Μελέτιος, Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης
Ο άγιος Νεκτάριος και η στάσις του έναντι των αιρέσεων και των σχισμάτων
Εισήγηση στο Θεολογικό Συνέδριο επί τη 150ετηρίδι από της γεννήσεως του αγ. Νεκταρίου, Αίγινα 21-23 Οκτωβρίου 1996
Κεφάλαιο Β'
1. Ο άγιος Νεκτάριος ομιλώντας για το χρέος του Επισκόπου να μεριμνά να έχη επικοινωνία με αγάπη για τους ετεροδόξους και σχισματικιούς, στην προσπάθειά του να τους επαναφέρη με τον διάλογο στην επίγνωση της αλήθειας, υπενθυμίζει με έμφαση ότι στον τομέα αυτό αναπτύσσεται δύο ειδών ζηλος: ο ζήλος «κατ’ επίγνωσιν» και ο ζήλος «ου κατ’ επίγνωσιν». Η τοποθέτηση αυτή του αγίου μας υπεχρέωσε να την αναζητήσωμε στα έργα του και να ιδούμε τι εννοεί. Και πράγματι στο βιβλίο του, Γνώθι σαυτόν (3) παραθέτει όπως πάντοτε με σαφήνεια, ξεκάθαρα, τις απόψεις του.
2. Ας ιδούμε λοιπόν: α’, ποίος είναι ο «κατ’ επίγνωσιν» ζηλωτής· και β’, ποίος είναι ο «ου κατ’ επίγνωσιν» ζηλωτής.
α' Ποίος είναι «ο κατ’ επίγνωσιν» ζηλωτής;
Απαντά ο άγιος:
- Ο «κατ’ επίγνωσιν» ζηλωτής, δεν είναι ποτέ, δεν μπορεί να είναι ποτέ, μειωμένης ορθοδόξου αυτοσυνειδησίας άνθρωπος.
- «Είναι αληθής ένθους της πίστεώς του λατρευτής· είναι όντως όλως αφωσιωμένος τω Θεώ και αυστηρώς φυλάττει τον νόμον αυτού· είναι τηρητής των πατρίων του παραδόσεων».
- «Διακαίεται υπό του πόθου προς διάδοσιν του θείου λόγου, προς στερέωσιν της πίστεως, προς ευόδωσιν του έργου της Εκκλησίας, προς μείζονα επίδοσιν του θείου κηρύγματος, προς αποκατάστασιν της βασιλείας του Θεού επί της γης».
Όμως αυτό δεν αρκεί, τονίζει ο άγιος Νεκτάριος.
Για να είναι γνήσιος ο ζήλος, οφείλει ο ζηλωτής να καλλιεργή και τον έσω άνθρωπον, να είναι Χριστού εικόνα, «εραστής πασών των αρετών».
Και προσθέτει ο άγιος. Ο αληθινός ζηλωτής:
- «Δεν απαυδά, εργαζόμενος δεν αποκάμνει, πονών δεν αισθάνεται κάματον, δαπανώμενος δεν εξαντλείται , δεν δυσθυμεί· αλλ’ αεί ακμαίος και ζωηρός, εύθυμος και θαρραλέος ορμά προς νέαν εργασίαν».
- «Πυρούται υπό του ενθέου ζήλου του και επιζητεί να επεκτείνη τας ενεργείας αυτού προς πάσαν την ανθρωπότητα ».
Με τι κίνητρο;
«Ορμώμενος εξ αγάπης προς τον Θεόν και τον πλησίον».
Και γι’ αυτό:
- «Ποιεί πάντα μετ’ αγάπης και αυταπαρνήσεως».
- «Ουδέν πράττει το δυνάμενον να φέρη θλίψιν τω πλησίον αυτού»
- Ουδέν εξωθεί αυτόν εις παρεκτροπήν».
- Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κατ’ επίγνωσιν ζηλωτού εισίν· αγάπη θερμή προς τον Θεόν και τον πλησίον αυτού, πραότης, ανεξιθρησκεία, ανεξικακία, ευεργεσία και ευγένεια τρόπων».
Είναι τύπος αληθούς χριστιανού.
Συμπέρασμα: Τον αληθινό, τον «κατ’ επίγνωσιν ζηλωτή», δεν θα τον εύρης σε τίποτε σκάρτο!
β' Ποιος είναι ο « μη κατ’ επίγνωσιν» ζηλωτής;
Ο «μή κατ’ επίγνωσιν» ζηλωτής έχει, κατά τον άγιό μας, τα εξής χαρακτηριστικά:
- «Πλανάται εν ταις σκέψεσι και ενεργείαις αυτού». Δηλαδή ούτε σκέπτεται σωστά, ούτε ενεργεί σωστά. Είναι ένας άνθρωπος λάθος.
- «Πράττει τα εναντία προς τας διατάξεις του θείου νόμου». Αυτοχαρακτηρίζεται «ζηλωτής» και «φρουρός των πατρικών παραδόσεων». Προφανώς, από υπερεκτίμηση των απόψεών του και της αποστολής του. Χαρακτηρίζει άλλους, εκείνους που δεν συμφωνούν με τις απόψεις του, «προδότες της Ορθοδόξου πίστεως» και «σε δογματικά ζητήματα μειοδότες». Επικρίνει. Και κατακρίνει. Χάριν της Ορθοδόξου Πίστεως. Δηλαδή;
- «Διαπράττει το κακόν, όπως επέλθη το υπ’ αυτού νοούμενον αγαθόν» (= καταντάει εσωτερικά ιησουΐτης).
- Εύχεται τω Θεώ να ρίψη πυρ εξ ουρανού και να κατακαύση πάντας τους μη δεχομένους τας αρχάς και πεποιθήσεις αυτού». Εκφωνούν εναντίον τους αναθέματα!
- «Τον μη κατ’ επίγνωσιν ζηλωτήν χαρακτηρίζει μίσος προς τους ετεροθρήσκους ή ετεροδόξους, ο φθόνος και ο επίμονος θυμός, η εμπαθής αντίστασις προς το αληθές πνεύμα του θείου νόμου (= ασφαλώς αυτά δεν είναι ποτέ εκ Θεού), η παράλογος επιμονή εν τη υπερασπίσει των ιδίων φρονημάτων (= πλήρης έλλειψις ταπείνωσης), ο παράφορος ζήλος προς κατίσχυσιν εν πάσι (= θέλει παντού να του περνάει, να έχη τον τελευταίο λόγο), η φιλοδοξία, η φιλονικία, η έρις και το φιλοτάραχον».
Και συμπεραίνει ο άγιος Νεκτάριος: «Ο μη κατ’ επίγνωσιν ζηλωτής είναι άνθρωπος ολέθριος».
Τα αυστηρά αυτά λόγια του γεμάτου ταπείνωση και αγάπη αγίου Νεκταρίου, πρέπει να μας προβληματίζουν όλους. Και να το έχωμε μόνιμο ερώτημα μέσα μας: Μήπως ο ζήλος μου εκτρέπεται με ζήλον «ου κατ’ επίγνωσιν» και αντί καλού προξενεί κακό; Δοκιμαζέτω έκαστος εαυτόν. Έκαστος τω ιδίω Κυρίω στήκει ή πίπτει.
NOTES
3. - Βλ. Νεκταρίου Κεφαλά, Μητροπολίτου Πενταπόλεως, Το γνώθι σαυτόν ήτοι μελέται θρησκευτικαί και ηθικαί «...» Αθήναι 1962 (2) (Κεφάλαιον Ζ’, παράγραφος 36), σσ. 135-136, απ’ όπου και τα συνέχεια παραθέματα.
|
