Τερέζα Πεσμαζόγλου
Ένα Παλαμικό Συμπίλημα
Περιοδικό «Ἐρουρέμ», περίοδος Β’ τεῦχος 3. Ἀθῆναι Δεκέμβριος 1995.
Τὸ κείμενο τοῦ Κωστῆ Παλαμᾶ γιὰ τὸν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη, μεταφρασμένο στὰ γαλλικὰ ἀπὸ τὸν Jean Dargos (Ἰωάννη Δάργο), ἔχει γραφτεῖ ἐξ ὁλοκλήρου στὰ ἑλληνικὰ καὶ προφανῶς τὸ πρωτότυπο ἒχει χαθεῖ. Τὸ ὅτι δὲν ὑπάρχει ὡς ξεχωριστὸ καὶ αὐτόνομο κείμενο στὰ ἑλληνικὰ τὸ βεβαιώνει καὶ ἡ βιβλιογραφία τοῦ Γ.Κ.Κατσίμπαλη: Palamas Kostis, Alexandre Papadiamandis, Un Peintre des Humbles (Μελέτη), traduction Jean Dargos, (Γ.Κ. Κατσίμπαλης, Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Α' Πρῶτες Κρίσεις καὶ Πληροφορίες 1934, Β' Συμπλήρωμα Βιβλιογραφίας, 1938, Ἀνατύπωσις ΕΛΙΑ, 1995, σ.19 καὶ σ.120)
Ἡ μελέτη αὐτὴ στὰ γαλλικὰ ἐκδόθηκε, ὅπως τὸ ἀναφέρει καὶ ἡ βιβλιογραφία Κατσίμπαλη, στὸ περιοδικὸ Graecia τὴν 1 Ἰανουαρίου 1913, σ. 65-72.
Κατὰ τὴν σύνταξη τοῦ γαλλικοῦ κειμένου χρησιμοποιήθηκαν προηγούμενα κείμενα τοῦ Παλαμᾶ γιὰ τὸν Παπαδιαμάντη μὲ ὁρισμένες προσθῆκες καὶ διαγραφές, ὅσες ὁ ποιητὴς ἢ ὁ μεταφραστὴς κρίνουν κατάλληλες γιὰ ἕνα ξένο ἀναγνωστικὸ κοινὸ (π.χ. χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ χρησιμοποίηση τῶν ἐπιθέτων «ἀθάνατο» Ταξίδι τοῦ «μεγάλου» Ψυχάρη ἀντὶ τὸ Ταξίδι τοῦ Ψυχάρη σ. 16, ἢ πάλι ἡ ἐπεξήγηση ποὺ δίνεται γιὰ τὸν Χρῆστο Μηλιόνη καὶ τὴν Φόνισσα σ.6 ἢ γιὰ τὴν χρησιμοποίηση τοῦ «la Grèce romaique» γιὰ τὴν λέξη «Ρωμιοσύνη» σ.4).
Τὸ πρῶτο μέρος τοῦ Γαλλικοῦ κειμένου προέρχεται ἀπὸ ἕνα ἄρθρο τοῦ Παλαμᾶ δημοσιευμένο στὴν ἐφημερίδα Ἀκρόπολις στὶς 4 Ἰανουαρίου 1911. Στὸν Γ.Βαλέτα τὸ ἄρθρο τιτλοφορεῖται Ὁ Παπαδιαμάντης, (Γ.Βαλέτα, Παπαδιαμάντης. Ἅπαντα, τόμος Ε', ἐκδοτικὸς οἶκος Δήμ. Δημητράκος ΑΕ. 1954, σ. 559-561).
Στὴν σειρὰ Ἅπαντα Κ.Παλαμᾶ, Πεζοὶ Δρόμοι Γ', Κὰποιων Νεκρῶν ἡ Ζωή, Ἐπιμέλεια τοῦ Ἱδρύματος Κ. Παλαμᾶ ἀπὸ τοὺς ἐκδοτικοὺς οἴκους Μπίρης - Γκοβόστης, τὸ ἄρθρο αὐτὸ ἔχει τίτλο Ὅταν Πέθανε καὶ χρονολογεῖται 3 Ἰανουαρίου 1911, σ. 320-323.
Τὸ τελευταῖο μέρος τῆς γαλλικῆς μεταφράσεως ἀποτελεῖ καὶ αὐτὸ δάνειο ἀπὸ ἕνα ἄλλο ἄρθρο τοῦ Παλαμᾶ μὲ τίτλο Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης ποὺ δημοσιεύτηκε στὸ περιοδικὸ ΤΕΧΝΗ, τεῦχος 6, τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1899, (Η ΤΕΧΝΗ, τόμος Α', Νοέμβριος 1898 - 'Οκτώβριος 1899, Ἀθήνα, ἔκδ. Χατζόπουλος, ἀνατύπωσις Ε.Λ.Ι.Α., Ἀθήνα 1980). Στὴ σειρὰ Ἅπαντα Κ.Παλαμᾶ τὸ ἄρθρο τιτλοφορεῖται Ἡ Μοῦσα τοῦ Παπαδιαμάντη. Ὅταν Ἐζοῦσε, (ὅ.π. σ. 310-319).
Στὸ μεσαῖο μέρος τῆς γαλλικῆς μεταφράσεως, ποὺ ἀναφέρεται σὲ βιογραφικὰ στοιχεῖα γιὰ τὸν Παπαδιαμάντη, ὁ ποιητής μᾶς πληροφορεῖ ὅτι συμβουλεύτηκε τὸν Ἰ. Ζερβὸ (ἐκδόσεις Φέξη). Τὰ βιογραφικὰ στοιχεῖα τοῦ γαλλικοῦ κειμένου ἀντιβλήθηκαν μὲ τὰ ἀντίστοιχα τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ Ζερβοῦ γιὰ τὰ Πασχαλινὰ Διηγήματα τοῦ Παπαδιαμάντη τῶν ἐκδόσεων Φέξη, 1912. Ἐκεῖ ὅπου οἱ βιβλιογραφικὲς πληροφορίες τῆς μεταφράσεως τοῦ Dargos συμπίπτουν μὲ ὅσες παρέχει ὁ Ζερβός, διατηρήθηκε ἐπακριβῶς καὶ ἡ ἀντίστοιχη γλωσσικὴ ἔκφραση (ἐφ' ὅσον δὲν ἒχουμε τὸ πρωτόγραφο τοῦ Παλαμᾶ), ἔστω καὶ ἂν ἡ καθαρεύουσα ἒρχεται σὲ δυσαρμονία μὲ τὴν Παλαμικὴ δημοτικὴ τοῦ ὑπολοίπου κειμένου. Τὰ μέρη αὐτὰ στοιχειοθετοῦνται μὲ ἁπλοὺς χαρακτῆρες καθὼς καὶ ἡ δική μου μετάφραση.
Συνδέοντας διάφορα ἑλληνικὰ κείμενα τοῦ Παλαμᾶ γιὰ τὸν Παπαδιαμάντη μεταξύ τους καὶ σταχυολογώντας ἀπὸ τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ Ζερβοῦ γιὰ τὰ βιογραφικά, ἡ ἀρχικὴ προσπάθεια μεταφράσεως τοῦ κειμένου τοῦ Dargos μετατράπηκε σὲ μία μελέτη καὶ συρραφὴ προηγουμένων κειμένων τοῦ Παλαμᾶ, ἐργασία ποὺ πιθανὸν νὰ εἶχε κάνει τότε καὶ ὁ ἴδιος κατὰ τὴν ἐκπόνηση τοῦ χαμένου πρωτοτύπου.
|
