶτα ἔργα, ποὺ ἀναφέραμε, ἔχουν κύριο θέμα τὴν ἀγάπη, ποὺ σ' αὐτὴν ὁ ἅγιος Μάξιμος βλέπει τὴν κορύφωση τῆς πνευματικῆς ζωῆς, πρὸς τὴν ὁποία ὁδηγοῦν ἡ κάθαρση τῶν παθῶν καὶ οἱ προσπάθειες γιὰ τὴν κατάκτηση τῶν ἀρετῶν. Ἀλλὰ στὸ ρόλο τοῦ παγκόσμιου δεσμοῦ ποὺ δίνει στὴν ἀγάπη (κυρίως στὴ δεύτερη ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Ἰωάννη Κουβικουλάριο) βλέπομε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τὸν κατοπινὸ στοχαστὴ μὲ τὴν κοσμικὴ ὅραση. Παρόλο ποὺ ὁ βιογράφος μιλᾶ γιὰ τὴ μεγάλη ἐντύπωση, ποὺ προξένησε ὁ ἅγιος Μάξιμος στὸ μοναστήρι τῆς Χρυσούπολης, φαίνεται πὼς πρέπει νὰ πέρασε πολλὲς στενοχώριες ἐξαιτίας τοῦ φθόνου. Στὸ «Λόγο Ἀσκητικό» ἀντανακλᾶται ἴσως τὸ πνεῦμα τῆς ὑπομονῆς καὶ τῆς ἀγάπης, μὲ τὶς ὁποῖες ὁ ἅγιος Μάξιμος ἀπαντοῦσε σ' ὅλα αὐτὰ τὰ κύματα τῆς ζήλειας. Ὁ Hans Urs von Balthasar βλέπει μιὰ ἀνταύγεια αὐτῆς τῆς γεμάτης ἀγάπη συμπεριφορᾶς στὰ «Κεφάλαια Περὶ Ἀγάπης». (Μέσα στὰ στενόχωρα μοναστήρια ὅπου ζῆ, σηκώνονται ψηλὰ τὰ κύματα τῆς ζήλειας καὶ τῆς συκοφαντίας, καθὼς βλέπει ἀμέσως ὅποιος ἔχει μάτια στὰ «Κεφάλαια Περὶ Ἀγάπης», ὁ ἴδιος ὅμως ἀποκρίνεται πάντα μόνο μὲ ἀγάπη, ποὺ εἰσχωρεῖ στὴ σφαῖρα τῶν παθῶν καὶ ὑψώνεται στὴν ἐλευθερία ἑνὸς οἰκουμενικοῦ ἐναγκαλισμοῦ ποὺ μιμεῖται τὸ Θεό. Θὰ δοῦμε πόσο αὐτὴ ἡ εὐαγγελικὴ ἀγάπη, ποὺ ἀρνεῖται κάθε πρόθεση γιὰ προσωπικὴ δύναμη, εἶναι ἡ τελικὴ δύναμη ποὺ συνθέτει τὴ σκέψη του καὶ τὴ ζωή του».(4)
Σημειώσεις
* Χωρὶς τὴ συμπόρευση τοῦ κ. Π. Νέλλα σ' ὅλη τὴ διαδρομὴ καὶ τὴ συνάντηση τοῦ ξεκινήματος μὲ τὸν π. Ἀρτέμιο ἡ ἀπόδοση αὐτὴ θὰ ἦταν πολὺ κατώτερη.— Τοὺς ἐκφράζω τὴν εὐγνωμοσύνη μου. (Σημείωση τοῦ μεταφραστῆ).
2. P. G. 91, 392 - 408.
3. Στὸ ἔργο του Στοιχεῖα γιὰ τὴ μελέτη τοῦ βίου καὶ τῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Κίεβο, 1917 (στὰ ρωσικά).
4. Η. U. VON BALTHASAR. Kosmische Liturgie, Das Weltbild Maximus des Bekenners, Einsiedeln, 19612, σ. 20.
|
