Μελέτιος, Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης
Ο άγιος Νεκτάριος και η στάσις του έναντι των αιρέσεων και των σχισμάτων
Εισήγηση στο Θεολογικό Συνέδριο επί τη 150ετηρίδι από της γεννήσεως του αγ. Νεκταρίου, Αίγινα 21-23 Οκτωβρίου 1996
Κεφάλαιο Γ'
1. Τα προλεχθέντα κάνουν να εγείρεται το ερώτημα:
- Μήπως ο άγιος Νεκτάριος είχε καταντήσει (από την πολλή συναισθηματική αγάπη του!) ανεδαφικός και ουτοπικός;
- Μήπως δεν είχε τον πικρό ρεαλισμό της δικής μας πείρας; Γιατί εμείς το βλέπομε, ότι ο διάλογος με την Καθολική Εκκλησία βαδίζει προς πλ.ήρη αποτυχία.
Όχι. Ο άγιος είχε μελετήσει καλά όλα τα συναφή προβλήματα. Και στο βιβλίο του, Περί των αιτίων του σχίσματος(4) καθιερώνει αρχές, που σήμερα για τους διαλόγους είναι καταστατικής αξίας. Ας τις ιδούμε:
Λέγει ο άγιος Νεκτάριος: «Οι όροι της ενώσεως (μεταξύ Ορθοδοξίας και Λατινικής Δυτικής Εκκλησίας) είναι τοιούτοι, ώστε καθιστώσι την ζητουμένην ένωσιν αδύνατον· διότι δεν έχουσι ουδέν σημείον συναντήσεως, ζητούσι δε εκάτερα (τα μέρη) παρά της ετέρας (Εκκλησίας), ούτε πλείον ούτε έλαττον, την άρνησιν εαυτής, άρνησιν των θεμελιωδών αρχών, εφ’ ων εδράζεται όλον το οικοδόμημα της Εκκλησίας».
Εμείς ζητούμε να αρνηθούν οι καθολικοί το πρωτείο, το αλάθητο, το Filioque. Όμως επάνω στα δόγματα αυτά στηρίζεται ολόκληρη η Καθολική Εκκλησία. Αν τα αρνηθούν, αρνούνται την Εκκλησία τους εκ θεμελίων· κάτι που είναι γι’ αυτούς πολύ δύσκολο, αν μη και αδύνατο!
Ομοίως εκείνοι ζητούν από εμάς να δεχθούμε το πρωτείο και το αλάθητο. Αλλά και εμείς, αν τα δεχθούμε αυτά, αρνούμεθα εκ θεμελίων την Εκκλησία μας, που στηρίζεται στην Συνοδικότητα. Άρα και αυτό είναι αδύνατο να γίνει! Προς τι λοιπόν ο διάλογος.
2. Και προχωρεί ο άγιος σε μια ακόμη, καταστατικής σπουδαιότητος, διατύπωση. Λέγει:
«Εν όσω τα μεν κύρια αίτια του χωρισμού μένωσι τα αυτά, αι δε Εκκλησίαι αντέχωνται των εαυτών, η ένωσις είναι αδύνατος· ίνα θεμελιωθή αύτη, πρέπει να στηρίζηται επί των αυτών αρχών (δηλ. Να έχουν τα δύο μέρη αποδεχθή τις αυτές θεμελιώδεις αρχές)· άλλως «πας πόνος μάταιος».
Τα λόγια αυτά του αγίου ισχύουν ad hoc για τον διάλογο με τους Καθολικούς.
Ασφαλώς, τα ίδια ισχύουν και για τον διάλογο με τους Αντιχαλκηδονίους. Αν οι Αντιχαλκηδόνιοι μένουν στην εκκλησιαστική τους ταυτότητα, να αρνούνται την Σύνοδο της Χαλκηδόνος, δεν είναι «πας πόνος μάταιος»;
3. Μετά από αυτά δημιουργείται εύλογα το ερώτημα: Αν οι ετερόδοξοι εμμένουν στην ταυτότητα της Εκκλησίας τους, και συνεπώς, φαίνεται ολοκάθαρα από την αρχή, ότι «πας πόνος μάταιος», τι λόγο υπάρξεως έχουν οι διάλογοι και οι επικοινωνίες με τους ετεροδόξους, αιρετικούς και σχισματικούς;
Ασφαλώς, θα έπρεπε ο άγιος Νεκτάριος να έλεγε: Λάθος. Συγγνώμη, αν είπα κάπου αλλού στα βιβλία μου κάτι διαφορετικοό. Όμως δεν το λέγει.
Τι λέγει;
Ο άγιος Νεκτάριος λέγει: «Έστι λίαν πιθανόν να ελκύση προς εαυτόν (ο επίσκοπος ο διαχειριζόμενος τον διάλογον) και την εξ εσφαλμένης περιωπής κρίνουσαν δογματικόν τι ζήτημα ετερόδοξον εκκλησίαν»(5)
Δηλαδή ο άγιος Νεκτάριος λέγει:
Όσο και αν φαίνεται «αδύνατον» και «πόνος μάταιος», «έστι λίαν πιθανόν». Έτσι δεν ξεκινάει κάθε ιεραποστολική δραστηριότητα εσωτερικής και εξωτερικής ιεραποστολής; Υπάρχει ποτέ σιγουριά για το αποτέλεσμα;
Ο διάλογος έχει ένα σκοπό. Να βοηθήση την ετερόδοξη ή σχισματική «εκκλησία», να καταλάβη το λάθος της. Γιατί μόνο τότε μπορεί, υπάρχει πιθανότητα, να επανέλθη στην Ορθοδοξία και στην σωτηρία (αφού η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η Μία Εκκλησία), όχι ένα άτομο μόνο, αλλά ένα σύνολο, μια ολόκληρη «Εκκλησία».
Και αυτός είναι ο υπέρτατος στόχος κάθε ποιμαντικής: Να ελκύση σύνολα. Σύνολα μεγάλα.
Ο στόχος του αγίου Νεκταρίου είναι καθαρά ποιμαντικός. Αφορά στην σωτηρία. Ο επίσκοπος, η Εκκλησία, εργάζεται μόνο για την σωτηρία. Όχι για τα όποια σχέδια.
NOTES
4. - Βλ. Αγίου Νεκταρίου, Μελέτη ιστορική περί των αιτίων του Σχίσματος [...], τόμος Α’, Αθήναι 1998 (2), σσ. 28-29, απ’ όπου και τα εν συνεχεία παραθέματα.
5. - Βλ. Αγίου Νεκταρίου, Μητροπολίτου Πενταπόλεως, Μάθημα Ποιμαντικής, όπ.π.,σ. 192.
|
