Μάξιμος ο Ομολογητής
Μυσταγωγία (στην δημοτική)
Εισαγωγὴ - Σχόλια: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Στανιλοάε,
Μετάφραση: Ἰγνάτιος Σακαλὴς.
ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1997.
ΙΗ'. Τί σημαίνει τὸ θεῖο σύμβολο τῆς πίστεως
Ἡ ὁμολογία πάλι τοῦ θείου συμβόλου τῆς πίστεως, ποὺ γίνεται ἀπὸ ὅλους, προδηλώνει τὴ μυστικὴ εὐχαριστία, ποὺ θὰ κάνωμε στὴν ἄλλη ζωή, γιὰ τοὺς θαυμαστοὺς λόγους καὶ τρόπους τῆς πάνσοφης Πρόνοιας τοῦ Θεοῦ γιά μᾶς.(61) Μὲ τὴν Εὐχαριστία αὐτὴ οἱ ἄξιοι παρουσιάζουν τὸν ἑαυτό τους νὰ εὐγνωμονῆ γιὰ τὴ θεία εὐεργεσία. Κι ἔξω ἀπ' αὐτὴ δὲν ἔχουν τίποτ' ἄλλο ν' ἀντιπροσφέρουν γιὰ κάθε ἕνα ἀπὸ τὰ ἄπειρα θεῖα ἀγαθὰ ποὺ ἔχουν δεχθῆ.
Ὑποσημειώσεις
61. Ἀπὸ τὴν ἐσχατολογικὴ ἐξήγηση τοῦ συμβόλου τῆς πίστεως, ποὺ ἀπαγγέλλεται ἀπὸ ὅλους, πρέπει νὰ συγκρατήσωμε τρία πράγματα. Πρῶτα, ὅτι ἡ ἀνέκφραστη εὐχαριστία τοῦ μέλλοντος αἰῶνος θ' ἀναφέρεται στοὺς λόγους καὶ στοὺς παραδοξικοὺς τρόπους τῆς θείας Πρόνοιας, μὲ τοὺς ὁποίους ἔχομε σωθῆ. Δεύτερο, ὅτι αὐτὴ ἡ εὐχαριστία, μὲ τὴν ὁποία οἱ δίκαιοι θὰ δείχνουν τὴν εὐγνωμοσύνη τους γιὰ τὶς θεῖες εὐεργεσίες ποὺ τοὺς ἔγιναν, θὰ εἶναι τὸ μόνο πρᾶγμα ποὺ θὰ προσφέρουν στὸ Θεὸ σ' ἀντάλλαγμα τῶν ἀγαθῶν ποὺ θὰ τοὺς δώση. Καὶ τρίτο, ὅτι τὰ ἀγαθὰ ποὺ θὰ δεχθοῦν θὰ εἶναι ἄπειρα. Ἐδῶ ὁ ἅγιος Μάξιμος κάνει τὴ συνηθισμένη του διάκριση ἀνάμεσα στοὺς λόγους καὶ τοὺς τρόπους, ἀνάμεσα στὴν ἀμετάβλητη ὀντολογικὴ βάση μιᾶς πραγματικότητας καὶ στὶς ποικίλες μορφές, ἀπὸ τὶς ὁποῖες περνᾶ αὐτὴ ἡ βάση ἢ στὶς δυνατότητες ποὺ ἔχει νὰ χρησιμοποίηση. (P. Sherwood. The Earlier Ambigua of St. Maxime the Confessor σ. 155 -166). Ὁ ἅγιος Μάξιμος δηλώνει ὅτι εἶναι παραδοξικοὶ τόσο οἱ λόγοι, ὅσο κι οἱ τρόποι, μὲ τοὺς ὁποίους ὁ Θεός μᾶς ἔχει σώσει. Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε στὴν περίπτωση αὐτή, ὅτι οἱ λόγοι ποὺ βρίσκονται στὴ βάση τῆς σωτηρίας μας, εἶναι οἱ πραγματικότητες ἢ τὰ κίνητρα γιὰ καὶ μὲ τὰ ὁποῖα ὁ Θεὸς ὁδηγεῖται νὰ μᾶς σώση. Ἡ κύρια ἀνάμεσα σ' αὐτὲς τὶς πραγματικότητες εἶναι ὁ σαρκωμένος Υἱὸς τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ κύριο ἀπὸ τὰ κίνητρα αὐτὰ εἶναι ἡ ἀγάπη πρὸς ἐμᾶς, δημιουργήματα ἀσήμαντα. Μέσα σ' αὐτὴ τὴν πραγματικότητα καὶ σ' αὐτὴ τὴν ἀγάπη, ὑπάρχει ἕνας λόγος, ἕνας πολὺ ὑψηλὸς λόγος. Μὰ ἀκριβῶς ἐπειδὴ εἶναι τόσο ὑψηλός, ξεπερνᾶ τοὺς λόγους μας, τὸ νόημα μέσα στὸ ὁποῖο κατανοοῦμε ἐμεῖς ἕνα πρόσωπο καὶ τὴν ἀγάπη. Οἱ νέοι καὶ παραδοξικοὶ τρόποι ἐφαρμογῆς αὐτοῦ τοῦ λόγου εἶναι ὁ θάνατος καὶ ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ γιά μᾶς. Ἐννοοῦμε ὅτι αὐτοὶ οἱ τρόποι δὲν ἀπομακρύνονται ἀπὸ τὸ λόγο τῆς ἀγάπης του, μὲ τὴν ὁποία νοοῦνται. Ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ οἱ τρόποι ξεπερνοῦν τὴν κατανόησή μας σὰν μιὰ ἀνώτερη ἐφαρμογὴ τῆς ἀνώτατης ἀγάπης του. Μὲ τὴν ὁμολογία πίστεως μέσα σ' αὐτοὺς τοὺς ἀκατανόητους λόγους καὶ τρόπους, ἐκφράζομε μὲ τὸν πιὸ ἔγκυρο τρόπο τὴν εὐγνωμοσύνη μας στὴ μεγαλωσύνη τῆς δύναμης καὶ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ποὺ ὑπερβάλλει κάθε δύναμη καὶ κάθε ἀγάπη. Καὶ ἡ εὐγνωμοσύνη αὐτὴ εὶναι τὸ καλύτερο ποὺ μποροῦμε νὰ προσφέρωμε στὸ Θεὸ σ’ ἀντάλλαγμα τῶν εὐεργεσιῶν του. Μόνο ποὺ φαίνεται ὅτι αὐτὴ ἡ εὐγνωμοσύνη δὲν ἀντιπροσωπεύει μιὰ ἐνεργητικὴ δική μας προσφορά, ἀντίστοιχη στὶς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ, δὲν εἶναι ὡστόσο μιὰ κατάσταση καθαρὰ παθητική, ἀλλὰ μιὰ ἐνεργητικὴ ἀπάντηση σ' αὐτὲς καὶ μὲ κάποιο τρόπο μιὰ ἀπάντηση στὸ μέτρο τους. Γιατί ἡ εὐγνωμονοῦσα ψυχὴ πιστεύει κατὰ τὸ μέτρο τῶν εὐεργεσιῶν ποὺ ἔχει δεχθῆ καὶ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἀποκαλύπτονται πάντοτε μεγαλύτερες. Πιστεύει κατὰ τὸ μέτρο τους, ὁμολογῶντας τες πάντοτε σύμφωνα μὲ τὴν ἀποκάλυψή τους καί, γι' αὐτό, ἀπαντῶντας μὲ τὴν ἀντίστοιχη κατανόηση κι ἀγάπη. Σὲ τελευταία ἀνάλυση ἡ οὐσία τῶν δώρων τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖνο πού μᾶς φέρνει τὴ μεγαλύτερη εὐτυχία, τὴν εὐτυχία τὴν ἀνέκφραστη, εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ ἀπαντοῦμε σ' αὐτὴ τὴν ἀγάπη μὲ τὴν ἀγάπη μας, ποὺ εἶναι ἡ ἀντανάκλαση τῆς ἀγάπης του σ' ἐμᾶς καὶ ποὺ δείχνεται μέσα στὴν κατανόηση τοῦ μεγαλείου της ἀγάπης του γιὰ μᾶς. Ἡ αἰώνια ὁμολογία τοῦ συμβόλου τῆς πίστεως θὰ εἶναι ἡ ἀπόδειξη τῆς αἰώνιας κι ὁλοένα βαθύτερης κατανόησης ὅλων τῶν ἔργων τοῦ Θεοῦ γιὰ χάρη μας, ἡ ἀπόδειξη τῆς προσοικείωσης ἀπὸ μᾶς τῆς ἀγάπης του καὶ τῆς κατανόησης τοῦ μεγαλείου της, θὰ εἶναι ἡ ἀπόδειξη τῆς ἀγάπης μας σὰν ἀπάντησης στὴν ἀγάπη του, ἡ ἀπόδειξη ὅτι ἡ ἀγάπη του πρὸς ἐμᾶς δὲν ἔμεινε χωρὶς ἀποτέλεσμα. Βέβαια θὰ κατανοοῦμε πάντοτε σ' ἄλλους βαθμοὺς τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ ποὺ ὁμολογοῦνται μέσα στὸ Πιστεύω. Τὸ σύμβολο ποὺ ὁμολογοῦμε θὰ δείχνη πάντα νέες φωτεινὲς ἀπόψεις, μὴ προσιτὲς στὴ φαντασία, πρὶν γίνουν γνωστές. Κι ἔτσι θὰ ἐκφράζωμε ἐξάρσεις τῆς ἀγάπης μας πρὸς τὸ Θεὸ ποὺ δὲ φανταστήκαμε πιὸ πρίν. Τὰ ἄπειρα θεῖα ἀγαθὰ τῆς μέλλουσας ζωῆς θὰ δίνουν στὴν κατανόησή μας καὶ στὴν ἐρωτικὴ εὐγνωμοσύνη μας, ἐκφρασμένες μέσα στὸ σύμβολο τῆς πίστεως, μιὰ ἀπεραντοσύνη, αὐξανόμενη διαρκῶς πρὸς τὸ ἄπειρο κι ἕνα εἶδος βίωσης τῆς ἀπεραντοσύνης τους σὲ κάθε βαθμό, ὄχι βέβαια χάρη στὴν πεπερασμένη φύση μας, ἀλλὰ στὴν ἱκανότητά τους ν' ἀνοίγωνται πρὸς τὸ ἄπειρο καὶ ν' ἀντανακλοῦν τὸ ἄπειρο.
|
