Γεώργιος Παπαδόπουλος
Ιστορική επισκόπησις της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής από των αποστολικών χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς (1-1900 μ.Χ)
Εκδόσεις "Τέρτιος", Κατερίνη.
Ο συγγραφέας είναι Μεγάλος Πρωτέκδικος της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας και Διευθυντής της Μουσικής Σχολής του εν Κων/πόλει Εκκλ. Μουσικού Συλλόγου.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β'
ΑΠΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ (323 -700 π.Χ.)
Οι κατά των αιρέσεων Ορθόδοξοι ύμνοι.
Εκ των κατά τους χρόνους των αιρέσεων υπό των Πατέρων της Εκκλησίας, των και μελοποιών των πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού, ποιηθέντων προς διάσωσιν των πιστών εκ της αιρετικής λύμης διαφότων ορθοδόξων ύμνων, αναφέρομεν τους επισημοτέρους, σωζομένους άχρι τούδε:
1) Ο ύμνος «Ο μονογενής Υιός και λόγος του Θεού», όστις εισαχθείς πιθανώς επί της βασιλείας του Ιουστινιανού εν τη λειτουργία εις γενικήν χρήσιν, ψάλλεται κατά το Ειρμολογικόν είδος εις το τέλος των Τυπικών της β' στάσεως εν τη λειτουργία μετά μέλους.
2) Ο Χερουβικός ύμνος «Οι τα Χερουβίμ», όστις εψάλλετο μελωδικώς, ως και σήμερον, κατ’ αντιστροφήν, αλλ’εις εξ περιόδους:
α) «Oι τα Χερουβίμ μυστικώς εικονίζοντες
β) Και τη ζωοποιώ Τριάδι τον Τρισάγιον ύμνον προσάδοντες
γ) Πάσαν την βιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν
δ) Ως τον βασιλέα των όλων υποδεξάμενοι
ε) Ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν
στ) Αλληλούϊα».
Η ποίησις του ύμνου αποδίδεται υπό τινων μεν εις Ιωάννην τον Χρυσόστομον, υπ’ άλλων δε εις Ιωάννην τον Σχολαστικόν τον μετά ταύτα πατριάρχην Αντιοχείας και κατόπιν πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως (565-578), επί των ημερών του οποίου καθωρίσθη να ψάλληται εν τη Εκκλησία τη Μ. Πέμπτη ο Χερουβικός ύμνος «Του δείπνου σου του μυστικού».
3) Ο Τρισάγιος ύμνος, «Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς» εν τη αρχαία Εκκλησία δεν εψάλλετο υπό του χορού των ψαλτών διχή διηρημένων, αλλ’ από του άμβωνος. Περί της αρχής του ύμνου τούτου ιστορούσιν ότι τω 438 μ.Χ. βασιλεύοντος Θεοδοσίου του Μικρού και επισκοπεύοντος της Κωναταντινουπόλεως του Πρόκλου, μαθητού και διαδόχου του Χρυσοστόμου, εν ώοα λιτανείας, ήτις εγίνετο εν πεδιάδι κατά την συνοικίαν των Υψωμαθείων της βασιλευούσης, προς κατάπαυσιν των σεισμών, οίτινες ανενδότως εσάλευον την πόλιν, άφνω παις εις ουρανόν αρθείς υπό τινος δυνάμεως και κατενεχθείς απήγγειλεν αυτόν ως εδιδάχθη, άνευ δηλαδή της βλασφήμου προσθήκης «Ο σταυρωθείς δι’ημάς», ην επειράτο να επιπροσθή δυσσεβώς αντί του «Ελέησον ημας» Πέτρος ο Κναφεύς πατριάρχης Αντιοχείας· ο δε λαός διά της τοιαύτης υμνωδίας εξευμενισάμενος τον Θεόν, ελυτρώθη της επικειμένης οργής του σεισμού. Σημειωτέον ότι η Δυτική Εκκλησία άπαξ του ενιαυτού, τη Μεγάλη ΙΙαρασκευή, ελληνιστί εκφωνει τον Τρισάγιον ύμνoν.
4) Το Σύμβολον της Πίστεως «Πιστεύω εις ένα Θεόν» εψάλλετο εν τη λειτουργία προ του Χρυσοστόμου. Κατά το παράδειγμα της Εκκλησίας Αντιοχείας πάσαι αι Εκκλησίαι της Ανατολής κατά τον ΣΤ' αιώνα έψαλον εν πάση λειτουργία το «Πιστεύω», κελεύσει του επί του αυτοκράτορος Αναστασίου (+ 515) ακμάσαντος πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Τιμοθέου, εις δε τας Εκκλησίας της Δύσεως συνήθως δεν εψάλλετο, αλλ’ανεγινώσκετο. Του Συμβόλου εμμελής ανάγνωσις γίνεται και εν τη Αρμενική Εκκλησία. Τον ΙΣΤ' αιώνα μ.Χ. καθιερώθη εν τη Ρωσσική Εκκλησία μετά μακράς συζητήσεις να ψάλληται το Σύμβολον της Πίστεως. Μεμελισμένον, κατ’ αρχαίον μέλος, εύρηται, έν τινι μεγάλη Παπαδικη, διαιτηρουμένη εις την εν Φαναρίω Κων)πόλεως Βιβλιοθήκην του μετοχίου του Παναγίου Τάφου.
|
