Γεώργιος Παπαδόπουλος
Ιστορική επισκόπησις της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής από των αποστολικών χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς (1-1900 μ.Χ)
Εκδόσεις "Τέρτιος", Κατερίνη.
Ο συγγραφέας είναι Μεγάλος Πρωτέκδικος της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας και Διευθυντής της Μουσικής Σχολής του εν Κων/πόλει Εκκλ. Μουσικού Συλλόγου.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β'
ΑΠΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ (323 -700 π.Χ.)
Η μουσική χειρονομία εν τη Εκκλησία κατά τον Δ' αιώνα.
Η χειρονομία είναι λείψανον της αρχαίας Ελληνικής μουσικής και του ελληνικού θεάτρου. Χειρονομείν δε και χειροσείειν παρά τοις αρχαίοις Έλλησιν εσήμαινε διαφόρους κινήσεις της δεξιάς χειρός· διά της συστολής δε των δακτύλων, διά της αναβάσεως και καταβάσεως της χειρός διηύθυνε το μέλος ο πρώτος εν τοις άδουσιν, όστις εν τη οργανική μουσική ίστατο επί τόπου υψηλοτέρου, έχων υπ’ όψιν άπασαν την ορχήστραν, διό και εκαλείτο «μεσόχωρος» και «κoρυφαίος»· έδιδε τον χρόνον και τον ρυθμόν διά των χειρών, ενίοτε δε και διά των ποδών και άλλοτε διά των οργάνων, εφ’ώπερ και εκαλείτο «ποδοψόφος», «χειρονόμος» κτλ., εκράτει δε και σιδηρά κρόταλλα ίνα ισχυρότερον κτυπά τον χρόνον και τον ρυθμόν τoυ μέλους.
Τα πρώτα ίχνη της συνοδευούσης την ιεράν μουσικήν χειρονομίας ευρίσκομεν εν τη Α΄ Οικουμενική Συνόδω. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, διάκονος ων της Αντιοχείας, σφοδρώς επετέθη κατά της εν τη Εκκλησία χειρονομίας. Περί της χειρονομίας αναφέρει Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος, ο Κεδρηνός και Ιωάννης ο Καμενιάτης. Η χειρονομία ανεπτύχθη επί της εικονομαχίας, ότε oι εικονομάχοι βασιλείς, ου μόνον εχορήγουν γενναίας υπέρ αυτής αμοιβάς εις τους ψάλτας των Εκκλησιών, αλλά και συνέψαλλον και συνεχειρονόμουν αυτοις, και σχολήν μουσικήν προς τούτο εις τα ανάκτορα είχον, χάριν των καλλιφώνων της αυτοκρατορίας παίδων. Η χειρονομία έπαυσε καλλιεργουμένη μετά την υπό των Σταυροφόρων άλωσιν του Βυζαντίου, εσώζετο δε μέχρι του 1650 μ.Χ., και παρέμεινεν εις ημάς ως απλή ανάμνησις.
Προς έρευναν και κατάληψιν της σημασίας και δυνάμεως των χειρονομικών σημείων της βυζαντινής παρασημαντικής ματαίως πολλοί των σοφών της Ευρώπης ησχολήθησαν. Γινώσκομεν όμως ότι ταύτα διά της γραφής δεν εδιδάσκοντο, αλλ’ως τα σχήματα των ρητόρων, τα επιτήδεια εις το κινήσαι τα πάθη, μόνον διά ζώσης και αισθητών κινήσεων του διδασκάλου διδάσκονται, ούτω και τα χειρονομικά εδιδάσκοντο.
|
