Γεώργιος Παπαδόπουλος
Ιστορική επισκόπησις της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής από των αποστολικών χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς (1-1900 μ.Χ)
Εκδόσεις "Τέρτιος", Κατερίνη.
Ο συγγραφέας είναι Μεγάλος Πρωτέκδικος της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας και Διευθυντής της Μουσικής Σχολής του εν Κων/πόλει Εκκλ. Μουσικού Συλλόγου.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ Δ'
ΑΠΟ ΤΟΥ Η' ΑΙΩΝΟΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΜΑΪΣΤΟΡΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΗ (700-1100)
Η από του Ι' αιώνος παρακμή της υμνογραφίας και οι προ του Μαΐστορος Κουκουζέλη υμνογράφοι και μουσικοί.
Μετά τον Θ' αιώνα άρχεται η εν τη Uμνογραφία παρακμή, εις ην συνετέλεσε κατά πολύ η εν τω μεταξύ αχθείσα εις πέρας συμπλήρωσις της Λειτουργίας και πάσης καθόλου εκκλησιαστικής ακολουθίας, δι’ην δυσκόλως ηδύναντο να εύρωσι πλέον χώρον εν αυταις νέοι ύμνοι. Έκτοτε, εξαιρέσει του παρά την Ρώμην εν έτει 1004 ιδρυθέντος μοναστηρίου του τάγματος του αγίoυ Βασιλείου Grotta Feratta, όπερ επί τινα χρόνον υπήρξε φυτώριον εκκλησιαστικών υμνογράφων και μελωδών, απαντώσι μεμονωμένα παραδείγματα υμνογράφων.
Ιωάννης Καμνιάτης (904), Θεσσαλονικεύς, κληρικός ελλόγιμος και μουσικός. -Πανάρετος Πατζάδας ο Πράσινος, μουσικός δόκιμος ακμάσας κατά τον Ι' αιώνα, ποιήσας διάφορα μουσουργήματα εξηγηθέντα εκ της αρχαίας εις την νέαν παρασημαντικήν και υπάρχοντα εις διαφόρους μουσικάς Ανθολογίας. Εδίδαξε την μουσικήν και εις τον υιόν αυτού Γεώργιον τον δομέστικον τον και Λαοσυνάκτην λεγόμενον, ως έχοντα το καθήκον να προσκαλή εις την εκκλησίαν τους ανωτέρους κληρικούς και τους ανωτέρους υπαλλήλους του Παλατίου, αναδειχθέντα δε διάσημον μουσικόν και υμνογράφον, μελοποιήσαντα ου μόνον εκκλησιαστικά αλλά και δημοτικά άσματα, ποιήσαντα και ύμνους. Τινά των εκλεκτών έργων του Γεωργίου εδημοσιεύθησαν εις διαφόρους μουσικάς Ανθολογίας, μετανεχθέντα εκ της αρχαίας εις την νέαν παρασημαντικην. -Νείλος μοναχός της Καλαβρίας, ο νεώτερος, ζήσας 95 έτη ετελεύτησε τώ 1005. Εποίησεν ύμνους εις τον άγιον Βενέδικτον, ους έμελψε μετά μελωδικής ψαλμωδίας εν παννυχίδι και μετά εξηκονταμελούς χορού. -Βαρθολομαίος μοναχός, ηγούμενος της μονής της εν Καλαβρία Γροτταφερράτης, μαθητής εγένετο του μοναχού Νείλου και ισότιμος αυτώ διά τε την παιδείαν, την αγιότητα και τα ασματικά έργα. Ετελεύτησε τω 1040. Εποίησεν ύμνους, μη διασωθέντας, εις την Θεοτόκον και άλλους αγίους. -Παύλος ο Αμμορίου ο και της Ευεργέτιδος ένεκα της εν τη μονή της Θεομήτορος της Ευεργέτιδος διαμονής αυτού, ης υπήρξε και ιδρυτής. Ακμάσας πιθανώς κατά τον Ι΄ αιώνα, εποίησεν ύμνον ικετήριον εις την Θεοτόκον και στιχηρά εις αυτήν συμπεριληφθέντα εν τη Οκτωήχω Ιωάννον του Δαμασκηνoύ. -Νικηφόρος Ηθικός ο μοναχός, ζήσας κατά τον Ι` αιώνα, ποιήσας Οίκους (κατά μέλος) και πλατύνας το μιλος του Οικηματαρίου είδους, κοινωνικά και άλλα μουσουργήματα. -Ιωάννης Γλυκύς (900), έξοχος μουσικός και μονογράφος αυτός πρώτος μελίσας τα δογματικά του Δαμασκηνού εις το Μαθηματάριον είδος; τα ένδεκα Εωθινά Λέοντος του Σοφού κατά το παλαιόν η αργόν Στιχηράριον, προσέτι δε το αρχαίον «Δύναμις», αλληλουάριον εις ήχον Πλ. Α', Χερουβικόν και Κοινωνικόν· υπήρξε ποιητής των Οίκων κατά το μέλος, εποίησε μικράν ΙΙροπαίδειαν κατα, το αργόν στιχηραρικόν είδος εις ήχον Α' προς εκγύμνασιν των αρχαρίων εις το διατονικόν γένος, εκανόνισε τους όρους της συνθέσεως των μουσικών θέσεων κατά το είδος της μετροφωνίας, εκαλλώπισε το είδος του παλαιού ή αργού Στιχηραρίου, εποίησεν ύμνονς, άσματα, προσέτι δε και θέματα του Στιχηραρίον, Κρατηματαρίου, Παπαδικής και του Μαθηματαρίoυ κατά τους αναγραμματισμούς. Τα μουσουργήματα του Γλυκέως μετηνέχθησαν εκ της αρχαίας παρασημαντικής εις την νυν παρ’ημίν εν χρήσει. -Ιωάννης Πλουσιαδηνός ο και Κουκουμάς καλούμενος, έζησε προ του μαΐστορος Ιωάννου του Κουκκουζέλη. Ο διάσημος ούτος επί παιδεία και μουσική εμπειρία ανήρ εμέλισε διάφορα αργά μουσουργήματα, συνέγραψε Θεωρητικόν της Μουσικής, εις ο πραγματεύεται περί μουσικών σημείων, μετροφωνίας και ήχων, εποίησε δε και το λεγόμενον Μέγα Ίσον, επιγραφόμενον «Μέθοδος Ιωάννον του Πλουσιαδηνού», ετέραν Προπαίδειαν μικροτέραν εις οκτώηχον προς εκγύμνασιν των αρχαρίων μαθητών, ήτις φέρει επιγραφήν «Μέθοδος αγιορείτικη», προσέτι και ένα Τροχόν της Μουσικής, ερμηνευθέντα συν τοις άλλοις εκ της αρχαίας εις την νυν εν χρήσει παρασημαντικήν, καλούμενον δε «Η σοφωτάτη Παραλλαγή». -Ιωάννης Ευχαίτων επίσκοπος, ο και Μαυρόπους επικληθείς ως εκ του χρώματος των ποδών αυτού, ήκμασε κατά τας αρχάς του ΙΑ' αιώνος, εποίησε πολυαρίθμους ασματικούς κανόνας, εξ ων 70 προς την Θεοτόκον εις οκτώ ήχους, 25 εις τον Κύριον Ιησούν, 11εις Ιωάννην τον Πρόδρομον, 8 εις Ιωσήφ τον Υμνογράφον, την ακολουθίαν των Τριών Ιεραρχών και διάφορα στιχηρά τροπάρια ιδιόμελα. -Κατά τον ΙΑ' αιώνα ηκμασαν και οι υμνογράφοι, Γεώργιος Σκυλίτσης, ποιητής κανόνων, Λέων Μαγίστωρ, ποιητής στιχηρών ιδιομέλων τροπαρίων και δοξαστικών, Ιωάννης Ζωναράς (1048), ποιητής κανόνος δογματικού εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον, Νικήτας Στηθάτος, μοναχός της εν Κωνσταντινουπόλει μονής του Στουδίου, μελωδήσας άσματα και κανόνα εις τον άγιον Νικόλαον. -Νικήτας Σερρών επίσκοπος και είτα Ηρακλείας (1075), ποιητής ασματικών κανόνων, Θεοφάνης Κεραμεύς, αρχιεπίσκοπος της Ταυρομενίας εν Σικελία, ασματογράφος, Μιχαήλ Ψελλός (1020-1106), ανήρ σοφώτατος, σπουδαίον περί Μουσικής έργον γράψας, (oυ αποσπάσματα εξέδοτο ο Γάλλος Ruelle), ου το περιεχόμενον είναι συνάθροισις λέξεων υπαγομένων εις την μουσικήν επιστήμην, ορισμοί των κανόνων της μελοποιΐας και διαίρεσις των ήχων και των κλάδων αυτών.
|
