Γεώργιος Παπαδόπουλος
Ιστορική επισκόπησις της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής από των αποστολικών χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς (1-1900 μ.Χ)
Εκδόσεις "Τέρτιος", Κατερίνη.
Ο συγγραφέας είναι Μεγάλος Πρωτέκδικος της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας και Διευθυντής της Μουσικής Σχολής του εν Κων/πόλει Εκκλ. Μουσικού Συλλόγου.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ Δ'
ΑΠΟ ΤΟΥ Η' ΑΙΩΝΟΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΜΑΪΣΤΟΡΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΗ (700-1100)
Η μονή του Στουδίου και οι εν αυτή υμνογράφοι και ασματογράφοι κατά τον Θ' αιώνα.
Από της αρχής ήδη του Θ' αιώνος κυριώτατον κέντρον της εκκλησιαστικής υμνογραφίας και μουσικής απέβη η Κωνσταντινούπολις, και δη η εν αυτή μονή του Στουδίου, ήτις κατέχει επιφανή θέσιν εν τη καθόλου εκκλησιαστική ιστορία και εν τη Ιστορία της μουσικής, καθότι η κυριωτέρα ενασχόλησις των Στουδιτών Πατέρων ην η σύνταξις εκκλησιαστικών ύμνων και ασμάτων. Τα έργα των Στουδιτών μοναχών στερούνται βεβαίως του ύψους και της πρωτοτυπίας του Ρωμανού, της τέχνης και της ακριβείας του Δαμασκηνού και του Κοσμά, έχουσι δε κοινόν γνώρισμα το πομπικόν ύφος, τους πλατιασμούς και την εφευρετικότητα απειρίας νέων επιθέτων π.χ. έν τινι κανόνι Θεοδώρου του Στουδίτου απαντώσιν 104 επίθετα σύνθετα ως επί το πολύ εκ των λέξεων, φως, φάος και άλλων παρομοίων. Αλλ’ οπωσδήποτε εν τω μοναστηρίω του Στουδίου έσχεν η εκκλησιαστική υμνογραφία την τελευταίαν αξίαν λόγου αναλαμπήν αυτής. Εν τη μονή ήκμασαν oι εξής: Θεόδωρος ο Στουδίτης, εγεννήθη εν Κωνσταντινουπόλει, ζήσας δε 67 έτη ετελεύτησε τω 829. Ιστορείται ότι εις τους Στουδίτας μοναχούς εδίδασκε την ψαλμωδίαν των ύμνων, αναδείξας πολλούς μαθητάς. Έγραψε διάφορα εκκλησιαστικά συγγράματα, στιχηρά, ασματικούς κανόνας, Τριώδια, και ολοκλήρους ακολουθίας, τους εν τη Δαμασκηναία Οκτωήχω Αναβαθμούς, τον Επιτάφιον Θρήνον «Η ζωή εν τάφω», κανόνας εις την Θεοτόκον (εξ ου και Θεοτοκαριογράφος) και άλλα. Εις αυτόν αποδίδοται και το Τυπικόν της μονής των Στουδιτών. -Ιωσήφ ο Θεσσαλονίκης, αδελφός Θεοδώρου του Στουδίτου, απέθανε τω 833. Εποίησε κανόνας, Τριώδια, Τετραώδια και στιχηρά. Οι δύο αδελφοί συλλέξαντες πάντα τα μέχρις αυτών ψαλλόμενα Τριώδια κατά τας ημέρας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ετακτοποίησαν αυτά και προσθέσαντες τα ίδια αυτών στιχηρά και τροπάρια συνέταξαν Τριώδιον. -Ανατόλιος ο Στουδίτης, μαθητής Θεοδώρου του Στουδίτου, ήκμασε τω 770. Εις αυτόν αποδίδονται τα εν τη Δαμασκηναία Οκτωήχω εν χρήσει Αναστάσιμα στιχηρά τα επιγραφόμενα «Στιχηρά Ανατολικά» και άλλα πολλά τοιαύτα εις διαφόρους Δεσποτικάς και Θεομητορικάς εορτάς και εις άλλους αγίoυς. -Θεόκτιστος Στουδίτης, και αυτός μαθητής Θεοδώρου του Στουδίτου. Εποίησε στιχηρά ιδιόμελα και ασματικούς κανόνας, εν οις και τους εις την Θεοτόκον (εξ ου και Θεοτοκαριογράφος). -Κλήμης Στουδίτης, δεύτερος ηγούμενος της μονής του Στουδίου μετά τον διδάσκαλον αυτού Θεόδωρον τον Στουδίτην. Αυτώ ανήκουσιν ασματικοί κανόνες, εφ’ων φέρεται το όνομα αυτού «Κήμεντος» άνευ του λ, και άλλοι ανέκδοτοι κανόνες κατακείμενοι εις διαφόρους βιβλιοθήκας της Ευρώπης, και διάφορα στιχηρά ιδιόμελα. Και αυτός αριθμείται εν τοις Θεοτοκαριογράφοις. -Κυπριανός Στουδίτης, εκ των αρίστων μαθητών Θεοδώρου του Στουδίτου. Εποίησε διάφορα δοξαστικά, στιχηρά και το απολυτίκιον «Μεγάλα τα της πίστεως κατορθώματα». -Νικόλαος Στουδίτης, εκ των μαθητών και διαδόχων του Θεοδώρου, χρηματίσας και ηγούμενος της μονής του Στουδίου· διεκρίθη ως Θεοτοκαριογράφος, εποίησε δε και στιχηρά και ασματικόν κανόνα. -Πέτρος Στουδίτης, εκ των του Θεοδώρου μαθητών, ασχολούμενος εις την ποίησιν ασματικών κανόνων και την μέλισιν στιχηρών ιδιομέλων και άλλων. -Συμεών Στουδίτης, και αυτός μαθητής του Θεοδώρου, εποίησε διάφορα τροπάρια και στιχηρά. -Συμεών μοναχός, μαθητής Θεοδώρου του Στουδίτου, ήκμασεν επί της βασιλείας Λέοντος του Σοφού.
|