Μαρία Σωτηροπούλου
Δρ. θεολογίας
Οι προ των εορτών νηστείες της Ορθοδόξου Χριστιανικής Εκκλησίας
Από ΘΕΟΛΟΓΙΑ, τόμος 76, τεύχος 1, Αθήναι 2005.
7. Μεγάλη Ἑβδομάδα
Ἡ νηστεία τῆς Μ. Ἑβδομάδος, ἂν καὶ ὑπάρχη συνήθεια νὰ τὴν συνυπολογίζουν μὲ τὴν νηστεία τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, ἐν τούτοις εἶναι αὐτοτελὴς νηστεία: Νηστεία τῆς ἑβδομάδος τοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου. Στὶς Ἀποστολικὲς Διαταγὲς διαβάζομεν: «Μεθ' ἅς (=τὰς ἡμέρας τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς) ἀπονηστεύσαντες ἄρξασθε τῆς ἁγίας του πάσχα ἑβδομάδος, νηστεύοντες αὐτὴν πάντες μετὰ φόβου καὶ τρόμου»(90).
Ἐνταῦθα φαίνεται σαφῶς, ἀπὸ τὴν χρήση τοῦ ρήματος «ἄρξασθε», ὅτι ἡ νηστεία αὐτὴ εἶναι ὄντως ἄλλη νηστεία. Ἄλλωστε, οἱ Ἀπόστολοι μὲ τὴν γνωστὴ σαφήνεια τῶν κανόνων μᾶς πληροφοροῦν περὶ αὐτῆς τῆς νηστείας, ὅτι μάλιστα ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς τὴν ὑπέδειξε φανερώσας καὶ τὴν σημασίαν αὐτῆς: «Παρήγγειλεν οὖν ἡμῖν αὐτὸς (= ὁ Ἰησοῦς) νηστεύειν τὰς ἕξ ἡμέρας ταύτας διὰ τὴν τῶν Ἰουδαίων δυσσέβειαν καὶ παρανομίαν, πενθεῖν αὐτοὺς καὶ ὀδύρεσθαι παρακελευσάμενος ἐπὶ τῇ ἀπωλείᾳ αὐτῶν• καὶ γὰρ καὶ αὐτὸς αὐτοῖς ἐπεδάκρυσεν, ἀγνοήσασι τὸν καιρὸν τῆς ἐπισκοπῆς αὐτῶν (Λούκ. 19,41.44)• τετράδα δε καὶ παρασκευὴν προσέταξεν ἡμῖν νηστεύειν, τὴν μὲν διὰ τὴν προδοσίαν, τὴν δὲ διὰ τὸ πάθος• ἀπονηστεῦσαι δὲ προσέταξεν τῇ ἑβδόμῃ ἡμέρᾳ ἀλέκτορος φωνήσαντος, αὐτὸ δὲ νηστεῦσαι τὸ σάββατον, οὐχ ὅτι δεῖ τὸ σάββατον νηστεύειν, κατάπαυσιν δημιουργίας ὑπάρχον, ἀλλ' ὅτι ἐκεῖνο μόνον χρὴ νηστεύειν, τοῦ δημιουργοῦ ἐν αὐτῷ ἔτι ὑπὸ γῆν ὄντος•»(91).
Κατὰ τὴν Μ. Ἑβδομάδα ἡ νηστεία παρουσιάζεται αὐστηροτέρα, ἀλλὰ πάντοτε μὲ τὴν ὑπόμνηση τῆς ἀντοχῆς τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἀναφορά, βεβαίως, γίνεται στὶς πέντε πρῶτες ἡμέρες, καθότι ἡ Μ. Παρασκευὴ καὶ τὸ Μ. Σάββατον εἶναι ἡμέρες αὐστηρῆς νηστείας. Προτείνεται γιὰ τὶς ἡμέρες Δευτέρα ἕως Πέμπτη ἀποχὴ ἀπὸ τὸ κρασὶ καὶ τὸ λάδι• προτείνεται δηλαδὴ ξηροφαγία. Λέγει ὁ Θεόδωρος Στουδίτης: «Τὴν δὲ ἁγίαν μεγάλην ἑβδομάδα νήστεις πάντως διατηροῦμεν, εἰ δυνατόν, οὔτε ἔλαιον, οὔτε οἶνον, πάρεξ τῇ ἀγρυπνίᾳ τῶν ἁγίων παθῶν πίειν τι πρὸς τήνχρείαν διὰ τὸν κόπον»(92). Εἶναι γνωστὸν ὅτι καὶ σήμερον πολλοὶ ἐφαρμόζουν τὸ τριήμερον, ἤτοι ἀσιτία ἢ ξηροφαγία ἀπὸ τὴν Μ. Δευτέρα μέχρι τὴν Μ. Τετάρτη(93).
Σημειώσεις
90. Ἀποστολικαὶ Διαταγαί, V, 13,4, SC 329, σελ. 246. Ἐπίσης, V, 18, l, SC 329, σελ. 268: « Ἐν ταῖς ἡμέραις οὖν τοῦ πάσχα νηστεύετε, ἀρχόμενοι ἀπὸ δευτέρας μέχρι παρασκευῆς καὶ σαββάτου, ἕξ ἡμέρας, μὸνῳ χρώμενοι ἂρτῳ καὶ ἀλὶ καὶ λαχάνοις καὶ ποτῷ ὕδατι, οἴνου δὲ καὶ κρεῶν ἀπέχεσθε ἐν ταύταις• ἡμέραι γάρ εἰσι πένθους, ἀλλ' οὐχ ἑορτῆς». Βλ. ἐπίσης Ἐπιφανίου, Κατὰ αἱρέσεων 3,1, αἵρεσις 75, 7, PG 42,512. Ὁμοίως, Ἀναστασίου Σιναΐτου, Ἐρωτήσεις-Ἀποκρίσεις, 64, PG 89, 664.
91. Ἀποστολικαὶ Διαταγαί, V, 20(15), SC 329, σελ. 258.
92. Θεοδώρου Στουδίτου, Διδασκαλία χρονικὴ τῆς μονῆς τοῦ Στουδίου, PG 99, 1700. Πρβλ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Περὶ τῶν ἁγίων νηστειῶν, 7, PG 95, 69.
93. Βλ. Ξενοφῶντος Σπ. Παπαχαραλάμπους, Ἡ ἀληθὴς νηστεία..., σελ. 61.
|
