(404)   ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΑ΄ .

 

Τίς ὁ λόγος τῶν ε' ἀνδρῶν τῆς Σαμαρείτιδος, καί τοῦ ἕκτου καί μή ὄντος ἀνδρός;

 

Ἀπόκρισις

 

Καί ἡ Σαμαρεῖτις γυνή, καί ἡ τούς ἑπτά λαβοῦσα κατά τούς Σαδδουκαίους, πρός γάμον ἀδελφούς, καί ἡ αἱμόῤῥους, καί ἡ πρός γῆν συγκύπτουσα, καί ἡ θυγάτηρ Ἰαείρου, καί ἡ Συροφοινίκισσα, καί τήν καθόλου τῶν ἀνθρώπων φύσιν, καί τήν τοῦ καθ᾿ ἕκαστον ἀνθρώπου ψυχήν δηλοῦσιν, ἑκάστῃ κατά τήν ὑποκειμένην διάθεσιν τοῦ πάθους σημαίνουσα καί τήν φύσιν καί τήν ψυχήν. Οἷον, ἡ μέν τῶν Σαδδουκαίων γυνή ἐστίν ἡ φύσις ἤ ἡ ψυχή· ἡ πᾶσι μέν τοῖς ἀπό τοῦ αἰῶνος δοθεῖσι θείοις νόμοις ἀγόνως συνοικήσασα, τήν δέ τῶν μελλόντων προσδοκίαν οὐκ ἀποδεχομένη. Ἡ δέ αἱμόῤῥους ὡσαύτως ἡ φύσις ἐστί καί ἡ ψυχή, τήν δοθεῖσαν αὐτῇ πρός γένεσιν ἔργων δικαιοσύνης καί λόγων τοῖς πάθεσι πρός τήν ὕλην καί διαῤῤέουσαν ἔχουσα δύναμιν. Ἡ δέ Συροφοινίκισσα, ἡ αὐτή φύσις ἐστί καί ἡ τοῦ καθ᾿ ἕκαστον ψυχή, ὡς θυγατέρα τήν διάνοιαν ἐπαχθῶς τῇ φιλίᾳ τῆς ὕλης ἐξ ἀμηχανίας ἐπιληπτικῶς διαῤῥησσομένην ἔχουσα. Ἡ δέ θυγάτηρ Ἰαείρου ὁμοίως, ἡ κατά τόν νόμον φύσις τε καί ψυχή, παντελῶς ἀποθανοῦσα τῇ ἀπραξίᾳ τῶν νομικῶν ἐντολῶν καί ἀνενεργησίᾳ τῶν θείων προσταγμάτων. Ἡ δέ συγκύπτουσα γυνή, ἐστίν  φύσις ἤ ἡ ψυχή, ἡ πρός τήν ὕλην τήν περί πρᾶξιν νοεράν δύναμιν ὅλην διά τῆς ἀπάτης τοῦ διαβόλου ἐπικάμψασα. Ἡ δέ Σαμαρεῖτις, ὡσαύτως ταῖς προλαβούσαις γυναιξί, τήν φύσιν δηλοῖ ἤ τήν τοῦ καθ᾿ ἕκαστον ψυχήν, δίχα τοῦ προφητικοῦ χαρίσματος, πᾶσι συνοικήσασαν καθάπερ ἀνδράσι, τοῖς δοθεῖσι τῇ φύσει νόμοις· ὧν πέντε μέν ἦσαν παρελθόντες· ὁ ἕκτος δέ, κἄν παρῆν, ἀλλ᾿ οὐκ ἦν ἀνήρ τῆς φύσεως ἤ τῆς ψυχῆς, μή γεννῶν ἐξ αὐτῆς τήν σώζουσαν εἰς τό παντελές δικαιοσύνην.

 

Εἶχεν οὖν πρῶτον νόμον ἡ φύσις ἄνδρα, τόν ἐν τῷ παραδείσῳ· δεύτερον, τόν μετά τόν παράδεισον· τρίτον, τόν ἐν τῷ κατακλυσμῷ ἐπί τοῦ Νῶε· τέταρτον, τόν τῆς περιτομῆς ἐπί τοῦ Ἀβράαμ· πέμπτον, τόν τῆς προσαγωγῆς τοῦ Ἰσαάκ. Τούτους λαβοῦσα πάντας ἡ φύσις, ἀπεβάλετο, θανόντας τῇ κατ᾿ αὐτήν ἀκαρπίᾳ τῶν ἔργων τῆς ἀρετῆς. Ἕκτον δέ, τόν μή ποιεῖν τήν κατ᾿ αὐτόν τεταγμένην δικαιοσύνην· ἤ διά τό μέλλειν πρός ἕτερον, ὡς ἄνδρα, νόμον μεταβήσεσθαι τό Εὐαγγέλιον· ὡς τοῦ νόμου μή δι᾿ αἰῶνος δοθέντος τῇ φύσει τῶν ἀνθρώπων, ἀλλ᾿ ἐπ᾿ οἰκονομίᾳ παιδαγωγούσῃ πρός τό μεῖζόν τε καί μυστικώτερον· καθ᾿ ὅ σημαινόμενον οἶμαι τόν Κύριον φάναι πρός τήν Σαμαρείτιδα γυναῖκα· Καί νῦν ὅν ἔχεις, οὐκ ἔστι σός· ᾔδει γάρ εἰς τό Εὐαγγέλιον τήν φύσιν μετενεχθήσεσθαι· διό καί περί ἕκτην ὥραν, ὅτε μάλιστα πανταχόθεν ἡ ψυχή περιλάμπεται ταῖς ἀκτῖσι τῆς γνώσεως, διά τήν πρός αὐτήν τοῦ Λόγου παρουσίαν, τῆς ἐν νόμῳ σκιᾶς ἀπογενομένης αὐτῇ διελέγετο, καί περί τό φρέαρ τοῦ Ἰακώβ, (405) περί τήν πηγήν δηλαδή, σύν τῷ Λόγῳ τῶν Γραφικῶν ἱσταμένῃ θεωρημάτων. Ταῦτα καί περί τούτου τέως εἰρήσθω.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΟΝ.

 

α΄. Τό φρέαρ τοῦ Ἰακώβ, ἐστίν ἡ Γραφή· τό δέ ὕδωρ, ἐστίν ἡ ἐν τῇ Γραφῇ γνῶσις· τό δέ ἄντλημα, ἐστί, τῶν γραμμάτων τοῦ θείου λόγου μάθησις, ἥν οὐκ εἶχεν ὁ Κύριος Αὐτολόγος ὑπάρχων, καί οὔτε ἐκ μαθήσεως καί μελέτης γνῶσιν διδούς τοῖς πιστεύουσιν, ἀλλά τήν ἐκ χάριτος πνευματικῆς ἀένναον σοφίαν, καί μηδέποτε λήγουσαν τοῖς ἀξίοις δωρούμενος. Τό γάρ ἄντλημα, τουτέστιν ἡ μάθησις, μέρος ἐλάχιστον λαμβάνουσα γνώσεως, τό πᾶν ἐᾷ μηδενί λόγῳ κρατούμενον. Ἡ δέ κατά χάριν γνῶσις, ὅλην ἔχει καί δίχα μελέτης τήν ἐφικτήν ἀνθρώποις σοφίαν, πρός τάς χρείας ποικίλως βλύζουσαν.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΜΒ΄ .

 

Πῶς ἡμεῖς μέν λεγόμεθα ποιῆσαι τήν ἁμαρτίαν καί εἰδέναι, ὁ δέ Κύριος γενέσθαι μέν ἁμαρτία λέγεται, μή γνῶναι δέ αὐτήν; Πῶς δέ καί τοῦ ποιῆσαι καί εἰδέναι αύτήν οὐκ ἔστι βαρύτερον τό γενέσθαι καί μή γνῶναι; "Τόν γάρ μή γνόντα ἁμαρτίαν, φησίν, ὑπέρ ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησεν. "

 

Ἀπόκρισις.

 

Φθαρεῖσα πρότερον τοῦ κατά φύσιν λόγου τοῦ Ἀδάμ ἡ προαίρεσις, τήν φύσιν ἑαυτῇ συνέφθειρεν, ἀποθεμένην τῆς ἀπαθείας τήν χάριν, καί γέγονεν ἁμαρτία· πρώτη μέν καί εὐδιάβλητος, ἡ πρός κακίαν ἀπό τοῦ ἀγαθοῦ τῆς προαιρέσεως ἔκπτωσις· δευτέρα δέ διά τήν πρώτην, ἡ τῆς φύσεως ἐξ ἀφθαρσίας εἰς φθοράν ἀδιάβλητος μεταποίησις. Δύο γάρ ἁμαρτίαι γεγόνασιν ἐν τῷ προπάτορι κατά τήν παράβασιν τῆς θείας ἐντολῆς· ἡ μέν, διαβεβλημένη· ἡ δέ, ἀδιάβλητος, αἰτίαν ἔχουσα τήν διαβεβλημένην. Καί ἡ μέν, προαιρέσεως ἑκουσίως ἀποθεμένης τό ἀγαθόν· ἡ δέ, φύσεως ἀκουσίως διά τήν πραίρεσιν ἀποθεμένης τήν ἀθανασίαν. Ταύτην οὖν τήν διάλληλον φθοράν τε καί ἀλλοίωσιν τῆς φύσεως ὁ Κύριος ἡμῶν καί Θεός διορθούμενος, ὁλόκληρον τήν φύσιν λαβών, εἶχε καί αὐτός ἐν τῇ ληφθείσῃ φύσει τό παθητόν, τῇ κατά προαίρεσιν ἀφθαρσίᾳ κοσμούμενον· καί γέγονε φύσει μέν διά τό παθητόν ὑπέρ ἡμῶν ἁμαρτία, μή γνούς δέ τήν γνωμικήν ἁμαρτίαν, διά τήν ἀτρεψίαν τῆς προαιρέσεως· τό δέ παθητόν τῆς φύσεως διά τήν ἀφθαρσίαν τῆς προαιρέσεως διορθώσας· τό τέλος τοῦ παθητοῦ τῆς φύσεως, φημί δέ τόν θάνατον, τῆς κατά φύσιν πρός ἀφθαρσίαν μεταποιήσεως ἀρχήν ποιησάμενος· καί γέγονεν ὥσπερ δι᾿ ἑνός ἀνθρώπου τραπέντος ἑκουσίως ἀπό τοῦ ἀγαθοῦ τήν προαίρεσιν εἰς πάντας ἀνθρώπους ἡ τῆς φύσεως ἐξ ἀφθαρσίας εἰς φθοράν μεταποίησις· οὕτως δι᾿ ἑνός ἀνθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ, (408) μή τραπέντος ἀπό τοῦ ἀγαθοῦ τήν προαίρεσιν, εἰς πάντας ἀνθρώπους ἡ τῆς φύσεως ἐκ φθορᾶς εἰς ἀφθαρσίαν ἀποκατάστασις.

 

Τήν ἐμήν οὖν μή γνούς ἁμαρτίαν ὁ Κύριος, τουτέστι τήν τροπήν τῆς ἐμῆς προαιρέσεως, τήν ἐμήν οὐκ ἔλαβεν ἁμαρτίαν, οὔτε γέγονεν· ἀλλά τήν δι᾿ ἐμέ ἁμαρτίαν, τουτέστι τήν διά τήν τροπήν τῆς προαιρέσεως φθοράν τῆς φύσεως ἀναλαβών, ὑπέρ ἡμῶν γέγονε φύσει παθητός ἄνθρωπος· διά τῆς δι᾿ ἐμέ ἁμαρτίας, τήν ἐμήν ἀνελών ἁμαρτίαν. Καί ὥσπερ ἐν τῷ Ἀδάμ, τό περί κακίαν τῆς προαιρέσεως ἴδιον, τό κοινόν τῆς ἀφθαρσίας ἀφείλατο κλέος τῆς φύσεως, φύσιν ἀθάνατον ἔχειν οὐκ εἶναι καλόν κρίναντος τοῦ Θεοῦ τόν κακισθέντα τήν προαίρεσιν ἄνθρωπον· οὕτως ἐν τῷ Χριστῷ τό περί τό καλόν τῆς προαιρέσεως ἴδιον, τό κοινόν τῆς φθορᾶς αἶσχος τῆς ὅλης ἀφείλατο φύσεως, κατά τήν ἀνάστασαιν μεταπλασθείσης εἰς ἀφθαρσίαν τῆς φύσεως, διά τήν ἀτρεψίαν τῆς προαιρέσεως· εὔλογον κρίναντος τοῦ Θεοῦ πάλιν ἀθάνατον ἀπολαβεῖν τήν φύσιν, τόν μή τραπέντα τήν πραίρεσιν  ἄνθρωπον. Ἄνθρωπον δέ λέγω τόν σαρκωθέντα Θεόν Λόγον, δι᾿ ἥν ἑαυτῷ καθ᾿ ὑπόστασιν ἥνωσε λογικῶς ἐψυχωμένην σάρκα. Εἰ γάρ τό κατά φύσιν παθητόν τε καί φθαρτόν καί θνητόν ἐν τῷ Ἀδάμ ἡ τροπή τῆς προαιρέσεως ἐπεισήγαγεν, εἰκότως τό κατά φύσιν ἀπαθές καί ἄφθαρτον καί ἀθάνατον ἐν τῷ Χριστῷ διά τῆς ἀναστάσεως ἡ ἀτρεψία τῆς προαιρέσεως ἐπανήγαγε.

 

Κατάκρισις οὖν ἐστι τῆς προαιρετικῆς ἁμαρτίας τοῦ Ἀδάμ, ἡ τῆς φύσεως πρός πάθος καί φθοράν καί θάνατον μεταποίησις· ἥν οὐ γέγονε μέν ἐκ Θεοῦ καταρχάς ἔχων ὁ ἄνθρωπος, ἐποίησε δέ καί ἔγνω, τήν προαιρετικήν διά τῆς παρακοῆς ἁμαρτίαν δημιουργήσας· ἧς ὑπάρχει γέννημα σαφῶς, ἡ διά τοῦ θανάτου κατάκρισις. Ταύτην δέ τῆς ἐμῆς προαιρετικῆς ἁμαρτίας τήν κατάκρισιν, λέγω δέ τό κατά φύσιν παθητόν καί φθαρτόν καί θνητόν ὁ Κύριος λαβών, ἁμαρτία γέγονε δι᾿ ἐμέ, κατά τό παθητόν καί θνητόν καί φθαρτόν, τήν ἐμήν ἑκουσίως ὑποδύς φύσει κατάκρισιν, ἀκατάκριτος ὑπάρχων τήν προαίρεσιν· ἵνα τήν ἐμήν προαιρετικήν τε καί φυσικήν ἁμαρτίαν καί κατάκρισιν κατακρίνῃ, κατά ταυτόν ἁμαρτίαν, καί πάθος, καί φθοράν, καί θάνατον ἐξωθήσας τῆς φύσεως· καί γένηται κοινόν μυστήριον, ἡ περί ἐμέ τόν πεσόντα ἐξ ἀπειθείας, τοῦ ὑπέρ ἐμέ ἐκ φιλανθρωπίας οἰκονομία, τῆς ἐμῆς ἕνεκεν σωτηρίας τόν ἐμήν ἑκουσίως οἰκειουμένου διά τοῦ θανάτου κατάκρισιν, καί δι᾿ αὐτῆς χαριζομένου μοι τήν πρός ἀθανασίαν ἀνάκλησιν.

 

Πολλαχῶς, οἶμαι, δέδεικται κατ᾿ ἐπιτομήν, πῶς τε γέγονεν ἁμαρτία ὁ Κύριος, οὐκ ἔγνω δέ τήν ἁμαρτίαν· καί πῶς ὁ ἄνθρωπος οὐ γέγονε μέν, ἐποίησε δέ καί ἔγνω τήν ἁμαρτίαν· τήν τε προαιρετικήν, ἧς (409) αὐτός ἀπήρξατο· τήν τε φυσικήν, ἥν δι᾿ αὐτόν ὁ Κύριος κατεδέξατο, τῆς πρώτης παντελῶς ὑπάρχων ἐλεύθερος. Οὐδαμῶς οὖν τοῦ γίνεσθαι κρεῖττον ὑπάρχει τό ποιῆσαι καί γνῶναι τήν ἁμαρτίαν, κατά τόν ἀποδοθέντα νοούμενον τοῦ Λόγου σκοπόν, καί μετά τῆς πρεπούσης διαστολῆς, τῆς κατά τήν ἁμαρτίαν ὁμωνυμίας νοουμένης. Τό μέν γάρ, Θεοῦ ποιεῖται χωρισμόν, ἀπωθουμέης ἑκουσίως τά θεῖα τῆς προαιρέσεως· τό δέ, κακίας πολλῆς γίνεται καταλυτικόν, μή συγχωροῦν εἰς ἔργον προβῆναι, διά τήν φυσικήν ἀσθένειαν, τήν κακίαν τῆς προαιρέσεως.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄. Fr. Ἀνάγνωθι, Νεῖλε, καί φρόνησον κἄν ὀψέ ποτε.

 

β΄. Ἁμαρτίαν φύσεως εἶναί φησι τόν θάνατον, καθ᾿ ὅν τοῦ εἶναι καί μή θέλοντες ἀπογινόμεθα· ἁμαρτίαν δέ προαιρέσεως, τήν τῶν παρά φύσιν αἵρεσιν, καθ᾿ ἥν τό εὖ εἶναι θέλοντες ἀποπέμπομεν.

 

γ΄. Ὅτι φθαρτός μέν κατα φύσιν σαρκωθείς ὡς ἄνθρωπος ὑπῆρχεν ὁ Κύριος, καθά καί ἁμαρτία γεγονέναι λέγεταί φησι· ἄφθαρτος δέ φύσει κατά προαίρεσιν, ὡς ἀναμάρτητος.

 

δ΄. Ὁ τοῦ Κυρίου θάνατος, φησίν, ἀφθαρσίας ἀρχή τῆς ὅλης φύσεως γέγονεν.

 

ε΄. Ὅτι καί ὡς ἄνθρωπος κατά φύσιν ἀναμάρτητος ἦν.

 

στ΄. Ἡ δι᾿ ἡμᾶς ἐστιν ἁμαρτία, τό τῆς φύσεως φθαρτόν· ἡ δέ ἡμῶν ἁμαρτία, τό τρεπτόν τῆς προαιρέσεως. Διό γέγονε θνητός ὁ ἄνθρωπος, τόν φυσικόν ὑπομείνας θάνατον, κατά δικαίαν κρίσιν, εἰς ἀναίρεσιν τοῦ θανάτου τῆς προαιρέσεως.

 

ζ΄. Πρώτην ἁμαρτίαν φησί τήν τῆς προαιρέσεως, ἥν οὐκ εἶχεν ὁ Κύριος, καίτοι λαβών ἀληθῶς τό κατά φύσιν παθητόν, ἐπιτίμιον ὑπάρχον τῆς τραπείσης τοῦ Ἀδάμ προαιρέσεως. Διό καί μόνος ἐν νεκροῖς ἐλεύθερος, οὐκ ἔχων τήν, δι᾿ ἥν ὁ θάνατος γέγονεν, ἁμαρτίαν.

 

η΄. Τό ποιῆσαι καί γνῶναι τήν ἁμαρτίαν, κατά προαίρεσιν δῆλον ὅτι.

 

θ΄. Τό γενέσθαι δηλαδή φύσει παθητόν τόν Ἀδάμ εἰς κόλασιν τῆς ἁμαρτίας τῆς προαιρέσεως· ἥν μή γνούς ὁ Κύριος γέγονεν ἁμαρτία, τό δι᾿ αὐτήν παθητόν ὡς ἄνθρωπος κατά σάρκα φύσει λαβών.

 

 

 

ΕΡΩΤHΣΙΣ ΜΓ΄

 

Εἰ τό ξύλον τῆς ζωῆς σοφία λέγεται εἶναι παρά τῇ Γραφῇ, ἔργον δέ σοφίας τό διακρίνειν καί (412) γνῶναι τό γνωστόν τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ ξύλον, τί διαφέρει λοιπόν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς;

 

Ἀπόκρισις.

 

Πολλά μέν εἰπεῖν δυνάμενοι περί τοῦ προκειμένου ζητήματος διά τῆς ἐν αὐτοῖς χάριτος οἱ τῆς Ἐκκλησίας διδάσκαλοι, σιωπῇ μᾶλλον τιμήσαντες τόν τόπον, ἡγήσαντο κρεῖττον, διά τήν τῶν πολλῶν διάνοιαν μή δυναμένην ἐφικέσθαι τοῦ βάθους τῶν γεγραμμένων, μηδέν βαθύτερον εἰπεῖν ἀνασχόμενοι· εἰ δέ καί εἶπόν τινες, πρότερον διακρίναντες τῶν ἀκουόντων τήν δύναμιν, οὕτω μέρος πρός λυσιτελές τῶν διδασκομένων εἰρηκότες, τό πλεῖστον κατέλιπον ἀνεξέταστον. Διό κἀγώ μᾶλλον σιωπῇ τόν τόπον παρελθεῖν διενοούμην, εἰ μή λυπεῖσθαι τήν ὑμετέραν φιλόθεον ψυχήν ὑπενόησα. Πλήν ἀλλ᾿ ὑμῶν χάριν ἐρῶ, τό πᾶσιν δυνάμενον εἶναι κατάλληλον, καί μικροῖς καί μεγάλοις τήν διάνοιαν πρόσφορον.

 

Τό ξύλον τῆς ζωῆς, καί τό μή τοιοῦτον, ἐξ αὐτοῦ μόνου τοῦ, τό μέν ξύλον ὀνομασθῆναι, τό δέ οὐ ζωῆς, ἀλλά μόνον γνωστόν καλοῦ καί πονηροῦ, πολλήν καί ἄφατον ἔχουσι τήν διαφοράν. Τό γάρ τῆς ζωῆς ξύλον, πάντως καί ζωῆς ἐστι ποιητικόν· τό δέ ζωῆς ξύλον, δηλονότι θανάτου ποιητικόν. Τό γάρ μή, ποιητικόν ζωῆς, ἐκ τοῦ μή προσαγορευθῆναι ζωῆς ξύλον, θανάτου σαφῶς ἄν εἴη ποιητικόν· ἄλλο γάρ οὐδέν τῇ ζωῇ κατ᾿ ἐναντίωσιν ἀντιδιαιρεῖται.

 

Ἄλλως τε δέ καί ὡς σοφία, τό ξύλον τῆς ζωῆς πλείστην ἔχει διαφοράν πρός τό ξύλον τό γνωστόν καλοῦ καί πονηροῦ, τό μήτε ὄν σοφία, μήτε ὠνομασμένον. Τῆς μέν γάρ σοφίας ἴδιον, νοῦς καί λόγος· τῆς δέ τῇ σοφίᾳ κατά τό ἐναντίον ἀντικειμένης ἕξεως ἴδιον, ἀλογία καί αἴσθησις. Οὐκοῦν ἐπειδή ἐκ ψυχῆς νοερᾶς καί σώματος αἰσθητικοῦ συνεστώς πρός γένεσιν ἦλθεν ὁ ἄνθρωπος, ἔστω κατά μίαν ἐπιβολήν ξύλον ζωῆς, ὁ τῆς ψυχῆς νοῦς, ἐν ᾧ τῆς σοφίας ὑπάρχει τό χρῆμα· ξύλον δέ γνωστόν καλοῦ καί πονηροῦ, ἡ τοῦ σώματος αἴσθησις, ἐν ᾗ τῆς ἀλογίας ὑπάρχει σαφῶς ἡ κίνησις· ᾗς κατά τήν πεῖραν μή ἅψασθαι δι᾿ ἐνεργείας ὁ ἄνθρωπος τήν θείαν λαβών ἐντολήν, οὐκ ἐφύλαξεν.

 

Ἀμφότερα δέ τά ξύλα, κατά τήν Γραφήν, τινῶν εἰσι διακριτικά· ἤγουν, ὁ νοῦς καί ἡ αἴσθησις· οἷον, ὁ μέν νοῦς δύναμιν ἔχει διακριτικήν νοητῶν καί αἰσθητῶν, προσκαίρων καί αἰωνίων· μᾶλλον δέ ψυχῆς ὑπάρχων δύναμις διακριτική, τῶν μέν αὐτήν ἀντέχεσθαι πείθει· τῶν δέ, ὑπεραίρεσθαι· ἡ δέ αἴσθησις ἔχει δύναμιν διακριτικήν ἡδονῆς σώματος καί ὀδύνης· μᾶλλον δέ δύναμις ὑπάρχουσα ἐμψύχων καί αἰσθητικῶν σωμάτων, τήν μέν, ἐπισπᾶσθαι πείθει· τήν δέ, ἀποπέμπεσθαι.Ἐάν μέν οὖν ὁ ἄνθρωπος μόνης τῆς καθ᾿ ἡδονήν καί ὀδύνην αἰσθητικῆς τῶν σωμάτων γένηται διακρίσεως, τήν θείαν παραβάς(413) ἐντολήν, ἐσθίει τό ξύλον τό γνωστόν καλοῦ τε καί πονηροῦ, τουτέστι τήν κατ᾿ αἴσθησιν ἀλογίαν, μόνην ἔχων τήν συστατικήν τῶν σωμάτων διάκρισιν, καθ᾿ ἥν, ὡς μέν καλοῦ τῆς ἡδονῆς ἀντέχεται, ὡς δέ κακοῦ, τῆς ὀδύνης ἀπέχεται. Ἐάν δέ μόνης τῆς τῶν αἰνωίων διακρινούσης τά πρόσκαιρα διόλου νοερᾶς γένηται διακρίσεως, τήν θείαν φυλάξας ἐντολήν, ἐσθίει τό ξύλον τῆς ζωῆς· τήν κατά νοῦν λέγω συνισταμένην σοφίαν, μόνην ἔχων τήν συστατικήν τῆς ψυχῆς διάκρισιν· καθ᾿ ἥν ὡς μέν κακοῦ, τῆς τῶν προσκαίρων ἀπέχεται φθορᾶς.

 

Πολλή τοιγαροῦν ἐστιν ἡ διαφορά τῶν δύο ξύλων, καί τῆς αὐτῶν φυσικῆς διακρίσεως, καί τῆς ἐν ἑκάστῳ προσφυοῦς ἐμφάσεως· ὁμωνύμως ἐκφωνηθείσης ἄνευ διαστολῆς προσηγορίας τοῦ καλοῦ τε καί τοῦ κακοῦ· καί πολλήν δύναται ποιῆσαι τοῖς μή σοφῶς τε καί ἐπισκεμμένως ἐντυγχάνουσι τοῖς λόγοις τοῦ Πνεύματος τήν πλάνην· ἀλλ᾿ ὑμεῖς σοφοί διά τῆς χάριτος ὄντες, γνῶτε ὅτι τό ἁπλῶς λεγόμενον κακόν, οὐ πάντως κακόν· ἀλλά πρός τι μέν κακόν, πρός τι δέ οὐ κακόν. Ὡσαύτως καί τό ἁπλῶς λεγόμενον καλόν, οὐ πάντως καλόν, ἀλλά πρός τι μέν καλόν, πρός τι δέ οὐ καλόν· καί τήν ἐκ τῆς ὁμωνυμίας βλάβην φυλάξασθε.

 

ΣΧΟΛΙΟΝ.

 

α΄. Νοῦ μέν γάρ καλόν ἐστιν, ἡ ἀπαθής πρός τό πνεῦμα διάθεσις· κακόν δέ, ἡ ἐμπαθής σχέσις. Αἰσθήσεως δέ καλόν ἐστιν, ἡ καθ᾿ ἡδονήν ἐμπαθής πρός τό σῶμα κίνησις· κακόν δέ, ἡ κατ᾿ ἀρετήν ταύτῃ ἐπιγινομένη διάθεσις.

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΔ΄.

 

Πρός τίνα λέγει ὁ Θεός· "Ἰδού Ἀδάμ γέγονεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν;" Εἰ μέν πρός τόν Υἱόν, καί πῶς συγκρίνεται Ἀδάμ Θεῷ, μή ὤν τῆς οὐσίας αὐτοῦ; Εἰ δέ πρός ἀγγέλους, πῶς τόν ἄγγελον πάλιν ἑαυτῷ συγκρίνει, ὡς πρός ἴσον κατά τήν οὐσίαν λέγων τό, " Ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν;"

 

Ἀπόκρισις.

 

Ἤδη μέν εἶπον ἐν τῷ περί πυργοποιίας κεφαλαίῳ, ὅτι κατά τήν ὑποκειμένην τῇ ψυχῇ τῶν προνοουμένων διάθεσιν, ἡ Γραφή λαλοῦντα τόν Θεόν διαπλάττεται· διά τῶν κατά φύσιν ἡμῖν συμφύτων τρόπων, τήν θείαν αἰνιττομένη βουλήν. Καί ἐνταῦθα τοίνυν οὐχ ἁπλῶς λέγοντα τόν Θεόν ἡ Γραφή δείκνυσι, τό, (416) Ἰδού γέγονεν Ἀδάμ ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν, ἀλλά δηλονότι μετά τήν παράβασιν· προσθεῖσα καί τήν αἰτίαν τῆς λέξεως, ἥν ὑμεῖς ἐντάξαι τῷ κεφαλαίῳ παρελίπατε, τῆς ὅλης σαφηνιστικήν ὑπάρχουσαν ἐννοίας. Εἰπών γάρ ὁ λόγος· Ἰδού Ἀδάμ γέγονεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν, προσέθηκε· Τοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόν· καί νῦν μήποτε ἐκτείνῃ τήν χεῖρα αὐτοῦ, καί λάβῃ τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς καί φάγῃ, καί ζήσεται εἰς τόν αἰῶνα. Ἐπειδή γάρ ἅμα τῇ συμβουλῇ πολυθεΐαν αὐτόν ἐδίδαξεν ὁ διάβολος, εἰπών· ᾟ δ᾿ ἄν ἡμέρα φάγητε ἀπό τοῦ ξύλου, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοί, καί ἔσεσθε ὡς θεοί, γινώσκοντες καλόν καί πονηρόν· διά τοῦτο μεθ᾿ ὑποκρίσεως, καί οἷον εἰπεῖν εἰρωνευτικήν καί ὀνειδιστικήν εἰς ἔλεγχον τοῦ πεισθέντος ἀνθρώπου τῷ διαβόλῳ, τήν τό, Γέγονεν ὡς εἷς ἐξ ὑμῶν, πρός τήν ἐντεθεῖσαν διά τῆς ἀπάτης παρά τοῦ ὄφεως τῷ Ἀδάμ περί θεότητος ἔννοιαν, πληθυντικῶς ποιεῖται φωνήν ὁ Θεός.

 

Καί μή τις δόξῃ τῆς Γραφικῆς συνθήκης ἀλλότριον τό εἶδος τῆς κατ᾿ εἰρωνείαν λέξεως, ἀκούων τῆς Γραφῆς ἐκ προσώπου τοῦ Θεοῦ λεγούσης πρός τόν Ἰσραήλ· Ἐάν πορευθῆτε πρός με πλάγιοι, κἀγώ πορεύσομαι πρός ὑμᾶς πλάγιος. Εἰδώς μηδέν διαφέρειν εἰρωνείας πλαγιασμόν· καί πάλιν εὑρίσκων πῶς τήν τοῦ Ἀχάβ συνεσκεύασεν ἀπάτην, ὡς ἀλήθειαν αὐτῷ προ[σ]βαλλόμενος τό ψεῦδος, δι᾿ ὧν ἥμαρτε, φέρων αὐτῷ δικαίως τήν κόλασιν. Εἰ γάρ μή πρός τήν πλάνην τοῦ Ἀδάμ ἡ Γραφή τόν Θεόν λέγοντα τό, Ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν, εἰσήγαγε, πῶς ἐπέφερε, Τοῦ γινώσκειν καλόν καί πονηρόν, ὡς σύνθετον ἔχοντα γνῶσιν, καί ἐξ ἐναντίων συγκειμένην; ὅπερ ἀμήχανον ἐπί Θεοῦ κἄν ἐννοῆσαι, μή ὅτι γε τοῦ εἰπεῖν τολμῆσαι τοῦ μόνου ἁπλοῦ τήν οὐσίαν καί τήν δύναμιν καί τήν γνῶσιν, καί μόνην τήν τοῦ καλοῦ γνῶσιν ἔχνοντος· μᾶλλον δέ, αὐτοουσία καί δύναμις καί γνῶσις ὄντος. Ἀλλ᾿ οὐδέ τις τῶν ἐκ Θεοῦ καί μετά Θεόν λογικῶν οὐσιῶν ἔχει ὁμοῦ τε καί κατά ταυτόν ἐν τῷ τῆς διανοίας ἁπλῷ κενήματι, κατά τήν σύνθεσιν ἐκ τῶν ἐναντίων ὑφισταμένην τήν γνῶσιν· διότι πέφυκεν ἡ θατέρα τῶν ἀλλήλοις ἀντικειμένων γνῶσις, τήν τοῦ ἑτέρου ποιεῖσθαι γνώσεως ἄγνοιαν. Ἀμιγής γάρ τῶν ἀντικειμένων ἡ γνῶσις καί παντάπασιν ἀσυνύπαρκτος· ἐπείπερ ἡ τοῦδε γνῶσις τήν θατέρου τῶν ἀντικειμένων συνίστησιν ἄγνοιαν, ὥσπερ οὔτε ὀφθαλμός τοῦ ἄνω τε καί τοῦ κάτω, καί τοῦ ἐφ᾿ ἑκάτερα κατά ταυτόν, χωρίς τῆς πρός θάτερον ἰδιαζούσης ἐπιστροφῆς, καί τῶν ἄλλων πάντη κεχωρισμένης, ἀντιλαμβάνεσθαι.

 

Τό τοίνυν πάθος τοῦ Ἀδάμ οἰκειούμενον ἡ Γραφή τόν Θεόν παραδείκνυσιν· ἤ τόν Ἀδάμ ἐπί τῇ συμβουλῇ τοῦ ὄφεως διαλέγχει, πρός συναίσθησιν ἄγουσα τῶν ἐκ τῆς ἀπάτης ἐπιτριβέντων αὐτῷ περί πολυθεΐας ὕθλων. Καί εἰ μέν οὕτως ἔχει καλῶς, ἅλις τῶν ζητημάτων· ἐπείτοι γε αὐτός παρ᾿ ἑαυτοῦ τό μεῖζον εὑρίσκων, μετάδος κἀμοί τῆς χορηγουμένης σοι (417) περί τῶν ὄντων θεόθεν χάριτος. Τό δέ, Καί νῦν, μήπως ἐκτείνῃ τήν χεῖρα αὐτοῦ καί λάβῃ τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς, καί ζήσεται εἰς τόν αἰῶνα, τήν κατά τήν πρᾶξιν, ὡς οἶμαι, τῶν ἀμίκτων προνοητικῶς ποιεῖται διαίρεσιν· ἵνα μή ἀθάνατον γένηται τό κακόν τῇ μετοχῇ τοῦ καλοῦ συντηρούμενον. Ἄμικτον γάρ εἶναι βούλεται περί τόν αὐτόν ἄνθρωπον κατά τήν σχέσιν τῶν ἀντικειμένων τήν γνῶσιν, ὁ ποιήσας τόν ἄνθρωπον.

 

 

 

 ΣΧΟΛΙΑ

 

 α΄. Ὅτι πρός ἥν ἔσχεν περί θεότητος ἔννοιαν ὑπό τοῦ διαβόλου διδαχθείς ὁ Ἀδάμ, διαλέγεται πρός αὐτόν ὁ Θεός.

 

β΄. Ὁ τό ψεῦδος ἀγαπῶν, αὐτῷ παραδίδοται πρός ἀπώλειαν, ἵνα γνῷ πάσχων, ὅπερ ἐκών περιεῖπεν, καί μάθῃ κατά τήν πεῖραν γενόμενος, ὡς ἐλάνθανεν ἀντί ζωῆς περιπτυσσόμενος θάνατον.

 

γ΄. Ὅτι μόνον ἔχει τοῦ καλοῦ τήν γνῶσιν ὁ Θεός, ὡς καί τοῦ καλοῦ φύσις τε καί γνῶσις ὑπάρχων· τοῦ δέ κακοῦ τήν ἄγνοιαν, ὡς τήν αὐτοῦ ἔχων ἀδυναμίαν. Ὧν γάρ ἔχει τήν δύναμιν φυσικῶς, τούτων οὐσιωδῶς κέκτηται γνῶσιν· ὅτι κατά πάθος παρά φύσιν ἐπισυμβαίνουσα, ἀλλ᾿ οὐ κατά δύναμιν φυσικήν τοῖς λογικοῖς ἐνθεωρεῖται κακία.

 

δ΄. Ἀναμέρος, φησίν, ἡ τῶν ἀντικειμένων γνῶσις ἐν τοῖς δεκτικοῖς θεωρεῖσθαι πέφυκε.

 

ε΄. Ὁ πείσας τό συνειδός ὡς φύσει καλόν πραττόμενον ἔχειν τό κάκιστον, οὗτος χειρός δίκην τῆς ψυχῆς ἐκτείνας τό πρακτικόν, ἔλαβεν ψεκτῶς τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς, ἀθάνατον ἡγησάμενος φύσει τό κάκιστον. Διόπερ τήν κατά τό συνειδός τοῦ κακοῦ διαβολήν τῷ ἀνθρώπῳ φυσικῶς ἐνθέμενος ὁ Θεός, διέκρινεν αὐτόν τῆς ζωῆς κακόν τῇ προαιρέσει γενόμενον· ἵνα μή, τό κακόν πράττων, δύνηται πεῖσαι τήν ἰδίαν συνείδησιν, ὅτι φύσει καλόν ὑπάρχει τό κάκιστον.

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΕ΄ .

 

Τί σημαίνει τό ἐν τῷ Λευϊτικῷ στηθύνιον τοῦ ἐπιθέματος, καί ὁ βραχίων τοῦ ἀφαιρέματος, εἰς τιμήν Θεοῦ τοῖς ἱερεῦσιν ἀφιερούμενος;

 

Ἀπόκρισις.

 

Οἶμαι τήν ἀμείνω καί ὑψηλήν θεωρίαν δηλοῦσθαι διά, τοῦ στηθυνίου, καί τήν πρᾶξιν διά τοῦ βραχίονος· ἤγουν τοῦ διανοητικοῦ τήν ἕξιν καί τήν ἐνέργειαν, ἤ τήν γνῶσιν καί τήν ἀρετήν· ὡς τῆς μέν γνώσεως αὐτῷ προσαγούσης ἀμέσως τόν νοῦν τῷ Θεῷ· τῆς ἀρετῆς δέ κατά τήν πρᾶξιν, πάσης αὐτόν ἀφαιρουμένης τῆς τῶν ὄντων γενέσεως· ἅπερ ἱερεῦσιν ἀφώρισεν ὁ Λόγος, τοῖς μόνον τόν Θεόν διά πάντων κεκτημένοις κληρονομίαν, καί μηδέν τό σύνολον κεκτημένοις ἐπίγειον.

 

Ἤ πάλιν, ἐπειδή τάς ἄλλων καρδίας διά τοῦ λόγου τῆς διδασκαλίας, οἱ γνώσει καί ἀρετῇ διόλου ποιωθέντες τῷ πνεύματι, εὐσεβείας καί πίστεως ποιοῦνται (420) δεκτικάς· καί τήν πρακτικήν αὐτῶν ἕξιν καί δύναμιν ἀφαιρούμενοι, τῶν ἐπί τῇ φθαρτῇ φύσει σπουδασμάτων, πρός τήν τοῦ ὑπέρ φύσιν ἀφθάρτων ἐνέργειαν ἀγαθῶν μεταφέρουσιν· εἰκότως τῶν προσαγομένων εἰς θυσίαν Θεοῦ τό στηθύνιον τοῦ ἐπιθέματος, τουτέστι τῶν προσαγομένων τήν καρδίαν· καί τόν βραχίονα, τῶν αὐτῶν δηλονότι τήν πρᾶξιν, προσέταξεν ἀφιεροῦσθαι τοῖς ἱερεῦσιν ὁ Λόγος.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄. Θεωρίας μέν τό στηθύνιον, πράξεως δέ ὁ βραχίων σύμβολον. Ἕξις γάρ τοῦ διανοητικοῦ πέφυκεν ὑπάρχειν ἡ θεωρία, καί ἡ πρᾶξις ἐνέργεια. Δι᾿ ἀμφοτέρων δέ τούτων ἡ ἀληθής ἱερωσύνη χαρακτηρίζεται.

 

β΄. Ὁ ἱερουργῶν τῷ Θεῷ δι᾿ εὐσεβοῦς λόγου τάς ἄλλων καρδίας, αἷς ἀναλογεῖ τό στηθύνιον· καί τήν πρακτικήν αὐτῶν δύναμιν, ᾗ ἀναλογεῖ ὁ βραχίων, ἀφορίζων ταῖς ἐνεργείαις τῶν ἐντολῶν, γέγονεν ἱερεύς λαμβάνων παρά τῶν ἑαυτούς θυσίαν τῷ Θεῷ προσαγόντων, τό στῆθος καί τόν βραχίονα.

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Μστ΄.

 

Τίς ἡ διαφορά τοῦ ἐσόπτρου πρός τό αἴνιγμα;

 

Ἀπόκρισις.

 

Τό μέν ἔσοπτρόν ἐστιν, ὡς ἐν ὅρῳ φάναι, συνείδησις τήν τῶν κατά πρᾶξιν ἀνελλιπῶς πάντων ἀγαθῶν ἔχουσα μορφήν· δι᾿ ἧς ὁ καθαρός τήν διάνοιαν πέφυκεν ὁρᾷν τόν Θεόν· ἤ, ἕξις πρακτική, τήν πασῶν τῶν ἀρετῶν εἰς ἀλλήλας ἑνοειδῶς καθάπερ πρόσωπον θεῖον περιγράφουσα σύνθεσιν. Τό δέ αἴνιγμα, γνῶσίς ἐστι διά τῆς κατά θεωρίαν παντελοῦς τῶν θείων λόγων ἐφικτῆς τῇ φύσει περιοχῆς, τήν τῶν ὑπέρ νόησιν ἔμφασιν ἔχουσα. Καί ἁπλῶς ἔσοπτρόν ἐστι, ἕξις ἐνδεικτική τῆς μελλούσης τῶν ἀρετῶν ἐμφανισθῆναι τοῖς ἀξίοις πρωτοτύπου μορφῆς. Τό γάρ ἐσόμενον τέλος τῆς πρακτικῆς φιλοσοφίας παραδηλοῖ τοῖς ἔχουσι, τό ἔσοπτρον· τό αἴνιγμα δέ, τῆς τῶν νοουμένων περί γνῶσιν ἀρχετυπίας ἐστίν ἔνδειξις.

 

Πᾶσα τοίνυν ἐνταῦθα δικαιοσύνη, συγκρινομένη πρός τήν μέλλουσαν ἐσόπτρου λόγον ἐπέχει, τήν τῶν ἀρχετύπων πραγμάτων εἰκόνα, οὐκ αὐτά δέ τά πράγματα κατ᾿ εἶδος ὑφιστάμενα ἔχουσα. Καί πᾶσα γνῶσις ἐνταῦθα τῶν ὑψηλῶν, συγκρινομένη πρός τήν μέλλουσαν, αἴνιγμά ἐστιν, ἔμφασιν τῆς ἀληθείας, ἀλλ᾿ οὐκ αὐτήν ὑφισταμένην ἔχουσα τήν φανήσεσθαι μέλλουσαν ἀλήθειαν. Ἐπειδή γάρ ἀρετῇ καί γνώσει τά θεῖα συνέχεται, τῶν κατ᾿ ἀρετήν πρωτοτύπων ἐστίν ἐνδεικτικόν τό ἔσοπτρον, καί τῶν κατά γνῶσιν ἀρχετύπων ἐμφατικόν ὑπάρχει τό αἴνιγμα. Ταύτην ἔχει τήν διαφοράν τό ἔσοπτρον πρός τό αἴνιγμα·  καθότι τό μέν ἔσοπτρον πρακτικῆς μηνύει τέλος ἐσόμενον· τό δέ αἴνιγμα, θεωρητικῆς ἐμφαίνει μυστήριον

 

.

 

ΣΧΟΛΙΟΝ.

 

α΄. Ὅτι τό μέν ἔσοπτρον τῶν τῇ πρακτικῇ (421) προσφυῶν ἀγαθῶν ἐστιν ἐμφατικόν· τό δέ αἴνιγμα, τῶν ἐπί τῇ γνώσει μελλόντων μυστηρίων ἐστίν ἐνδεικτικόν.

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΖ΄.

 

Τί ἐστι, " Φωνή βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, "καί τά ἑξῆς; Τίς ἡ ἔρημος, καί τίς ἐνταῦθα ἡ ὁδός Κυρίου, καί τίς ἡ ἑτοιμασία αὐτῆς; Τίνες τε αἱ τρίβοι αὐτοῦ, καί τί τό εὐθῦναι αὐτάς; Τίνες τε αἱ φάραγγες, καί τί σημαίνει τό " Πληρωθήσεται πᾶσα φάραγξ;" Τίνα τά ὄρη, καί οἱ βουνοί, καί τίς ἡ τούτων ταπείνωσις; Τίνα τά σκολιά, καί πῶς ἔσται εἰς εὐθεῖαν; Τίνες αἱ τραχεῖαι, καί πῶς ἔσονται εἰς ὁδούς λείας; Καί τί τό μετά ταῦτα πάντα, "Καί ὄψεται πᾶσα σάρξ τό Σωτήριον τοῦ Θεοῦ;"

 

Ἀπόκρισις.

 

Φωνή τοῦ ἐξ ἀρχῆς βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, τῇ φύσει λέγω τῶν ἀνθρώπων, ἤ τῷ κόσμῳ τούτῳ, Θεοῦ Λόγου, προδήλως ἐστί πᾶς ἅγιος, εἴτε κατά τόν Ἄβελ ὀρθῶς προσφέρων ἐξ εἰλικρινείας ἐστεατωμένα ταῖς ἀρεταῖς τά τῆς ψυχῆς πρῶτα τῆς θεωρίας κινήματα· εἴτε κατά τόν Ἐνώς ἐλπίδι πίστεως βεβαίᾳ τῶν μελλόντων ἀγαθῶν ἐπιδραξάμενος· ὑπέρ ὧν ἤλπισεν εὔτονον ἐκτήσατο τήν ἐπίκλησιν· εἴτε κατά τόν Ἐνώχ, διά πάσης εὐαρεστίας ἀρετῆς, τῆς τῶν ὄντων σχέσεώς τε καί γνώσεως τόν νοῦν παντελῶς ἀπάρας, πρός αὐτήν τήν ὑπέρ νόησιν ἀσχέτως αἰτίαν μετέθηκεν· εἴτε κατά τόν Νῶε, πίστει θεωρήσας τά μέλλοντα τῆς θείας κρίσεως εἴδη, κατεσκεύασεν ἑαυτῷ κιβωτοῦ δίκην, τήν ῥυομένην αὐτόν ἀπό τῆς μελλούσης ὀργῆς πανταχόθεν ἠσφαλισμένην τῷ θείῳ φόβῳ πολιτείαν καί ἄσκησιν· εἴτε κατά τόν Ἀβράαμ, καθαρῷ πίστεως ὀφθαλμῷ τῶν μελλόντων ἀγαθῶν ἰδών τήν εὐπρέπειαν, ὑπήκουσε, γῆς καί συγγενείας καί οἴκου πατρικοῦ προθύμως ἐξελθεῖν· καταλιπών τήν πρός σάρκα καί αἴσθησιν καί αἰσθητά, σχέσιν τε καί προσπάθειαν· καί φύσεως ἐν καιρῷ πειρασμῶν καί ἀγώνων ὑψηλότερος ὤν, προτιμήσας τήν αἰτίαν τῆς φύσεως, ὡς τοῦ Ἰσαάκ τόν Θεόν, ὁ μέγας Ἀβράαμ· εἴτε κατά τόν Ἰσαάκ, δι᾿ ἄκραν ἀπάθειαν καί τήν περί θεωρίαν καλήν τῆς ψυχῆς ἀπληστίαν, ἀμετάβατον ἀπό τῆς ἀληθείας ἔσχε, καί πολεμούμενος ὑπό τῶν πονηρῶν πνευμάτων, τήν ἕξιν τῆς ἀρετῆς καί τῆς γνώσεως· εἴτε κατά τόν Ἰακώβ, τῆς τῶν ὑλικῶν δασύτητός τε καί τῆς περί αὐτά συγχύσεως τόν νοῦν ἀποκαθάρας, κατέστησε λεῖον· καί τῇ τῶν ἐριφείων ἐπιθέσει δερμάτων, τῇ περί τήν σάρκα λέγω τοῦ κατά Θεόν βίου τραχύτητι, τήν κατά τοῦ φρονήματος τῆς σαρκός παρά τοῦ Θεοῦ κομισάμενος δύναμιν· φόβῳ τε τῆς τῶν παθῶν ἐπαναστάσεως, καί πόθῳ τῆς κατά πεῖραν ὑψηλοτέρας μαθήσεως, μεταβάς [Al. καταβάς] εἰς Χαῤῥάν, τήν φυσικήν φημι θεωρίαν, ἐξ ἧς λαβών διά πόνων πρακτικῶν πᾶσαν τοῦ φαινομένου κόσμου τήν πνευματικήν ἐπιστήμην, ἐν διαφόροις συλλεγεῖσαν λογισμοῖς τε καί νοήμασιν, (424) καί ἐπανῆλθεν εἰς τήν γῆν τήν πατρικήν καί οἰκείαν, φημί τήν γνῶσιν τῶν νοητῶν, ἐπιφερόμενος καθάπερ γυναῖκας καί παιδίσκας, τάς ἐγγενομένας αὐτῷ τῆς τε πρακτικῆς καί τῆς θεωρητικῆς παγίας ἕξεις καί ἐνεργείας, καί τούς ἐκ τούτων αὐτῷ γεννηθέντας υἱούς, οἵτινες οὗτοι τυγχάνουσι. Καί ἁπλῶς (ἵνα μή πλέον τοῦ δέοντος ὁ Λόγος μηκύνηται, τόν ἑκάστου βίον διεξιών), πᾶς ἅγιος διά τῆς οἰκείας ἀναστροφῆς, ὡς ἐσχηκώς βοῶντα τόν Λόγον τά οἰκεῖα τοῖς ἄλλοις ἀνθρώποις θελήματα, φωνή τοῦ Λόγου σαφῶς ὑπάρχει, καί πρόδρομος κατά τήν ἀναλογίαν τῆς ἐν αὐτῷ δικαιοσύνης καί πίστεως.

 

Πάντων δέ μάλιστα φωνή τοῦ Λόγου καί πρόδρομός ἐστιν Ἰωάννης ὁ μέγας, καί τῆς ἄνευ τύπων καί συμβόλων ἀληθοῦς τοῦ Θεοῦ παρουσίας μηνυτής τε καί κήρυξ, καί τοῖς ἀγνοοῦσιν ἐμφανιστής· δεικνύς ἀναφανδόν τόν αἵροντα τοῦ κόσμου τήν ἁμαρτίαν, καί πρός τήν οἰκονομίαν εἰς τήν τῶν μυστηρίων ἐκπλήρωσιν κατά τό βάπτισμα συνεισφέρων τήν ἑαυτοῦ λειτουργίαν. Ἐπειδή δέ διά τόν πλοῦτον τῆς χάριτος, πολυτρόπως δύναται ληφθῆναι, πρός ὠφέλειαν τῶν ἀρετῆς τε καί γνώσεως ἐφιεμένων, πᾶσα συλλαβή, καί ἡ τυχοῦσα, τῆς θείας Γραφῆς· φέρε, κατά τό δυνατόν ἡμῖν, καί ἑτέρως τά προτεθέντα θεωρήσωμεν.

 

Ἔρημος τοιγαροῦν, ὡς ἔφην, ἐστίν, ἡ τῶν ἀνθρώπων φύσις, καί ὁ κόσμος οὗτος, καί πᾶσα καθέκαστον ψυχή, διά τήν γενομένην ἐκ τῆς ἀρχαίας παραβάσεως τῶν ἀγαθῶν ἀκαρπίαν. Φωνή δέ τοῦ βοῶντός ἐστι Λόγου, ἡ κατά συνείδησιν ἐπί τοῖς ἑκάστῳ πλημμεληθεῖσι συναίσθησις· οἷον ἡ βοῶσα κατά τό κρυπτόν τῆς καρδίας, ἑτοιμάσαι τήν ὁδόν τοῦ Κυρίου, σαφής δέ καί πρόδηλος ἑτοιμασία τῆς θείας ὁδοῦ καθέστηκεν, ἡ τῶν τρόπων τε καί λογισμῶν ἐπί τό κρεῖττον μεταβολή καί διόρθωσις, καί ἡ τῶν προτέρων κάθαρσις μολυσμῶν. Ὁδός δέ καλή τε καί ἐπίδοξος, ὁ κατ᾿ ἀρετήν ὑπάρχει βίος· ἐν ᾧ καθάπερ ὁδῷ τόν ἐν ἑκάστῳ ποιεῖται τῆς σωτηρίας δρόμον ὁ Λόγος, ἐνοικῶς τε διά τῆς πίστεως, καί ἐμπεριπατῶν τοῖς κατ᾿ ἀρετήν τε καί γνῶσιν διαφόροις θεσμοῖς τε καί δόγμασι. Τρίβοι δέ τοῦ Λόγου εἰσίν, οἱ διάφοροι τρόποι τῶν ἀρετῶν, καί ἡ τοῦ κατά Θεόν βίου διάφορος ἀγωγή, ἤγουν τά κατά Θεόν ἐπιτηδεύματα· ἅς εὐθύνουσιν οἱ μήτε δόξης ἕνεκα, μήτε προφάσει πλεονεξίας, μήτε κολακείας χάριν καί ἀνθρωπαρεσκείας καί ἐπιδείξεως, τήν ἀρετήν ἤ τήν μελέτην τῶν θείων λόγων μετελθεῖν ἐπιτηδεύοντες, ἀλλά πάντα διά τόν Θεόν καί ποιοῦντες καί λέγοντες καί διανοούμενοι. Τρίβοις γάρ οὐκ εὐθείαις ὁ θεῖος οὐ πέφυκεν ἐμφιλοχωρεῖν Λόγος, κἄν εὕρῃ τήν ὁδόν ἔν τισιν ἕτοιμον. Οἷόν τι λέγω· Νηστεύει τις, καί ἀπέχεται τῆς ἐξαπτικῆς τῶν παθῶν διαίτης· τά ἄλλα τε ποιεῖ, ὅσα πρός ἀπαλλαγήν κακίας συμβάλλεσθαι δύναται. Τήν λεγομένην ὁδόν οὗτος ἡτοίμασε κενοδοξίας δέ, ἤ πλεονεξίας, ἤ κολακείας, ἤ ἀνθρωπαρεσκείας, ἤ ἄλλης τινός ἕνεκεν αἰτίας, δίχα τῆς θείας εὐαρεστήσεως, τούς τοιούτους ἐπιτηδεύει τρόπους,  (425) οὗτος εὐθείας οὐκ ἐποίησε τάς τρίβους τοῦ Θεοῦ· καί τό μέν τῆς ἑτοιμασίας τῆς ὁδοῦ πόνον ὑπέμεινε, τόν δέ Θεόν οὐκ ἔσχε ταῖς αὐτοῦ τρίβοις ἐμπεριπατοῦντα. Ὁδός οὖν τοῦ Κυρίου ἐστίν ἡ ἀρετή· εὐθεῖα δέ τρίβος, ὁ κατ᾿ ἀρετήν ὑπάρχει ὀρθός τρόπος καί ἄδολος.

 

Πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται· τῶν ἑτοιμασαμένων δηλονότι καλῶς τήν ὁδόν τοῦ Κυρίου, καί εὐθείας ποιησαμένων τάς αὐτοῦ τρίβους. Οὐ γάρ ἁπλῶς, οὐδέ πάντων· οὔτε γάρ τῶν μή ἑτοιμασάντων τήν ὁδόν τοῦ Κυρίου, καί εὐθείας ποιησάντων τάς τρίβους αὐτοῦ. Φάραγξ δέ ἐστιν, ἡ τοῦ καθ᾿ ἕκαστον σάρξ, ἤ τῷ πολλῷ ῥεύματι τῶν παθῶν ἐγχαραδρωθεῖσα, καί τήν πρός τήν ψυχήν κατά τόν συνδήσαντα Θεοῦ νόμον πνευματικήν διατμηθεῖσα συνέχειάν τε καί συνάφειαν. Δυνατόν δέ καί τήν ψυχήν φάραγγα νοηθῆναι, τῷ πολλῷ χειμῶνι τῆς κακίας κοιλανθεῖσαν, καί τῆς ἐν πνεύματι καλῆς ὁμαλότητος διά τῆς κακίας τό κάλλος ἀποθεμένην. Πᾶσα τοίνυν φάραγξ, ἤγουν σάρξ καί ψυχή τῶν ἑτοιμασάντων τήν ὁδόν τοῦ Κυρίου, καί εὐθείας ποιησάντων τάς τρίβους αὐτοῦ, πληρωθήσεται διά τῆς ἀποβολῆς τῶν παθῶν, τῶν ποιούντων αὐταῖς φαράγγων δίκην τήν ἀνωμαλίαν· καί τῆς τῶν ἀρετῶν ἐπαγωγῆς ἀπολαβοῦσα τήν φυσικήν ἐπιφάνειαν, ὁμαλισθεῖσαν τῷ πνεύματι.

 

Καί πᾶν ὄρος καί βουνός ταπεινωθήσεται. Ταῖς φάραγξιν, ὡς ἔοικε, μάλιστα πεφύκασί πως συνίστασθαι τά ὄρη καί οἱ βουνοί. Ὄρος ἐστί πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον κατά τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ· βουνός δέ, πᾶσα κακία κατεπανισταμένη τῆς ἀρετῆς· ἤγουν ὄρη μέν εἰσι τά ἐνεργητικά τῆς ἀγνωσίας πνεύματα· βουνοί δέ, τά ποιητικά τῆς κακίας· ὁπηνίκα προδήλως πᾶσα φάραγξ, ἤγουν σάρξ ἤ ψυχή τῶν ἑτοιμασάντων, ὡς εἶπον, τήν ὁδόν τοῦ Κυρίου, καί εὐθείας ποιησάντων τάς τρίβους αὐτοῦ, διά τῆς τοῦ περιπατοῦντος ἐν αὐτοῖς διά τῶν ἐντολῶν Θεοῦ Λόγου παρουσίας, πληρωθῇ γνώσεως καί ἀρετῆς· πάντα τά τῆς ψευδωνύμου γνώσεως, καί τά τῆς κακίας πνεύματι ταπεινοῦται, πατοῦντος αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ Λόγου καί ὑποτάσσοντος, καί τό ἐπαιρόμενον κατά τῆς ᾶνθρωπίνης φύσεως πονηρόν κράτος καταβάλλοντος, καί οἷον τό μέγεθος καί ὕψος τῶν ὀρέων καί τῶν βουνῶν κατασκάπτοντος, καί εἰς τήν τῶν φαράγγων ἄγοντος ἀναπλήρωσιν. Τῷ ὄντι γάρ, εἰ πάντα λήψεταί τις διά τῆς τοῦ Λόγου δυνάμεως, ὅσα παρά τῆς φύσεως λαβόντες οἱ δαίμονες, τήν περί φύσιν ἀγνωσίαν τε καί κακίαν ἐδημιούργησαν· οὐδαμῶς ὑποστήσεται καθ᾿ οἷον δήποτε τρόπον ἀγνωσίας ἤ κακίας ὕψος· ὥσπερ οὐδέ ὄρος ἤ βουνός τῶν αἰσθητῶς φαινομένων, εἰ μηχανή τις ἦν τοῖς ἀνθρώποις αὐτά μέν κατασκάψαι τά ὄρη, καί τούς βουνούς καί τάς φάραγγας ἀναπληρῶσαι.

 

Ταπείνωσις οὖν ἐστι τῶν νοητῶν καί πονηρῶν ὀρέων καί βουνῶν, ἡ τῆς σαρκός τε καί τῶν τῆς ψυχῆς πρός ἑαυτάς τῶν κατά φύσιν δυνάμεων ἀποκατάστασις· καθ᾿ ἥν φυσικῶς εὐθηνούμενος τῷ πλούτῳ (428) τῆς ἀρετῆς καί τῆς γνώσεως ὁ φιλόθεος νοῦς, ὁμαλῶς διαπορεύεται τόν αἰῶνα τοῦτον, καί πρός τόν ἀγήρω καί ἄφθαρτον προτροπάδην φέρεται κόσμον τῶν νοητῶν καί ἁγίων δυνάμεων. Μήτε τοῖς ἑκουσίοις τῆς σαρκός πάθεσι διά τῆς πολυτρόπως σκολιευομένης πλανώμενος ἡδονῆς· μήτε τοῖς ἀκουσίοις πειρασμοῖς διά τῆς ὀδύνης τραχυνόμενος· τῇ περί τήν σάρκα φειδοῖ, τήν ὁδόν τῶν ἐντολῶν ὡς δύσβατον διά τήν τραχύτητα τῶν πόνων τῆς ἀρετῆς παραιτούμενος.

 

Ἰθύνεται  μέν οὖν τά σκολιά, ὅταν ὁ νοῦς τά μέλη τοῦ σώματος τῶν παθῶν ἐλευθερώσας, ἤγουν τά αἰσθητήρια καί τά λοιπά τῆς καθ᾿ ἡδονήν ἐκκόψας ἐνεργείας, κατά τόν ἁπλοῦν τῆς φύσεως λόγον αὐτά κινεῖσθαι διδάξειεν· αἱ δέ τραχεῖαι, τουτέστιν αἱ τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν ἐπιφοραί, ἔσονται εἰς ὁδούς λείας· ὅταν μάλιστα χαίρων καί εὐφραινόμενος ὁ νοῦς, ἐν ἀσθενείαις εὐδοκεῖ καί θλίψεσι καί ἀνάγκαις· διά τῶν ἀκουσίων πόνων τήν ὅλην τῶν ἑκουσίων παθῶν ἀφαιρούμενος δυναστείαν. Ὁ γάρ τῆς ἀληθοῦς ἐφιέμενος ζωῆς, γνούς ὅτι πᾶς πόνος, εἴτε ἑκούσιος εἴτε ἀκούσιος, τῆς τοῦ θανάτου μητρός ἡδονῆς γίνεται θάνατος, πάσας τάς τραχείας τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν ἐπιφοράς δέξεται μετ᾿ εὐφροσύνης, χαίρων διά τῆς ὑπομονῆς, ὁδούς εὐμαρεῖς τε καί λείας τάς θλίψεις ποιούμενος, πρός τό βραβεῖον τῆς ἄνω κλήσεως ἀπλανῶς παραπεμπούσας αὐτόν, εὐσεβῶς ἐν αὐταῖς τόν θεῖον δρόμον ποιούμενον.

 

Πᾶς τοιγαροῦν τήν πολυέλικτόν τε καί πολύπλοκον ἡδονήν, καί πᾶσιν ὁμοῦ τοῖς αἰσθητηρίοις πολυτρόπως συμπεπλεγμένην τῇ ἐγκρατείᾳ διαλύσας, τά σκολιά εἰς εὐθεῖαν ἐποίησε· καί ὁ τήν δύσβατον καί τραχεῖαν τῶν πόνων ἐπιφοράν δι᾿ ὑπομονῆς πατήσας, τάς τραχείας ἐποίησεν εἰς ὁδούς λείας. Ὅθεν ὥσπερ ἔπαθλον ἀρετῆς, καί τῶν ὑπέρ αὐτῆς καμάτων, οἷον καλῶς τε καί νομίμως ἀθλήσας, καί τήν ἡδονήν νικήσας τῷ πόθῳ τῆς ἀρετῆς, καί τήν ὀδύνην πατήσας τῷ τῆς γνώσεως ἔρωτι, καί δι᾿ ἀμφοτέρων γενναίως τούς θείους διενέγκας ἀγῶνας, ὄψεται τό σωτήριον τοῦ Θεοῦ. Καί ὄψεται γάρ, φησί, πᾶσα σάρξ τό σωτήριον τοῦ Θεοῦ. Πᾶσα σάρξ, δηλονότι πιστή· κατά τό, Ἐκχεῶ ἀπό τοῦ Πνεύματός μου ἐπί πᾶσαν σάρκα· δηλαδή τήν πιστεύσασαν. Οὐχ ἁπλῶς οὖν πᾶσα σάρξ ὄψεται τό σωτήριον τοῦ Θεοῦ· οὔτε γάρ ἡ τῶν ἀσεβῶν σάρξ, εἴπερ ἀληθής ὁ ἀποφαινόμενος λόγος. Ἀρθήτω ὁ ἀσεβής, ἵνα μή ἴδῃ τήν δόξαν Κυρίου· ἀλλά προσδιωρισμένως πᾶσα πιστή σάρξ. Ἐκ μέρους δέ τῆς σαρκός, τόν ὅλον ἄνθρωπον σημαίνει συνήθως ὁ Γραφικός λόγος, οἱονεί βοῶν, Καί ὄψεται πᾶς ἄνθρωπος τό σωτήριον τοῦ Θεοῦ. Πᾶς ἄνθρωπος, ἀκούσας δηλονότι τῆς ἐν τῇ ἐρήμῳ φωνῆς βοώσης· καί κατά τόν ἀποδοθέντα τῆς  θεωρίας λόγον, ἑτοιμάσας τήν ὁδόν τοῦ Κυρίου, καί εὐθείας ποιήσας τάς τρίβους αὐτοῦ, καί πληρώσας διά τῆς τῶν νοητῶν καί πονηρῶν ὀρέων καί βουνῶν καθαιρέσεως, τήν διά τοῦ ἰδίου κοιλώματος παρασχομένην κατά τήν παράβασιν τῆς θείας ἐντολῆς τοῖς (429) εἰρημένοις πονηροῖς ὄρεσι καί βουνοῖς τό ὕψος καί τό ἀνάστημα, φάραγγα ψυχήν, καί τήν ταύτης ἀναπλήρωσιν, τῶν πονηρῶν Δυνάμεων ταπείνωσιν ἐργαζόμενος· καί τά σκολιά τῶν ἑκουσίων παθῶν, ἤγουν τῆς ἡδονῆς τά κινήματα, διά τῆς ἐγκρατείας εὐθύνας· καί τάς τραχείας τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν συμφοράς, ἤγουν τούς τρόπους τῆς ὀδύνης διά τῆς ὑπομονῆς ὁμαλίσας, καί εἰς ὁδούς λείας καταστήσας· ὁ τοιοῦτος εἰκότως ὄψεται τό Σωτήριον τοῦ Θεοῦ, καθαρός τῇ καρδίᾳ γενόμενος· καθ᾿ ἥν διά τῶν ἀρετῶν, καί τῶν εὐσεβῶν θεωρημάτων ὁρᾶ τόν Θεόν ἐπί τέλει τῶν ἄθλων, κατά τό, Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται· τῶν ὑπέρ ἀρετῆς πόνων, τῆς ἀπαθείας τήν χάριν ἀντιλαβών, ἧς οὐδέν πλεῖον τόν Θεόν ἐμφανίζει τοῖς ἔχουσι.

 

Καθ᾿ ὅ τυχόν τοῖς τά ὑψηλότερα ζητοῦσι τῶν θεωρημάτων, καί ἄλλως πάρεστιν ὁρᾷν, ὡς ἐν ἐρήμῳ, τῇ ἐστερημένῃ παθῶν ψυχῇ, τήν διά τῶν ἀρετῶν φωνήν τῆς ἀφώνως βοώσης θείας σοφίας καί γνώσεως· ἐπί πάντα κατά τήν ἀναλογίαν ἑκάστου πᾶσιν ὁ εἷς καί αὐτός γίνεται Λόγος, χωρῶν δι᾿ ἑκάστου· καί ὡς πρόδρομον φωνήν, τήν προκατασκευάζουσαν ἕκαστον πρός τήν αὐτοῦ παρουσίαν προδωρούμενος χάριν· ἐν μέν τοῖς γινομένην μετάνοιαν, ὡς μελλούσης δικαιοσύνης πρόδρομον· ἐν δέ τοῖς ἀρετήν, ὡς προσδοκωμένης γνώσεως προκαταρτισμόν· ἐν ἄλλοις δέ γνῶσιν, ὡς τῆς παρεσομένης θεωρητικῆς ἕξεως χαρακτῆρα. Καί ἁπλῶς ἐπιλείψει τόν θεωρητικόν νοῦν ὁ χρόνος, τάς θείας ἀναβάσεις τοῦ Λόγου γνωστικῶς ποιούμενον· καί τάς αὐτοῦ πρός ἕκαστον ὑπερφυεῖς ἁρμόζοντα καί φιλανθρώπους ἐπινοίας· καθ᾿ ἅς πάντα γίνεται πᾶσιν, ἵνα πάντας σώσῃ διά τόν πλοῦτον τῆς αὐτοῦ χρηστότητος.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄. Ὁ τήν γνῶσιν ἐστεατωμένην ταῖς ἀρεταῖς, τουτέστιν ἔμπρακτον, μετιών, οὗτος γέγονεν Ἄβελ, ἔχων τόν Θεόν ἐπ᾿ αὐτόν, καί ἐπί τοῖς δώροις αὐτοῦ ἐπιβλέποντα.

 

β'. Ὁ γνούς καί ἀληθῶς ἐλπίσας τά μέλλοντα, τῆς κατά τήν πρᾶξιν, ὑπέρ ὧν ἤλπισεν, ἐπικλήσεως οὐδέποτε παύεται· καί γίνεται νέος Ἐνώς, τόν Θεόν ἐπικαλούμενος.

 

γ΄.  Ὁ διά πράξεως εὐαρεστήσας τῷ Θεῷ, διά θεωρίας πρός τήν τῶν νοητῶν χώραν, τόν νοῦν δηαλαδή μετατίθησι, ἵνα μή διά φαντασίας τινός τόν ἐν τοῖς πάθεσι κατά τήν αἴσθησιν θεάσηται θάνατον, ὡς ὑπ᾿ οὐδενός τῶν ἑλεῖν βουλομένων παντελῶς εὑρισκόμενος.

 

δ΄. Ὁ διά τήν μέλλουσαν ὀργήν, φησί, τήν διά τῆς κακουχίας μετελθών ἀγωγήν, γέγονεν Νῶε, τῇ μικρᾷ τῆς σαρκός στενοχωρίᾳ τήν μέλλουσαν τῶν ἀσεβῶν φεύγων κατάκρισιν.

 

ε΄. Γῆν λέγει τήν σάρκα· συγγένειαν, τάς αἰσθήσεις· οἶκον πατρός, τόν αἰσθητόν κόσμον, ἀφ᾿ ὧν ὁ (432) πατριάρχης ἐκβέβηκεν, τήν πρός αὐτά σχέσιν τῆς ψυχῆς ἀποθέμενος.

 

στ΄.  Μόνος ὁ Ἰσαάκ γέγραπται μή μεταβάς τῆς γῆς τῆς ἐπαγγελίας· τοῦ πατρός αὐτοῦ Ἀβραάμ, καί τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ Ἰακώβ, τοῦ μέν ἐξελθόντος ἐκ Μεσοποταμίας, καί εἰσελθόντος εἰς Αἴγυπτον· τοῦ δέ διωχθέντος εἰς Μεσοποταμίαν, καί μετά ταῦτα παροικήσαντος εἰς Αἴγυπτον, ἐν ᾗ καί τέθνηκεν.

 

ζ΄. Τάς γυναῖκας εἰς τάς ἕξεις τῆς ἀρετῆς τε καί τῆς γνώσεως· τάς δέ παιδίσκας εἰς τάς τούτων ἐνεργείας ἔλαβεν· ἀφ᾿ ὧν γεννᾷ καθάπερ υἱούς, τούς ἐν φύσει καί χρόνῳ λόγους.

 

η΄. Ὥσπερ γίνεται φάραγξ ἡ σάρξ, ταῖς τῶν παθῶν βαλλομένη φοραῖς· οὕτω, φησίν, καί ἡ ψυχή γίνεται φάραγξ τοῖς τῶν πονηρῶν λογισμῶν ῥεύμασι κοιλαινομένη.

 

θ΄. Ἡ τῶν παρά φύσιν ἀποβολή παθῶν, καί ἡ τῶν κατά φύσιν ἀρετῶν ἐπιβολή, τήν φαραγγωθεῖσαν ψυχήν ἀναπληροῖ, καί τήν ὀρινομένην τῶν πονηρῶν πνευμάτων ταπεινοῖ διάνοιαν.

 

ι΄.  Σκολιά κέκληκεν τά παρά φύσιν τῶν αἰσθήσεων κινήματα, ἰθυνόμενα ὅταν ὁ νοῦς αὐτά πρός τήν ἰδίαν αἰτίαν· λέγω δέ τόν Θεόν, κατά φύσιν κινεῖσθαι διδάξειεν.

 

ια΄. Τάς τραχείας κέκληκεν, τάς τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν συμβάσεις, εἰς ὁδούς λείας διά τῆς κατά τήν εὐχαριστίαν ὑπομονῆς μεταπιπτούσας.

 

ιβ΄. Τοῦ μέν θανάτου μήτηρ ἐστίν ἡ ἡδονή· τῆς ἡδονῆς δέ θάνατός ἐστιν ὁ πόνος, ὅ τε προαιρετικός καί ὁ παρά προαίρεσιν.

 

ιγ΄. Ὁ τήν ἀρετήν ἀγαπῶν, τήν τῶν ἡδονῶν ἑκούσιον μαραίνει κάμινον· ὁ δέ τῇ γνώσει τῆς ἀληθείας πεποιωμένος τόν νοῦν, ἀκουσίοις οὐκ ἐπέχεται πόνοις τῆς κατα τήν ἔφεσιν πρός τόν Θεόν φερούσης ἀεικινησίας.

 

ιδ΄. Ὅτι διά τῆς παραβάσεως ἡ ψυχή κοιλανθεῖσα, τοῖς δαίμοσι καθάπερ ὄρεσιν τό ὕψος δέδωκεν· τουτέστι τό καθ᾿ ἑαυτῆς κράτος.

 

ιε΄. Ἀρετή κατά τήν πρᾶξιν ἐνεργουμένη, φωνή γίνεται τῆς βοώσης γνώσεως, ὡς ἐν ἐρήμῳ, τῇ παθῶν ἐστερημένῃ καταστάσει τῆς ψυχῆς. Πρόδρομος γάρ τῆς ἀληθοῦς σοφίας ἡ ἀρετή, μηνύουσα τήν μετ᾿ αὐτήν κατ᾿ οἰκονομίαν φανησομένην ἀλήθειαν, πρό αὐτῆς κατ᾿ αἰτίαν ὑπάρχουσαν.

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΚ΄.

 

Περί τοῦ Ὀζίου φησίν ἡ δευτέρα τῶν Παραλειπομένων, ὅτι " Ἐποίησε τό εὐθές ἐνώπιον Κυρίου, καί ἦν ἐκζητῶν τόν Κύριον ἐν ταῖς ἡμέραις Ζαχαρίου τοῦ συνιέντος ἐν φόβῳ Κυρίου, καί εὐώδωσεν ἐν αὐτῷ ὁ Κύριος. Καί ᾠκοδόμησεν Ὀζίας πύργους ἐν Ἱερουσαλήμ, καί ἐπί τήν πύλην τῆς γωνίας, καί ἐπί τήν γωνίαν [Sgxt. πύλην] τῆς φάραγγος, καί ἐπί τῶν γωνιῶν· καί κατίσχυσεν, καί ᾠκοδόμησεν πύργους ἐν τῇ ἐρήμῳ, καί ἐλατόμησεν λάκκους πολλούς, ὅτι κτήνη (433) πολλά ὑπῆρχεν αὐτῷ ἐν Σεφιλᾷ, καί ἐν τῇ πεδεινῇ· καί ἀμπελουργοί ἐν τῇ ὀρεινῇ, καί ἐν τῷ Καρμήλῳ, ὅτι γεωργός ἦν." Τίνες οἱ πύργοι, καί τίς ἡ πύλη τῆς γωνίας, καί τίς ἡ φάραγξ, καί ἡ γωνία αὐτῆς· καί τίνες πάλιν αἱ γωνίαι, τίνες τε οἱ ἐν τῇ ἐρήμῳ πύργοι· καί τίνες οἱ λελατομμένοι λάκκοι, τίνα τε τά κτήνη; καί τίς ἡ Σεφιλά καί ἡ πεδεινή, τίνες τε οἱ ἀμπελουργοί, καί τίς ἡ ὀρεινή καί ὁ Κάρμηλος; καί τί, " Ὅτι γεωργός ἦν;"

 

Ἀπόκρισις.

 

Ἐλθέ, Λόγε Θεοῦ πανύμνητε· δός τῶν οἰκείων λόγων τήν σύμμετρον ἡμῖν ἀποκάλυψιν· καί περιελών τήν τῶν ἐπικαλυμμάτων παχύτητα, δεῖξον ἡμῖν τό κάλλος, Χριστέ, τῶν νοουμένων. Λαβοῦ τῆς χειρός ἡμῶν τῆς δεξιᾶς· τῆς ἐν ἡμῖν λέγω νοερᾶς δυνάμεως, καί ὁδήγησον ἐν τῇ ὁδῷ τῶν ἐντολῶν σου, καί εἰς τόπον ἄγαγε τῆς θαυμαστῆς σου σκηνῆς, ἕως τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καί ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος, ὅπως καί ἡμεῖς διά τῆς κατά τήν πρᾶξιν ἐξομολογήσεως, καί τῆς κατά τήν θεωρίαν ἀγαλλιάσεως, πρός τόν σόν τῆς εὐωχίας ἄφραστον τόπον ἐλθεῖν ἀξιωθέντες, συνευωχήσωμεν τοῖς ἐκεῖσε πνευματικῶς ἑορτάζουσι, τήν τῶν ἀλαλήτων γνῶσιν ἀσιγήτοις νοῦ φωναῖς ἀναμέλποντες.

 

Καί μοι σύγνωθι, Χριστέ, καί ἵλαθι, διά τήν τῶν ἀξίων σου δούλων ἐπιταγήν, κατατολμῶντι τῶν ὑπέρ δύναμιν· καί φώτισον πρός τήν τῶν προκειμένων θεωρίαν, τήν ἀφώτιστόν μου διάνοιαν, ἵνα πλέον δοξασθῇς, τυφλοῖς τό βλέπειν διδούς, καί μογιλάλοις τρανήν τήν γλῶσσαν ποιούμενος.

 

Οἶμαι τοίνυν, ὅτι ὥσπερ ἕως τινός Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ τύπος ὑπῆρχεν ὁ Σολομών, οὕτω καί ὁ Ὀζίας ἕως τινός τύπος ἦν τοῦ Σωτῆρος· ἰσχύν γάρ Θεοῦ πρός τήν Ἑλλάδα φωνήν μεταφερόμενον σημαίνει Ὀζίου τόν ὄνομα· ἰσχύς δέ φυσική καί δύναμις ἐνυπόστατος τοῦ Θεοῦ καί Πατρός, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστός· ὁ εἰς κεφαλήν γωνίας γενόμενος λίθος· λέγω δέ τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ γωνία δύο τειχῶν ποιεῖται δι᾿ ἑαυτῆς πρός ἀλλήλους συνάφειαν· οὕτως ἡ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησία τῶν δύο λαῶν, τοῦ τε ἐξ ἐθνῶν, καί τοῦ ἐξ Ἰουδαίων ἕνωσις γίνεται, τόν Χριστόν ἔχουσα σύνδεσμον, τόν οἰκοδομοῦντα τούς πύργους ἐν τῇ Ἰερουσαλήμ (τήν ὅρασιν λέγω τῆς εἰρήνης), τούς θείους καί ἀκαθαιρέτους πρώτους τῶν περί θεότητος δογμάτων λόγους, ἤγουν ὀχυρώματα· καί ἐπί τήν πύλη τῆς γωνίας, τούς τῶν περί σαρκώσεως δογμάτων λόγου· πύλη γάρ καί θύρα τῆς Ἐκκλησίας, αὐτός ἐστι πάλιν, ὁ λέγων· Ἐγώ εἰμί ἡ θύρα· ἡ τούς πύργους ἔχουσα, τουτέστι, τά ὀχυρώματα τῶν περί σαρκώσεως θείων δογμάτων, πύλη· δι᾿ ὧν φρουρουμένους, εἰς τήν γωνίαν, τήν Ἐκκλησίας έγω, ποιεῖσθαι δεῖ τούς καλῶς πιστεύειν βουλομένους τήν εἴσοδον. Ὁ γάρ τοῖς πύργοις τῶν θείων δογμάτων ὡς ἀληθείας ὀχυρώμασι καθωπλισμένος, τούς ἐπηρεαστάς οὐ φοβεῖται λόγους καί δαίμονας.

 

(436) Καί ἐπί τήν γωνίαν τῆς φάραγγος. Φάραγξ ἐστίν ἡ σάρξ. Γωνία δέ  ταύτης ἐστίν ἡ πρός τήν ψυχήν κατά τήν ἐν πνεύματι συνάφειαν ἕνωσις· ἐφ᾿ ἧς οἱ πύργοι, ἤγουν τά ὀχυρώματα τῶν ἐντολῶν οἰκοδομοῦνται· καί τά ἐπ᾿ αὐταῖς κατά τήν διάκρισιν δόγματα, πρός τό φυλαχθῆναι τῆς σαρκός πρός τήν ψυχήν ἀδιάλυτον γωνίας ἕνωσιν.

 

Καί ἐπί τῶν γωνιῶν ᾠκοδόμησε πύργους. Γωνίας τυχόν εἶπεν ὁ λόγος, τάς διά Χριστοῦ γεγενημένας διαφόρους τῶν διῃρημένων κτισμάτων ἑνώσεις· Ἥνωσε γάρ τόν ἄνθρωπον, τήν κατά τό ἄῤῥεν καί θῆλυ διαφοράν τῷ πνεύματι μυστικῶς ἀφελόμενος, καί τῶν ἐν τοῖς πάθεσιν ἰδιωμάτων καταστήσας ἐπ᾿ ἀμφοῖς ἐλεύθερον τόν λόγον τῆς φύσεως. Ἥνωσεν δέ καί τήν γῆν τήν κατά τόν αἰσθητόν παράδεισον καί τήν οἰκουμένην διώσας ἐξαλλαγήν. Ἥνωσεν καί τήν γῆν καί τόν οὐρανόν, μίαν ἀποδείξας πρός ἑαυτήν νεύουσαν τήν φύσιν τῶν αἰσθητῶν. Ἥνωσεν δέ καί τά αἰσθητά καί νοητά, καί μίαν ἀπέδειξεν οὖσαν τήν τῶν γεγονότων φύσιν, κατά τινα λόγον μυστικόν συναπτομένην. Ἥνωσεν δέ κατά τόν ὑπέρ φύσιν λόγον καί τρόπον, καί τήν κτιστήν φύσιν τῇ ἀκτίστῳ· καί ἐφ᾿ ἑκάστης ἑνώσεως, ἤγουν γωνίας, τούς συνεκτικούς τε καί συνδετικούς τῶν θείων δογμάτων ὀχυρώσας, ᾠκοδόμησεν πύργους.

 

Καί ᾠκοδόμησεν πύργους ἐν τῇ ἐρήμῳ. Ἔρημός ἐστιν ἡ τῶν φαινομένων φύσις, ἤγουν ὁ κόσμος οὗτος· ἐν ᾧ πύργους οἰκοδομεῖν πέφυκεν  Λόγος, τάς εὐσεβεῖς περί τῶν ὄντων δόξας τοῖς αἰτοῦσι δωρούμενος· τουτέστι τούς τῶν περί τῆς φυσικῆς θεωρίας δογμάτων ὀρθούς ἐν πνεύματι λόγους.

 

Καί ἐλατόμησε λάκκους πολλούς, ὅτι κτήνη πολλά ὑπῆρχε αὐτῷ ἐν Σεφιλᾷ, καί ἐν τῇ πεδεινῇ· καί ἀμπελουργοί ἐν τῇ ὀρεινῇ, καί ἐν τῷ Καρμήλῳ, ὅτι γεωργός ἦν. Λάκκους ἐλατόμησεν ἐν τῇ ἐρήμῳ· λέγω δέ τῷ κόσμῳ, καί τῇ φύσει τῶν ἀνθρώπων, τάς τῶν ἀξίων καρδίας ἐκχοΐζων, καί ἀποκαθαίρων τοῦ ὑλικοῦ βάρους τε καί φρονήματος, καί ποιῶν εὐρυχώρους πρός ὑποδοχήν τῶν θείων τῆς σοφίας καί τῆς γνώσεως ὑετῶν, ἵνα ποτίζωσιν τά κτήνη τοῦ Χριστοῦ, τούς δεομένους λέγω, διά ψυχῆς νηπιότητα, τῆς ἠθικῆς διδασκαλίας.

 

Τά τε ἐν Σεφιλᾷ κτήνη. Σεφιλά ἑρμηνεύεται λεκάνη στενή· δηλοῖ δέ, τούς διά τῶν ἀκουσίων καθαιρομένους πειρασμῶν, καί λευκαινομένους τῶν κατά ψυχήν καί σῶμα μολυσμῶν· δεομένους ποτισθῆναι καθάπερ ὕδωρ τόν περί καρτερίας καί ὑπομονῆς λόγον.

 

Καί ἐν τῇ πεδεινῇ. Τούς τῷ πλάτει δῆλον ὅτι (437) τῶν δεξιῶν πραγμάτων κατά ῥοῦν αὐτοῖς φερομένων εὐθηνουμένους· ἤ τούς ἐν ἀρεταῖς εὐδρομοῦντας, καί τῇ ὁδῷ, τῷ νόμῳ, τῶν ἐντολῶν ἀπαθῶς πλατυνουμένους· δεομένους καί αὐτούς ποτισθῆναι τόν περί ταπεινοφροσύνης, μεταδόσεώς τε καί συμπαθείας τῶν ἀσθενεστέρων, καί τῆς τῶν δοθέντων αὐτοῖς εὐχαριστίας λόγον.

 

Καί ἀμπελουργοί μέν εἰσιν ἐν τῇ ὀρεινῇ, οἱ τόν θεῖον καί ἐκστατικόν τῆς γνώσεως, καί τῆς καρδίας εὐφραντικόν ἐν τῷ ὕψει τῆς θεωρίας φιλοπονοῦντες λόγον. Οἱ δέ ἐν τῷ Καρμήλῳ ἀμπελουργοί τυγχάνουσιν, οἱ κατά θεωρίαν ὑψηλῶς τόν περί τῆς τελείας καθάρσεως, καί τῆς τῶν ὄντων παντελοῦς ἀφαιρέσεως ἀσκούμενοι λόγον· ἐπίγνωσις γάρ περιτομῆς ὁ Κάρμηλος ἑρμηνεύεται ἐφ᾿ ὅν ὁ γεωργῶν ἄμπελον, τόν τῆς περιτομῆς μυστικόν λόγον γεωργεῖ, κατ᾿ ἐπίγνωσιν τόν νοῦν περιτέμνων τῆς ὕλης, καί τῶν ὑλικῶν· ἀλλ᾿ οὐκ Ἰουδαϊκῶς τήν αἰσχύνην δόξαν ἡγούμενος. Χρῄζειν δέ καί τούτους φησίν ὁ λόγος, τοῦ ἐκ τῶν λατομηθέντων ἐν τῇ ἐρήμῳ λάκκων, θείου τῆς σοφίας νάματος· ἵνα κατά τήν ἀναλογίαν τῆς πίστεως, ἕκαστος τόν ἐπιτήδειον δέχηται λόγον ἐκ τῶν πεπιστευμένων, τήν χάριν τῆς τοῦ σωτηρίου λόγου διδασκαλίας· δι᾿ οὗ μεγαλοφυῶς τῆς τοῦ καθ᾿ ἕκαστον ἐπιμελεῖται ψυχῆς ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὁ καλός καί ἐπιστήμων γεωργός καί ὤν, καί ἀεί γινόμενος, καί πάντα τά προειρημένα τῆς ἡμῶν ἕνεκεν σωτηρίας διαπραξάμενος.

 

Οὕτως μέν οὖν ἐπιτόμως ἡμῖν καθ᾿ ἕνα τρόπον τεθεωρήσθω τά προτεθέντα, τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν ὑφηγούμενα· καθ᾿ ἕτερον δέ τρόπον, καί εἰς τόν καθ᾿ ἕκαστον νοῦν θεωρούμενα, πλείστην ἔχει δύναμιν πρός ἀπαρτισμόν τελειότητος, τῶν τῷ φόβῳ καί τῇ ἀγάπῃ τοῦ Κυρίου πεφρουρισμένων. Πρίν δέ τῆς αὐτῶν ἅψασθαι θεωρίας, ἀπορῶ θαυμάζων, πῶς ἠδύνατο τῆς Ἰουδαίας ὑπάρχων βασιλεύς ὁ Ὀζίας κατά τήν ἱστοράν, ἔχειν ἀμπελουργούς ἐν τῷ καρμήλῳ, μή ὄντι ὑπό τήν βασιλείαν Ἰούδα· ἀλλά τῇ τοῦ Ἰσραήλ ὑποκειμένῳ βασιλείᾳ· ἐφ᾿ οὗ καί ἡ πόλις αὐτή τῆς τοῦ Ἰσραήλ βασιλείας σχεδόν ᾠκοδόμητο. Ἀλλ᾿, ὡς ἔοικε, τό νωθρόν ἡμῶν τῆς διανοίας πρός ἔρευναν τῆς ἀληθείας (410) διεγείρων ὁ λόγος, τό μηδαμῶς ὑπάρχον τῷ τῆς ἱστορίας ὕφει παρέμιξεν.

 

Ὀζίας τοίνυν ἐστίν ὁ περί πρᾶξιν καί θεωρίαν τήν θείαν ἰσχύν κεκτημένος νοῦς· ἰσχύς γάρ Θεοῦ, καθώς ἔφην, ἑρμηνεύεται. Καί ἦν, φησίν, Ὀζίας ἐκζητῶν τόν Κύριον ἐν ταῖς ἡμέραις Ζαχαρίου τοῦ συνιέντος ἐν φόβῳ Κυρίου. Ζαχαρίας ἑρμηνεύεται μνήμη Θεοῦ. Οὐκοῦν ὁ νοῦς ἐφ᾿ ὅσον ἔχει ζῶσαν ἐν ἑαυτῷ τήν τοῦ Θεοῦ μνήμην, διά τῆς θεωρίας ἐκζητεῖ τόν Κύριον· καί οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ᾿ ἐν φόβῳ Κυρίου· τουτέστιν, ἐν τῇ πράξει τῶν ἐντολῶν. Ὁ γάρ ἐκζητῶν διά θεωρίας τόν Κύριον χωρίς πράξεως, οὐχ εὑρίσκει τόν Κύριον, ὅτι οὐκ ἐν φόβῳ Κυρίου τόν Κύριον ἐζήτησε.

 

Καί εὐώδωσεν αὐτῷ ὁ Κύριος. Παντί γάρ τῷ μετά γνώσεως πράττοντι, εὐοδοῖ ὁ Κύριος· τούς τε τῶν ἐντολῶν διδάσκων τρόπους, καί τούς τῶν ὄντων ἀληθεῖς λόγους ἀποκαλύπτων.

 

Καί ᾠκοδόμησεν Ὀζίας πύργους ἐν Ἱερουσαλήμ. Ὁ καλῶς εὐοδούμενος ἐπί τήν διά θεωρίας ἐκζήτησιν τοῦ Κυρίου, μετά τοῦ ἐπιβεβλημένου φόβου, τουτέστι τῆς τῶν ἐντολῶν πράξεως, οἰκοδομεῖ πύργους ἐν Ἱερουσαλήμ· κατά τήν ἁπλῆν δηλαδή καί ἠρεμαίαν τῆς ψυχῆς κατάστασιν, τούς περί Θεότητος ἀνυψῶν λόγους.

 

Καί ἐπί τήν πύλην τῆς γωνίας. Πύλη τῆς γωνίας (ἤγουν τῆς ἐκκλησιαστικῆς πίστεως), ἡ εὐσεβής πολιτεία, δι᾿ ἧς εἰς τήν τῶν ἀγαθῶν εἰσαγόμεθα κληρονομίαν· ἐφ᾿ ἧς καθάπερ πύργους, ἰσχυρούς τε καί γενναίους, ὁ γνωστικός νοῦς τά ὀχυρώματα τῶν περί σαρκώσεως δογμάτων οἰκοδομεῖ, ὡς ἐκ λίθων τινῶν τῶν διαφόρων νοημάτων συγκείμενα· καί τούς τρόπους τῶν ἀρετῶν, εἰς τήν φυλακήν τοῦ ἔργου τῶν ἐντολῶν.

 

Καί ἐπί τήν γωνίαν τῆς φάραγγος. Φάραγξ ἐστίν ἡ σάρξ· γωνία δέ ταύτης, ἡ πρός τήν ψυχήν διά τοῦ νόμου τῶν ἐντολῶν ἐστιν ἕνωσις· ἐφ᾿ ἧς καθάπερ πύργον οἰκοδομεῖ, τήν κατά τόν νόμον τοῦ πνεύματος ὑποτάσσουσαν τῇ ψυχῇ τήν σάρκα, διάγνωσιν.

 

Καί ἐπί τῶν γωνιῶν. Πολλάς φησιν εἶναι τάς γωνίας, ἐφ᾿ ὧν ᾠκοδομηκέναι λέγεται τούς πύργους, ὁ κατά Θεόν ἰσχυρότατος νοῦς. Γωνία ἐστίν, οὐ μόνον ἐπί τῆς αὐτῆς φύσεως ἡ τῶν μερικῶν πρός τά καθ᾿ ὅλου κατά τόν αὐτόν τοῦ εἶναι λόγον ἕνωσις· ὡς φέρε εἰπεῖν, πρός τά εἴδη τά ὑπ᾿ αὐτά ἄτομα, καί πρός τά γένη τά εἴδη· καί πρός τήν οὐσίαν τά γένη, μοναδικῶς κατά τό πέρας τῶν ἄκρων ἀλλήλοις συναπτομένων· ἐφ᾿ ὧν οἱ καθ᾿ ὅλου τῶν μερικῶν προφανέντες λόγοι, ποιοῦνται καθάπερ γωνίας, τάς πολλάς καί διαφόρους τῶν διῃρημένων ἑνώσεις· ἀλλά καί νοῦ πρός αἴσθησιν, καί οὐρανοῦ πρός γῆν· καί αἰσθητῶν πρός νοητά, καί φύσεως πρός λόγον· ἐφ᾿ ὧν ἁπάντων κατά τήν οἰκείαν ἐπιστήμην τάς ἀληθεῖς ἐφ᾿ ἑκάστῳ δόξας πηξάμενος ὁ θεωρητικός νοῦς, ἐπί τῶν γωνιῶν σοφῶς οἰκοδομεῖ τούς νοητούς πύργους· τουτέστιν, ἐπί τῶν ἑνώσεων τά συνδετικά τῶν ἑνώσεων δόγματα. 

 

(411) Καί κατίσχυσε, καί ᾠκοδόμησε πύργους ἐν τῇ ἐρήμῳ· καί ἐλατόμησε λάκκους πολλούς· ὁ τῶν παθῶν ἐξηλῶσαι δυνηθείς τάς αἰσθήσεις, καί τῆς τῶν αἰσθήσεων σχέσεως τήν ψυχήν ἀποδιαστείλας, κατίσχυσεν ἀποτειχίσαι τήν γενομένην τοῦ διαβόλου πρός τόν νοῦν διά μέσων τῶν αἰσθήσεων εἴσοδον· καί διά τοῦτο κατά τήν ἔρημον, φημί δή τήν φυσικήν θεωρίαν, οἷον πύργους ἀσφαλεῖς τάς εὐσεβεῖς περί τῶν ὄντων ᾠκοδόμησε δόξας· ἐν αἷς ὁ καταφεύγων, οὐ φοβεῖται τούς κατά τήν ἔρημον ταύτην, λέγω δέ τήν φύσιν τῶν ὀρωμένων, λῃστεύοντας δαίμονας, καί πλανῶντας τόν νοῦν διά τῆς αἰσθήσεως, καί πρός ἀγνοίας κατασύροντας ζόφον.

 

Καί ἐλατόμησε λάκκους πολλούς· τάς διαφόρους δηλαδή τῶν κρειττόνων ἕξεις, τάς δεκτικάς τῶν θεόθεν χορηγουμένων κατά τήν γνῶσιν μαθημάτων. Ὅτι κτήνη πολλά ὑπῆρχεν αὐτῷ ἐν Σεφιλᾷ, καί ἐν τῇ πεδεινῇ· καί ἀμπελουργοί ἐν τῇ ὀρεινῇ, καί ἐν τῷ Καρμήλῳ, ὅτι γεωργός ἦν. Ὁ διά τῶν ὅπλων τῶν δεξιῶν καί ἀριστερῶν νομίμως ὑπέρ ἀληθείας ἀθλῶν, ἐκ τῶν περί τήν ἀρετήν καί τήν γνῶσιν διαφόρων ἕξεων, ὡς ἐκ λατομητῶν λάκκων, τά ἐν Σεφιλᾷ κτήνη, τουτέστι, τά διά τῆς τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν γυμναζόμενα πείρας, περί τό σῶμα τῆς ψυχῆς κινήματα, πρός ὑπομονήν ὑπαλείφει, ποτίζων τούς περί καρτερίας λόγους· τά δέ ἐν τῇ πεδινῇ, τουτέστι, τά διά τῶν δεξιῶν εὐθηνούμενα, τῷ πλάτει τῶν ἀρετῶν τῆς ψυχῆς κινήματα, τούς περί ταπεινοφροσύνης καί μετριοπαθείας ποτίζει λόγους, πρός τό, μήτε τοῖς ἀριστεροῖς καταπεσεῖν, μήτε τοῖς δεξιοῖς ἐπαρθῆναι.

 

Καί ἀμπελουργούς ἐν τῇ ὀρεινῇ, καί ἐν τῷ Καρμήλῳ. Ἀμπελουργοί εἰσιν ἐν τῇ ὀρεινῇ, οἱ κατά τό ὕψος μένοντες τῆς θεωρίας, καί τήν ἐκστατικήν καί ἀπόῤῤητον φιλοκαλοῦντες γνῶσιν εὐσεβεῖς λογισμοί. Καί ἐν τῷ Καρμήλῳ, οἱ τόν περί τελείας ἀπαθείας τε καί καθάρσεως διά τῆς τῶν ἁπάντων ὡς ἀκροβυστίας τινός τῷ γονίμῳ τῆς ψυχῆς πειρικειμένης ἀφαιρέσεως γεωργοῦντες λόγον, λογισμοί, καί οἷον γνωστικῶς περιτέμνοντες παντελῶς τοῦ νοῦ τήν σχέσιν τῶν ὑλικῶν. Ἐπίγνωσις γάρ περιτομῆς ὁ Κάρμηλός ἐστι.

 

Γεωργόν δέ φησιν εἶναι τόν Ὀζίαν, ὅτι πᾶς νοῦς ἰσχύν Θεοῦ πρός θεωρίαν ἔχων, καί ἀληθής ἐστι γεωργός, καθαρά ζιζανίων διά τῆς οἰκείας σπουδῆς καί ἐπιμελείας, τά θεῖα τῶν ἀγαθῶν διαφυλάττων σπέρματα· μέχρις οὗ συντηροῦσαν αὐτόν ἔχῃ τοῦ Θεοῦ τήν μνήμην. Φησί γάρ· Καί ἦν ἐκζητῶν τόν Κύριον ἐν ταῖς ἡμέραις Ζαχαρίου ἐν φόβῳ Κυρίου. Ζαχαρίαν δέ μνήμην Θεοῦ, πρός τήν Ἑλλάδα φωνήν μεταφερόμενον οἶδεν ὁ λόγος. Διό πάντοθεν δεηθῶμεν τοῦ Κυρίου, τήν σωτήριον αὐτοῦ ἡμῖν φυλαχθῆναι μνήμην, ἵνα μή διαφθείρῃ τήν ψυχήν τό κατορθούμενον, πρός ὕψος ἀρθεῖσαν, καί τῶν ὑπέρ φύσιν ὡς Ὀζίας κατατολμήσασαν.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄. Σκηνήν λέγει θαυμαστήν τήν ἐξ ἡμῶν ἁγίαν τοῦ (444) Θεοῦ σάρκα, ὡς δίχα σπορᾶς ἐν αὐτῷ τό εἶναι λαβοῦσαν· οἶκον δέ, τήν νοεράν ψυχήν. Σάρκα γάρ νοερῶς ἐμψυχωμένην ἀῤῤήτως ἥνωσεν ἑαυτῷ γενόμενος ἄνθρωπος ὁ Λόγος τῷ ὁμοίῳ τό ὅμοιον ἀνακαθαίρων. Τόπος δέ, αὐτός ἐστιν ὁ Λόγος ὁ καθ᾿ ὑπόστασιν ἀτρέπτως ἐν ἑαυτῷ τήν φύσιν πηξάμενος. Πρός ταύτην οὖν τήν σκηνήν σάρκα διερχόμεθα, τήν ἡμετέραν διά τῶν ἀρετῶν ἁγιάζοντες σάρκα, δι᾿ ὧν σύμμορφος πέφυκεν γίνεσθαι τῷ σώματι τῆς δόξης αὐτοῦ κατά τήν χάριν τοῦ Πνεύματος· καί ἔσω τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ, τῆς ἀμιγοῦς θεωρίας, κατά τήν ἁπλῆν καί ἀδιαίρετον γνῶσιν, πρός αύτήν ἀφικνούμενοι τήν νοεράν τοῦ Κυρίου ψυχήν· ἵνα καί ἡμεῖς νοῦν Χριστοῦ κατά τόν Ἀπόστολον τῇ μεθέξει τοῦ Πνεύματος ἔχωμεν, γινόμενοι κατά χάριν δι᾿ αὐτόν ὅσαπερ αὐτός φύσει κατ᾿ οἰκονομίαν γέγονεν δι᾿ ἡμᾶς.

 

β΄. Τόν ἀκρογωνιαῖον λίθον σύνδεσμον κέκληκεν τῆς γωνίας, ἤγουν Ἐκκλησίας.

 

γ΄. Πύλην γωνίας τήν σάρκωσιν λέγει, πύλην οὖσαν τῆς Ἐκκλησίας· πύργους δέ, τά ὀρθά περί τῆς σαρκώσεως δόγματα.

 

δ΄. Φάραγγος γωνίαν εἶπεν, τήν πρός τήν ψυχήν κατά φύσιν ἕνωσιν τῆς σαρκός· τήν τε κατά πνεῦμα πρός αὐτήν ψυχῆς ὡς ἀρετῆς ὑπουργόν συνάφειαν.

 

ε΄. Γωνίας ἁπλῶς λέγει, τάς τῶν ὄντων διαφόρους ἑνώσεις· ἤγουν τάς τῶν διαφόρων γενικωτέρων φύσεων πρός ἀλλήλας εἰς μίαν σύννευσιν ἑνώσεις.

 

στ΄. Ὅτι πᾶσα ἕνωσις τῶν εἰρημένων κτισμάτων, λόγον ἔχει σοφίας, καθ᾿ ὅν γίνεται· οὕστινας πύργους γωνιῶν εἶπεν ὁ λόγος. Ὀχύρωμα γάρ καί πύργωσίς ἐστιν ἑκάστου τῶν ὄντων, ὅ τε κατ᾿ οὐσίαν τῆς ἐπ᾿ αὐτῷ γνώσεως, καί ὁ πρός ἄλληλα πάντων συνδετικός εἰς μίαν σύννευσιν λόγος.

 

ζ΄.  Λάκκους ἐκάλεσεν, τάς δεκτικάς τῶν οὐρανίων χαρισμάτων τῆς ἁγίας γνώσεως καρδίας, λατομουμένας τῷ στεῤῥῷ λόγῳ τῶν ἐντολῶν· καί ἀποβαλλομένας καθάπερ πωρώματα τήν τε πρός τά πάθη φιλίαν, καί τήν πρός τά αἰσθητά τῆς φύσεως σχέσιν· καί πληρουμένας τῆς ἄνωθεν φερομένης ῥυπτικῆς τε τῶν παθῶν, καί ζωοποιητικῆς τῶν ἀρετῶν ἐν πνεύματι γνώσεως.

 

η΄.  Τά κτήνη τῆς Σεφιλά, τουτέστιν ἠθικήν παιδευομένους διά πολλῶν θλίψεων φιλοσοφίαν, δεομένους τήν ὑπομονήν διδασκόντων λόγων φησίν.

 

θ΄. Τά κτήνη τῆς πεδεινῆς φησιν, τούς εὐδρομοῦντας ἐν ἀρεταῖς, καί ἀπαθεῖς τοῦ χείρονος διαμένοντας, δεομένους τῶν περί εὐχαριστίαν λόγων τε καί διδαγμάτων.

 

ι΄. Τήν ἁπλῶς ὀρεινήν λέγει, τήν ὑψηλόν ἐν πνεύματι θεωρίαν τῆς φύσεως, ἥν γεωργοῦσιν οἱ τῶν αἰσθητῶν ἀπογενόμενοι φαντασιῶν, καί πρός τούς διά μέσων τῶν ἀρετῶν διαβάντες λόγους.

 

ια΄. Κάρμηλος μέν ἐστι τό ὕψος τῆς κατά τήν (445) περιτομήν ἐπιγνώσεως. Περιτομή δέ καθέστηκεν, ἤ τε τῆς κατά φύσιν πρός γένεσιν ἀφαίρεσις διαθέσεως, ἤ τε τῆς τοῦ νοῦ πρός τά ὄντα κατά διάθεσιν σχέσεως ἀπογένεσις. Ταύτης δέ προδήλως ἄμπελός ἐστι τῆς καταστάσεως, ὁ τήν σώφρονα διδούς ἔκστασιν τῆς Προνοίας λόγος· ὅν γεωργοῦσιν οἱ περί μόνην τήν ἁπλῆν καί ἄναρχον μονάδα κινούμενοι ἄνδρες καί λογισμοί. Ὁ γάρ πρός μόνην ταύτην κινούμενος, ὥσπερ ἀκροβυστίαν ἀπέτεμεν ἑαυτοῦ, τήν καλύπτουσαν τήν αἰτίαν γῆς γενέσεως τῶν ὄντων διάθεσιν.

 

ιβ΄. Ἄλλος τῶν αὐτῶν θεωρίας τρόπος.

 

ιγ΄. Ἀπορίας γενναία, τοῦ μή δύνασθαι κατά τόνδε τόν τόπον συμβαίνειν τήν ἱστορίαν τῶν πραγμάτων.

 

ιδ΄. Φόβον Κυρίου κέκληκε τήν πρακτικήν φιλοσοφίαν· ἐκ τῆς ἀρχῆς τό τέλος. Ἀρχή γάρ σοφίας, φόβος Κυρίου.

 

ιε΄. Ὁ περί θεότητος ὑψηλός λόγος, πύργος ἐστί κατά ψυχήν, ταῖς τῶν ἐντολῶν ἐνεργείαις ὠχυρωμένος.

 

ιστ΄. Τίς ἡ πύλη τῆς γωνίας;

 

ιζ΄. Οἱ τῶν ἐπί μέρους λόγοι φησίν, τοῖς καθ᾿ ὅλου προσχωροῦντες, τάς τῶν διῃρημένων ἑνώσεις ποιοῦνται. Διότι τῶν μερικωτέρων ἑνοειδῶς οἱ καθολικώτεροι τούς λόγους περιλαμβάνουσι· πρός οὕς φυσικῶς τήν ἀναφοράν ἔχει τά κατά μέρος.

 

ιη΄. Ὅτι καί τούτων ἔστι τις σχετικός ἐν πνεύματι λόγος, τήν πρός ἄλληλα διδούς αὐτοῖς ἕνωσιν.

 

ιθ΄. Σκόπει πῶς δεῖ, φησί, λαμβάνειν τό, κατίσχυσε.

 

κ΄. Ὁ τήν εὐσεβῆ περί ἑκάστου δόξαν κτησάμενος, οὐ δέδοικε τούς διά τῶν φαινομένων τούς ἀνθρώπους πλανῶντας δαίμονας.

 

κα΄. Ἡ ἄμπελος οἶνον ποιεῖ· ὁ οἶνος, μέθην ἡ μέθη, ἔκστασιν· οὐκοῦν καί ὁ ἐνεργής λόγος, ὅπερ ἐστίν ἡ ἄμπελος, γεωργούμενος ταῖς ἀρεταῖς, γεννᾷ τήν γνῶσιν· ἡ δέ γνῶσις, τήν καλήν ἔκστασιν, τήν τόν νοῦν τῆς κατ᾿ αἴσθησιν σχέσεως ἐξιστῶσαν.

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΜΘ΄.

 

Τί ἐστι πάλιν ἐν τῇ αὐτῇ βίβλῳ· "Καί εἶδεν Ἐζεκίας ὅτι ἤκει Σενναχειρίμ, καί τό πρόσωπον αὐτοῦ τοῦ πολεμῆσαι, ἐν (Sgt. ἐπί) Ἱερουσαλήμ· καί ἐβουλεύσατο μετά πρεσβυτέρων αὐτοῦ καί δυνατῶν, ἐμφράξαι τά ὕδατα τῶν πηγῶν, ἅ ἦν ἔξω τῆς πόλεως· καί συνεπίσχυσαν αὐτῷ. Καί συνῆγε λαόν πολύν, καί ἐνέφραξε τά ὕδατα τῶν πηγῶν, καί τόν ποταμόν τόν διορίζοντα διά τῆς πόλεως;" Τί θέλει ταῦτα σημαίνειν κατά θεωρίαν;

 

Ἀπόκρισις.

 

Ὁ μετά γνώσεως τήν πρακτικήν φιλοσοφίαν νοῦς, καί πᾶσαν διάκρισιν θείαν διεζωσμένος κατά τῆς ἐναντίας δυνάμεως, Ἐζεκίας ἐστί, κατα τοὔνομα (448) αὐτοῦ κράτος θεῖον ἑρμηνευόμενος· καί διά τοῦτο βασιλεύων τῆς Ἱερουσαλήμ, ἤγουν τῆς ψυχῆς, ἡ τῆς ὁράσεως τῆς εἰρήνης· τουτέστι, τῆς παθῶν ἀπηλλαγμένης γνωστικῆς θεωρίας. Ὅς ἐπειδάν κεκινημένην ἴδῃ κατ᾿ αὐτοῦ τήν ἀντικειμένην δύναμιν, δεόντως βουλεύεται μετά τῶν πρεσβυτέρων αὐτοῦ καί δυνατῶν, ἐμφράξαι τά ὕδατα τῶν ἔξω τῆς πόλεως πηγῶν. Ἄρχοντες δέ τυγχάνουσι τοῦ τοιούτου νοός, ὁ τῆς πίστεως λόγος, καί ὁ τῆς ἐλπίδος, καί ὁ τῆς ἀγάπης, πρεσβυτικῶς δυναστεύοντες πάντων τῶν κατά ψυχήν θείων νοημάτων τε καί λογισμῶν· καί σοφῶς τῷ νῷ συμβουλεύοντες, κατά ταυτόν ὁμοῦ καί συνεπισχύοντες κατά τῆς ἐναντίας δυνάμεως, καί τούς τρόπους τῆς αὐτῆς καθαιρέσεως ὑποδεικνύντες. Χωρίς γάρ πίστεως, καί ἐλπίδος, καί ἀγάπης, οὐδέν οὔτε τῶν κακῶν καταργεῖται παντελῶς, οὔτε τῶν καλῶν κατορθοῦται τό σύνολον.

 

Ἡ μέν γάρ πίστις πείθει τῷ Θεῷ προσχωρεῖν τόν νοῦν πολεμούμενον, πάσης αὐτῷ γινομένη παρασκευῆς ὅπλων πνευματικῶν πρός τό θαῤῤεῖν παραμύθιον. Ἡ ἐλπίς δέ, τῆς θείας αὐτῷ καθίσταται βοηθείας ἐγγυητής ἀψευδέστατος, τήν τῶν ἐναντίων καθαίρεσιν ἐπαγγελλομένη δυνάμεων. Ἡ δέ ἀγάπη, δυσμετακίνητον· μᾶλλον δέ πάμπαν ἀκίνητον τῆς θείας στοργῆς αὐτόν εἶναι παρασκευάζει καί πολεμούμενον, προσηλοῦσα τῷ θείῳ πᾶσαν αὐτοῦ τήν τῆς φύσεως δύναμιν.

 

Καί συνᾴδει γε τούτοις τοῖς ῥήμασιν, ἑρμηνευόμενα τά τῶν ἀρχόντων ὀνόματα. Ἄρχοντες δέ τοῦ Ἐζεκίου κατ᾿ ἐκεῖνον ὑπῆρχον τόν χρόνον, Ἐλιακίμ ὁ τοῦ Χελκίου οἰκονόμος, καί Σομνάς ὁ γραμματεύς, καί Ἰωάχ, ὁ τοῦ Ἀσάφ ὁ ὑπομνηματογράφος [Sgt. ὁ ἀναμιμνήσκων]· ἑρμηνεύεται δέ, ὁ μέν Ἐλιακίμ, Θεοῦ ἀνάστασις· ὁ δέ πατήρ αὐτοῦ Χελκίας, μερίς Θεοῦ. Οὐκοῦν θείας μερίδος, ἤγουν γνώσεως ἀληθοῦς, υἱός πρῶτός τε καί μόνος, ὁ κατά τήν πίστιν τῆς ἐν ἡμῖν θείας ἀναστάσεώς ἐστι λόγος, μετά τῆς δεούσης κατά τήν γνῶσιν οἰκονομίας, ἤγουν διακρίσεως, καλῶς διαφέρων τάς τε τῶν ἑκουσίων καί ἀκουσίων πειρασμῶν ἐπαναστάσεις.

 

Σομνάς δέ ὁ γραμματεύς ἑρμηνεύεται, ἐπστροφή· σαφῶς μηνύουσα δι᾿ ἑαυτῆς τόν πληρέστατον τῆς θείας ἐλπίδος λόγον, οὗ χωρίς, οὐδαμῶς οὐδενί καθοτιοῦν πρός Θεόν ἐπιστροφή γίνεσθαι πέφυκεν· εἴπερ ἐλπίδος ἴδιον τό γραμματεύειν, ἤγουν διδάσκειν τε καί ὑπ᾿ ὄψιν ἄγειν ὡς παρόντα τά μέλλοντα, καί μηδαμῶς ἀπεῖναι πείθειν τῶν πολεμουμένων ὑπό τῆς ἀντικειμένης δυνάμεως, τόν (449) ὑπερασπίζοντα θεόν· ὑπέρ οὗ, καί δι᾿ ὅν τοῖς ἁγίοις ὁ πόλεμος.

 

Ἰωάχ δέ ὁ τοῦ Ἀσάφ ὁ ὑπομνηματογράφος, ἑρμηνεύεται ἀδελφότης Θεοῦ· καί Ἀσάφ ὁ πατήρ αὐτοῦ συναγωγή. Οὐκοῦν τῆς κατά τό αὐτό περί τά θεῖα συναγωγῆς τε καί ἑνώσεως τῶν ψυχικῶν δυνάμεων, τουτέστι, τῆς λογικῆς καί θυμικῆς καί ἐπιθυμητικῆς, ἡ ἀγάπη καθέστηκε γέννημα· καθ᾿ ἥν ἐγγράγοντες τῇ μνήμῃ τό τῆς θείας ὡραιότητος κάλλος, οἱ τό ἰσότιμον ἤδη πρός Θεόν διά τῆς χάριτος κομισάμενοι· τῆς γάρ ἰσοτιμίας τήν χάριν σημαίνεται προδήλως ἡ ἀδελφότης, ἀνεπίληστον ἔχουσι, τῆς τῷ ἡγεμονικῷ τῆς ψυχῆς ὑπομνηματογραφούσης τε καί ἐντυπούσης τό ἀκήρατον κάλλος, τῆς θείας ἀγάπης τήν ἔφεσιν.

 

Ἐπειδή τοίνυν ταῦτα τοῦτον ἔχει τόν τρόπον, καί ποσῶς ἐκ τῆς τῶν ὀνομάτων ἑρμηνείας κατεστοχάσατο τῆς ἀληθείας ὁ λόγος· πᾶς νοῦς κατά τόν Ἐζεκίαν θείῳ κράτει διεζωσμένος, καθάπερ πρεσβυτέρους τινάς καί ἄρχοντας κέκτηται· τήν τε λογικήν δύναμιν, ἐξ ἧς ἡ γνωστική γεννᾶσθαι πέφυκε πίστις· καθ᾿ ἥν ἀεί παρόντα τόν Θεόν ἀῤῥήτως διδάσκεται· καί ὡς παροῦσι συγγίνεται διά τῆς ἐλπίδος τοῖς μέλλουσι· καί τήν ἐπιθυμητικήν δύναμιν, καθ᾿ ἥν ἡ θεία συνέστηκεν ἀγάπη· δι᾿ ἧς ἑκουσίως ἑαυτόν προσηλώσας τῷ πόθῳ τῆς ἀκηράτου θεότητος, ἄλυτον ἔχει τοῦ ποθουμένου τήν ἔφεσιν. Ἔτι μήν καί τήν θυμικήν δύναμιν, καθ᾿ ἥν ἀπρίξ τῆς θείας εἰρήνης ἀντέχεται, ἐπιστύφων πρός τόν θεῖον ἔρωτα τῆς ἐπιθυμίας τήν κίνησιν. Ταύτας δέ ἔχει τάς δυνάμεις πᾶς νοῦς συνεργούσας αὐτῷ, πρός τε τήν τῆς κακίας καθαίρεσιν καί τήν τῆς ἀρετῆς σύστασίν τε καί συντήρησιν· ὡς μέν πρεσβυτέρους, ὅτι πρῶται τῆς ψυχῆς καί συμπληρωτικαί τῆς αὐτῆς οὐσίας δυνάμεις ὑπάρχουσιν· ὡς ἄρχοντας δέ, ὅτι καί τῶν ἐξ αὐτῶν κινημάτων ἔχουσι τήν ἀρχήν, καί τῶν ὑφ᾿ αὐτάς ἐνεργημάτων βουλήσει τοῦ κινοῦντος νοός τήν ἐξουσίαν. Αὗται, καί συμβουλεύουσιν αὐτῷ, καί συνεπισχύουσιν, ἵνα ἐμφράξῃ καί ὕδατα τῶν πηγῶν, ἅ ἦν ἐξω τῆς πόλεως· μᾶλλον δέ κυριώτερον εἰπεῖν, ὑπάρχουσιν. Ἀεί γάρ τό διά τῆς ἱστορίας παρελθόν, ὡς παρόν μυστικῶς διά τῆς θεωρίας ἐνέστηκε.

 

Ταύτας ἔχων ὑγιεῖς κα ἀνεξαπατήτους, συνάγει τόν πολύν λαόν, τά ἐξ αὐτῶν εὐδεβῆ δῆλον ὅτι κατά φύσιν κινήματά τε καί διανοήματα. Ὕδατα δέ τά ἐξω τῆς πόλεως, τουτέστι τῆς ψυχῆς, τά ποιοῦντα τόν ποταμόν τόν διορίζοντα διά μέσου τῆς πόλεως, εἰσί τά κατά τήν φυσικήν θεωρίαν δι᾿ ἑκάστης αἰσθήσεως ἐκ τοῦ κατ᾿ αυτήν αἰσθητοῦ παραπεμπόμενά τε καί εἰσρέοντα τῇ ψυχῇ νοήματα· ἐξ ὧν ὁ διερχόμενος ὡς πόλιν τήν ψυχήν, τῆς τῶν αἰσθητῶν ἐσπιστήμης ποταμοῦ δίκην· ἀποτελεῖται λόγος· ὅν ἕως ἔχῃ διερχόμενον αὐτήν ἡ ψυχή, οὐκ ἀποβάλλεται τάς τῶν αἰσθητῶν εἰκόνας τε καί φαντασίας· δι᾿ ὧν ἐφισταμένη πολεμεῖν αὐτήν πέφυκεν ἡ πονηρά καί ὀλέθριος δύναμις.

 

 (452) Διό φησιν Ἐζεκίας· Μή ἔλθῃ βασιλεύς Ἀσσούρ, καί εὕρῃ ὕδωρ πολύ, καί κατισχύσῃ· ὡσανεί ἔλεγε ὁ διαγνωστικός νοῦς ταῖς ἑαυτοῦ δυνάμεσιν ἐν τῷ καιρῷ τῆς τῶν παθῶν ἐπαναστάσεως. Παυσώμεθα τῆς φυσικῆς θεωρίας, καί μόνῃ προσχωρήσωμεν τῇ προσευχῆ, καί τῇ κατά τήν πρακτικήν φιλοσοφίαν κακοπαθείᾳ τοῦ σώματος· ὧν, τῆς μέν προσευχῆς, ἡ εἰς τόν ναόν τοῦ Θεοῦ ἄνοδος τοῦ βασιλέως ἔφερε τύπον· τῆς δέ σωματικῆς κακοπαθείας, ἡ τοῦ σάκκου περιβολή· μήπως τοῖς τῶν αἰσθητῶν νοήμασι, συνεισκαλεῖ κακούργως λαθών ὁ πονηρός, τά τῶν αἰσθητῶν εἴδη καί σχήματα· δι᾿ ὧν πέφυκε τά πάθη δημιουργεῖσθαι περί τάς ἐπιφανείας τῶν ὁρατῶν, στάσιν λαμβανούσης διά τῆς μέσης αἰσθήσεως τῆς πρός τά νοητά διαβάσεως, τῆς ἐν ἡμῖν λογικῆς ἐνεργείας, καί κατισχύσῃ πορθῆσαι τήν πόλιν, τουτέστιν, τήν ψυχήν· καί εἰς Βαβυλῶνα, λέγω δέ τήν παθῶν σύγχυσιν, κατασύρῃ.

 

Ὁ τοίνυν ἐν καιρῷ τῆς τῶν παθῶν ἐπαναστάσεως γενναίως μύσας τάς αἰσθήσεις, καί τήν τῶν αἰσθητῶν φαντασίαν τε καί μνήμην παντελῶς ἀπωσάμενος, καί συστείλας πάντη τάς τοῦ νοῦ περί τήν τῶν ἐκτός ἔρευναν φυσικάς κινήσεις, κατά τόν Ἐζεκίαν ἐνέφραξε τά ὕδατα τῶν πηγῶν ἅ ἐστιν ἔξω τῆς πόλεως· καί τόν διορίζοντα διά μέσου τῆς πόλεως ποταμόν διέκοψε, συνεπισχυσασῶν αὐτῷ τῶν εἰρημένων δυνάμεων· καί τοῦ συναχθέντος λαοῦ πολλοῦ, φημί δή τῶν καθ᾿ ἑκάστην δύναμιν εὐσεβῶν λογισμῶν, καί κατῄσχυνε νικήσας διά τῆς θείας χειρός, τήν ἐπαναστᾶσαν αὐτῷ πονηράν καί τυραννικήν δυναστείαν· διά τοῦ θείου προστάγματος, ὡς δι᾿ ἀγγέλου τινός, τοῦ διαφθείρειν τά πάθη πεφυκότος λόγου, ἀποκτείνας τάς ἑκατόν καί ὀγδοήκοντα καί πέντε χιλιάδας· τουτέστι, τήν ποιητικήν τῆς κακίας ἕξιν, τήν παραλόγως ταῖς τρισί τῆς ψυχῆς διά τῶν αἰσθητῶν ἐπιφυομένην δυνάμεσι, καί τήν ἐπ᾿ αὐταῖς ἐνέργειαν τῶν αἰσθήσεων.

 

Χρή τοιγαροῦν μήτε φυσικήν μετιέναι θεωρίαν, τόν γνωστικῶς τάς ἀοράτους συμπλοκάς ὑπαναλίσκειν ἐσπιστάμενον νοῦν· μηδ᾿ ἄλλο τι ποιεῖν ἐν τῷ καιρῷ τῆς τῶν πονηρῶν δαιμόνων προσβολῆς, ἤ μόνον προεύχεσθαι, καί τό σῶμα πόνοις καταδαμάζειν, καί τήν τοῦ χοϊκοῦ φρονήματος διά πάσης σπουδῆς ποιεῖσθαι καθαίρεσιν, καί φυλάττειν τά τείχη τῆς πόλεως (λέγω δέ τάς φρουρητικάς τῆς ψυχῆς ἀρετάς, ἤ τάς τῶν ἀρετῶν φυλακτικάς μεθόδους, ἐγκράτειαν λέγω καί ὑπομονήν) διά τῶν ἐμφύτων ἀγαθῶν λογισμῶν· μηδενός τό σύνολον λογισμοῦ ἀντιῤῥητικῶς τινι τῶν ἐκτός νοητῶν πολεμίων ἀποκρινομένου· μήπως διά τῶν δεξιῶν ἀπατήσας, ἀποστήσῃ Θεοῦ, κλέψας τήν ἔφεσιν, ὁ τήν ψυχήν ποτίζων ἀνατροπήν θολεράν [Argent. etc. δολεράν], καί διά τῶν νομιζομένων καλῶν, πρός τά χείρονα τήν τά καλά ζητοῦσαν ὑποσύρῃ διάνοιαν, λαλῶν Ἰουδαϊστί  Ῥαψάκης ὁ ἀρχιστράτηγος Σενναχειρίμ βασιλέως (453) Ἀσσούρ. Ῥαψάκης δέ ἑρμηνεύεται, πολύς ποτισμῷ μετά φιλημάτων, ἤ, μεγάλα ἔχων φιλήματα. Ὁ πονηρός γάρ δαίμων, ὁ διά τῶν δεξιῶν τόν νοῦν εἰωθώς πολεμεῖν, Ἰουδαϊστί λαλεῖ, διά τῆς νομιζομένης, ἀλλ᾿ οὐκ οὔσης ἀρετῆς, τήν θολεράν ἀνατροπήν τήν ψυχήν ποτίζων· δεικνύς αὐτῇ τήν ἠπατημένην καί ὀλέθριον φιλίαν· ἧς τοῦ πλήττοντος μᾶλλον φίλου καθέστηκε τά τραύματα κρείττονα. Φησί γάρ· Ἀξιοπιστότερα τραύματα φίλου ὑπέρ φιλήματα ἐχθροῦ. Σεναχειρίμ δέ, πειρασμός ξηρασίας ἑρμηενύεται, ἤ, ὀδόντες ἠκονημένοι, ὅς ἐστιν ὁ διάβολος, ὁ κατ᾿ ἀλήθειαν διά τῶν πρός κακίαν ἠκονημένων λογισμῶν (τοῦτο γάρ μοι νοεῖται ὀδόντες ἠκονημένοι) τήν ἐν ἡμῖν τῶν θείων ναμάτων τῆς γνώσεως καταξηραίνων ἀποῤῥοήν, κατά τήν ἐνέργειαν ἥν πέφυκε τοῖς αὐτήν παραδεχομένοις ἐμποιεῖν, λαχών τήν κλῆσιν τοῦ ὀνόματος πρόσφορον· πειρασμός ὄντως ξηρασίας καί ὤν καί καλούμενος, ὡς ἐρήμους καθιστῶν πάσης τῆς ἐν πνεύματι ζωτικῆς διαδόσεως τούς ὑποπεσόντας τοῖς δόλοις αὐτοῦ.

 

Ἤ τυχόν πειρασμός κέκληται ξηρασίας ὁ Σενναχειρίμ, τουτέστιν ὁ διάβολος, ὡς ἄπορος καί πένης, καί πάσης ἐστερημένος πρός τήν καθ᾿ ἡμῶν ἐπανάστασιν ἰδικῆς δυναστείας· καί χωρίς τῶν αἰσθητῶν, δι᾿ ὧν εἴωθε τήν ψυχήν πολεμεῖν, οὐδέν ἡμᾶς βλάψαι δυνάμενος, καί διά τοῦτι δεόμενος τῆς καθ᾿ ἡμῶν περινενοημένης τυραννίδος, τῶν ἔξω τῆς πόλεως πηγῶν, τουτέστι, τῶν ὑλικῶν νοημάτων, οἷς πέφυκεν εἰσβάλλειν τῇ ψυχῇ τά σχήματα καί τά εἴδη τῶν αἰσθητῶν· δι᾿ ὧν τυπουμένη φυσικῶς διά τήν σχέσιν ἡ αἴσθησις, πολλάκις γίνεται τῷ διαβόλῳ πρός καθαίρεσιν τῆς κατά ψυχήν θείας εὐπρεπείας ὅπλον πονηρόν καί ὀλέθριον, ὅλην προδιδοῦσα τῷ ἐχθρῷ, διά τῆς καθ᾿ ἡδονήν θωπείας, τοῦ ἐν ἡμῖν λόγου τήν δύναμιν.

 

Ἀλλ᾿ ὁ γενναίως διά τῆς λεγομένης ἐγκρατείας μύσας τάς αἰσθήσεις, καί διά τῶν κατά ψυχήν δυνάμεων τάς πρός τόν νοῦν αἰσθητῶν σχημάτων ἀποτειχίσας εἰσόδους, εὐχερῶς τοῦ διαβόλου τάς πονηράς διόλλυσι μηχανάς, ὑποστρέφων αὐτόν μετ᾿ αἰσχύνης τῇ ὁδῷ ᾗ ἦλθεν. Ὁδός δέ δι᾿ ἧς ὁ διάβολος ἔρχεται, ἐστί τά πρός σύστασιν τοῦ σώματος εἶναι δοκοῦντα ὑλικά, εἰς τήν ἑαυτοῦ γῆν, φημί δέ τήν σύγχυσιν, σύν τοῖς ἐξ αὐτοῦ γεννηθεῖσι πονηρούς λογισμοῖς αὐτόν ἀποκτένων, μεταφέρων αὐτοῖς πρός τήν παράθεσιν τῆς ἀναπαύσεως. Ὁ γάρ δυνηθείς τόν διάβολον τοῖς αὐτοῦ χειρώσασθαι λογισμοῖς, διά τῆς πρός τό κρεῖττον κατά τήν θεωρίαν συγχρήσεως, τόν Σενναχειρίμ ἀπέκτεινε διά τῶν αὐτοῦ υἱῶν, καί πρός τήν γῆν αὐτοῦ ἐφυγάδευσεν Ἀρμενίας· καταθέμενος δηλονότι πρός τήν παράθεσιν τῆς ἀναπαύσεως, τούς τήν ψυχήν διά τῆς αἰσθήσεως συγχέοντας λογισμούς. Παράθεσις γάρ ἀναπαύσεως Ἀρμενία ἑρμηνεύεται. Παράθεσις δέ τῆς ἀναπαύσεώς ἐστιν ἡ προσβολή τῶν θείων ἀρετῶν, (456) πρός ὅν μεταφέρων ὁ νοῦς ποτε πρός τά κατ᾿ αἴσθησιν πάθη τῆς ἀτιμίας αὐτόν ὑποστρέφοντας λογισμούς, ἀποκτείνει τόν ἐπ᾿ ὀλέθρῳ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως τούτους γεννῶντα διάβολον.

 

Καλῶς οὖν καί πάνυ σοφῶς κατά νοούμενον τῆς Γραφῆς Ἐζεκίας πεποίηκεν, ἐμφράξας τά ὕδατα τῶν πηγῶν, ἅ ἦν ἔξω Ἱερουσαλήμ, διά Σενναχειρίμ βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων. Πηγαί οὖν εἰσιν ἔξω τῆς πόλεως, τουτέστι, τῆς ψυχῆς, τά αἰσθητά πάντα· ὕδατα δέ τούτων τυγχάνουσι τῶν πηγῶν, τά τῶν αἰσθητῶν νοήματα. Ποταμός δέ διορίζων διά μέσου τῆς πόλεώς ἐστιν ἡ κατά τήν φυσικήν θεωρίαν ἐκ τῶν αἰσθητῶν νοημάτων συναγομένη γνῶσις, διά μέσης διερχομένης τῆς ψυχῆς, ὡς νοῦ καί αἰσθήσεως οὖσα μεθόριος. Ἡ γάρ γνῶσις τῶν αἰσθητῶν, οὔτε πάντη τῆς νοερᾶς ἀπεξένωται δυνάμεως, οὔτε δι᾿ ὅλου μόνῃ προσνενέμηται τῇ κατ᾿ αἴσθησιν ἐνεργείᾳ· ἀλλ᾿ οἷον τῆς τε τοῦ νοῦ πρός τήν αἴσθησιν, καί πρός τόν νοῦν τῆς αἰσθήσεως συνόδου μέση τυγχάνουσα, δι᾿ ἑαυτῆς ποιεῖται τήν πρός ἄλληλα τούτων συνάφειαν· κατά μέν τήν αἴσθησιν, κατ᾿ εἶδος τυπουμένη τοῖς σχήμασι τῶν αἰσθητῶν· κατά δέ τόν νοῦν, εἰς λόγους τῶν σχημάτων τούς τύπους μεταβιβάζουσα· διό ποταμός διορίζων διά μέσης τῆς πόλεως εἰκότως προσηγορεύθη τῶν ὁρωμένων ἡ γνῶσις, ὡς τῶν ἄκρων, λέγω δέ νοῦ καί αἰσθήσεως, οὖσα μεταίχμιος. Ταύτην ἐμφράττων ἐν καιρῷ τῆς τῶν παθῶν διοχλήσεως, διά τήν ἐπήρειαν τῆς πρός τόν νοῦν τῶν ὑλικῶν σχημάτων ἐμπτώσεως, ὁ μετά γνώσεως τάς ἀφανεῖς τῶν πονηρῶν δαιμόνων συμπλοκάς διαλύων, ἀποκτείνει τάς ἑκατόν καί ὀγδοήκοντα καί πέντε χιλιάδας· λέγω τήν ποιητικήν τῆς κακίας ἕξιν, τήν παραλόγως, ὡς ἔφην, ταῖς τρισί τῆς ψυχῆς διά τῶν αἰσθητῶν ἐπιφυομένην δυνάμεσι δύναμιν, καί τήν ἐπ᾿ αὐταῖς ἐνέργειαν τῶν αἰσθήσεων, ἤτοι τήν τῶν φυσικῶν δυνάμεων ἐπ᾿ αἰσθήσεσι παράλογον ἐνέργειαν. Ὁ γάρ ἑξαδικός ἀριθμός, εἴτε ἐκ μονάδων ἔχει τήν σύνθεσιν, εἴτε ἐκ δεκάδων, εἴτε ἐξ ἑκατοντάδων, εἴτε ἐξ ἑτέρου τινός ἀριθμοῦ, τήν ποιητικήν ἕξιν δηλοῖ τῆς ἀρετῆς καί τῆς κακίας, κατά τήν ἀναλογίαν τοῦ πολυπλασιασμοῦ τῆς συνθέσεως, τήν ἀπαρτίζουσαν τήνδε ἤ τήνδε τήν ἕξιν διάθεσιν, τοῖς μετ᾿ ἐπιστήμης τοῖς ἀριθμοῖς ἐπιβάλλουσι παριστῶν· ᾧτινι ἑξαδικῷ ἀριθμῷ συναφθείς ἤ προστεθείς, ἤ συντεθείς ὁ πέντε ἀριθμός, παραδηλοῖ τάς αἰσθήσεις, ἤγουν τήν τῶν αἰσθητῶν δύναμιν, ἤ ἕξιν ἤ ἐνέργειαν, παρακειμένην, ἤ ἐπικειμένην, ἤ συγκειμένην ταῖς κατά φύσιν τῆς ψυχῆς δυνάμεσιν. Οἷον, εἰ μέν συνῆπται κατά τάς μονάδας, ὡς ἁπλοῦς ἁπλῷ ὁ πέντε ἀρθμός τῷ ἕξ, τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσι μόνῃ δυνάμει ποιητικήν ἐπιτηδειότητα παρίστησιν. Εἰ δέ προστέθειται συνθέτῳ ἐκ πολλῶν τῷ ἕξ ἀριθμῷ ὁ ἁπλοῦς ἐκ μονάδων πέντε ἀριθμός, τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσι κατά δύναμιν ποιητικήν ἕξιν δηλοῖ. Εἰ δέ συντέθειται συνθέτῳ τῷ ἐκ πολλῶν ἑξ ἀριθμῶν, ὁ ἐκ πολλῶν πέντε σύνθετος, τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσι κατά τε τήν δύναμιν καί τήν ἕξιν καί τήν ἐνέργειαν ἀποτελεστικήν σημαίνει ποιήσιν, ἤγουν περαίωσιν  τῆς ἀρετῆς ἤ τῆς κακίας.  Ὡς δ᾿ ἄν ὁ ἀριθμός ἔχων τύχοι, (457) εἴτε ψεκτῶς, εἴτε ἐπαινετῶς κατά τόν θεωρούμενον τῆς Γραφῆς, ἤγουν ἐξεταζόμενον τόπον, ὁ μέν ἑξαδικός ἀριθμός ἐκ δεκάδων συντεθείς, ποιεῖ τόν ἑκατόν καί ὀγδοήκοντα καί πέντε ἀριθμόν, καί δηλοῖ τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσι τῶν κατά φύσιν δυνάμεων ποιητικήν τῆς κακίας ἕξιν, ἐπειδή ψεκτῶς κεῖται κατά τοῦτον τῆς ἁγίας Γραφῆς τόν τόπον οὗτος ὁ ἀριθμός· ἥν ἀποκτείνει ὡς δι᾿ ἀγγέλου τινός τοῦ θείου λόγου τῆς γνώσεως, ὁ τῆς οἰκείας δυνάμεως τῇ προσευχῇ πλέον ἐπερειδόμενος νοῦς, καί παντός κατορθώματος, καί πάσης κατά δαιμόνων νίκης αἴτιον τόν Θεόν μόνον ἐπιγραφόμενος.

 

Ὁ τοίνυν κατά τόν καιρόν τῆς τῶν πειρασμῶν ἐπαναστάσεως, τῆς μέν φυσικῆς ἀπεχόμενος θεωρίας, τῆς δέ προσευχῆς κατά τήν ἐκ πάντων πρός ἑαυτόν τε καί τόν Θεόν τοῦ νοῦ συστολήν ἀντεχόμενος, ἀποκτείνει τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσι τῶν φυσικῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων παρά φύσιν κινουμένων ποιητικήν τῆς κακίας ἕξιν, καί ἀποστρέφει μετ᾿ αἰσχύνης τόν διάβολον, ἀποβαλόμενον τήν εἰρημένην ἕξιν,  ἐφ᾿ ᾗ πεποιθώς μετά τῆς οἰκείας ἀλαζονείας, ἦλθε πρός τήν ψυχήν, διά τῶν ὑπερηφάνων λογισμῶν τῆς ἀληθείας κατεπαιρόμενος. Ὅπερ τυχόν καί γνούς, καί παθών, καί ποιήσας ὁ μέγας Δαβίδ, ὁ πάντων μάλιστα πεῖραν ἔχων τῆς τῶν νοητῶν πολέμων παρατάξεως· Ἐν τῷ συστῆναι, φησί, τόν ἁμαρτωλόν ἐναντίον μου, ἐκωφώθην καί ἐταπεινώθην, καί ἐσίγησα ἐξ ἀγαθῶν. Καί μετ' αὐτόν ὁ θεῖος Ἱερεμίας, προστάσσων τῷ λαῷ μή ἐκβῆναι τῆς πόλεως, διά τήν κυκλόθεν παροικοῦσαν τῶν ἐχθρῶν ῥομφαίαν. Τοῦτο εἴπερ ὁ Ἄβελ ὁ μακάριος ἐφυλάξατο, καί μή συνεξῆλθε τῷ Κάϊν ἐν τῷ πεδίῳ· τουτέστιν ἐν τῷ πελάγει τῆς φυσικῆς θεωρίας, πρό τῆς ἀπαθείας, οὐκ ἄν ἐπαναστάς ἀπέκτεινεν αὐτόν μετά δόλου, κλέψας τοῖς δεξιοῖς κατά τήν τῶν ὄντων θεωρίαν, πρό τῆς τελείας ἕξεως, ὁ τῆς σαρκός νόμος, ὁ Κάϊν καί ὤν καί καλούμενος· ὅν πρῶτον ἐκτήσατο καρπόν τῆς παραβάσεως, κατά δύναμιν τῆς αὐτοῦ προσηγορίας ὁ πρῶτος ἄνθρωπος Ἀδάμ· γεννήσας νόμον ἁμαρτίας, ὅν κατά τόν παράδεισον αὐτῷ ὁ Θεός οὐκ ἐδημιούργησε. Κτῆσις γάρ ἑρμηνεύεται ὁ Κάϊν. Ὁμοίως καί ἡ Δίνα ἡ τοῦ μεγάλου θυγάτηρ Ἰακώβ, εἰ μή συνεξῆλθε ταῖς θυγατράσιν τῶν ἐγχωρίων, τουτέστι, ταῖς αἰσθητικαῖς φαντασίαις, οὐκ ἄν Συχέμ υἱός Ἐμμόρ ἐπαναστάς αὐτήν ἐταπείνωσε. Συχέμ δέ ἑρμηνεύεται νῶτος· Ἐμμόρ δέ, ὄνος, τουτέστι τό σῶμα.Ὁ μέν οὖν νῶτος, τουτέστιν, ὁ Συχέμ, τοῦ Ἐμμόρ, ἤγουν τοῦ σώματος, ὀπίσθιος νόμος ἐστίν, ἀλλ' οὐκ ἐμπρόσθιος· τουτέστιν, ὕστερος, ἀλλ'οὐ πρῶτος. Κατ᾿ ἀρχάς γάρ ἤτουν ἔμπροσθεν, πρίν γενέσθαι τῆς θείας ἐντολῆς τήν παράβασιν, οὐκ εἶχε τό σῶμα τοῦτο τό ἀνθρώπινον, τουτέστιν ὁ Ἐμμόρ, τόν νόμον τῆς ἁμαρτίας· λέγω δέ τόν Συχέμ, ἀλλ᾿ ὕστερον ἐπεφύη τῷ σώματι διά τήν παρακοήν, τῆς ἁμαρτίας ὁ νόμος· ὅν ὁ ἀληθής διασκοπήσας λόγος, διά τήν ὕστερον γένεσιν, προσηγόρευσε Συχέμ, τουτέστι, νῶτον, ὅπερ (460) ἐστίν ὀπίσθιος· τόν γάρ ὀπίσθιον δηλοῖ σαφῶς κατά φύσιν ὁ νῶτος. Ὥστε καλόν ἐστι πρό τῆς τελείας ἕξεως, μή ἅπτεσθαι τῆς φυσικῆς θεωρίας, ἵνα μή λόγους ἐπιζητοῦντες πνευματικούς ἐκ τῶν ὁρωμένων κτισμάτων, λάθωμεν πάθη συλλέγοντες. Πλέον γάρ ἐν τοῖς ἀτελέσι δυναστεύει πρός τήν αἴσθησιν τά φαινόμενα σχήματα τῶν ὁρωμένων, ἤ πρός τήν ψυχήν οἱ ἐγκεκρυμμένοι τοῖς σχήμασι λόγοι τῶν γεγονότων.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄. Ἡ τῶν ὄντων ἁπλῆ θεωρία, παθῶν ἀπηλλαγμένης δεῖται ψυχῆς· ἥτις Ἱερουσαλήν λέγεται, διά τε τήν ἄρτιον ἀρετήν, καί τήν ἄϋλον γνῶσιν· ἥτις οὐ μόνον κατά στέρησιν παθῶν, ἀλλά καί φαντασιῶν αἰσθητῶν ἐπιγίνεται, ἅσπερ ὕδατα τῶν ἔξω πηγῶν κέκληκεν ὁ λόγος.

 

β΄. Ἡ πίστις παραμυθεῖται τόν νοῦν πολεμούμενον, βοηθείας ἐλπίδι ῥωννύμενον· ἡ δέ ἐλπίς ὑπ᾿ ὄψιν ἄγουσα τήν πιστευθεῖσαν βοήθειαν, ἀποκρούεται τήν τῶν ἀντικειμένων καταδρομήν. Ἡ δέ ἀγάπη, νεκράν καθίστησι τῷ φιλοθέῳ νῷ τῶν πολεμίων τήν προσβολήν, τῇ πρός Θεόν ἐφέσει παντελῶς ἀμαυρουμένην.

 

γ΄ . Πρώτη ἐν ἡμῖν ἀνάστασις, φησί, τοῦ διά τῆς ἀγνοίας νεκρωθέντος Θεοῦ, ἡ πίστις ἐστί καλῶς τοῖς ἔργοις τῶν ἐντολῶν οἰκονομουμένη.

 

δ΄. Συνᾴδει, φησί, τά πράγματα τοῖς ὀνόμασι. Χωρίς γάρ τινος προσδοκίας, ἤ δυσχεροῦς ἤ εὐχεροῦς ἐπιστροφή πρός τό καλόν οὐδενί ποτε πέφυκε γίνεσθαι.

 

ε΄. Οὐδέν ὡς ἀγάπη, φησί, συνάγει τούς ἐσκορπισμένους, καί μίαν αὐτῶν δημιουργεῖν τήν γνώμην συμπνοίᾳ κρατουμένην· ἧς χαρακτήρ, τό τῆς ἰσοτιμίας καθέστηκε καλόν.

 

στ΄. Ὅτι δίχα λογικῆς δυνάμεως, φησίν, ἐπιστημονική γνῶσις οὐκ ἔστι· καί γνώσεως χωρίς, οὐ συνίσταται πίστις, ἀφ᾿ ἧς τό καλόν γέννημα πρόεισιν, ἡ ἐλπίς· καθ᾿ ἥν ὡς παροῦσι συγγίνεται τοῖς μέλλουσιν ὁ πιστός. Καί δίχα τῆς κατ᾿ ἐπιθυμίαν δυνάμεως, οὐ συνίσταται πόθος, οὗ τό τέλος ἐστίν ἡ ἀγάπη. Τό γάρ ἐρᾷν τινος, ἴδιον ἐπιθυμίας ἐστί. Καί δίχα θυμικῆς δυνάμεως νευρούσης τήν ἐπιθυμίαν πρός τήν τοῦ ἡδέος ἕνωσιν, οὐδαμῶς γίνεσθαι πέφυκεν εἰρήνη, εἴπερ ἀληθῶς εἰρήνη ἐστίν, ἡ ἀνενόχλητος καί παντελής τοῦ καταθυμίου κατάσχεσις.

 

ζ΄. Ὁ λόγος, φησίν, ἀρχή τῶν γνωστικῶν λογισμῶν, ὥσπερ καί τῶν θυμικῶν καί ἐπιθυμικῶν, ὁ θυμός καί ἡ ἐπιθυμία.

 

η΄. Τόν Ἐζεκίαν κατά τήν ἀναγωγήν ἐθεώρησεν, τόν κατά τήν πρᾶξιν φιλόσοφον νοῦν. Πόλιν δέ, τήν ψυχήν· πηγήν δέ, τά ποικίλα εἴδη τῶν αἰσθητῶν. Ὕδατα δέ, τάς αὐτῶν φαντασίας, ἤ τά νοήματα· ποταμόν δέ, τήν κατά τήν φυσικήν θεωρίαν ἐκ τῶν αἰσθητῶν νοημάτων συναγομένην γνῶσιν.

 

θ΄. Οὐ δεῖ, φησί, τόν μή καθαρθέντα παθῶν, φυσικῆς ἅπτεσθαι θεωρίας, διά τάς εἰκόνας τῶν αἰσθητῶν (461) δυναμένας τυπῶσαι πρός πάθος τόν νοῦν, τοῦ μή τελέως ἀπαλλαγέντος τῶν παθῶν.

 

ι΄. Ὁ κατά τήν φαντασίαν ταῖς ἐπιφανείαις τῶν αἰσθητῶν ἐναπομένων διά τήν αἴσθησιν νοῦς, ἀκαθάρτων γίνεται παθῶν δημιουργός· διά θεωρίας πρός τά συγγενῆ νοητά μή διαβαίνων.

 

ια΄. Ὅταν ἄνους ὁ λόγος γένηται, καί προπετής ὁ θυμός, καί ἄλογος ἡ ἐπιθυμία, ἄγνοια καί τυραννίς καί ἀκολασία κρατοῦσι τήν ψυχήν· ἐξ ὧν ἡ τῆς κακίας ἕξις γίνεσθαι πέφυκεν ἔμπρακτος, συμπλακεῖσα τῇ διαφόρῳ τῶν αἰσθήσεων ἡδονῇ. Ταύτην γάρ ὁ ἀριθμός δηλοῖ τῶν ρπε΄ χιλιάδων. Τρίς γάρ ἑξήκοντα συνθείς διά τήν ἑκάστης δυνάμεως ἐκ τῶν κακῶν τελείαν κίνησιν, καί προσεπάγων καί ε΄ διά τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσι κατ᾿ ἐνέργειαν ἡδονήν, τοῦτον πληροῖς δῆλον ὅτι τόν ἀριθμόν, ποιητικήν τῆς κακίας ἕξιν σημαίνοντα. Ἥν ἔχων ἐπιδύεται τῇ ψυχῇ τυραννικῶς ὁ διάβολος· ἥν ὁ Θεός ὡς δι᾿ ἀγγέλου, τοῦ κατά τήν γνωστικήν σοφίαν λόγου καταφονεύει, καί σώζει τήν ψυχήν τήν ἀληθῶς Ἱερουσαλήμ, καί τόν ἐν τῇ ψυχῇ νοῦν πρός τήν κακίαν ἀδούλωτον.

 

ιβ΄. Ἐμφύτους λογισμούς λέγει,τόν ἐπί τά τείχη λαόν.

 

ιγ΄. Ἐνταῦθα φίλος ἐστίν ὁ Κύριος· τραύματα δέ τούτου τυγχάνουσι, τά εἴδη τῆς ἐπαγομένης ἑκάστῳ πρός σωτηρίαν παιδείας εἰς κόλασιν τῆς σαρκός, ἤγουν τοῦ σαρκικοῦ φρονήματος, ἵνα τό πνεῦμα σωθῇ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου. Ἐχθρός δέ ἐστιν ὁ διάβολος· φιλήματα δέ τούτου καθέστηκε, τά εἴδη τῶν κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῶν· δι᾿ ὧν ἀπατῶν τήν ψυχήν, πείθει χωρισθῆναι τῆς ἀγάπης τοῦ Κτίσαντος αὐτήν.

 

ιδ΄. Πειρασμούς ξηρασίας ἑρμηνεύτεται Σενναχειρίμ, καθ᾿ ἕν μέν ὅτι ξηραίνει τάς καρδίας τῶν ἀνεχομένων αὐτῷ, χωρίζων τῆς πηγαίας χάριτος τῶν ἁγίων λογισμῶν· καθ᾿ ἕτερον δέ, ὅτι αὐτός ξηρός ἐστιν ὡς πένης καί ἄπορος, καί μηδέν ἔχων ἴδιον. Καί διά τοῦτο δολερῶς, οἷά τις κλέπτης ταῖς ἐπιφανείαις τῶν αἰσθητῶν ἐγρυπτόμενος εἰς τήν καθ᾿ ἡμῶν ἐπανάστασιν.

 

ιε΄. Πᾶν τό περιττόν, καί ὑπέρ τήν χρείαν τήν φυσικήν, ἀκρασίαν εἶναί φασιν· δι᾿ ἧς ὑποστρέφει μετ᾿ αἰσχύνης εἰς τήν ἑαυτοῦ γῆν, ἐγκρατείας τήν φύσιν παιδαγωγούσης. Ἤ πάλιν, ὁδός ἐστιν αὐτά τά φυσικά πάθη· τῷ μέν ὑπέρ τήν χρείαν τρόπῳ τῆς χρήσεως, ἄγοντα πρός τήν ψυχήν τόν διάβολον· τῷ δέ κατά τήν χρείαν τρόπῳ τῆς χρήσεως, δι᾿ ἑαυτῶν εἰς τήν ἑαυτοῦ γῆν αὐτόν ὑποστρέφοντα. Γῆ δέ τούτου ἐστίν, ἡ παγία τῆς κακίας ἕξις καί σύγχυσις, εἰς ἥν ἀεί βέβηκε, καί πρός ἥν ἄγει τοῦ ἡττημένους τῇ φιλίᾳ τῶν ὑλικῶν.

 

ιστ΄. Ὁ πρός τήν ἀρετήν μετενέγκας τούς λογισμούς, ἀνέπαυσεν αὐτούς, μακράν ποιήσας τῆς τῶν παθῶν ἀστάτου συγχύσεως.

 

ιζ΄. Νοῦς ἑαυτῷ κατά φύσιν, διά μέσου λόγου (464) συνάψας τήν αἴσθησιν, τήν ἐκ τῆς φυσικῆς θεωρίας ἀληθῆ συλλέγεται γνῶσιν, ἥτις ποταμός ἐκλήθη τήν ψυχήν διορίζων διά τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσι διάνοιαν.

 

ιθ΄. Ἀριθμοῦ συνάφειαν λέγει, τήν τῶν ἁπλῶν ἀριθμῶν τῶν ἐντός δεκάδος ἐκφώνησιν, τῷ, καί, συνδέσμῳ διακρινομένην· οἷον ἕξ καί πέντε· καί δηλοῖ, εἴτ᾿ ἐπί κακῷ κεῖται τῇ γραφῇ, εἴτ᾿ ἐπί καλῷ, τήν δύναμιν ποιητικήν ἐπιτηδειότητα τῆς ἀρετῆς ἤ τῆς κακίας. Ἀριθμοῦ δέ πρόσθεσιν λέγει, τήν τῷ πολυπλασιασθέντι εἰς ἑαυτόν ἀριθμῷ γενομένην τοῦ ἐκ μονάδων ἁπλοῦ  ἀριθμοῦ προσθήκην, τῷ, καί, συνδέσμῳ διακρινομένην, οἷον ἑξήκοντα καί πέντε, ἤ ἑκατόν ὀγδοήκοντα καί πέντε, καθώς ὁ παρών ἔχει ἀριθμός. Καί δηλοῖ, οὐ μόνον τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσιν κατ᾿ ἐπιτηδειότητα ποίησιν, ἀλλά καί τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσιν ποιητικήν ἕξιν τῆς ἀρετῆς ἤ τῆς κακίας. Ἀριθμοῦ δέ σύνθεσιν λέγει, τήν τῶν ἐξ ἑαυτῶν εἰς ἑαυτούς πολυπλασιασθεῖσαν τῶν ἐριθμῶν εἰς ἀλλήλους σύνοδον, τῷ, καί, συνδέσμῳ διακρινομένην· οἷον ξ΄καί ν΄, ἤ χ΄ καί φ΄, καί τούς τοιούτους· καί δῆλοι οὐ μόνον τήν κατ᾿ ἐπιτηδειότητα δυνάμει ποίησιν καί τήν ἕξιν, ἀλλά καί τήν ἐπ᾿ αἰσθήσεσι κατά τήν ἕξιν ἐνέργειαν τῆς ἀρετῆς ἤ τῆς κακίας. Ὁ τοίνυν γινώσκων ἑκάστου τῶν ἐντός δεκάδος ἀριθμοῦ τήν δύναμιν· ὡς ἡ μονάς δηλοῖ τό ἀμιγές· ἡ δέ δυάς, τό διάφορον· ὁ δέ τρεῖς, ἔστιν ἴσός τε καί νοητός· ὁ δέ τέσσαρα, αἰσθητός· ὁ δέ πέντε, αἰσθητικός τε καί κυκλικός· ὁ δέ ἕξ, δραστικός τε καί τέλειος· ὁ δέ ἑπτά, περιφερής τε καί ἀμιγής· ὁ δέ ὀκτώ, βάσιμος καί ἀκίνητος· ὁ  δέ ἐννέα, μεταίχμιος ὕλης καί εἴδους, ἤγουν αἰσθητῶν καί αἰσθήσεως· ὁ δέ δέκα, πληρέστατος· εἴσεται τί σημαίνει κατά τήν Γραφήν ἕκαστος ἀριθμός, εἴτε κατά συνάφειάν ἐστιν, εἴτε κατά πρόσθεσιν, εἴτε κατά σύνθεσιν.

 

 κ΄. Κάϊν ἐστίν ὁ νόμος τῆς σαρκός, ὅν πρῶτον γεννᾷ παραβάς τήν θείαν ἐντολήν ὁ Ἀδάμ. Ἀβέλ δέ ἐστι τό φρόνημα τοῦ πνεύματος, ὅν ὕστερον γεννᾷ μέν διά μετανοίας ὁ αὐτός, ἀποκτείνει δέ πρό τῆς τελείας ἕξεως τοῖς φυσικοῖς ἐμβάντα θεάμασιν ὁ Κάϊν· ὅν ἀποκτείνας, ἑπτά παρέλυσεν ἐκδικούμενα, φησίν ὁ Θεός. Τοῦτον πνεῦμα πονηρόν ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις ὁ αὐτός προσηγόρευσε, καί τῶν αὐτοῦ πονηροτέρων ἑπτά πνευμάτων συμπαραληπτικόν. Οὗτος δέ τυχόν ἐστιν ὁ φίλαυτος, ἤγουν γαστρίμαργος λογισμός, ᾧ παρέπεται πάντως ὁ τῆς πορνείας λογισμός, καί ὁ τῆς φιλαργυρίας, καί ὁ τῆς λύπης, καί ὁ τῆς ὀργῆς, καί ὁ τῆς ἀκηδίας, καί ὁ τῆς κενοδοξίας καί ὁ τῆς ὑπερηφανίας. Ὁ γοῦν ἀποκτείνας κατά τήν θείαν ψῆφον τόν Κάϊν, τουτέστι τήν γαστριμαργίαν, συναπέκτεινε αὐτῇ καί τά αὐτήν παρυφιστάμενα πάθη, κατά τό,  Ὁ ἀποκτείνας Κάϊν, ἑπτά ἐκδικούμενα παρέλυσεν.

 

(465) κα΄.  Ὁ τά πρός γένεσιν καί φθοράν τοῦ σώματος, φησί, νόμος, ὕστερον ἐπεβλήθη τῇ φύσει τῶν ἀνθρώπων, καθ᾿ ὅν γεννῶμεν καί γεννώμεθα, διά τήν παράβασιν, μή φυλάξαντες τόν κατά τήν πρώτης ἐντολήν θεοποιόν νόμον τοῦ πνεύματος.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Ν΄ .

 

Τί ἐστι πάλιν τό σημαινόμενον ἐν τῇ αὐτῇ βίβλῳ, τό· "Καί προσηύξατο Ἐζεκίας ὁ βασιλεύς, καί Ἡσαΐας υἱός Ἀμώς ὁ προφήτης περί τούτων· καί ἐβόησαν εἰς τόν οὐρανόν. Καί ἀπέστειλε Κύριος ἄγγελον, καί ἐξέτριψε πάντα δυνατόν καί πολεμιστήν καί ἄρχοντα καί στρατηγόν ἐν τῇ παρεμβολῇ βασιλέως Ἀσσούρ· καί ἀπέστρεψε μετ᾿ αἰσχύνης προσώπου εἰς τήν γῆν αὐτοῦ. "

 

Ἀπόκρισις.

 

Ὁ τῆς ἁγίας Γραφῆς λόγος, κἄν εἰ δέχεται περιγραφήν κατά τό γράμμα, τοῖς χρόνοις τῶν ἱστορουμένων πραγμάτων συναπολήγων· ἀλλά κατά τό πνεῦμα, ταῖς τῶν νοουμένων θεωρίαις μένει διά παντός ἀπερίγραφος. Καί μηδείς πρός τοῦτο δυσανασχετῶν ἀπιστήσει, γινώσκων, ὡς ὁ λαλήσας Θεός κατά φύσιν ἐστίν ἀπερίγραφος·  ᾧ μᾶλλον ἐοικέναι τόν ὑπ᾿ αὐτοῦ λαληθέντα λόγον πιστεύειν χρή, τούς γνησίως κατακούειν τοῦ βουλήματος τῆς Γραφῆς βουλομένους. Εἰ γάρ Θεός ὁ λαλήσας ἐστίν, οὗτος δέ κατ᾿ οὐσίαν ἀπερίγραφος, δῆλον ὅτι ὁ λαληθείς ὑπ᾿ αὐτοῦ λόγος ἐστίν ἀπερίγραφος.

 

Οὐκοῦν τά συμβάντα τυπικῶς κατά τούς Ἐζεκίου χρόνους, καί λαβόντα πέρας, τήν τότε τῶν ἱστορουμένων ἔκβασιν, πνευματικῶς θεωρήσαντες, θαυμάσωμεν τήν ἱστορίαν του γράψαντος ἁγίου Πνεύματος· πῶς ἑκάστῳ τῶν μετειληφότων τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἁρμόζουσαν ἔθετο καί προσήκουσαν τήν τῶν γεγραμμένων διάνοιαν· ὥστε πάντα τόν βουλόμενον, τοῦ θείου λόγου γενέσθαι φοιτητήν, καί μηδέν ἔχειν τῶν παρόντων καί λυομένων τῆς ἀρετῆς ἰσοστάσιον, γενέσθαι δύνασθαι ἄλλον Ἐζεκίαν ἐν πνεύματι· καί Ἡσαΐαν ἕτερον ὑπ᾿ οὐδενός κωλυόμενον καί προσεύξασθαι, καί βοῆσαι εἰς τόν οὐρανόν, καί εἰσακουσθῆναι, καί λαβεῖν παρά Θεοῦ τήν δι᾿ ἀγγέλου τῶν νοητῶς αὐτόν πολεμούντων φθοράν καί ἀπώλειαν.

 

Ἐπειδή δέ χρή, τόν γνωστικῶς πρός ψυχήν τήν ἁγίαν Γραφήν κατά Χριστόν ἐκδεχόμενον, ἀσκηθῆναι φιλοπόνως καί τῶν ὀνομάτων τήν ἑρμηνείαν, αὐτόθεν δυναμένην ὅλην τήν τῶν γεγραμμένων σαφηνίσαι διάνοιαν, εἴπερ μέλει αὐτῷ τῆς ἀκριβοῦς τῶν γεγραμμέων κατανοήσεως, ἀλλ᾿οὐχί Ἰουδαϊκῶς πρός σῶμα περί γῆν κατάγειν τό ὕψος τοῦ πνεύματος, καί τάς θείας καί ἀκηράτους τῶν νοητῶν ἀγαθῶν τῇ φθορᾷ τῶν παρερχομένων περιγράφειν ἐπαγγελίας, καθώς τινες τῶν παρ᾿ ἡμῖν λεγομένων (468) Χριστιανῶν ὑπειληφότες, λελήθασι ψευδώνυμον αὐτοῖς τήν ἀπό Χριστοῦ προσηγορίαν ἐπιφημίζοντες, ἧς δείκνυνται παντελῶς ἠρνημέναι δι᾿ αὐτῶν τῶν πραγμάτων τήν δύναμιν, καί τήν ἐναντίαν τῷ Χριστῷ προδήλως ὁδεύουσιν, ὡς δείξει κατ᾿ ἐπιτομήν ὁ λόγος.

 

Εἰ γάρ μετά τῶν ἄλλων μυστηρίων, ὧν οὐκ ἄν τις ἐφίκοιτο λόγος, καί εἰς τοῦτο γενόμενος ἄνθρωπος ὁ Θεός ἦλθεν, ἵνα πληρώσῃ τόν νόμον πνευματικῶς ἐν τῇ καταργήσει τοῦ γράμματος· καί τό ζωοποιοῦν αὐτοῦ, φημί δή τοῦ νόμου, στήσῃ τε καί φανερόν καταστήσῃ, τῇ προαιρέσει τοῦ ἀποκτείνοντος· τό δέ ἀποκτεῖνον τοῦ νόμου, κατά τόν θεῖον Ἀπόστολον, ἔστι τό γράμμα, ὥσπερ καί τό ζωοποιόν τοῦ νόμου κατ᾿ αὐτόν, τό πνεῦμά ἐστι. Φησί γάρ, Τό μέν γράμμα ἀποκτείνει, τό δέ πνεῦμα ζωοποιεῖ· διαῤῥήδην ἄρα τήν ἀντίπαλον τῷ Χριστῷ μοῖραν ἀνείλαντο, καί τό πᾶν τῆς αὐτοῦ σαρκώσεως ἠγνόησαν μυστήριον· οὐ μόνον γράμματι κατορύξαντες τῆς σφῶν διανοίας τήν δύναμιν, καί οὐκ ἐθέλοντες εἶναι κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ καί ὁμοίωσιν· ἀλλά μᾶλλον τό, γῆν εἶναι, κατά τήν ἀπειλήν, καί εἰς γῆν ἀπελεύσεσθαι διά τῆς ὡς πρός γῆν τό γράμμα σχέσεως· τοῦ πρός οὐρανόν, λέγω δέ τό πνεῦμα, εἰς ἀέρα, τουτέστι, τόν νοερόν φωτισμόν, ἐν νεφέλαις, ταῖς ὑψηλαῖς δηλαδή θεωρίαις εἰς ἀπάντησιν ἁρπαγῆναι τοῦ Κυρίου, καί οὕτως πάντοτε σύν αὐτῷ εἶναι διά τῆς γνώσεως, προτιμῶντες. Ὑπέρ ὧν ἄχθεσθαι μέν δίκαιον, ἀφόρητον ζημίαν ἐξ ἀγνοίας ὑπομενόντων, τήν τῆς ἀληθείας ἔκπτωσιν· λυπεῖσθαι δέ, ὡς πολλάς εἰς βεβαίωσιν ἀπιστίας τοῖς Ἰουδαίοις ἀφορμάς παρεχόντων. Ἀλλ᾿ ἡμεῖς ἐκείνους ἐάσαντες ὡς θέλουσιν ἔχοντας, πρός ἑαυτούς καί τόν Λόγον ἐπανέλθωμεν, τήν ἀρχήν τῆς τοῦ προκειμένου κεφαλαίου πνευματικῆς ἐρεύνης, ἐκ τῶν ὀνομάτων ἑρμηνείας ποιησόμενοι.

 

Ἐζεκίας τοίνυν ἑρμηνεύεται κράτος Θεοῦ· Ἀχάς δέ ὁ πατήρ αὐτοῦ, ἱσχύς· καί Ἡσαΐας ἑρμηνεύεται ἔπαρσις Θεοῦ· τουτέστιν ὕψος Θεοῦ. Ἀμώς δέ, ὁ πατήρ αὐτοῦ, λαός πόνου. Κράτος Θεοῦ καθέστηκεν, ἡ ἀναιρετική τῶν παθῶν ἀρετή, καί τῶν εὐσεβῶν φρουρητική λογισμῶν, ἥν γεννᾷ    ννᾷ πρᾶξις ἐντολῶν· ἰσχύς τροπικῶς νοουμένη, δι᾿ ἧς τάς ἀντικειμένας τῶν ἀγαθῶν πονηράς δυνάμεις συνεργείᾳ Θεοῦ· μᾶλλον δέ μόνῃ δυνάμει Θεοῦ, διαφθείρομεν.Ὕψος δέ Θεοῦ ἐστιν, ἡ γνῶσις τῆς ἀληθείας, ἥν γεννᾷ τῆς τῶν γεγονότων θεωρίας ὁ πόνος· καί οἱ ἐπί τῇ πράξει τῶν ἀρετῶν ἱδρῶτες, πόνου πατέρες γινόμενοι· δι᾿ ἧς τήν ἀντικειμένην τῇ ἀληθείᾳ τοῦ ψεύδους δύναμιν (469) παντελῶς ἐξαφανίζομεν· πᾶν ὕψωμα τῶν ἐπαιρομένων κατά τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ πονηρῶν πνευμάτων ταπεινοῦντές τε καί καταβάλλοντες.

 

Προσευχή δέ ἐστιν αἴτησις ὧν πέφυκε Θεός ἀνθρώποις δωρεῖσθαι πρός σωτηρίαν· καί μάλα γε εἰκότως. Εἰ γάρ εὐχή ἐστιν, ὑπόσχεσις τῶν ἐξ ἀνθρώπων Θεῷ κατ᾿ ἐπαγγελίαν προσαγομένων καλῶν· προσευχή κατά τόν εἰκότα λόγον ἔσται σαφῶς, ἡ τῶν ἐκ Θεοῦ πρός σωτηρίαν χορηγουμένων τοῖς ἀνθρώποις ἀγαθῶν ἐξαίτησις, ἀντίδοσιν φέρουσα τῆς τῶν προηυγμένων διαθέσεως.

 

Βοή δέ ἐστιν, ἡ τῶν κατά τήν πρᾶξιν ἐναρέτων τρόπων, καί τῶν κατά τήν θεωρίαν γνωστικῶς θεωρημάτων ἐν τῷ καιρῷ τῆς τῶν πονηρῶν δαιμόνων ἐπαναστάσεως, ἐπίδοσίς τε καί ἐπαύξησις,ἧς πάντων οὐχ ἥκιστα φυσικῶς ἀκούει Θεός, ἀντί μεγάλης φωνῆς, τήν τῶν ἀρετῆς καί γνώσεως ἐπιμελουμένων λαμβάνων διάθεσιν.

 

Οὐρανός δέ πολλάκις λέγεται κατά τήν ἁγίαν Γραφήν, αὐτός ὁ Θεός· ὥς που ὁ μέγας τῆς ἀληθείας κήρυξ Ἰωάννης ὁ πρόδρομός φησιν, Οὐ δύναται ἄνθρωπος λαμβάνειν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ, ἐάν μή ᾗ δεδομένον αὐτῷ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ· ἀντί τοῦ, ἐκ Θεοῦ· διότι, Πᾶσα δόσις ἀγαθή, καί πᾶν δώρημα τέλειον, ἄνωθέν ἐστι καταβαῖνον ἀπό τοῦ Πατρός τῶν φώτων. Καθ᾿ ὅ σημαινόμενον, ἐπί τοῦ προκειμένου κεφαλαίου, τόν τῆς Γραφῆς τόπον ἐκληπτέον: Οἶδε δέ πάλιν ἡ Γραφή καλεῖν οὐρανόν καί τάς οὐρανίου Δυνάμεις, κατά τό, Οὐρανός μοι θρόνος· ὡς ταῖς ἁγίαις δηλονότι καί ἀσωμάτοις ἐπαναπαυομένῳ φύσεσιν. Εἰ δέ καί τόν νοοῦν τόν ἀνθρώπινον πάσης μέν ὑλικῆς καθαιρόμενον φαντασίας, τοῖς δέ θείοις τῶν νοητῶν κατακοσμούμενον λόγοις, φαίη τις εἶναι οὐρανόν, οὐκ ἔξω γε τῆς ἀληθείας, ὡς ἔμοιγε δοξεῖ, βέβηκεν. Εἰ δέ τό ὕψος τῆς ἐν ἀνθρώποις νοερᾶς γνώσεως, οὐρανόν εἴποι τις, οὐκ ἄν ἁμάρτοι τοῦ πρεπόντος. Τῷ ὄντι γάρ ὡς οὐρανός, θρόνος γίνεται τοῦ Θεοῦ ἡ ἀληθής γνῶσις, δεχομένη τόν Θεόν ἐνθρονιζόμενον κατά τήν ἀμετάθετον ἕξιν τῆς περί τό καλόν παγίας καί ὑψηλῆς ἐφέσεως· ὥσπερ καί ὑποπόδιον, ἡ καθαρά λέγεται πρᾶξις τῶν ἀρετῶν, ἐφ᾿ ἑαυτῆς δεχομένη τάς θείας βάσεις, καί οὐκ ἐῶσα τό σύνολον τοῖς ἀπό τοῦ σώματος καθάπερ γῆς μολύνεσθαι ῥύποις.

 

Οὐκοῦν ἐπειδή τῆς ἀρετῆς ὑποτύπωσιν φέρει, κατά τήν ἑρμηνείαν τοῦ οἰκείου ὀνόματος Ἐζεκίας ὁ βασιλεύς, κράτος Θεοῦ κατά τήν Ἑλλάδα φωνήν λεγόμενον τοῦτο σημαίνει τό ὄνομα· Θεοῦ δέ κράτος μόνη κατά τῶν ἐναντίων δυνάμεων εἶναι καθέστηκεν ἡ ἀρετή. Ἄχας δέ ὁ τοῦ Ἐζεκίου πατήρ, ἱσχύς ἑρμηνεύεται, ἥν εἰς τήν πρᾶξιν προλαβών ὁ λόγος ἐξέδωκεν, ἐξ ἧς γεννᾶσθαι τό κατ᾿ ἀρετήν θεῖον πέφυκε κράτος. Ὁ δέ προφήτης Ἡσαΐας, τήν τῶν (472) ὑψηλῶν γνῶσιν σημαίνει· ὕψος γάρ Θεοῦ ἑρμηνευόμενος λέγεται, δι᾿ ἑαυτοῦ τό ὕψος τῆς κατά Θεόν γνώσεως δηλῶν, τῆς γεννωμένης ἐκ τοῦ πόνου τῶν περί τά ὄντα διαφόρων θεωρημάτων. Ἀμώς γάρ, λαοῦ πόνος [Al…λαός πόνου], λέγεται, καθώς προαπεδόθη.

 

Ἐπειδή τοίνυν καθώς εἴρηται, ταύτην ἔχει τῶν ὀνομάτων ἡ σημασία τήν δύναμιν, πᾶς δῆλον ὅτι φιλόσοφος καί εὐσεβής, ἀρετῇ καί γνώσει, ἤ πράξει καί θεωρίᾳ φρουρούμενος, ἐπειδάν ἴδῃ διά τῶν παθῶν ἐπαναστᾶσαν αὐτῷ τήν πονηράν δύναμιν, καθάπερ τῷ Ἐζεκίᾳ τῶν Ἀσσυρίων ὁ βασιλεύς, μίαν ἔχει πρός τήν τῶν κακῶν λύσιν βοήθειαν, τόν Θεόν, ὅν ἱλεοῦται βοῶν ἀλαλήτως διά τῆς κατά τήν ἀρετήν καί τήν γνῶσιν πλείονος ἐπιτάσεως· καί δέχεται πρός συμμαχίαν, μᾶλλον δέ πρός σωτηρίαν, ἄγγελον· δηλονότι μείζονα σοφίας καί γνώσεως λόγον, ἐκτρίβοντα πάντα δυνατόν καί πολεμιστήν καί ἄρχοντα καί στρατηγόν ἐκ τῆς παρεμβολῆς βασιλέως Ἀσσούρ, καί ἀποστρέφοντα αὐτόν μετ᾿ αἰσχύνης προσώπου εἰς τήν γῆν αὐτοῦ. Ἡ γάρ πονηρά καί ὀλέθριος τοῦ διαβόλου βασιλεία, διά τῆς Ἀσσυρίων τυπουμένη βασιλείας, τόν κατά τῆς ἀρετῆς καί τῆς γνώσεως πρός ἀνθρώπους συνεγείρουσα πόλεμον, διά τῶν αὐτοῖς ἐμφύτων δυνάμεων τροποῦσθαι μηχανᾶται τήν ψυχήν· τήν μέν ἐπιθυμίαν πρῶτον εἰς ὄρεξιν τῶν παρά φύσιν διερεθίζουσα, καί τά αἰσθητά τῶν νοητῶν προτιμᾷν ἀναπείθουσα· τόν δέ θυμόν, ὑπεραγωνίζεσθαι τοῦ αἱρεθέντος ὑπό τῆς ἐπιθυμίας αἰσθητοῦ διεγείρουσα· τό δέ λογικόν, τούς τρόπους ἐπινοεῖν τῶν κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῶν ἐκδιδάσκουσα· καί τούτων ἄρχειν τῶν δυνάμεων τά αἰσθητά, ἤγουν τῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων κυριεύειν τόν χοϊκόν χειροτονοῦσα νόμον.

 

Δυνατόν οὖν ἐκάλεσεν ἡ Γραφή, τόν ἐπικείμενον τῆς ἐπιθυμίας πονηρόν δαίνονα, καί πρός τάς τῶν αἰσχρῶν ἡδονῶν ἀπρεπεῖς ὀρέξεις αὐτήν ἐκκαίοντα· οὐδέν γάρ φυσικῆς ὀρέξεώς ἐστι δυνατώτερον ἤ βιαιότερον. Πολεμιστήν δέ, τόν ἐπικαθήμενον τῷ θυμικῷ, καί ὑπέρ τῶν ἡδονῶν ἀπαύστως μάχεσθαι παρασκευάζοντα, προσηγόρευσε δαίμονα. Ἄρχοντα δέ, τόν ταῖς ἐπιφανείαις τῶν αἰσθητῶν ἀοράτως ἐπιφυόμενον, καί πρός ἕκαστον τάς ὀρέξεις τῆς ψυχῆς δι᾿ ἑκάστης αἰσθήσεως ἀπατηλῶς ἐκκαλούμενον ὠνόμασεν. Ἀρχοντα δέ τοῦτον κέκληκεν ὁ λόγος, ἐπειδή παντός πέφυκεν ἄρχειν πάθους τό προσφυές αἰσθητόν. Ἄνευ γάρ τινος ὑποκειμένου, καί τάς δυνάμεις τῆς ψυχῆς διά μέσης τινός αἰσθήσεως ἐπικινοῦντος πρός ἑαυτό, πάθος οὐκ ἄν συσταίη ποτέ. Στρατηγόν δέ, τόν τῇ δυνάμει τοῦ τῆς ψυχῆς λογιστικοῦ καταχρώμενον, εἶπε δαίμονα, πρός ἐπίνοιαν κινῶν καί ἐξεύρεσιν πασῶν τῶν κατά κακίαν μεθόδων. Πρόσωπον δέ διαβόλου, τό λεῖον ὑπάρχει τῆς ἡδονῆς, δι᾿ οὗ, πάσης ἀνεχομένης αὐτοῦ ψυχῆς πέφυκε δυναστεύειν· καί τά θελκτικά τῶν αἰσθήσεων αἰσθητά, τῆς τόν νοῦν πιαινούσης τῶν νοητῶν θεωρίας προτιμώσης· ὅπερ πρόσωπον καταισχύνει, ὁ (473) διά προσευχῆς τόν ἐκτρίβοντα πᾶσαν πονηράν δύναμιν παρά Θεοῦ κομισάμενος, σοφίας λόγον· τουτέστι τόν τελείως ἀφανιστικόν τῆς διοχλούσης τῇ ψυχῇ πονηρᾶς τυραννίδος· Ἐξέτριψε γάρ, φησίν ὁ Λόγος, ἀλλ᾿ οὐκ ἔτριψεν. Ἡ μέν γάρ τρίψις, τῆς ἐμπαθοῦς κατ᾿ ἐνέργειαν μόνης ὑπάρχει πράξεως κατάργησις· ἡ δέ ἔκτριψις, καί τῶν κατά διάνοιαν πονηρῶν κινημάτων παντελής ἀφανισμός.

 

Ἡ δέ χώρα τοῦ βασιλέως Ἀσσούρ, λέγω δή τοῦ πονηροῦ καί ἀρχεκάκου δαίμονός ἐστιν, ἡ στιβαρά καί ἀπότομος τῆς κακίας καί ἀγνωσίας ἕξις, ἡ πάσης τῆς κατ᾿ ἀρετήν ζωτικῆς θερμότητος, καί παντός τοῦ κατά τήν γνῶσιν νοεροῦ φωτός ἐστερημένη· εἰς ἥν μόνος ὁ διάβολος ἀποστρέφεται, μετά τήν πεῖραν τῆς προσβολῆς, μή δυνηθείς μετοικίσαι εἰς τήν οἰκείαν ἕξιν, τήν Ἱερουσαλήμ· τουτέστι, τήν θεοφιλῆ καί ἀπαθέστατην ψυχήν, ἔχουσαν ἐν ἑαυτῇ τόν τε τῆς πράξεως καθάπερ Ἐζεκίαν τέλειον λόγον, καί τόν τῆς γνώσεως καθάπερ Ἡσαΐαν πεφωτισμένον νοῦν, τόν Θεόν ἱλεουμένους, καί δι᾿ ἀγγέλου τήν πονηράν ἐξαφανίζοντας δύναμιν.

 

Ἐγώ μέν οὕτως τούς τόπους ἐνόησα, κατά τήν εἰποῦσάν μοι δύναμιν. Εἰ δέ τις ὑψηλοτέρως ἐκδέχεσθαι δύναται τά εἰρημένα, καί ἑαυτῷ καί ἡμῖν χαρίζεται, τιμιώτερον ἐκφαίνων, ὡς δεῖ, τῶν γεγραμμένων τόν νοῦν· προέφην γάρ, ὅτι μένει διά παντός ἀπερίγραφος, ὁ τῆς θείας Γραφῆς λόγος· πάντας μέν περιγράφων τούς λέγοντας, αὐτός δέ τοῖς λέγουσιν οὐδαμῶς περιγραφόμενος. Ὥστε κἄν εἶπόν τι κατά τήν δύναμιν, καί τοῦτο τολμηρῶς, ἀλλ᾿ οὐ περιέλαβον πᾶσαν τῶν γεγραμμένων τήν δύναμιν, ἀπείρως τῆς ἐμῆς ἀνῳκισμένην δυνάμεως.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄. Ὅτι καθάπερ ὁ Θεός κατ᾿ οὐσίαν οὐχ ὑποπέπτωκε γνώσει, οὕτως οὔτε λόγος αὐτοῦ γνώσει τῇ καθ᾿ ἡμᾶς περιλαμβάνεται.

 

β΄. Οἱ μόνῳ τῷ γράμματι προσδήσαντες Ἰουδαϊκῶς τήν διάνοιαν, φησί, κατά τόν αἰῶνα τοῦτον ἐκδέχονται τάς ἐπαγγελίας τῶν ἀκηράτων ἀγαθῶν, ἀγνοοῦντες τά κακά φύσιν τῆς ψυχῆς ἀγαθά.

 

γ΄. Ὁ τήν εἰκόνα φορέσας τοῦ ἐπουρανίου, φησίν, τῷ πνεύματι διά πάντων ἕπεσθαι σπεύδει τῆς ἁγίας Γραφῆς· ἐν ᾧ δι᾿ ἀρετῆς καί γνώσεως ἡ τῆς ψυχῆς ὑπάρχει συντήρησις· ὁ δέ τήν εἰκόνα φέρων τοῦ χοϊκοῦ, τό γράμμα μόνον περιέπει· ἐν ᾧ ἡ κατ᾿ αἴσθησιν πρός σῶμα λατρεία συνέστηκε, τά πάθη δημιουργοῦσα.

 

δ΄.  Ἡ πρᾶξις γεννᾷ τήν ἀρετήν, φησίν, ὡς Ἄχας τόν Ἐζεκίαν.

 

ε΄.  Ἡ θεωρία, φησί, γεννᾷ τήν γνῶσιν, ὡς Ἀμώς τόν Ἡσαΐαν.

 

στ΄.  Ὁ μετά πράξεως γινώσκων, φησί, καί μετά γνώσεως πράττων, θρόνος καί ὑποπόδιόν ἐστι τοῦ (476) Θεοῦ. Θρόνος μέν, διά τήν γνῶσιν· ὑποπόδιον δέ, διά τήν πρᾶξιν.

 

ζ΄ Παρεμβολή βασιλέως Ἀσσούρ, ἐστίν ἡ συναγωγή τῶν πονηρῶν λογισμῶν, ἐν ᾗ δυνατός ἐστιν, ὁ πρός ἡδονήν τάς φυσικάς ὀρέξεις κινῶν· πολεμιστής δέ ἐστιν. Ὁ το θυμικόν εἰς τήν τῶν ἡδονῶν φυλακήν διεγείρων· ἄρχων δέ, ὁ ταῖς ἐπιφανείαις τῶν ὁρατῶν τάς αἰσθήσεις διερεθίζων· στρατηγός δέ, ὁ εἰδοποιός τῶν παθῶν, καί τῶν ὕλων καί τρόπων τῆς αὐτῶν ἐνεργείας ἐπινοητικός.

 

η΄.  Ὅτι χωρίς αἰσθητοῦ πράγματος, φησίν, οὐ συνίσταται πάθος. Μή γάρ οὔσης γυναικός, οὐκ ἔστι πορνεία· καί βρωμάτων οὐκ ὄντων, οὐκ ἔσται γαστριμαργία· καί χρυσίου μή ὄντος, φιλαργυρίας οὐκ ἔσται πάθος. Οὐκοῦν πάσης ἐμπαθοῦς κινήσεως τῶν ἐν ἡμῖν φυσικῶν δυνάμεων, ἄρχει τό αἰσθητόν, ἤγουν ὁ δι᾿ αὐτοῦ τήν ψυχήν διερεθίζων πρός ἁμαρτίαν δαίμων.

 

θ΄.  Ἡ τρίψις, φησί, τήν ἐνέργειαν· ἡ ἔκτριψις δέ, καί αὐτήν ἀφανίζει τῆς κακίας τήν ἐνθύμησιν.

 

ι΄.  Ὡς γάρ ὁ βοῤῥᾶς, φησίν, ἥλιον οὐκ ἔχει διοδεύοντα· οὕτως οὔτε ἡ κακή ἕξις, ἥν οἰκεῖ ὁ διάβολος, γνώσεως φωτισμόν ἐπιδέχεται.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΑ΄ .

 

"Καί πολλοί ἔφερον δῶρα τῷ Κυρίῳ εἰς Ἱερουσαλήμ, καί δόματα τῷ Ἐζεκίᾳ βασιλεῖ Ἰούδα. Καί ὑπερήρθη κατ᾿ ὀφθαλμούς πάντων τῶν ἐθνῶν". Τί τά δῶρα, καί τί τά δόματα; καί τί τό ὑπεραρθῆναι κατ᾿ ὀφθαλμούς πάντων τῶν ἐθνῶν.

 

Ἀπόκρισις.

 

Τήν ὁρωμένην ἅπασαν φύσιν ὁ Θεός ὑποστήσας, οὐκ ἀφῆκεν αὐτήν κατά μόνην κινεῖσθαι τήν αἴσθησιν· ἀλλ᾿ ἐγκατέσπειρεν ἑκάστῳ τῶν αὐτήν συμπληρούντων εἰδῶν, καί σοφίας λόγους πνευματικούς, καί ἀγωγῆς ἀστείας τρόπους· ὥστε  μή μόνον διά τῶν σιγώντων κτισμάτων μεγαλοφώνως κηρύττεσθαι τόν Ποιητήν τῶν κτισμάτων τοῖς τῶν γεγονότων μηνυόμενον λόγοις· ἀλλά καί τόνἄνθρωπον τοῖς κατά φύσιν τῶν ὁρωμένων θεσμοῖς τε καί τρόποις παιδαγωγούμενον, εὐμαρῶς τήν πρός αὐτόν ἄγουσαν ὁδόν τῆς διδασκαλίας εὑρεῖν. Τοῦτο γάρ τῆς ἄκρας ἦν ἀγαθότητος ἴδιον, μή μόνον τάς θείας καί ἀσωμάτους τῶν νοητῶν οὐσίας, τῆς ἀποῤῥήτου καί  θείας ἀπεικονίσματα καταστῆσαι δόξης, ὅλην κατά τό θεμιτόν ἀναλόγως αὐταῖς εἰσδεχομένας τήν ἀπερινόητον ὡραιότητα τοῦ ἀπροσίτου κάλλους· ἀλλά καί τοῖς αἰσθητοῖς καί τῶν νοητῶν οὐσιῶν κατά πολύ ἀποδέουσιν, ἀπηχήματα τῆς οἰκείας ἐγκαταμίξαι μεγαλειότητος, δυνάμενα τόν ἀνθρώπινον νοῦν ἐποχούμενον αὐτοῖς πρός τόν Θεόν ἀπλανῶς διαπορθμεύειν, ὑπεράνω τῶν πάντων τῶν ὁρωμένων γενόμενον, καί τά μέσα πάντα, δι᾿ ὧν τήν τοιαύτην τεμών ἐξήνυσε πορείαν, κατόπιν ἑαυτοῦ ποιησάμενον.

 

Οὐ μόνον δέ, ἀλλ᾿ ἵνα καί μηδείς τῶν λατρευσάντων τῇ κτίσει παρά τόν Κτίσαντα, πρόφασιν ἀπολογείας (477) ἔχῃ τήν ἄγνοιαν· φωνῆς πάσης τρανότερον τόν οἰκεῖον ποιητήν κηρυττούσης ἀκούων τῆς κτίσεως.

 

Οὐκοῦν ἐπειδή καί λόγους σοφίας πνευματικούς, καί τρόπους ἀγωγῆς καί ἀστείας ἐγκατασπαρέντας αὐτῇ φυσικῶς ἔχει παρά τοῦ Δημιουργοῦ τῶν ὁρωμένων ἡ φύσις· πᾶς νοῦς εἰκότως ἀρετῇ καί γνώσει κατεστεμμένος, οἷα δή κατά τόν μέγαν Ἐζεκίαν βασιλεύειν λαχών τῆς Ἱερουσαλήμ, τουτέστι, τῆς εἰρήνην μόνην ὁρώσης ἕξεως· ἤγουν τῆς παντοίων ἐστερημένης παθῶν καταστάσεως. Ὅρασις γάρ εἰρήνης Ἱερουσαλήμ ἑρμηνεύεται· πᾶσαν ἔχει τήν κτίσιν ὑποχείριον, διά τῶν αὐτήν συμπληρούντων εἰδῶν, ὁ τοιοῦτος νοῦς· τῷ μέν Θεῷ, δι᾿ αὐτοῦ τούς ἐν αὐτῇ πνευματικούς τῆς γνώσεως καθάπερ δῶρα προσκομίζουσαν λόγους· αὐτῷ δέ, καθάπερ δόματα τούς ἐνυπάρχοντας αὐτῇ κατά τόν φυσικόν νόμον πρός ἀρετήν τρόπους παρέχουσαν· καί διά τῶν ἀμφοτέρων δεξιουμένην τόν κατ᾿ ἀμφότερα κρατίστως εὐδοκιμεῖν δυνάμενον· λέγω δέ τόν κατά λόγον καί βίον πράξεώς τε καί θεωρίας τελειωθέντα φιλόσοφον νοῦν. Δῶρα μέν οὖν τῷ Κυρίῳ, καί δόματα τῷ βασιλεῖ φέρεσθαι προσδιωρισμένως εἴρηκεν ὁ Λόγος. Ἐπειδή, καθώς φασιν οἱ περί ταῦτα τήν σπουδήν ἐσχηκότες, δῶρα σεσημειωμένως ἐκεῖνα λέγεται, τά τοῖς ἀπροσδεέσιν εἰσκομιζόμενα· δόματα δέ, τά τοῖς δεομένοις διδόμενα. Διό καί ἡ καθ᾿ ὅλου συνήθεια τῶν ἀνθρώπων, τά τοῖς βασιλεῦσι προσφερόμενα, προσηγόρευσε δῶρα· τυχόν τό ἀπροσδεές τῶν δεχομένων σκοπήσασα.

 

Φήσειε δ᾿ ἄν τις τῶν πάντα φιλοτίμων, ταύτης ἕνεκεν τῆς αἰτίας καί τά πρός τῶν Μάγων προσενεχθέναι τῷ Κυρίῳ καθ᾿ ἡμᾶς γενομένῳ διά φιλανθρωπίαν, ( 480) δῶρα προσηγορεῦθαι, μηδέν τῆς ἀληθείας τοῦτο λέγων παραμείβων τό σύμβολον.

 

Προσκομίζοντες οὖν τούς ἐκ τῶν γεγονότων πνευματικούς τῷ                  Κυρίῳ λόγους, δῶρα προσφέρομεν, καθ᾿ ὅτι πάντων τούτων ἐστίν κατά φύσιν ἀπροσδεής· οὐ γάρ ὡς δεομένῳ πρός ἄλλοις, καί τούς τῶν ὄντων τῷ Κυρίῳ προσκομίζομεν λόγους, ἀλλ᾿ ἵνα ποσῶς ἡμεῖς κατά δύναμιν ἐκ τῶν αὐτοῦ κτισμάτων χρεωστούμενον αὐτόν ἀνυμνήσωμεν. Δόματα δέ λαμβάνει, ὁ τήν θείαν προσθύμως μετερχόμενος φιλοσοφίαν· ὡς καί τρόπων πρός ἀρετήν, καί λόγων πρός γνῶσιν κατά φύσιν δεόμενος.

 

Ἤ καί ἄλλως ἐκληπτέον τά δῶρα. Ἐπειδή δῶρον πάλιν ἐστί, τό τοῖς μηδέν προεισενεγκοῦσι διδόμενον· δῶρα μέν λαμβάνει ὁ γνωστικός νοῦς ἐκ τῆς τῶν ὄντων θεωρίας, δι᾿ αὐτοῦ προσαγομένους τῷ Κυρίῳ, τούς ἄνευ λογικῆς ἀποδείξεως συνεκτικούς λόγους τῆς πίστεως· ὑπέρ ἧς οὐδείς οὐδαμῶς οὐδέν προεισφέρει· φυσικῶς, καί δίχα πάσης τῆς ἐν λόγοις τεχνικῆς μεθοδείας, τόν ἴδιον ποιητήν θεώμενος, μηνυούσης τῆς κτίσεως. Τί γάρ καί προσενέγκαι δυνήσεταί τις πίστει παρισωθῆναι δυνάμενον, ὥστε χρέος, ἀλλά μή δῶρον τήν εἰς τόν Θεόν πίστιν κομίσασθαι; Δόματα δέ λαμβάνει, τούς τῶν ὄντων φυσικούς νόμους τοῖς τρόποις μιμούμενος· δηλαδή τῆς τούτων προεισφέρων κτίσεως, τούς κατά τήν μετάνοιαν πόνους· δι᾿ ὧν ἐκδύεσθαι πρότερον τόν παλαιόν πέφυκεν ἄνθρωπον, καί οὕτω πρός συλλογήν καρπῶν δικαιοσύνης ἐξιέναι, τούς ἐν τοῖς οὖσι πεποιημένους πρός ἀρετήν ἀναλεγόμενος τρόπους· οἷς οὐκ ἄν ποτε προσεγγίσειεν, μή πρότερον πόνοις καί ἱδρῶσι πολλοῖς καθάπερ ὄφις τήν λεβηρίδα· φημί δή τόν παλαιόν εἰσάγαν καταπιέσας ἄνθρωπον καί ἀποδυσάμενος.

 

Διό τῷ μέν Θεῷ δῶρα τούς ἐκ τῶν ὄντων εἰκότως συνεκτικούς τῆς πίστεως λόγους ὁ γνωστικός δέχεται νοῦς, μηδέ τό σύνολον τούτων προεισφέρων καί προδιδούς. Τίς γάρ, φησί, προέδωκεν αὐτῷ, καί ἀνταποδοθήσεται αὐτῷ;

 

Λαμβάνει δέ δόματα, τούς κατά φύσιν τῶν ὄντων τοῖς τρόποις ἐκμιμούμενος νόμους· οἷον ἔτι λέγω, μιμούμενος μέν ὁ διαγνωστικός νοῦς τόν κατά φύσιν τοῦ οὐρανοῦ νόμον, δόματα λαμβάνει, ὀμαλωτάτην καί ὡσαύτως ἔχουσαν ἀεί τῆς ἀρετῆς ἐν ἑαυτῷ καί τῆς γνώσεως διαφυλάττων τήν κίνησιν, παγίως φέρουσαν καθάπερ ἀστέρας, τούς περί τῶν ὄντων φωτεινούς καί διαυγεστάτους λόγους.

 

Μιμούμενος δέ τοῦ ἡλίου τόν κατά φύσιν νόμον, ἄλλους ἐξ ἄλλων πρός τάς χρείας τοῦ παντός ἀμειβομένου τόπους, ἕτερον δόμα λαμβάνει, τήν πρός τό πᾶσι τοῖς συμβαίνουσι, δεόντως μετά σοφίας ἁρμόζεσθαι σύνεσιν, μηδέν ὑφιείς ἑαυτοῦ τῆς φωτιστικῆς κατά τήν ἀρετήν καί τήν γνῶσιν ταυτότητος.

 

Λαμβάνειν δέ πάλιν καί τοῦ ἀετοῦ, τό πρός τήν θείαν τοῦ ἀκηράτου φωτός μαρμαρυγήν εὐθυτενές τῶν ὀμμάτων, (481) κατά μηδέν ὑπό τῆς παμφαοῦς ἀκτῖνος τήν νοεράν δριμυσσόμενος κόρην.

 

Μιμεῖται καί τήν ἔλαφον, καθάπερ ὄρη τά ὕψη τῶν θείων θεωρημάτων μεταδιώκων· καί τά ἐμφωλεύοντα τῇ φύσει τῶν ὄντων πάθη, ἰοβόλων δίκην τῷ λόγῳ διαφθείρων τῆς διακρίσεως· καί τόν τῇ μνήμῃ κατά περίστασιν ἐναπολαμβανόμενον τῆς κακίας ἰόν, ταῖς πολλαῖς καί διαφόροις πηγαῖς κατασβεννύων τῆς γνώσεως.

 

Μιμεῖται καί τῆς δορκάδος τήν ὀξυωπίαν, καί τοῦ ὀρνέου τήν ἀσφάλειαν, τούς βρόχους τῶν πολεμούντων τῇ ἀρετῇ δαιμόνων, ὡς δορκάς ὑπερπηδῶν καί διαλλόμενος· καί τάς παγίδας τῶν τῇ γνώσει μαχομένων πνευμάτων, ὡς ὄρνεον ὑπεριπτάμενος.

 

Φασί τινες τοῦ λέοντος ἀλλήλοις τά ὀστᾶ συγκρουόμενα, πῦρ ἀποβάλλειν. Μιμεῖται καί τοῦτο τό φύσει πεφυκός ὁ γνωστικός νοῦς καί θεοφιλής, διά τῆς κατά τήν ἀλήθειαν συζητήσεως, ἀλλήλοις τούς εὐσεβεῖς ὀστέων δίκην συγκρούων λογισμούς, καί τό πῦρ ἐξάπτων τῆς γνώσεως.

 

Γίνεται φρόνιμος ὡς ὁ ὄφις, καί ἀκέραιος ὡς ἡ περιστερά, διά πάντων ἄθλαστον ὡς κεφαλήν τήν πίστιν συντηρῶν· καί τοῦ θυμοῦ τήν πικρίαν ἐξ ἑαυτοῦ σαφῶς κατά τήν περιστεράν ἀποθέμενος· ὡς τοῖς θλίβουσι καί ἐπηρεάζειν σπουδάζουσι μνησικακεῖν οὐκ εἰδώς.

 

Δέχεται κἀκ τῆς τρυγόνος καθάπερ δόμα, τήν τῆς σωφροσύνης ἐκμίμησιν· γνώμης ἔργα ποιούμενος, πάντα τά ἐξ ἀνάγκης προσόντα ταῖς φύσεσιν.

 

Οὕτω μέν οὖν κατά τόν ἑκάστου λόγον τε καί τρόπον τῆς φύσεως, μετά γνώσεως ἐπελθών τήν τῶν ὄντων γένεσιν ὁ φιλοσοφώτατος νοῦς· ὡς μέν γνωστικός, τούς τῶν ὄντων πνευματικούς λόγους καθάπερ δῶρα δέχεται τῷ Θεῷ προσφερομένους παρά τῆς κτίσεως· ὡς δέ πρακτικός, τούς τῶν ὄντων φυσικούς νόμους τοῖς τρόποις μιμούμενος, δόματα δέχεται, πᾶσαν ἐκκαλύπτων ἐν ἑαυτῷ κατά τόν βίον τῆς ἐμφερομένης ἀοράτως τοῖς οὖσι θείας σοφίας τήν μεγαλοπρέπειαν.

 

Εἰ δέ καί τοῦτο φαίη τις, ὅτι δῶρα τῷ Θεῷ προσφέρεσθαι διωρίσατο φήσας ὁ Λόγος, ἵνα παραστήσῃ τό τῆς θείας ἀγαθότητος ἄπειρον· ὡς μηδέν προεισενεγκούσης, δέχεσθαι παρ᾿ ἡμῶν ὡς δῶρα τά δόματα, τό πᾶν ἡμῖν λογιζομένης τῆς εἰσφορᾶς, οὐκ ἔξω τοῦ πρέποντος γέγονε τοῦτο φήσας, πολλήν καί ἄφατον εἶναι περί ἡμᾶς τοῦ Θεοῦ δείξας τήν ἀγαθότητα· δεχομένου ὡς ἡμῶν τά ἑαυτοῦ ἐξ ἡμῶν αὐτῷ προσφερόμενα· καί τήν ὑπέρ αὐτῶν ὡς ἀλλοτρίων ὀφειλήν ὁμολογοῦντος.

 

Καί ὑπερήρθη, φησίν, Ἐζεκίας κατ᾿ ὀφθαλμούς πάντων τῶν ἐθνῶν. Ὁ διά πράξεως καί θεωρίας κατορθώσας εἰς ἄκρον τήν ἀρετήν καί τήν γνῶσιν κατά τόν Ἐζεκίαν, εἰκότως ὑπεραίρεται πάντων τῶν ἐθνῶν· τῶν τε σαρκικῶν καί διαβεβλημένων λέγω παθῶν ὑπεράνω κατά τήν πρᾶξιν γενόμενος, ( 484) καί τῶν φυσικῶν λεγομένων σωμάτων. Καί ἁπλῶς, ἵνα συνελών εἴπω, πάντων τῶν ὑπό αἴσθησιν εἰδῶν, κατά τήν θεωρίαν τούς ἐν αὐτοῖς πάντας γνωστικῶς διαπεράσας λόγους· ἐθνῶν καί αὐτῶν τῇ Γραφῇ τροπικῶς ὀνομαζομένων, διά τό πρός τήν ψυχήν, καί τόν νοῦν κατά φύσιν ἀλλόφυλον· ἅπερ μή πολεμοῦντα τόν νοῦν, πολεμεῖσθαι παντελῶς ὁ Θεός οὐ προσέταξεν. Οὐ γάρ τοῖς ἔξω περί τήν αἴσθησιν πολεμεῖν ἐπετάγημεν κτίσμασιν, ἀλλά τοῖς ἐν ἡμῖν αὐτοῖς παρά φύσιν κατά τήν γῆν τῆς καρδίας οἰκοῦσι τῆς ἀτιμίας ἀεί διαμάχεσθαι πάθεσιν ἐκελεύθημεν, ἕως ἄν ἐξολοθρεύσωμεν αὐτούς ἐξ αὐτῆς· καί κατασχῶμεν μόνοι τήν γῆν, ἀσάλευτον μένουσαν τῇ ἀναιρέσει τῶν ἀλλοτρίων παθῶν. Διό καί τετηρημένως, κατά μέν τόν τόπον τῆς εἰσφορᾶς τῶν δώρων τοῦ Θεοῦ, καί τῶν δομάτων τοῦ βασιλέως, οὐχ ἁπλῶς ἡ Γραφή, Πάντες ἔφερον, εἶπεν, δῶρα τῷ Θεῷ, καί δόματα τῷ βασιλεῖ· ἀλλά, πολλοί· τουτέστιν, οὐ πάντα τά ἔθνη, ἀλλά πολλά ἔθνη· δηλοῦντος ἐνεῦθεν, ὅτι εἰσί λεγόμενα ἔθνη, ἐξ ὧν οὐδέν τῷ Θεῷ, ἤ τῷ βασιλεῖ προσάγεται. Τά γάρ συμπληροῦντα τήν τῶν γεγονότων φύσιν κτίσματα, μόνα φέρειν εἰκότως φησίν τῷ τε Θεῷ δῶρα, τούς ἐν αὐτοῖς θειοτέρους, καθ᾿ οὕς καί ἐκτίσθησαν λόγους, ὡς ἐκ Θεοῦ γεγενημένα· καί δόματα τῷ βασιλεῖ, τούς οἰκείους αὐτῶν καί κατά φύσιν δηλονότι νόμους, ὡς δι᾿ αὐτόν [marg. τόν ἄνθρωπον δηλονότι] ὑποστάντα· καθ᾿ οὕς ῥυθμιζόμενος ὁ ἀνθρώπινος νοῦς, τούς συνεκτικούς τῆς ἀρετῆς συνίστησι τρόπους· ἀλλ᾿ οὐχί τῶν ἐκ Θεοῦ μή γεγονότων ἐν ἡμῖν ἐθνῶν, λέγω δέ τῶν παθῶν, παρυπόστασις προσφέρει Θεῷ ἤ ἀνθρώποις· διότι οὐκ ἐκ Θεοῦ γεγένηται. Ἐξ ἡμῶν γάρ τῆς θείας παρακουσάντων ἐντολῆς, ἀλλ᾿ οὐκ ἐκ Θεοῦ τά πάθη τῆς ἀτιμίας ἔσχε τήν γένεσιν· ἐξ ὧν οὐδείς οὐδαμῶς οὐδέν προσφέρει Θεῷ, μή ἐχόντων τό σύνολον λόγον σοφίας ἤ γνώσεως· ἅτε τῆς σοφίας ἀποβολῇ καί τῆς γνώσεως παρυποστάντα.

 

Κατά δέ τόν τόπον τοῦ, Καί ἐπήρθη κατ᾿ ὀφθαλμούς πάντων τῶν ἐθνῶν, τοῦ Λόγου δηλοῦντος, ὡς ὁ τήν ἀπάθειαν καθάπερ Ἱερουσαλήμ οἰκεῖν διά τῶν κατά τήν πρᾶξιν πόνων λαχών, καί πάσης τῆς καθ᾿ ἁμαρτίαν ἀπηλλαγμένος ὀχλήσεως, καί μόνην εἰρήνην καί πράττων καί λαλῶν καί ἀκούων καί λογιζόμενος, μετά τό δέξασθαι διά τῆς φυσικῆς θεωρίας τήν φύσιν τῶν ὁρατῶν, τούς ἐν αὐτῇ θειοτέρους καθάπερ δῶρα τῷ Κυρίῳ, δι᾿ αὐτοῦ προσκομίζουσαν, λόγους· καί τούς ἐν αὐτῇ νόμους, αὐτῷ καθάπερ βασιλεῖ δόματα φέρουσαν, κατ᾿ ὀφθαλμούς ἐπαίρεται πάντων τῶν ἐθνῶν, ὑπεράνω γινόμενος, πάντων δηλονότι τῶν τε κατά τήν σάρκα παθῶν διά πράξεως, τῶν τε φυσικῶν σωμάτων, καί τῶν ὑπό τήν αἴσθησιν ἁπάντων εἰδῶν διά τῆς θεωρίας, τούς ἐν αὐτοῖς πνευματικούς διαβάς λόγους τε καί τρόπους· οὕτως νενόηταί μοι καί τό, Ἔφερον πολλοί, ἀλλ᾿ οὐ πάντες· τουτέστι, τά ἐκτός ἔθνη, ἤγουν κτίσματα· ἀλλ᾿ οὐ τά ἐντός ἡμῶν ἔθνη, ἤγουν πάθη. Πάντα γάρ τά συμπληροῦντα τόν κόσμον κτίσματα, ( 485) Θεόν ὑμνεῖ καί δοξάζει φωναῖς ἀλαλήτοις· καί ὁ ἐκείνων ὕμνος, ἡμέτερος γίνεται· Δι᾿ ὧν ἐγώ τό ὑμνεῖν λαμβάνω, φησί Γρηγόριος ὁ μέγας τῆς θεολογίας ἐπώνυμος.

 

Οὐκοῦν ἡ ἁγία Γραφή, καθώς δέδεικται, πᾶσιν ἄνετον προθεῖσα τοῖς βουλομένοις σωθῆναι, τό ἑαυτῆς βούλημα, ἑνί προσώπῳ παντελῶς ἑαυτήν οὐ συνέκλεισεν. Ἕκαστος γάρ δύναται Ἐζεκίας γενέσθαι, τόν Ἐζεκίαν κατά πνεῦμα μιμούμενος· καί διά προσευχῆς βοῆσαι πρός τόν Θεόν, καί εἰσακουσθῆναι· καί δέξασθαι ἄγγελον· λέγω δέ σοφίας μείζονος λόγον καί γνώσεως, ἐν καιρῷ τῆς τῶν πονηρῶν δαιμόνων ἐπαναστάσεως· καί ἐκτρίψαι πάντα δυνατόν καί πολεμιστήν καί ἄρχοντα καί στρατηγόν· τουτέστι, τάς ἐμπαθεῖς τῆς ἐπιθυμίας καί θυμοῦ κινήσεις· καί τῶν αἰσθητῶν τήν προσπάθειαν· καί τόν, καθάπερ στρατηγόν, ἐπινοοῦντα τούς καθ᾿ ἁμαρτίαν τρόπους, λογισμόν· καί οὕτως ἐν εἰρήνῃ γενέσθαι διά τῆς ἀπαλλαγῆς τῶν παθῶν, καί σχολάσαι τῇ τῶν ὄντων θεωρίᾳ, καί δέξασθαι τούς συνεκτικούς τῆς γνώσεως λόγους καθάπερ δῶρα, καί τούς τῶν ἀρετῶν συστατικούς τρόπους καθάπερ δόματα, πρός τε δόξαν Θεοῦ καί προκοπήν ἑαυτοῦ, παρά πάσης αὐτῷ προσφερομένους τῆς κτίσεως·  καί μετά τοῦτο πρεπόντως κατ᾿ ὀφθαλμούς ὑπεραρθῆναι πάντων τῶν ἐθνῶν· τουτέστιν, ὑπεράνω πάντων τῶν παθῶν κατά τήν ἀρετήν, καί πάντων τῶν κτισμάτων γενέσθαι κατά γνῶσιν· καί φυλάξαι διά μετριοφροσύνης τήν χάριν τῆς σωτηρίας, καί μή παθεῖν τά τούτοις κατά Γραφήν ἑπόμενα.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄.  Τίνες οἱ λόγοι, καί τίνες οἱ τρόποι τῆς κτίσεως.

 

β΄.  Τριῶν τούτων ἕνεκεν ἐγκατέσπειρεν ὁ Θεός τῇ ὁρωμένῃ φύσει λόγους πνευματικούς καί τρόπους ἀγωγῆς ἀστείας· ὥστε κηρύττεσθαι τόν Ποιητήν τῶν κτισμάτων, καί ὥστε τόν ἄνθρωπον τοῖς κατά φύσιν θεσμοῖς τε καί τρόποις παιδαγωγούμενον, εὑρεῖν εὐμαρῶς τήν πρός αὐτόν ἄγουσαν τῆς δικαιοσύνης ὁδόν· καί ἵνα μηδείς τῶν ἀπίστων, πρόφασιν ἀπολογίας ἔχῃ τήν ἄγνοιαν.

 

γ΄.  Μέσα Θεοῦ καί ἀνθρώπων εἰσί τά αἰσθητά καί τά νοητά· ὧν ὑπεράνω γίνεται χωρῶν πρός Θεόν ὁ ἀνθρώπινος νοῦς· τοῖς μέν αἰσθητοῖς κατά τήν πρᾶξιν μή δουλούμενος· τοῖς νοητοῖς δέ κατά τήν θεωρίαν μηδόλως κρατούμενος.

 

δ΄.  Ὅτι κατήγορος ἡ κτίσις γίνεται, φησί, τῶν ἀσεβῶν ἀνθρώπων· διά μέν τῶν ἐν ἑαυτῇ λόγων τόν ἑαυτῆς κηρύττουσα Ποιητήν· διά δέ τῶν ἐν αὐτῇ κατ᾿ εἶδος ἕκαστον φυσικῶν νόμων πρός ἀρετήν παιδαγωγοῦσα τόν ἄνθρωπον. Οἱ μέν οὖν λόγοι ἐν τῇ συνοχῇ τῆς μονιμότητος τοῦ καθ᾿ ἕκαστον εἴδους γνωρίζονται· οἱ δέ νόμοι, ἐν τῇ ταυτότητι φαίνονται τῆς τοῦ καθ᾿ ἕκαστον εἴδους φυσικῆς ἐνεργείας· οἷς μή ἐπιβάλλοντες κατά τήν ἐν ἡμῖν νοεράν δύναμιν, (488) τήν τε τῶν ὄντων ἠγνοήσαμεν αἰτίαν, καί πᾶσι τοῖς παρά φύσιν προστετήκαμεν πάθεσι.

 

ε΄.  Ὁ ἄνθρωπος τούς πνευματικούς τῶν ὁρωμένων λόγους κατανοῶν διδάσκεται, ὡς ἔστι τῶν φαινομένων Ποιητής· τήν τοῦ ὁποῖός ἐστιν ἔννοιαν, ὡς ἀνέφικτον ἀφείς ἀνεξέταστον. Τήν γάρ ὅτι Ποιητής, ἀλλ᾿ οὐχ ὁποῖός ἐστιν ὁ Ποιητής ὁρωμένη σοφῶς ἡ κτίσις παρέχει κατάληψιν. Διόπερ δῶρα μέν κέκληκεν ἡ Γραφή τούς λόγους τῶν ὁρωμένων, ὡς τῆς κατά πάντων δεσποτείας μηνυτικούς· δόματα δέ, τούς φυσικούς αὐτῶν νόμους, δι᾿ ὧν ὁποῖόν τι τῶν ὄντων ἕκαστον ὑπάρχει κατ᾿ εἶδος γνωριζόμενον διδάσκει τόν ἄνθρωπον, ἀλλοτρίῳ νόμῳ μή παραφθείρειν τόν κατά φύσιν.

 

στ΄.  Ἄλλη θεωρίας περί τῶν δώρων μεταβολή.

 

ζ΄.  Κατά δωρεάν φησι τήν Θεόν εἰλήφαμεν πίστιν, γνῶσιν ὑπάρχουσαν ἀμέσως περί Θεόν ἱδρυμένην· ἥτις ἀναπόδεικτον ἔχει τήν ἐπιστήμην. Ἐλπιζομένων γάρ ἐστιν ὑπόστασις πραγμάτων, οὕπω γνώσει τῶν ὄντων τινός περιληφθέντων.

 

η΄.  Ἀρετῆς μέν προεισφέρεται πίστις, φησίν· ἀρετή δέ, γνώσεως· πίστεως δέ, παντελῶς οὐδέν. Ἀρχή γάρ τῶν ἐν ἀνθρώποις καλῶν ἡ πίστις· ἧς οὐδέν παρ᾿ ἡμῶν προεισάγεσθαι πέφυκεν.

 

θ΄.  Οὐδέν φησίν ἐστιν πίστεως ἰσοστάσιον.

 

ι΄.  Ὁ πιστός δηλονότι καί πνευματικός.

 

ια΄.  Συνηγόρους τῆς εἰς τόν Θεόν πίστεως τούς τῶν ὄντων ὁ γνωστικός νοῦς δέχεται λόγους φησίν, ἀλλ᾿ οὐ ποιητικούς τῆς πίστεως. Οὐκ εἰσί γάρ ἀρχή τῆς πίστεως οἱ λόγοι τῶν γεγονότων· ἐπεί καί περιγραπτόν ἔσται τό πιστευόμενον. Οὗ γάρ ἡ πρός ἀπόδειξιν ἀρχή γνώσει περιλαμβάνεται, τοῦτο δηλαδή, γνώσει κατά φύσιν ὑπάρχει περιληπτόν. 

 

ιβ΄.  Οὐρανοῦ νόμος ἐστί, τό κατά κύκλον ὡσαύτως φέρεσθαι, παρ᾿ οὗ λαμβάνει τήν ἐν τῷ καλῷ παγίαν κίνησιν ὁ γνωστικός, περί τό ταυτόν τῆς ἀρετῆς τήν οὐρανοῦ μιμούμενος ἀεικινησίαν.

 

ιγ΄.  Ἡλίου νόμος ἐστί φυσικός, τό ταῖς μεταβάσεσιν ἐργάζεσθαι τήν χρόνων διαφοράν· παρ᾿ οὗ λαμβάνει, τό πρός τάς διαφόρους ἁρμόζεσθαι συμβάσεις ὁ γνωστικός, λόγῳ φυλάττων τῆς ἀρετῆς τήν λαμπρότητα, μηδενί τῶν ἀβουλήτως συμβαινόντων ἀμαυρουμένην.

 

ιδ΄.  Ἀετοῦ νόμος ἐστί φυσικός,τό δέχεσθαι κατά τῆς κόρης τοῦ ἡλίου τήν ἀκτῖνα προσβάλλουσαν· πρ᾿ οὗ λαμβάνει κατά γνώμην ὁ γνωστικός, διά παντός τῷ θείῳ φωτί τόν νοῦν ἐναστράπτεσθαι.

 

ιε΄  Τί διδάσκεται κἀκ τοῦ φυσικοῦ νόμου τῶν ἐλάφων ὁ γνωστικός, τήν ὄντων φύσιν διασκεπτόμενος.

 

ιστ΄.  Τί κἀκ τῆς δορκάδος καί τοῦ ὀρνέου κατά μίμησιν λαμβάνων, ἀνάλωτον φυλάττει τήν ἀρετήν, ὁ κατά πρᾶξιν τήν ὁδόν τέμνων τήν γνώσεως.

 

(489) ιζ΄  Ποῖον διδάσκεται καλόν ὁ τά θεῖα φιλοσοφῶν, τήν φυσικήν τοῦ λέοντος θεωρίαν εἰς ἑαυτόν κατά γνώμην λογικῶς μεταφέρων.

 

ιη΄.  Πῶς δεῖ μιμούμενον τόν ὄφιν καί τήν περιστεράν γένεσθαι φιλόσοφον.

 

ιθ΄.   Τί κἀκ τῆς τρυγόνος ὠφελεῖσθαι δυνάμεθα.

 

κ΄.  Ὁ πρός τόν ἑαυτοῦ νόμον, τούς τῶν ὄντων κατά μίμησιν μεταφέρων νόμους, ἐνάρετος, λογίζων τῶν ἐστερημένων λόγου τήν κίνησιν· ὁ δέ τόν ἑαυτοῦ πρός τούς νόμους τῶν ἄλλων κατά μίμησιν μεταβάλλων, ἐμπαθής, πρός ἀλογίαν ἐκφέρων τοῦ λόγου τήν δύναμιν.

 

κα΄.  Ἄλλη θεωρία περί τῶν δώρων, ἀγαθότητος θείας ἀποδεικτική.

 

κβ΄.  Σώματα λέγει φυσικά, πάντα τά ὑπό γένεσιν καί φθοράν.

 

κγ΄.  Καλή παρατήρησις, ὅτι δεῖ μή τήν κτίσιν πολεμεῖσθαι παρ᾿ ἡμῶν, ἧς ἐστι δημιουργός ὁ Θεός, ἀλλά τάς ἐπ᾿ αὐτῇ τῶν ἐν ἡμῖν κατ᾿ οὐσίαν δυνάμεων ἀτάκτους καί παρά φύσιν κινήσεις καί ἐνεργείας.

 

κδ΄.  Πρακτική φιλοσοφία, τόν πρακτικόν, φησιν, ὑπεράνω ποιεῖ τῶν παθῶν· ἡ θεωρία δέ τόν γνωστικόν καί ὑπεράνω τῶν ὁρωμένων καθίστησιν, ἀναβιβάσασα τόν νοῦν πρός τά συγγενῆ νοητά.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΒ΄ .

 

" Καί οὐ κατά τό ἀνταπόδομα ὅ ἀνταπέδωκεν αὐτῷ ὁ Θεός ἀνταπέδωκεν Ἐζεκίας· ἀλλ᾿ ὑψώθη ἡ καρδία αὐτοῦ, καί ἐγένετο ἐπ᾿ αὐτόν ὀργή, καί ἐπί Ἰούδαν καί ἐπί Ἱερουσαλήμ· καί ἐταπεινώθη Ἐζεκίας ἀπό τοῦ ὕψους τῆς καρδίας αὐτοῦ, καί οἱ κατοικοῦντες Ἱερουσαλήμ· καί οὐκ ἐπῆλθεν ἐπ᾿ αὐτούς ὀργή Κυρίου ἐν ταῖς ἡμέραις Ἐζεκίου. " Τί τό ἀνταπόδομά ἐστι, καί τά ἑξῆς;

 

Ἀπόκρισις.

 

Ἐπειδή γάρ μετά πολλάς καί διαφόρους εὐεργεσίας, ἅς κατά καιρούς ὁ Θεός χορηγήσας τῷ Ἐζεκίᾳ, διέσωσεν ἐκ πάσης ἀνάγκης αὐτόν λυτρωσάμενος καί περιστάσεως· αὐτός δέ τήν ὅλην τῷ Θεῷ τῆς σωτηρίας, ὡς ἐχρῆν, οὐκ ἀνέθετο χάριν· ἀλλ᾿ ἥψατό τις αὐτοῦ μῶμος ἀνθρώπινος, καί τῶν κατορθωμάτων ἐπεμερίσατο δύναμιν· εἰκότως κατά τό ἀνταπόδομα ὅ ἀνταπέδωκεν αὐτῷ ὁ Θεός, οὐκ ἀνταπέδωκεν Ἐζεκίας. Οὐ γάρ ἀντεσήκωσε τῷ μεγέθει τῶν ἐπ᾿ αὐτῷ θείων κατορθωμάτων εὐγνωμόνως τήν εὐχαριστίαν· ἀλλ᾿ ὑψώθη ἡ καρδία αὐτοῦ, μή διαδράς τό νόσημα τῆς ἐπ᾿ ἀρετῇ καί γνώσει φυσικῆς οἰήσεως.

 

Καί ἐγένετο ἐπ᾿ αὐτόν ὀργή, καί ἐπί Ἰούδαν καί ἐπί Ἱερουσαλήμ. Ὀργή Θεοῦ ἐστι, κατά μίαν ἐπιβολήν, ἡ τῶν παιδαγωγουμένων ἐπίπονος αἴσθησις· ἐπίπονος δέ καθέστηκεν αἴσθησις, ἡ τῶν ἀκουσίων πόνων ἐπαγωγή· δι᾿ ἧς τόν ἐπ᾿ ἀρετῇ καί (492) γνώσει φυσιούμενον νοῦν ὁ Θεός πολλάκις ἄγει πρός συστολήν καί ταπείνωσιν· αὐτόν ἑαυτοῦ γενέσθαι διδούς ἐπιγνώμονα, καί τῆς οἰκείας ἀσθενείας συνίστορα· ἧς ἐπαισθόμενος, τό μάταιον οἴδημα τῆς καρδίας ἀποτίθεται· φησί γάρ μετά τό γενέσθαι τήν ὀργήν·  Καί ἐταπεινώθη Ἐζεκίας ἀπό τοῦ ὕψους τῆς

 

καρδίας αὐτοῦ, καί οἱ κατοικοῦντες Ἱερουσαλήμ· καί οὐκ ἐπῆλθεν ἐπ᾿ αὐτούς ὀργή Κυρίου ἐν ταῖς ἡμέραις Ἐζεκίου.

 

Ἤ πάλιν ὀργή Κυρίου ἐστίν, ἡ ἀνακωχή τῆς τῶν θείων χαρισμάτων χορηγίας· ἥτις, συμφερόντως ἐπί πάντα γίνεται νοῦν ὑψηλόν καί μετέωρον, καί τοῖς δοθεῖσιν αὐτῷ θεόθεν καλοῖς ὡς ἐπ᾿ ἰδικοῖς κατορθώμασι μεγαλαυχούμενον. Ἄξιον δέ ἐστιν ἐπιστῆσαι, καί ἰδεῖν, τί δήποτε μή ἐπί μόνον τόν Ἐζεκίαν ὑψωθέντα τήν καρδίαν ἦλθεν ἡ ὀργή, ἀλλά καί ἐπί Ἰούδαν καί ἐπί Ἱερουσαλήμ. Τοῦτο μάλιστα πείσει τούς τῷ γράμματι μόνῳ τῆς Γραφῆς φιλοπόνως παρακαθημένους, ὅτι χρή τούς φιλοθέους περί τήν πνευματικήν θεωρίαν τῶν γεγραμμένων τήν πᾶσαν ποιεῖσθαι σπουδήν, εἴπερ ὁ τῆς ἀληθείας λόγος αὐτοῖς πάντων ἐστί τιμιώτερος. Εἰ γάρ μόνῳ τῷ γράμματι στοιχήσομεν, πολλάκις, ὡς εἰκός, ἀδικίαν τῆς θείας καταψηφισόμεθα κρίσεως, τῷ ἁμαρτήσαντι συγκολαζούσης ἀδίκως τούς μηδαμῶς ἁμαρτήσαντας· καί πῶς ἀληθής ὁ φάσκων ἔσται λόγος, Οὐκ ἀποθανεῖται πατήρ ὑπέρ υἱοῦ, οὔτε υἱός ὑπέρ πατρός. Ἕκαστος ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ αὐτοῦ ἀποθανεῖται; καί, Σύ ἀποδώσεις ἑκάστῳ κατά τά ἔργα αὐτοῦ, πρός Θεόν παρά τοῦ Δαβίδ λεγόμενον.

 

Καί ὑψώθη, φησίν, ἡ καρδία Ἐζεκίου· καί οὐκ ἐπήγαγε,  Καί ἡ καρδία τῶν οἰκούντων Ἱερουσαλήμ καί Ἰούδαν· πῶς οὖν συνεκόλασε τῷ αἰτίῳ τούς ἀναιτίους, κατ᾿ αὐτούς ἐκείνους συνιδεῖν οὐκ ἔχω. Λέγει γάρ· Καί ὑψώθη ἡ καρδία Ἐζεκίου, καί ἐγένετο ἐπ᾿ αὐτόν ὀργή, καί ἐπί Ἰούδαν καί ἐπί Ἱερουσαλήμ· περί ὧν οὐ γέγραφεν ὁ Λόγος, ὅτι ὑψώθησαν. Οὐκοῦν ἐπειδή ἀμήχανος ἡ λύσις τῶν ἀπορουμένων τοῖς προεστηκόσι τοῦ γράμματος, καί τό ῥητόν τῆς διανοίας προκρίνουσιν, ἐπί τήν πνευματικήν τῶν γεγραμμένων κατανόησιν ἔλθωμεν, καί εὑρήσομεν ἀκμητί, τήν τῷ γράμματι κεκαλυμμένων τήν ἀλήθειαν, φωτός δίκην τοῖς φιλαληθέσι προλάμπουσαν.

 

(493) Πᾶς τοιγαροῦν γνωστικός καί φιλόσοφος νοῦς, καί τόν Ἰούδαν ἔχει, καί τήν Ἱερουσαλήμ· τόν μέν Ἰούδαν, εἰς τόν κατ᾿ ἐξομολόγησιν τρόπον πνευματικῶς λαμβανόμενον· ἤγουν, τήν ἕξιν τῆς μετανοίας, μετά τῶν αὐτῆς συνεκτικῶν λογισμῶν τῇ προκοπῇ τῆς κατά νοῦν ἀναβάσεως πρακτικῶς συναυξάνουσαν. Ἐξομολόγησις γάρ Ἰούδας ἑρμηνεύεται. Τήν δέ Ἱερουσαλήμ, εἰς τήν εἰρηνικήν τῆς ἀληθείας ἕξιν, μετά τῶν συμπληρούντων αὐτήν θείων θεωρημάτων ἀλληγορικῶς νοουμένην. Καί συντόμως εἰπεῖν, τήν μέν Ἰουδαίαν, ὡς πρακτικήν, ἔχει φιλοσοφίαν· τήν δέ Ἱερουσαλήμ, θεωρητικήν μυσταγωγίαν. Ὁπηνίκα οὖν διά τῆς θείας χάριτος ὁ φιλόσοφος νοῦς, κατά τε τήν πρακτικήν καί τήν θεωρητικήν φιλοσοφίαν, πᾶσαν ἀντικειμένην ἀρετῇ τε καί γνώσει διακρουσάμενος δύναμιν, τελείως τό κατά τῶν πνευμάτων τῆς πονηρίας ἀναδήσεται κράτος, καί μή τήν δέουσαν εὐχαριστίαν ἀνάθηται τῷ αἰτίῳ τῆς νίκης Θεῷ· ἀλλ᾿ ὑψώθη τήν καρδίαν, ἑαυτόν τοῦ παντός κατορθώματος ἡγησάμενος αἴτιον, τηνικαῦτα ὡς μή ἀνταποδούς τῷ Θεῷ κατά τό ἀνταπόδομα ὅ ἀνταπέδωκεν αὐτῷ, δέχεται οὐ μόνον αὐτός γινομένην ἐπ᾿ αὐτόν τήν ὀργήν τῆς ἐγκαταλείψεως, ἀλλά καί Ἰούδας καί Ἱερουσαλήμ· τουτέστιν, ἡ τῆς πράξεως ἕξις καί τῆς θεωρίας· παθῶν ἀτιμίας εὐθέως συγχωρήσει Θεοῦ κατεπανισταμένων τῆς πράξεως, καί τήν τέως καθαράν μολυνόντων συνείδησιν· καί ψευδῶν ἐννοιῶν συνεπιπλεκομένων τῇ θεωρίᾳ τῶν ὄντων, καί τήν τέως ὀρθήν διαστρεφουσῶν δόξαν τῆς γνώσεως.

 

Θεῖος γάρ ὡς ἀληθῶς ὅρος τε καί νόμος κατά Πρόνοιαν ἐνυπάρχει τοῖς οὖσι, παιδεύεσθαι διά τῶν ἐναντίων ἐπιτρέπων πρός εὐγνωμοσύνην, τούς ἐπί κρείττοσι φανέντας ἀγνώμονας· καί τήν πεῖραν τῶν ἀντικειμένων, τῆς τῶν καλῶν κατορθωτικῆς θείας ἐπίγνωσιν ποιεῖσθαι δυνάμεως· ὡς ἄν μή παντελῶς ἐπί τοῖς ἀμείνοσιν ἀκαθαίρετον παρά τῆς Προνοίας ἔχειν συγχωρηθέντες, τήν οἴησιν, εἰς τήν ἀντίθεον τῆς ὑπερηφανίας διάθεσιν κατολισθήσωμεν· ἑαυτῶν κατά φύσιν, ἀλλ᾿ οὐκ ἐπίκτητον χάριτι τήν τῆς ἀρετῆς καί τῆς γνώσεως κτῆσιν εἶναι νομίζοντες· καί εὑρεθῶμεν τῷ καλῷ, πρός τήν τοῦ κακοῦ χρώμενοι γένεσιν· καί δι᾿ ὧν ἔδει πλέον διασφιγχθεῖσαν ἐν ἡμῖν ἀσάλευτον μένειν τήν θείαν ἐπίγνωσιν, δι᾿ ἐκείνων, ὡς οὐκ ὤφελον, τήν ταύτης νοσήσαντες ἄγνοιαν.

 

Ὁ γάρ οἰόμενος ἑαυτόν κατειληφέναι τό τέλος τῆς ἀρετῆς, οὐδαμῶς ἐπιζητήσει λοιπόν τήν πηγαίαν τῶν καλῶν αἰτίαν· ἑαυτῷ μόνῳ περιγράψας τήν τῆς ἐφέσεως δύναμιν· αὐτόν τῆς σωτηρίας τόν ὅρον,ὑφ᾿ ἑαυτοῦ φημί δέ τόν Θεόν, ζημιούμενος. Ὁ δέ τῆς ἑαυτοῦ περί τά καλά φυσικῆς συναισθόμενος πενίας, οὐ παύεται προτροπάδην τρέχειν πρός τόν δοῦναι δυνάμενον τῆς ἐνδείας τήν πλήρωσιν.

 

Γίνεται τοίνυν δικαίως ἐπί τόν ὑψηλόφρονα νοῦν ὀργή· τουτέστιν, ἐγκατάλειψις· ἤγουν ἡ τοῦ διοχληθῆναι αὐτόν κατά τε τήν πρᾶξιν, ὡς Ἰουδαίαν· κατά τε τήν θεωρίαν, ὡς Ἱερουσαλήμ, ὑπό δαιμόνων (496) συγχώρησις· ἵνα λάβῃ τῆς ἐν ἑαυτοῦ φυσικῆς ἀσθενείας συναίσθησιν· τῆς δέ σκεπούσης αὐτόν, καί τό πᾶν κατορθούσης τῶν ἀγαθῶν θείας δυνάμεώς τε καί χάριτος, τήν ἐπίγνωσιν· καί ταπεινωθῇ, πόῤῥω παντελῶς ἑαυτοῦ τό ἀλλότριον καί παρά φύσιν ὕψος ποιούμενος· ὥστε μή ἐπελθεῖν ἐπ᾿ αὐτόν τήν ἄλλην ὀργήν τῆς τῶν δοθέντων χαρισμάτων ἀφαιρέσεως ἥτις ἐπί τόν Ἐζεκίαν οὐκ ἐπῆλθεν, εὐθέως ἐκ τῆς ἐπ᾿ αὐτόν γενομένης πρώτης ὀργῆς, ἤγουν ἐγκαταλείψεως, ταπεινωθέντα, καί γενόμενον τῆς τοῦ παρέχοντος τά καλά συναισθήσεως· φησί γάρ μετά τό,  Καί ἐγένετο ἐπ᾿ αὐτόν ὀργή, καί ἐπί Ἰούδαν, καί ἐπί Ἱερουσαλήμ· Καί οὐκ ἐπῆλθεν ἐπ᾿ αὐτούς ὀργή Κυρίου ἐν ταῖς ἡμέραις Ἐζεκίου· ἡ ἄλλη δηλονότι ὀργή, τῆς τῶν χαρισμάτων ἀφαιρέσεως· διά τό τήν πρώτην ἐγκατάλειψιν, τῆς καλῆς ἐπιγνωμοσύνης αὐτῷ γενέσθαι διδάσκαλον. Ὁ γάρ μή σωφρονισθείς τῷ πρώτῳ εἴδει τῆς ὀργῆς, ἤγουν ἐγκαταλείψεως, ἐλθεῖν πρός ταπείνωσιν, τήν ἄλλην δέχεται σαφῶς ἐπ᾿ αὐτόν ἐρχομένην ὀργήν, ἀφαιρουμένην αὐτοῦ τήν τῶν χαρισμάτων ἐνέργειαν, καί ἔρημον αὐτόν καθιστῶσαν τῆς τέως φρουρούσης δυνάμεως. Καί ἀφελῶ τόν φραγμόν αὐτοῦ, φησί περί τοῦ ἀγνώμονος Ἰσραήλ ὁ Θεός λέγων·  Καί ἔσται εἰς διαρπαγήν· καί καθελῶ τόν τοῖχον αὐτοῦ, καί ἔσται εἰς καταπάτημα· καί ἀνήσω τόν ἀμπελῶνά μου, καί οὐ μή τμηθῇ, οὐδέ μή σκαφῇ· καί ἀναβήσεται εἰς αὐτόν ὡς εἰς χέρσον ἄκανθα· καί ταῖς νεφέλαις ἐντελοῦμαι, τοῦ μή βρέξαι ἐπ᾿ αὐτόν· καθάπερ ἀλληγορεῖται παθών καί Σαούλ ὁ πρῶτος τοῦ Ἰσραήλ βασιλεύς. Ἐκεῖνος γάρ ἅμα τῇ βασιλείᾳ λαβών διά τοῦ χρίσματος καί τῆς προφητείας τήν χάριν, ἐπειδή ταύτην μή ἐφύλαξεν, ὀργήν δέχεται πρώτην, τήν τοῦ πονηροῦ  πνεύματος ἐνέργειαν· ἧς μηδεμίαν λαβών συναίσθησιν, τῇ ἄλλῃ ταμιευθείς ὀργῇ, συγκατέληξε· πάσης διά τήν ἄνοιαν γυμνός πρό θανάτου θεοσεβείας γενόμενος. Καί δηλοῖ τοῦτο παθών, πρῶτον μέν ὑπό τοῦ δαίμονος ἐνεργούμενος· εἶθ᾿ ὕστερον πρός αὐτούς αὐτομολῶν ἑκουσίως διά τῆς ἐγγαστριμύθου τούς δαίμονας· καί ἴσως τοῖς ἀθέοις τήν τῆς μαντείας, τοῖς δαίμοσιν, ἐπιτελῶν τελετήν.

 

Οὐκοῦν ἐπειδή τόν Ἐζεκίαν εἰς τόν φιλόσοφον ἐλάβομεν νοῦν· τήν δέ Ἰουδαίαν, εἰς τήν πρᾶξιν· τήν δέ Ἱερουσαλήμ, εἰς τήν θεωρίαν, ὅταν τι καθ᾿ οἱονδήποτε τρόπον τόν νοῦν πεπονθέναι νοήσωμεν, τῷ τοιούτῳ νοΐ τήν τε πρακτικήν αὐτοῦ καί τήν θεωρητικήν δύναμιν κατά τούς συνεκτικούς αὐτῶν λόγους, συμπεπονθέναι πάντως πιστεύομεν. Οὐ γάρ ἐστι δυνατόν παθεῖν τό ὑποκείμενον, τῶν ἐν ὑποκειμένῳ μή συμπασχόντων.

 

Καλῶς οὖν τῶ ῥητῷ τῆς Γραφῆς συμφέρεται τῆς θεωρίας ὁ λόγος, μή φέρων διαβολήν τῇ θείᾳ ψήφῳ τῶν κριμάτων, μηδέ ἄλλης ἀνατροπήν ποιούμενος ἐντολῆς. Μή μόνος γάρ κατά τήν ἀποδοθεῖσαν τοῦ λόγου θεωρίαν Ἐζεκίας· τουτέστι νοῦς, ὑψοῦται μεγαλοφρονῶν, ἐπί τοῖς κατορθώμασι, μή συνυψουμένων αὐτῷ τῆς Ἰουδαίας καί τῆς Ἱερουσαλήμ· (497) ἤγουν, πράξεως καί θεωρίας· ὅτι μηδέ πεφύκασι τοῦτο πάσχειν, καθ᾿ ἑαυτάς ὑποστατικῶς μή θεωρούμεναι· καί ἐπί μόνον τόν Ἐζεκίαν· τουτέστι, τόν νοῦν, οὐ γίνεται ἡ ὀργή· ἀλλά καί ἐπί Ἰούδαν καί Ἱερουσαλήμ. Ἡ γάρ πρᾶξις καί ἡ θεωρία, τῷ νῷ κατά τι μολυνομένῳ, πάντως συχχραίνονται καί μή οὖσαι [Ieg. ὡς καί οὖσαι] τῆς πρός ὀργήν αἰτίας συμμέτοχοι.

 

Γενώμεθα τοίνυν καί ἡμεῖς τῆς τῶν γεγραμμένων ἐννοίας [al. αἰτίας]. Κἄν γάρ ἐκείνοις συνέβη τυπικῶς κατά τήν ἱστορίαν, ἀλλά δι᾿ ἡμᾶς ἐγράφη πρός νουθεσίαν πνευματικήν, οἷς διαπαντός συμβαίνει τά γεγραμμένα νοητῶς, τῆς ἀντικειμένης καθ᾿ ἡμῶν ἀεί παραταττομένης δυνάμεως· ἵνα πᾶσαν, εἰ δυνατόν, πρός τόν νοῦν τήν Γραφήν μεταβιβάσαντες, αὐτόν [marg. τόν νοῦν δηλονότι] μέν φωτίσωμεν τοῖς θείοις νοήμασι· τό δέ σῶμα, τοῖς τῶν νοηθέντων θειοτέρων λόγων τρόποις φαιδρύνωμεν· ἀρετῆς αὐτό ποιοῦντες λογικόν ἐργαστήριον, τῇ ἀποβολῇ τῶν ἐμφύτων παθῶν.

 

Πᾶς οὖν θεοφιλής καί ἐνάρετον ἄνθρωπος, κατά τόν Ἐζεκίαν γνωστικῶς τό κατά δαιμόνων διαζωσάμενος κράτος, εἰ γένηταί τις αὐτῷ προσβολή πνευμάτων πονηρῶν, ἀοράτως κατά νοῦν πρός αὐτόν συμπλεκόντων τόν πόλεμον, καί διά προσευχῆς δέξηται θεόθεν αὐτῷ πεμπόμενον ἄγγελον· λέγω δέ σοφίας λόγον μείζονα· καί πᾶσαν ἐκτρίψας διασκεδάσῃ τοῦ διαβόλου τήν φάλαγγα, καί τῆς τοιαύτης νίκης τε καί σωτηρίας αἴτιον τόν Θεόν μή ἐπιγράψηται· ἀλλ᾿ ἑαυτῷ τήν ὅλην ἀνάθηται νίκην· ὁ τοιοῦτος οὐκ ἀνταπέδωκε τῷ Θεῷ κατά τό ἀνταπόδομα αὐτοῦ· μή ἐξισώσας τῷ μεγέθει τῆς σωτηρίας, τό πλῆθος τῆς εὐχαριστίας· μηδέ τῇ εὐεργεσίᾳ τοῦ σώσαντος, ἀντιμετρήσας, τήν οἰκείαν διάθεσιν. Ἀνταπόδοσις γάρ ἐστιν, ἡ πρός τόν σώσαντα τοῦ σωθέντος δι᾿ ἔργων ἀντιμετρουμένη διάθεσις· ἀλλ᾿ ὕψωσεν ἑαυτοῦ τήν καρδίαν, ἐφ᾿ οἷς ἔλαβε χαρίσμασι μεγαλοφρονῶν, ὡς μή λαβών· ὁ τοιοῦτος ἐνδίκως δέχεται γινομένην ἐπ᾿ αὐτῷ τήν ὀργήν, συγχωροῦντος τοῦ Θεοῦ τῷ διαβόλῳ νοητῶς αὐτῷ συμπλακῆναι, καί τούς κατά τήν πρᾶξιν παρασαλεῦσαι τρόπους τῆς ἀρετῆς, καί τούς κατά θεωρίαν διαυγεῖς ἐπιθολῶσαι λόγους τῆς γνώσεως· ἵνα μαθών τήν οἰκείαν ἀσθένειαν, ἐπιγνῶ τήν μόνην δύναμιν τήν τά πάθη ἡμῖν καταπαλαίουσαν· καί ταπεινωθῇ μετανοήσας, τόν ὄγκον ἀποβαλών τῆς οἰήσεως· καί τόν Θεόν ἱλεώσηται, καί ἀποστρέψῃ τήν ἐπερχομένην τοῖς μή μετανοοῦσιν ὀργήν, τήν ἀφαιρουμένην τήν φρουροῦσαν τήν ψυχήν χάριν, καί ἔρημον καταλιμπάνουσαν τόν ἀγνώμονα νοῦν.

 

Ἡμέρας δέ τοῦ βασιλέως Ἐζεκίου τυχόν προσηγόρευσεν ἡ Γραφή, τούς διαφόρους φωτισμούς, οὕς δέχεται πᾶς εὐσεβής καί φιλόθεος νοῦς, ἐπιβάλλων τῇ θεωρίᾳ τῶν γεγονότων πρός κατανόησιν τῆς διά πάντων ποικίλως μηνυομένης σοφίας. Οἷς ἕως ἡ πρᾶξις καί ἡ θεωρία ῥυθμίζεται, στέρησις ἀρετῆς καί γνώσεως αὐταῖς οὐ πέφυκε γίνεσθαι· τοῦ ἡλίου τῆς δικαιοσύνης ἐν τῷ τοιούτῳ νοΐ διά τῆς ἰδίας ἀνατολῆς τάς τοιαύτας ἡμέρας δημιουργοῦντος.

 

 

 

(500)   ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄.  Τί ἐστιν ὀργή Θεοῦ;

 

β΄.  Πῶς καί κατ᾿ ἄλλον τρόπον ἡ ὀργή τοῦ Κυρίου νοηθῆναι δύναται;

 

γ΄.  Τούς τῷ γράμματι μόνῳ στοιχοῦντας.

 

δ΄.  Ὅτι τόν ἐπαιρόμενον ἐπί πράξει, παθῶν ἀτιμία διαδέχεται· τόν δέ ἐπί γνώσει ὑψούμενον, περί τήν ἀληθῆ θεωρίαν πταίειν ἡ δικαία κρίσις συγχωρεῖ.

 

ε΄.  Ὅρον καί νόμον ἐνυπάρχοντα θείως τοῖς οὖσι λέγει, τήν τῶν ὄντων συνεκτικήν πρόνοιαν, κατά κρίσιν δικαίαν τῇ σπάνει τῶν ἀγαθῶν παιδεύουσαν πρός εὐγνωμοσύνην, τούς ἐπί τῇ ἀφθονίᾳ τῶν ἀγαθῶν, πρός τόν αὐτῆς χορηγόν φανέντας ἀγνώμονας· διά τῶν ἐναντίων αὐτούς πρός συναίσθησιν ἄγουσαν τῆς τοῦ χαριζομένου τά καλά διαγνώσεως· ἡ ἐπ᾿ ἀρετῇ γάρ καί γνώσει οἴησις ἀπαιδαγώγητος μένουσα, τό τῆς ὑπερηφανίας γεννᾷν πέφυκε νόσημα, τό τήν ἀντικειμένην τῷ Θεῷ φέρον διάθεσιν.

 

στ΄.  Ὁ τήν ἀπορίαν φησίν ἀρετῆς διαγνούς, οὐδέποτε τοῦ κατ᾿ αὐτήν παύεται δρόμου, ἵνα μή ζημιωθῇ αὐτήν τῆς ἀρετῆς τήν ἀρχήν καί τό τέλος, τόν Θεόν λέγω, περί ἑαυτόν στήσας τήν κίνησιν τῆς ἐφέσεως· καί λάθῃ νομίζων ἐπειλῆφθαι τῆς τελειότητος, ὑπομένων τοῦ ἀληθῶς ὄντος τήν ἔκπτωσιν· πρός ὅπερ ἐπείγεται πᾶσα σπουδαίου κίνησις.

 

ζ΄.  Ὅτι πρός ἀσέβειαν, φησί, πρηνής καθέστηκεν ὁδός, ἡ περί τήν ζημίαν τῶν ἀρετῶν ἀναισθησία. Ὁ γάρ ἐθίσας αὐτόν διά τάς ἡδονάς τῆς σαρκός Θεοῦ παρακούειν, καί αὐτόν ἀρνήσεται τόν Θεόν καλούσης προφάσεως, Θεοῦ τήν τῆς σαρκός ζωήν προτιμῶν, ἧς καί μόνας τάς ἡδονάς τῶν θείων κρείττους ἔσχηκε θελημάτων.

 

η΄.  Ὑποκείμενον λέγει τόν νοῦν, ὡς ἀρετῆς καί γνώσεως δεκτικόν· ἐν ὑποκειμένῳ δέ, τήν πρᾶξιν καί τήν θεωρίαν, αἵτινες πρός τόν νοῦν συμβεβηκότων λόγον ἔχουσι· διά κατά πάντα τρόπον καί συμπάσχουσι πάσχοντι, τήν αὐτοῦ ποιάν κίνησιν ἀρχάς τῆς οἰκείας ἀλλοιώσεως ἔχουσαι.

 

θ΄.  Τῆς λεγούσης υἱόν ὑπέρ πατρός μή ἀποθανεῖν.

 

ι΄.  Τά ἔμφυτα πάθη τοῦ σώματος λόγῳ μέν κυβερνώμενα οὐκ ἔχει διαβολήν· κινούμενα δέ τούτου χωρίς φέρει διαβολήν. Τούτων οὖν λέγει γενέσθαι δεῖν τήν ἀποβολήν, ὧν ἔμφυτος μέν ἡ κίνησις, παρά φύσιν δέ γίνεται πολλάκις ἡ χρῆσις, τῷ λόγῳ μή κυβερνωμένη.

 

ια΄.  Ὀργή σωτήριός ἐστιν, ἡ πρός τό πολεμεῖσθαι τήν ὑψηλόφρονα νοῦν τοῖς πάθεσιν ὑπό τῶνδαιμόνων θεία συγχώρησις· ἵνα γνῷ πάσχων ἀτίμως ἐπ᾿ ἀρεταῖς μεγαλαυχούμενος, τίς ὁ τοιούτων ὑπάρχει δοτήρ· ἤ γένηται τῶν ἀλλοτρίων γυμνός, ἅπερ ὡς μή λαβών ἔχειν ἐνόμιζεν.

 

ιβ΄.  Τίνες εἰσίν αἱ ἡμέραι Ἐζεκίου τοῦ βασιλέως, ἐν αἷς οὐκ ἐπάγεται ἡ ὀργή.

 

ιγ΄.  Πρᾶξιν λέγει καί θεωρίαν κατά τόν τῆς ἀναγωγῆς λόγον, τήν Ἰουδαίαν καί τήν Ἱερουσαλήμ.

 

ιδ΄.  Ἥλιος δικαιοσύνης ὁ Κύριος καί Θεός, καί τῶν ὅλων Σωτήρ Χριστός Ἰησοῦς.

 

 

 

 (501)  ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΓ΄ .

 

Πάλιν περί Ἐζεκίου φησί, "Καί ἔθαψαν αὐτόν ἐν ἀναβάσει τάφων υἱῶν Δαβίδ· καί δόξαν καί τιμήν ἔδωκαν αὐτῷ ἐν τῷ θανάτῳ αὐτοῦ πᾶς Ἰούδα, καί οἱ κατοικοῦντες Ἱερουσαλήμ." Τί ἐστι τό,  " Ἐν ἀναβάσει τάφων υἱῶν Δαβίδ, " καί τά ἑξῆς;

 

 

 

Ἀπόκρισις.

 

Δαβίδ ἐστί νοητός ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰηδοῦς Χριστός· ὁ λίθος ὅν ἐξουδένωσαν ἀποδοκιμάσαντες οἱ οἰκοδομοῦντες ἱερεῖς τῶν Ἰουδαίων καί ἄρχοντες· ὁ γενόμενος εἰς κεφαλήν γωνίας· τουτέστι, τῆς Ἐκκλησίας. Γωνία γάρ ἐστιν, ἡ Ἐκκλησία, κατά τήν Γραφήν. Ὡς γάρ ἡ γωνία δύο τοίχων ἕνωσις γίνεται, πρός ἀλλήλους αὐτούς διασφίγγουσα πρός ἀδιάλυτον συνοχήν·  οὕτω καί ἡ ἁγία Ἐκκλησία, τῶν δύο λαῶν γέγονεν ἕνωσις· τούς ἐξ Ἐθνῶν καί Ἰουδαίων καθ᾿ ἕνα πίστεως λόγον ἀλλήλοις συνενοῦσα, καί πρός μίαν ἐνδιασφίγγουσα σύμπνοιαν· ἧς ἀκρογωνιαῖος λίθος ὁ Χριστός, ὡς κεφαλή τοῦ παντός σώματος. Ἐξουδένωσις γάρ ἑρμηνευόμενον δηλοῖ τοῦ Δαβίδ τό ὄνομα· ὅς ἐστιν ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος καί Υἱός, ὁ δι᾿ ἐμέ τήν δουλικήν μορφήν ὑποδύς, καί γενόμενος ὄνειδος ἀνθρώπων ἀπιστούντων τῇ ἀληθείᾳ, καί ἐξουδένωμα [Six. ἐξουθένημα] λαοῦ πλήρους ἁμαρτιῶν· ὁ ποιμήν ὁ καλός ὁ τιθείς τήν ψυχήν αὐτοῦ ὑπέρ τῶν προβάτων· ὁ ἀποκτείνας τόν λέοντα καί τήν ἄρκον· τόν θυμόν λέγω καί τήν ἐπιθυμίαν ἐξηλώσας τῆς φύσεως· τά σπαράττοντα τῆς ἐν ἡμῖν κατά τόν λόγον θείας εἰκόνος τήν μορφήν· ὁ πυῤῥάκης διά τό πάθημα τοῦ θανάτου· μετά κάλλους ὀφθαλμῶν, τουτέστι, μετά δόξης τῶν κατά Πρόνοιαν καί κρίσιν ὑψηλοτέρων λόγων· ὀφθαλμοί γάρ τοῦ Λόγου, ἡ κρίσις ἄν εἴη καί ἡ πρόνοια· δι᾿ ὧν καί πάσχων ὑπέρ ἡμῶν, ποιεῖται τοῦ παντός τήν ἐπισκοπήν· ὁ τοῦ νοητοῦ Γωλιάθ καί ὑπερηφάνου· φημί δέ τοῦ διαβόλου, σφαγεύς· τοῦ πεντάπηχυν ἔχοντος τήν ἡλικίαν, διά τήν ἐμπάθειαν τῆς ἐν ἡμῖν πενταπλῆς αἰσθήσεως. Ἐπί τοσοῦτον γάρ ἔχει τό μέγεθος τῆς κατά κακίαν ἡλικίας ὑψούμενον ὁ διάβολος, ἐφ᾿ ὅσον τοῖς αἰσθητοῖς ἐμπαθῶς ἐν ἡμῖν ἡ τῆς αἰσθήσεως ἐπεκτείνεται δύναμις· ὁ βασιλεύς τοῦ ἀληθινοῦ Ἰσραήλ καί ὁρῶντος Θεόν· κἄν Σαούλ, ὁ παλαιός κατά τόν νόμον λαός, μαίνεται, φθόνῳ διά τήν ἀπιστίαν τηκόμενος. Οὐ φέρει γάρ τῆς προσκαίρου δόξης τήν στέρησιν· οὗ ἀφαιρεῖται τό δόρυ καί τοῦ ὕδατος τόν φακόν, Δαβίδ ὁ ἐμός βασιλεύς καί διωκόμενος· τουτέστι, τό κράτος τῆς πρακτικῆς ἀρετῆς, καί τήν χάριν τῆς γνωστικῆς θεωρίας· καί (504) πάλιν ταῦτα κιχρῶν δίδωσι τοῖς πρός αὐτόν κατά τήν πίστιν διαβαίνουσι, διά τούς ἐξ Ἰουδαίων μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν, δεχομένους τῆς βασιλείας τό κήρυγμα.

 

Οὗπερ πάλιν ἐν τῷ σπηλαίῳ πρός τήν τῶν περιττωμάτων ἀποβολήν καθημένου, τό τῆς διπλοΐδος ἀφαιρεῖται πτερύγιον· τουτέστι, τό ὕψος τῆς κατά τήν ἠθικήν φιλοσοφίαν εὐσχημοσύνης· ἤ τό ἐν νοήμασιν ὑψηλόν τῆς τῶν νομικῶν συμβόλων καί αἰνιγμάτων περιβολῆς· οὐκ ἄξιον οὔτε μήν δίκαιον κρίνας, εἰς φθοράν τῆ ἀποχρήσει, τόν ὡς ἐν σπηλαίῳ τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἤ τῷ σκοτεινῷ τοῦ νόμου γράμματι καθήμενον λαόν τῶν Ἰουδαίων· τῆς γηΐνων ὄντως καί φιλοσωμάτων, καί τῇ φθορᾷ τῶν παρερχομένων περιγράφοντα τάς θείας τῶν ἀφθάρτων ἐπαγγελίας, ἔχειν τῆς μυστικῆς τῶν νομικῶν διαταγμάτων, καθάπερ διπλοΐδος πτερύγιον, τήν νοουμένην εὐπρέπειαν.

 

Οὗτός ἐστιν Δαβίδ ὁ νοητός, ὁ ἀληθινός ποιμήν καί βασιλεύς· καί τῶν ἀντικειμένων ἀναιρετικός δυνάμεων· ποιμήν μέν, τῶν ἔτι πρακτικήν μετερχομένων φιλοσοφίαν, καί πόας δίκην νεμομένων τήν φυσικήν θεωρίαν· βασιλεύς δέ, τῶν νόμοις καί λόγοις πνευματικοῖς ἀνακαινισάντων πρός τό ἀρχέτυπον τῆς δοθείσης εἰκόνος τό κάλλος· καί αὐτῷ τῷ μεγάλῳ Βασιλεῖ τῶν αἰώνων ἀμέσως κατά νοῦν παρισταμένων, καί τό ἀπρόσιτον κάλλος, ὡς θέμις εἰπεῖν, ἐσοπτριζομένων.

 

Υἱοί μέν οὖν τούτου Δαβίδ τυγχάνουσι πάντες οἱ ἀπό τοῦ αἰῶνος ἅγιοι, ἐξ αὐτοῦ γεννηθέντες ἐν πνεύματι. Τάφοι δέ τούτων τῶν υἱῶν εἰσιν, αἱ μνῆμαι τῆς κατά Θεόν αὐτῶν ἐπί γῆς πολιτείας. Ἀναβάσεις δέ τούτων τῶν τάφων εἰσί, τό ὕψος τῆς αὐτῶν περί Θεόν γνώσεως καί ἀγάπης· ἔνθα πᾶς Ἰούδα, καί οἱ κατοικοῦντες Ἱερουσαλήμ θάπτουσιν, ἐνιδρύοντες ἐν τῷ κατ᾿ ἀξίαν τόπῳ τῆς μακαρίας μονῆς· οἵ τε κατά πρᾶξιν τρόποι, καί οἱ τήν ἀληθῆ θεωρίαν οἰκοῦντες λόγοι τῆς γνώσεως· τόν τοῖς οὖσιν ἅπασιν ἐπαινετῶς ἀποθανόντα νοῦν· τοῖς μέν αἰσθητοῖς, τῇ ἀποθέσει τῆς κατ᾿ αἴσθησιν ἐνεργείας· τοῖς δέ νοητοῖς, τῇ τῆς νοερᾶς ἀποπαύσει κινήσεως.

 

Τόν τοίνυν Ἐζεκίαν κράτος Θεοῦ ἑρμηνευόμενον, ὡς νοῦν κραταιόν περί πρᾶξιν καί περί γνῶσιν λαμπρότατον, θάπτουσιν ἀποθανόντα· τουτέστι, πάντων ὄντων κατά τήν γνώμην ἀπογενόμενον, καί πρός τόν ὑπέρ τά ὄντα γενόμενον· Πᾶς Ἰούδα καί οἱ κατοικοῦντες Ἱερουσαλήμ· ἡ κατ᾿ ἀρετήν πρᾶξις αὐτοῦ δηλονότι, καί ἡ κατά τήν γνῶσιν ἀληθής θεωρία·  Ἐν ἀναβάσει τάφων υἱῶν Δαβίδ· ἐν τῷ ὕψει λέγω τῆς τῶν ἀπ᾿ αἰῶνος ἁγίων μνήμης· Δεδωκότες αὐτῷ δόξαν καί τιμήν· δόξαν μέν, ὡς πάντων ὑπέρ ἄνω κατά τήν νοεράν γνῶσιν τῶν ἐν τοῖς οὖσι λόγων· τιμήν δέ, ὡς πάντων γενομένῳ παθῶν καθαρῷ, καί τῆς ἐν τοῖς οὖσι φυσικῶν νόμων ἀνεύθυνον κατά τήν αἴσθησιν κτησαμένῳ τήν κίνησιν.

 

Τυχόν δέ τις τῶν σφόδρα φιλοκάλων ἐρεῖ φιλοτιμούμενος, (505) δόξαν μέν εἶναι, τό ἀκρότατον κατ᾿ εἰκόνα κάλλος· τιμήν δέ, τό καθ᾿ ὁμοίωσιν ἀπαράλλακτον μίμημα· τό μέν γάρ, λόγων πνευματικῶν ἀληθής πέφυκεν ποιεῖν θεωρία· τό δέ, πρᾶξις ἐντολῶν ἀκριβής καί ἀνόθευτος· ἅς ὁ μέγας ἐσχηκώς Ἐζεκίας, ἐν ἀναβάσει τάφων υἱῶν Δαβίδ ἐτάφη· ὡς ἄν εἴ τις ἐπί τό σαφέστερον λαβών, εἴποι, τό ῥητόν, ἀντί τοῦ, Ἔθαψαν αὐτόν ἐν ἀναβάσει τάφων υἱῶν Δαβίδ, καί ἔθηκαν τήν μνήμην Ἐζεκίου ἐν τῷ ὕψει τῆς μνήμης τῶν ἀπ᾿ αἰῶνος ἁγίων.

 

Σκοπήσωμεν δέ, ὡς οὐκ εἴρηται, Ἐν τάφοις Δαβίδ, ἤ, Ἐν ἀναβάσει τάφων Δαβίδ· ἀσύγκριτος γάρ τοῖς οὖσιν· οὐκ ἀνθρώποις μόνον, ἀλλά καί ἀγγέλοις· καί παντελῶς ἀχώρητος, καί αὐτός ὁ τοῦ Κυρίου κατά σάρκα λόγος, καί ὁ τοῦ βίου τρόπος· μή ὅτι γε τῆς ἀπείρου θεότητος αὐτοῦ ἡ ἀνέφικτος ἔννοια· οὐκοῦν ἀγαπητόν παντί τῷ καί λίαν ἐπῃσθημένῳ μεγαλειότητος· τό, κἄν ἐν τάφοις υἱῶνΔαβίδ· ἤ τό κράτιστον, ἐν ἀναβάσει τάφων υἱῶν Δαβίδ [ταφῆναι·] ἐν γάρ τάφοις Δαβίδ οὐδείς φέρεται τῇ Γραφῇ τεθαμμένος· μή ὅτι ἐν ἀναβάσει τάφων Δαβίδ. Τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν ἀσύγκριτος, ὡς ἔφην, κατά πάντα καί λόγον καί τρόπον, ὁ κατά σάρκα βίος. Φησί γάρ, Ἐκάλυψεν οὐρανούς ἡ ἀρετή αὐτοῦ· τουτέστι, καί αὐτή ἡ κατά ἄνθρωπον διά σαρκός τοῦ Κυρίου δικαιοσύνη, καί τάς ἄνω δυνάμεις ἐκάλυψε τῆ ὑπερβολῇ τῆς ἐν πᾶσι κατά δικαιοσύνην ὑπεροχῆς. Οὐ γάρ ἦν ψιλός ἄνθρωπος· ἀλλά καί Θεός [Fr. ἀλλά Θεός] ἐνανθρωπήσας· πρός τό καινίσαι δι᾿ ἑαυτοῦ καί ἐν ἑαυτῷ τήν παλαιωθεῖσαν ὑφ᾿ ἑαυτῆς τῶν ἀνθρώπων φύσιν· καί ποιῆσαι θείας κοινωνόν φύσεως, ἀποθεμένην δηλαδή πᾶσαν φθοράν καί ἀλλοίωσιν· δι᾿ ὧν ὁμοιωθεῖσα τοῖς κτήνεσι, πλεονεκτοῦσαν τόν λόγον εἶχε τήν αἴσθησιν. Αὐτῷ δόξα εἰς τούς αἰῶνας.

 

Ἐπληρώθη, σύν Θεῷ ὁ τέταρτος τόμος.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄.  Πενταπηχεύς ἐστιν ὁ διάβολος, φησί, διά τάς αἰσθήσεις. Τούτων γάρ χωρίς προκοπήν οὐ δέχεται τῆς καθ᾿ ἁμαρτίαν αὐξήσεως, ἡ περί ψυχήν τῆς αὐτοῦ κακίας ἀλόγιστος κίνησις.

 

β΄.  Τό δόρυ μέν τοῦ κατ᾿ ἀρετήν ἐστι κράτους σύμβολόν φησιν· ὁ δέ φακός τοῦ ὕδατος, τοῦ κατά τήν γνῶσιν ὑπάρχει μυστηρίου τεκμήριον. 

 

γ΄.  Σπήλαιον λέγει τόν κόσμον τοῦτον, καί τό γράμμα τό νομικόν· τόν δέ Σαούλ εἶναι, τόν λαόν τῶν Ἰουδαίων, ὧν ὁ νοῦς τοῦ θείου τῶν νοητῶν ἀπονεύσας φωτός, τῷ σκότει τῶν νομικῶν, καί τῇ σκιᾷ τοῦ γράμματος συγκαθέζεται, πρός γένεσιν φθορᾶς τήν κτίσιν τοῦ Θεοῦ καί τόν νόμον ποιούμενος. Ὁ γάρ μόνῳ τῷ γράμματι, καί ταῖς ἐπιφανείαις τῶν αἰσθητῶν τάς ἀθανάτους περιγράφων ἐπαγγελίας, τῆ φθορᾷ καθάπερ βρώματι κατάλληλον ποιεῖται τήν ἔκκρισιν, ἐκ τοῦ τέλους τήν ἀρχήν τῆς οἰκείας περί (508) Θεοῦ δόξης δεικνύς. Τήν διπλοΐδα δέ λέγει, τήν περιβολήν τῶν νομικῶν αἰνιγμάτων. Τό δέ πτερύγιον αὐτῆς, τό κατ᾿ ἐξοχήν ἐν νοήμασιν ὑψηλόν τῆς πνευματικῆς θεωρίας, περικοπτόμενον τῶν πρός μόνην τήν αἴσθησιν τήν ἁγίαν ἐκδεχομένων Γραφήν. 

 

δ΄.  Ὅτι ποιμήν, ὁ Κύριος λέγεται διά τῆς φυσικῆς θεωρίας πρός τήν ἄνω μάνδραν ὁδηγουμένων· βασιλεύς δέ τῶν ὑποταγέντων τῷ νόμῳ τοῦ πνεύματος, καί τῷ θρόνῳ τῆς χάριτος Θεοῦ διά τῆς κατά τήν ἀμερῆ γνῶσιν τῶν νοός ἁπλῆς προσβολῆς παρισταμένων.

 

ε΄.  Τούς κατ᾿ ἀρετήν τῆς πράξεως τρόπους λέγει, τούς οἰκοῦντας τήν Ἰουδαίαν· τούς δέ κατά τήν θεωρίαν λόγους τῆς γνώσεως, λέγει τούς οἰκοῦντας τήν Ἱερουσαλήμ.

 

στ΄.  Νοῦ ἐπαινούμενον θάνατον λέγει, τήν πρός πάντα τά ὄντα γνωμικήν ἀπογέννησιν, μεθ᾿ ἥν τήν θείαν χάριτι ζωήν ὑποδέχεσθαι πέφυκεν, ἀντί τῶν ὄντων τόν αἴτιον τῶν ὄντων ἀνεννοήτως ἀπολαβών.

 

ζ΄.  Δόξαν λέγει τήν ἀόριστον γνῶσιν, καί μηδενί περατουμένην λόγῳ· τιμήν δέ, τήν κατ᾿ ἀρετήν πρός τήν φύσιν τῆς γνώμης ἀκάθεκτον κίνησιν.

 

η΄.  Ἡ ἄληστος γνῶσις, ἀόριστον, φησί, ἔχουσα περί τήν θείαν ἀπειρίαν, τήν κατά νοῦν ὑπέρ νόησιν κίνησιν, εἰκονίζει διά τῆς ἀοριστίας τήν ὑπεράπειρον δόξαν τῆς ἀληθείας. Ἡ δέ τῆς κατά τήν Πρόνοιαν σοφῆς ἀγαθότητος αὐθαίρετος μίμησις, τιμήν φέρει, τήν πρός τόν Θεόν τοῦ νοῦ κατά τήν διάθεσιν ἀρίδηλον, ὡς ἔστι δυνατόν, ἐξομοίωσιν.

 

θ΄.   Ft. Ἄκουε, Νεῖλε, κάτω συρόμενε, καί σιώπα.

 

ι΄.  Κατά τήν ἀναγωγήν τόν Δαβίδ εἶναί φησι τόν Χριστόν· τήν δέ ταφήν αὐτοῦ, τήν ἐν δικαιοσύνῃ μνήμην ἀσύγκριτον οὖσαν πάσῃ τῇ λογικῇ φύσει. Οὐ γάρ τοῖς κατά φύσιν τῆς σαρκός νόμοις τήν δικαιοσύνην ἐμέτρησε γενόμενος ἄνθρωπος ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος· ἀλλά τήν ὡς Θεῷ φυσικήν παροῦσαν αὐτῷ δικαιοσύνην ἐνήργησε διά σαρκός, φυσικῆς ἐνεργείας οὐκ ἀμειρούσης.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΔ΄ .

 

Ἐν τῶ πρώτῳ Ἔσδρᾳ γέγραπται περί τοῦ Ζοροβάβελ· "Καί ὅτε ἐξῆλθεν ὁ νεανίσκος, ἅρας τό πρόσωπον εἰς τόν οὐρανόν ἐναντίον Ἱερουσαλήμ, εὐλόγησε τῷ Βασιλεῖ τοῦ οὐρανοῦ, λέγων. Παρά σοῦ ἡ νίκη, καί παρά σοῦ ἡ σοφία, καί σοῦ ἡ δόξα· καί ἐγώ σός οἰκέτης. Εὐλογητός εἶ, ὅς ἔδωκάς μοι σοφίαν· καί σοί ὁμολογῶ, Δέσποτα τῶν πατέρων. " Τί σημαίνει, τό, " Ἄρας τό πρόσωπον εἰς τόν οὐρανόν ἐναντίον Ἱερουσαλήμ," καί τά ἑξῆς;

 

Ἀπόκρισις.

 

Ζοροβάβελ, κατά τήν ἀκρίβειαν τῆς Ἑβραΐδος καί δασεῖαν δέχεται καί ψιλήν· καί σύνθεσιν καί (509) διαίρεσιν καί στιχισμόν. Καί δασυνόμενον μέν, τοῦτο τό ὄνομα, δηλοῖ σποράν συγχύσεως· ψιλούμενον δέ, ἀνατολήν συγχύσεως. Συντιθέμενον δέ, ἀνατολήν ἐν συγχύσει· διαιρούμενον δέ, ἀνατολήν διασπορᾶς· στοιχιζόμενον δέ, αὐτός ἀνάπαυσις.

 

Ζοροβάβελ οὖν ἐστι, νοῦς φιλόσοφος· πρῶτον διά μετανοίας ἐν τῇ συγχύσει τῆς τῶν παθῶν αἰχμαλωσίας κατά δικαιοσύνην σπειρόμενος. Δεύτερον ἀνατολή συγχύσεως, φανεράν ποιούμενος τῶν συγκεχυμένων παθῶν τήν αἰσχύνην. Τρίτον, ἀνατολή ἐν συγχύσει, διδούς φωτισμόν διά γνώσεως ἐν τῇ συγχύσει τῆς πρός τά αἰσθητά τῶν αἰσθήσεων ἐνεργείας, καί οὐκ ἐῶν λόγου χωρίς αὐτάς προσβάλλειν τοῖς αἰσθητοῖς. Τέταρτον, ἀνατολή διασπορᾶς, παρέχων ταῖς διασπαρείσαις περί τά αἰσθητά δυνάμεσι τῆς ψυχῆς, ἔργων δικαιοσύνης ἀνατολήν· καθ᾿ ἥν ἡ μετά λόγου πρᾶξις συνέστηκεν, οὐκ ἀμοιροῦσα γνωστικῆς θεωρίας τῆς πρός τά νοητά ἐπαναγούσης τάς διεσπαρμένας δυνάμεις. Καί πέμπτον, αὐτός ἀνάπαυσις· ὡς πᾶσαν ποιήσας εἰρήνην καί συνάψας· τό μέν πρακτικόν, τῷ κατά φύσιν ἀγαθῷ· τό δέ θεωρητικόν, τῇ κατά φύσιν ἀληθείᾳ.

 

Πᾶσα γάρ πρᾶξις, διά τό ἀγαθόν γίνεσθαι πέφυκε· καί πᾶσα θεωρία, τήν γνῶσιν διά μόνην ἐπιζητεῖ ἀλήθειαν· ὧν διανυσθέντων, οὐδέν ἔσται τό σύνολον τό πλεῖττον τῆς ψυχῆς τό πρακτικόν, οὔτε μήν τό θεωρητικόν αὐτῆς διά ξένων δριμύττων θεωρημάτων· παντός ἐπέκεινα γενομένης καί ὄντος καί νοουμένου, καί αὐτόν ἐνδυσάσης τόν Θεόν, τόν μόνον ἀγαθόν καί ἀληθινόν καί ὑπέρ πᾶσαν οὐσίαν ὄντα καί νόησιν.

 

Ὁ τοιοῦτος ταῖς διαφόροις προκοπαῖς τῶν ἀρετῶν γενόμενος νοῦς, ὅταν ἐξέλθῃ μετά τήν νίκην ἀπό Δαρείου τοῦ βασιλέως, τουτέστι, τοῦ φυσικοῦ νόμου, δείξας αὐτῷ τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀληθείας τήν δύναμιν, κατά τήν τῶν ἀρετῶν πρός τά πάθη σύγκρισιν· καί λάβῃ ψῆφον νομίμως, τήν μέν αὐτοῦ προβολήν ἐπικυροῦσαν· τάς δέ τῶν ἐναντίων ἀκυροῦσαν· διαγινώσκων πόθεν τῆς νίκης αὐτῷ γέγονεν ἡ χάρις, Αἴρει τό πρόσωπον εἰς τόν οὐρανόν ἐναντίον Ἱερουσαλήμ, καί εὐλογεῖ τόν Βασιλέα τοῦ οὐρανοῦ.

 

Πρόσωπον οὖν ἐστι τοῦ τοιούτου νοός, ἡ κατά τό κρυπτόν τῆς ψυχῆς νοουμένης διάθεσις· ἐν ᾗ τῶν ἀρετῶν πάντες ὑπάρχουσιν οἱ χαρακτῆρες· ἥν πρός τόν οὐρανόν αἴρει, τό ὕψος δηλαδή τῆς θεωρίας· ἐναντίον Ἱεουσαλήμ· τουτέστι, τῆς κατά τήν ἕξιν ἀπαθείας.

 

Ἤ πάλιν, εἰς τόν οὐρανόν ἐναντίον Ἱερουσαλήμ (512) τό οἰκητήριον τό ἐν οὐρανῷ ἐπιζητῶν, καί τήν πόλιν τῶν ἀναγραφομένων ἐν οὐρανοῖς· περί ἧς,  Τά δεδοξασμένα ἐλαλήθη, φησίν ὁ Δαβίδ.

 

Οὐ γάρ ἄλλως ἠδύνατο τόν Θεόν εὐλογεῖν, μή ἄρας πρός ὕψος θεωρίας καί γνώσεως κατά τήν ἕξιν τῆς ἀπαθείας· ἤγουν τῆς ἀπήμονος εἰρηνικῆς καταστάσεως· τό κατά ψυχήν τῆς διαθέσεως πρόσωπον· τό ἐκ πολλῶν καί διαφόρων ἀρετῶν χαρακτήρων δίκην συγκείμενον.

 

Καί τί λέγων αἴρει τό πρόσωπον; Παρά σοῦ ἡ νίκη· τό κατά παθῶν τῆς πρακτικῆς τέλος διά τῆς νίκης δηλῶν, καί οἷον ἔπαθλον τῶν κατά τῆς ἁμαρτίας θείων ἀγώνων. Καί παρά σοῦ ἡ σοφία· τό διά θεωρίας, κατά τήν γνῶσιν δηλαδή, τέλος, τό πᾶσαν τῆς ψυχῆς ἀφαιρούμενον ἄγνοιαν. Καί σοί ἡ δόξα· τό ἐκ τούτων ἀναδεδειγμένον κάλλος, τῆς θείας, κατά τό θεμιτόν, ὡραιότητος, δόξαν καλέσας· ὅπερ ἐστίν ἕνωσις νίκης καί σοφίας, καί πράξεως καί θεωρίας· ἀρετῆς τε καί γνώσεως· ἀγαθότητός τε καί ἀληθείας. Αὖται γάρ ἀλλήλαις ἑνούμεναι, μίαν ἀπαστράπτουσι δόξαν, καί αὐτήν τοῦ Θεοῦ· διό προσφόρως ἐπάγει, λέγων,  Καί ἐγώ σοί οἰκέτης· εἰδώς ὅτι πᾶσαν ἐν ἡμῖν ὡς ὀργάνοις ὁ Θεός ἐπιτελεῖ πρᾶξιν καί θεωρίαν· ἀρετήν τε καί γνῶσιν, καί νίκην καί σοφίαν καί ἀγαθότητα καί ἀλήθειαν· μεδέν ἡμῶν συνεισφερόντων τό σύνολον πλήν τῆς θελούσης τά καλά διαθέσεως· ἥν ἔχων ὁ μέγας Ζοροβάβελ, πρός τοῖς εἰρημένοις φησίν·  Εὐλογητός εἶ, πρός τόν Θεόν λέγων, ὅς ἔδωκάς μοι σοφίαν· καί σοί ὁμολογῶ, Δέσποτα τῶν πατέρων. Ὡς εὐγνώμων οἰκέτης πάντα τῷ Θεῷ ἀνέθετο, τῷ πάντα δωρησαμένῳ· ἐξ οὗ λαβών εἶχε τήν σοφίαν, αὐτῷ ὁμολογῶν ὡς Δεσπότῃ τῶν πατέρων, τῶν κεχαρισμένων ἀγαθῶν τήν δύναμιν. Εὐλογητόν δέ καλεῖ τόν Θεόν, ὡς ἄπειρον ἔχοντα τήν σοφίαν· μᾶλλον δέ αὐτοσοφίαν· ἐξ οὗ λαβών, ὁμολογεῖ τήν χάριν.

 

Δεσπότην δέ αὐτόν τῶν πατέρων προσαγορεύει, παραστῆσαι θέλων, ὅτι πάντα τά τῶν ἁγίων κατορθώματα, Θεοῦ προδήλως ὑπῆρχον χαρίσματα· μηδενός τό παράπαν ἔχοντος μηδέν, ἤ τό δοθέν ἀγαθόν ὡς παρά Δεσπότου τοῦ Θεοῦ, πρός ἀναλογίαν τῆς εὐγνωμοσύνης τε καί εὐνοίας τοῦ δεχομένου μετρούμενον· κἀκεῖνα μόνα κεκτημένου, ὅσα τῷ Δεσπότῃ δωρουμένῳ παρίσταται.

 

Πατέρα δέ καλεῖ, τούς ἀπ᾿ αἰῶνος ἁγίου· ὧν τήν πίστιν δεξάμενος, καί μιμησάμενος τόν βίον, τό ἐξ ἐκείνων γεννηθῆναι τῷ πνεύματι θέλων κατώρθωσε· γονέων υἱός γεγεννημένος αὐθαιρέτων αὐθαίρετος· ὅπερ τῶν παρά βούλησιν γινομένων ἀπό σαρκός πατέρων τε καί υἱῶν, τοσοῦτόν ἐστι τῷ Θεῶ τιμιώτερον, ὅσον σαρκός ψυχή κατ᾿ οὐσίας ὑπεροχήν διενήνοχεν.

 

Οὗτος ὁ Ζοροβάβελ εἷς ὑπάρχει τῶν παρισταμένων νεανίσκων Δαρείῳ τῶ βασιλεῖ· τῷ φυσικῷ λέγω νόμῳ, καί πᾶσαν τῶν ἐν ἀνθρώποις θείων ἀγαθῶν δυσί περιγράψας λόγοις τήν δύναμιν· καί τήν τῶν ἄλλων διασκεδάσας προπέτειαν· καί εἰς ἑαυτόν ἐλκύσας ( 513) τόν βασιλεύοντα νόμον τῆς φύσεως, ἄφεσιν θεσπίζοντα ταῖς κρατουμέναις εἰς δουλείαν τῆς τῶν παθῶν ἀλλοιώσεως τῆς ψυχῆς δυνάμεσι.

 

Τῶν γάρ προϊσταμένων, ὡς ὑλικωτέρου τοῦ σώματος, πονηρῶν πνευμάτων δύο τυγχανόντων, δι αὐτῆς τῆς τοῦ ἀριθμοῦ ἰδιότητος ἐδηλοῦτο τό ἐμπαθές καί ἐπίκηρον. Ὁ δέ τῆς ψυχῆς ὑπερασπίζων νοῦς, ἁπλῆς οὔσης κατά τήν οὐσίαν, εἷς ὑπάρχων, τῆς ἀδιαιρέτου μονάδος ἔφερεν ἔμφασιν, ἧς καθοτιοῦν τό σύνολον οὐ πέφυκεν ἅπτεσθαι θάνατος, ὅτι μήτε διαιρέσεως καθόλου τομή.

 

Φησί γάρ ὁ εἷς, ἤγουν ὁ πρῶτος νεανίσκος, τήν ἐμπαθῆ τοῦ σώματος εἰσφέρων εὐζωΐαν, Ὑπερισχύει ὁ οἶνος· οἶνον καλῶν, πᾶσαν ὁμοῦ κατά περιγραφήν τήν ἐν ἡδοναῖς παθῶν περιφοράν· καί μέθην, ὡς ἐκστατικήν τῆς διανοίας, καί τῶν κατά φύσιν λογισμῶν τήν χρῆσιν παραχαράττουσαν. Θυμός γάρ δρακόντων, φησίν, ὁ οἶνος αὐτῶν· καί θυμός ἀσπίδων ἀνίατος τήν ζέσιν τῶν σαρκικῶν ἡδονῶν, οἶνον δρακόντων, φήσας· καί τῆς παρακοῆς τήν τυραννικήν καί ὑπερήφανον καταφρόνησιν, καλέσας οἶνον ἀσπίδων· τοῦτο γάρ, ὥς φασι, τό θηρίον, παρά πάντα τά θηρία τῆς γῆς, ἐμφράττει τά ὦτα πρός ἐπᾴσματα, ἐξ ὑπερηφανίας τυραννοῦν [Fr. καί ἐξ ὑπερηφανίας τυραννεῖ] τούς ἐπᾴδοντας.

 

Ὁ ἕτερος, ἤγουν ὁ δεύτερος, φησίν, Ὑπερισχύει ὁ βασιλεύς· βασιλέα δέ οὗτος καλῶν, πᾶσαν ὁμοῦ τήν ἐν πλούτῳ καί δυναστείᾳ καί ταῖς ἄλλαις περιφανείαις κενήν δόξαν, τήν γεννητικήν τῆς ἀγνοίας· καθ᾿ ἥν ὁ τῆς φύσεως γίνεται σκεδασμός· πάντων ἀγνοούντων ἀλλήλους, καί πάντων πᾶσι προσρηγνυμένων· ὑπέρ ἑνός, τοῦ πλέον ἀλλήλων θέλειν δοξάζεσθαι, δυνάμει ἤ πλούτῳ ἤ τρυφῇ, καί τοῖς ἄλλοις τρόποις, οἷς δοξάζεσθαι θέλουσιν, οἱ τήν θείαν καί μένουσαν ἠγνοηκότες δόξαν, καί τό κατ᾿ αὐτήν κράτος περιφρονοῦντες.

 

Οὗτοι μέν πᾶσαν, ὡς εἰπεῖν, τήν ἰλύν τοῦ βυθοῦ τῶν παρά φύσιν παθῶν, τοῖς δυσί τούτοις προβλήμασι περιγράψαντες, κριτήν ἐποιοῦντο τῶν λεγομένων, τόν βασιλέα Δαρεῖον· τόν, ὡς ἔφην, κρατοῦντα νόμον τῆς φύσεως, ἐπικληθῆναι τοῖς αὐτῶν ἐλπίζοντες δόγμασιν.

 

Ὁ δέ τρίτος, ὅς ἐστιν τῆς ἀρετῆς καί τῆς γνώσεως προϊστάμενος νοῦς, καί τῆς κακῆς τῶν παθῶν δουλείας στερηθῆναι τήν ψυχήν βεβουλημένος, φησίν, Ὑπερισχύουσιν αἱ γυναῖκες, καί ὑπερνικᾷ ἡ ἀλήθεια· γυναῖκας μέν εἰπών, τάς θεοποιούς ἀρετάς, ἐξ ὧν ἡ πρός Θεόν καί ἀλλήλους τοῖς ἀνθρώποις ἑνοποιός ἀγάπη συνέστηκε, πάντων τήν ψυχήν ἐξαρπάζουσα τῶν ὑπό γένεσιν καί φθοράν· καί τῶν ὑπέρ αὐτά νοητῶν οὐσιῶν, καί αὐτῷ τῷ Θεῷ κατ᾿ ἐρωτικήν τινα σύγκρασιν περιπλέκουσα, καθ᾿ ὅσον ἐστί δυνατόν ἀνθρωπίνῃ φύσει· καί τήν ἄχραντον καί θείαν μυστικῶς δημιουργοῦσα συμβίωσιν. Ἀλήθειαν δέ φήσας, τήν μίαν καί μόνην αἰτίαν τῶν ὄντων, καί ἀρχήν καί βασιλέα καί δύναμιν καί δόξαν, (516) ἐξ ἧς, καί δι᾿ ἥν γέγονέ τε καί γίνεται· καί πρός τό εἶναι ὑπ᾿ αὐτῆς τε καί δι᾿ αὐτήν συγκρατεῖται· καί ὑπέρ ἦς πᾶσα τοῖς φιλοθέοις ἐστί σπουδή τε καί κίνησις. Καί συντόμως εἰπεῖν, διά μέν τῶν γυναικῶν, τό τέλος ἐνεδείξατο τῶν ἀρετῶν τήν ἀγάπην· ὅπερ ἐστί ἡ κατ᾿ ἔφεσιν τοῦ φύσει ἀγαθοῦ τῶν μετεχόντων ἀδιάσπαστος ἡδονή καί ἀδιαίρετος ἕνωσις· διά δέ τῆς ἀληθείας, τό πέρας πασῶν ἐπεσήμανε τῶν γνώσεων· καί αὐτῶν πάντων τῶν γινωσκομένων, εἰς ὅπερ ὡς ἀρχήν καί πέρας πάντων τῶν ὄντων, αἱ κατά φύσιν κινήσεις, γενικῷ τινι λόγῳ συνέλκονται· πάντα νικώσης κατά φύσιν, ὡς ἀληθείας τῆς τῶν ὄντων ἀρχῆς καί αἰτίας· καί πρός ἑαυτήν συνελκούσης τῶν γεγονότων τήν κίνησιν.

 

Οὕτω διαλεχθείς ὁ φιλόσοφος νοῦς τῷ κατά φύσιν νόμῳ, πᾶσαν αὐτοῦ τῶν πονηρῶν δαιμόνων ἀποκρούεται πλάνην· ψηφίσασθαι πείθων ἐλευθερίαν τοῖς πρός δουλείαν παθῶν κεκρατημένοις λογισμοῖς τε τῆς ψυχῆς καί δυνάμεσι καί τῶν τῆς νοουμένης αἰχμαλωσίας δεσμῶν, λύσιν καί ἄφεσιν κηρύξαι τοῖς καθειργμένοις ἐν τῷ σκότει· τῇ προσπαθείᾳ λέγω τῶν αἰσθητῶν· ὥστε ἀναβάντας αὐτούς εἰς τήν Ἰουδαίαν· φημί δέ τήν ἀρετήν, οἰκοδομῆσαι ἐν Ἱερουσαλήμ· τῇ ἕξει λέγω τῆς ἀπαθείας, τόν ναόν Κυρίου τουτέστι τήν δεκτικήν τῆς σοφίας γνῶσιν.

 

Σοφός οὖν καί πάνυ σοφός ὁ μέγας ἐστί Ζοροβάβελ, οἷα παρά Θεοῦ τήν σοφίαν λαβών, καί δι᾿ αὐτῆς δυνηθείς ἑκάστῳ τῶν πρός ἀπάτην προβεβλημένων ἐπί φθορᾷ τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, ὑπό τῶν ὑπεραγωνιζομένων τοῦ σώματος πονηρῶν πνευμάτων, ἀντιπροβάλλεσθαι καί νικῆσαι καί ἀνατρέψαι· καί δι᾿ ἑκατέρου τῶν οἰκείων προβλημάτων τό ἑκάτερον τῶν ἀντικειμένων προβλημάτων παντελῶς ἐξαφανίσαι· καί τήν ψυχήν πονηρᾶς λυτρώσασθαι δουλείας παθῶν. Ἐπειδή γάρ ἐκεῖνοι, διά μέν τοῦ οἴνου τήν ζέσιν τιμᾶσθαι τῶν σαρκικῶν ἡδονῶν ἐπεζήτουν· διά δέ τοῦ βασιλέως, τῆς κοσμικῆς δόξης τό κράτος ἐπεκύρουν· οὗτος τήν πνευματικήν καί πέρας οὐκ ἔχουσαν διά τῶν γυναικῶν εἰσήγαγεν ἡδονήν· καί διά τῆς ἀληθείας, τό μή σαλευόμενον ἔδειξε κράτος· καί ἔπεισε, τῶν μέν παρόντων καταφρονεῖν ἀγαθῶν· τῶν δέ μελλόντων, ἀντέχεσθαι.

 

Ταύτην ἔχει τά προβλήματα, κατ᾿ ἐμέ φάναι, τήν ἔννοιαν, καλήν τε καί σοφήν, καί τοῦ γραφῆναι πρός νουθεσίαν ἡμῶν οὐκ ἀναξίαν τοῦ πνεύματος· εἰ δέ τις ὑψηλότερον τόν τῶν γεγραμμένων νοῦν σκοπῆσαι δυνηθῇ, κατά τήν χορηγουμένην αὐτῷ τοῦ νοεῖν τά θεῖα δύναμιν, φθόνος οὐδείς· ὅτι μηδέ πέφυκεν ἐλαττοῦσθαι τοῦ Πνεύματος ἡ χάρις ἐν τοῖς συμμετέχουσι· δι᾿ ὅ μάλιστα τό τοῦ φθόνου τίκτεται πάθος· κἄν ὁ μέν, πλέον· ὁ δέ, ἔλαττον ἔχει τῆς χάριτος· ἕκαστος γάρ, κατά τήν ἀναλογίαν τῆς ἐν αὐτῷ πίστεως, φανερουμένην κέκτηται τοῦ Πνεύματος τήν ἐνέργειαν. Ὥστε ταμείας ὑπάρχει τῆς χάριτος ἕκαστος, ἑαυτοῦ, καί οὔποτ᾿ ἄν εὖ φρονῶν ἄλλῳ φθονήσειεν ( 517) εὐδοκιμοῦντι ταῖς χάρισιν· ἐπ᾿ αὐτῷ κειμένης τῆς δεκτικῆς τῶν θείων ἀγαθῶν διαθέσεως.

 

Ἔλθωμεν δέ καί ἐπ᾿ ἄλλην μυστικήν θεωρίαν, τήν ἀρχικήν τῶν γεγραμμένων ἀλήθειαν προδεικνύουσαν. Ζοροβάβελ ἐστίν ἀληθινός τε καί νέος, καί διά τοῦ παλαιοῦ τυπικῶς μηνυόμενος, ὁ Κύριος ἡμῶν καί Θεός Ἰησοῦς Χριστός· ὁ ἐν τῇ συγχύσει τῆς φύσεως ἡμῶν συλληφθείς καί κυηθείς, καί τεχθείς, καί τέλειος κατά τήν φύσιν γενόμενος ἄνθρωπος· ἵνα πρός ἑαυτόν, τῆς συγχύσεως ἀποστᾶσαν ἀναγάγῃ τήνφύσιν.

 

Ὁ μή γενόμενος μέν σύν ἡμῖν αἰχμάλωτος, καί πρός τήν τῶν παθῶν ἀποικισθείς σύγχυσιν. Οὐ γάρ ἐποίησεν ἁμαρτίαν, οὐδέ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ· ἐν ἡμῖν δέ τοῖς αἰχμαλώτοις ὡς αἰχμάλωτος γεννηθείς, καί μεθ᾿ ἡμῶν τῶν ἀνόμων λογισθείς· διά φιλανθρωπίαν γενόμενος ἐν ὁμοιώματι σαρκός ἁμαρτίας, καί περί ἁμαρτίας. Ἐν ὁμοιώματι μέν σαρκός ἁμαρτίας, ὅτι φύσει Θεός ὑπάρχων ἀπαθής, ἀτρέπτως κατ᾿ οἰκονομίαν φύσει παθητός γενέσθαι κατηξίωσεν ἄνθρωπος· περί ἁμαρτίας δέ, ὅτι διά τάς ἁμαρτίας ἡμῶν ἤχθη εἰς θάνατον, καί ὑπέρ ἡμῶν ὠδυνήθη· καί διά τάς ἁμαρτίας ἡμῶν ἐτραυματίσθη, καί ἐμαλακίσθη διά τάς ἀνομίας ἡμῶν, ἵνα ἡμεῖς τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἰαθῶμεν. Πνεῦμα γάρ πρό προσώπου ἡμῶν, φησί, Χριστός Κύριος συνελήφθη ἐν ταῖς διαφθοραῖς ἡμῶν, οὗ εἴπαμεν, Ἐν τῇ σκιᾷ αὐτοῦ ζησόμεθα ἐν τοῖς ἔθνεσιν.

 

Οὗτος ἐστιν ἡ δικαία ἀνατολή τῆς ἡμῶν ἐκ τῆς ἁμαρτίας διασπορᾶς περί ἧς διά τοῦ προφήτου φησί τό Πνεῦμα τό ἅγιον, Ὅτι ἀνατελεῖται ὑμῖν Ἀνατολή δικαία. Καί, Ἰδού ἀνήρ, Ἀνατολή ὄνομα αὐτῷ· καί ὑποκάτωθεν αὐτοῦ ἀνατελεῖ· καί, Ἥλιος δικαιοσύνης, καί, ἴασις ἐν ταῖς πτέρυξιν αὐτοῦ· τοῦ ὑποκάτωθεν δηλοῦντος, τό ἀπόῤῥητον μυστήριον τῆς τοῦ Λόγου σαρκώσεως, ἐξ ἧς ἀνέτειλεν ἡ τῶν ὅλων σωτηρία. Πτέρυγες δ᾿ ἄν εἶεν τοῦ Ἡλίου τῆς δικαιοσύνης, αἱ δύο Διαθῆκαι, δι᾿ ὧν ἱπτάμενος ἐν ἡμῖν ὁ Λόγος, τήν πληγήν θεραπεύει παραβάσεως, καί τήν κατ᾿ ἀρετήν τελείαν χαρίζεται ῥῶσιν· διά μέν τῆς Παλαιᾶς, ποιούμενος τήν τῆς κακίας ἀναίρεσιν· διά τῆς Νέας δέ, τήν θέσιν τῆς ἀρετῆς ἐργαζόμενος.

 

Ἤ  πάλιν, πτέρυγές εἰσιν, ἡ Πρόνοια καί ἡ κρίσις, δι᾿ ὧν ἱπτάμενος ὁ Λόγος, ἀγνώστως ἐπιβατεύει τοῖς οὖσι· σοφίας μέν λόγοις θεραπεύων τούς θέλοντας· παιδείας δέ τρόποις, τούς πρός ἀρετήν δυσκινήτους ἰώμενος· καί τοῖς μέν, σαρκός μολυσμόν ἐκκαθαίρων· τοῖς δέ, ψυχῶν κηλίδας ἰώμενος.

 

Οὗτός ἐστιν ὁ τήν αἰχμαλωσίαν τοῦ ἀληθινοῦ Ἰσραήλ ἐπανάγων· οὐκ ἀπό γῆς εἰς γῆν, καθώς ὁ παλαιός πέπραχε Ζοροβάβελ, ἀπό βαβυλῶνος εἰς ( 520) τήν Ἰουδαίαν τόν λαόν μεταβιβάσας· ἀλλ᾿ ἀπό γῆς εἰς οὐρανόν, καί ἀπό κακίας εἰς ἀρετήν, καί ἀπό ἀγνωσίας εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας· καί ἀπό φθορᾶς εἰς ἀφθαρσίαν, καί εἰς ἀθανασίαν ἀπό θανάτου· καί συντόμως εἰπεῖν, ἀπό τοῦ φαινομένου κόσμου καί ῥέοντος, εἰς τόν σταθηρόν νοούμενον· καί ἀπό τῆς διαλυομένης ζωῆς, εἰς τήν ἀδιάλυτον καί μένουσαν.

 

Οὗτός ἐστιν ὁ ἀληθινός οἰκοδόμος τοῦ διαρυέντος τοῖς παραπτώμασι λογικοῦ ναοῦ, καί ἐμπρησθέντος ἀλλοτρίῳ πυρί· ὅπερ ἡμεῖς ἐξεκαύσαμεν, πορευθέντες τῷ φωτί τοῦ πυρός ἡμῶν, καί τῇ φλογί, ᾗ ἐξεκαύσαμεν· οὐ μόνον τῷ σαρκικῷ φρονήματι τό τῆς ψυχῆς νοερόν ἕπεσθαι δουλικῶς παρασκευάσαντες, ἀλλά καί τήν τῶν παθῶν ὕλην ἀναίδην δι᾿ ἐνεργείας ἐξάψαντες.

 

Οὗτός ἐστιν ὁ πείσας διά σοφίας Δαρεῖον τόν βασιλέα· τουτέστι, τόν νόμον τῆς φύσεως· οὐ γάρ θέμις κατά τόν τόπον τοῦτον εἰς τόν διάβολον λαμβάνειν τόν Δαρεῖον, συνεργόν μέν γεγενημένον ἑκουσίως τῆς κατά τήν ἄφεσιν τοῦ λαοῦ χάριτος· πεισθέντα δέ, μηδέν ἰσχυρότερον εἶναι μηδέ τῇ φύσει πρός σωτηρίαν λυσιτελέστερον, πίστεως καί ἀγαθῆς συνειδήσεως. Ἀληθείας γάρ λόγον ἠ πίστις ἐπέχει· καί διά τῆς τῶν γυναικῶν ἀλληγορικῶς νοουμένης θείας ἀγάπης, ἡ ἀγαθή συνείδησις ἐπιφέρεται τύπον [Fr. τόπον]· ἐν ᾗ τό παράπαν θείων ἐντολῶν οὐκ ἔστι παράβασις. 

 

Οὗτός ἐστιν, ὁ δειμάμενος ἐν ἑαυτῷ καθ᾿ ἕνωσιν ἄῤῥητόν τε καί ἀδιαίρετον τήν σκηνήν Δαβίδ τήν πεπτωκυῖαν· λέγω δέ τήν διά τήν ἁμαρτίαν τῷ θανάτῳ διαφθαρεῖσαν φύσιν.

 

Οὗτός ἐστιν ὁ Ζοροβάβελ, ὁ μετά δόξης ἐγείρας πεπτωκότα τόν οἶκον τοῦ Θεοῦ· περί οὗ φησι τό Πνεῦμα· Ἔσται ἡ δόξα τοῦ οἴκου τούτου ἡ ἐσχάτη ὑπέρ τήν προτέραν. Δευτέραν γάρ κοινωνίαν ὁ Λόγος ἐκοινώνησε τῇ φύσει, πολύ τῆς προτέρας παραδοξοτέραν· ὅσῳ πρῶτον τοῦ κρείττονος μεταδούς, ὕστερον μετέλαβε θέλων τοῦ χείρονος· ἵνα καί τήν εἰκόνα σώσῃ, καί τήν σάρκα ἀθανατίσῃ· καί τόν ἐνηχηθέντα τῇ φύσει λόγον τοῦ ὄφεως, παντελῶς ἐξαφανίσας, ὡς ἐξ ἀρχῆς καθαράν πάλιν παραστήσῃ τήν φύσιν, τῇ θεώσει πλεονεκτοῦσαν τήν πρώτην διάπλασιν· καί ὥσπερ ἐξ ἀρχῆς μή οὖσαν ὑπεστήσατο, οὔτω διαῤῥυεῖσαν ἀνασώτηται, στομώσας πρός ἀπτωσίαν τῇ ἀτρεψίᾳ· καί τήν ἐπ᾿ αὐτῇ πᾶσαν βουλήν τοῦ Θεοῦ καί Πατρός ἐπιτελέσῃ, θεώσας αὐτήν τῇ δυνάμει τῆς ἐνανθρωπήσεως· Αἱ χεῖρες γάρ, φησί, Ζοροβάβελ (τοῦ νοητοῦ) ἐθεμελίωσαν τόν οἶκον τοῦτον (τουτέστι τόν ἄνθρωπον)· καί αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἐπιτελοῦσιν αὐτόν· τήν προτέραν λέγω διάπλασιν καί τήν ἐν αὐτῷ καθ᾿ ἕνωσιν ἄῤῥητον τελευταίαν ἀνάπλασιν.

 

Οὗτός ἐστιν  ὁ Ζοροβάβελ, ὁ τῶν αἰχμαλώτων λυτρωτής· ὁ ἔχων ἐν τῇ χειρί τόν λίθον τοῦ κασσιτέρου [Fr. κασσιτέρινον], τόν τοῖς ἑπτά τοῦ Κυρίου κοσμούμενον ὀφθαλμοῖς, δι᾿ ὧν ὁ Θεός ἐπιβλέπει ἐπί ( 521) πᾶσαν τήν γῆν. Καί κατά μέν τήν ἱστορίαν, οὐδαμῶς ἐσχηκώς φαίνεται Ζοροβάβελ ἐν τῇ χειρί κασσιτέρινον λίθον ἑπτά ὀφθαλμούς ἔχοντα, καί αὐτούς τοῦ Κυρίου, ἐπιβλέποντας ἐπί πᾶσαν τήν γῆν· οὐκοῦν ἐπειδή παντελῶς ἀμήχανον τοῦτο στῆναι κατά τήν λέξιν, ἐπί τήν τῶν γεγραμμένων χωρῶμεν διάνοιαν.

 

Ζοροβάβελ ἐστί, καθώς πολλάκις προλαβών ἔφην, ὁ Κύριος ἡμῶν καί Θεός Ἰησοῦς Χριστός· τούτου δέ λίθος ἐστίν, ἡ πίστις ἡ εἰς αὐτόν· ἐν τῇ χειρί δέ, ὅτι τῇ πράξει τῶν ἐντολῶν πίστις τοῦ Χριστοῦ διαφαίνεται. Πίστις γάρ χωρίς ἔργων, νεκρά· ὥσπερ καί ἔργα δίχα πίστεως. Πράξεως δέ σύμβολόν ἐστι προδήλως ἡ χείρ. Φέρων οὖν ἐν τῇ χειρί τόν λίθον ὁ Κύριος, ἔμπρακτον ἡμᾶς διδάσκει τήν εἰς αὐτόν πίστιν ἔχειν, τοῖς ἑπτά τοῦ Κυρίου κοσμούμενον ὀφθαλμοῖς· τουτέστι, ταῖς ἑπτά τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐνεργείαις. Καί ἐπαναπαύσεται, φησίν, ἐπ᾿ αὐτόν ἑπτά πνεύματα· πνεῦμα σοφίας, πνεῦμα συνέσεως, πνεῦμα γνώσεως, πνεῦμα ἐπιστήμης, πνεῦμα βουλῆς, πνεῦμα ἰσχύος, πνεῦμα φόβου Θεοῦ.

 

Ἔστι δέ τό μέν πνεῦμα τοῦ φόβου τοῦ Θεοῦ ἡ τῶν κατ᾿ ἐνέργειαν κακῶν ἀποχή· τό δέ πνεῦμα τῆς ἰσχύος ἐστίν, ἡ πρός ἐνέργειαν καί πρᾶξιν τῶν ἐντολῶν πρόθυμος ὁρμή καί κίνησις· τό δέ πνεῦμα βουλῆς ἐστιν, ἡ ἕξις τῆς διακρίσεως· καθ᾿ ἥν σύν λόγῳ τάς θείας πράττομεν ἐντολάς, καί τῶν κρειττόνων διαιροῦμεν τά χείρονα· τό δέ πνεῦμα τῆς ἐπιστήμης ἐστίν, ἡ τῶν κατ᾿ ἀρετήν τῆς πράξεως τρόπων ἄπτωτος εἴδησις· καθ᾿ οὕς πράττοντες, τῆς ὀρθῆς τοῦ λόγου κρίσεως οὐδαμῶς διαπίπτομεν· τό δέ πνεῦμα τῆς γνώσεώς ἐστιν, ἡ τῶν ἐν ταῖς ἐντολαῖς λόγων περίληψις, καθ᾿ οὕς οἱ τρόποι τῶν ἀρετῶν συνεστήκασι· πνεῦμα δέ συνέσεώς ἐστιν, ἡ (524) πρός τούς τρόπους καί τούς λόγους τῶν ἀρετῶν συνδιάθεσις· ἤ κυριώτερον εἰπεῖν, μεταποίησις· καθ᾿ ἥν σύγκρασις γίνεται τῶν φυσικῶν δυνάμεων πρός τούς τρόπους καί τούς λόγους τῶν ἐντολῶν. Πνεῦμα δέ σοφίας ἐστίν, ἡ πρός τήν αἰτίαν τῶν ἐν ταῖς ἐντολαῖς πνευματικωτέρων λόγων ἀνάληψίς τε καί ἕνωσις· καθ᾿ ἥν, ἀγνώστως τούς ἐν Θεῷ κατά τό θεμιτόν ἀνθρώποις ἁπλοῦς μυούμενοι τῶν ὄντων λόγους, ὡς ἔκ τινος βλαστανούσης πηγῆς τῆς καρδίας, τήν ἐν τοῖς ὅλοις ἀλήθειαν ποικίλως τοῖς ἄλλοις ἀνθρώποις προφέρομεν· ἀπό μέν τῶν ἐκ Θεοῦ τελευταίων, ἡμῖν δέ προσεχῶν, ἐπί τά πρῶτα, καί ἡμῶν μέν πόῤῥω, τῷ Θεῷ δέ προσεχῆ, καθ᾿ ὁδόν καί τάξιν ἀναβαίνοντες.

 

Ἀπό γάρ τῆς ἀργίας τῶν κακῶν διά φόβου, ἐπί τήν τῶν ἀρετῶν δι᾿ ἰσχύος ἐρχόμεθα πρᾶξιν· ἀπό δέ τῆς τῶν ἀρετῶν πράξεως, ἐπί τήν διάκρισιν τῆς βουλῆς· ἀπό δέ τῆς διακρίσεως, ἐπί τήν ἕξιν τῶν ἀρετῶν, ἤγουν ἐπιστήμην· ἀπό δέ τῆς ἕξεως τῶν ἀρετῶν, ἐπί τήν γνῶσιν τῶν ἐν αὐταῖς ταῖς ἀρεταῖς λόγων· ἀπό δέ ταύτης, εἰς τήν πρός τούς ἐγνωσμένους λόγους τῶν ἀρετῶν μεταποιητικήν ἕξιν· φημί δέ τήν σύνεσιν· καί ἀπό ταύτης, εἰς τήν ἁπλῆν τῆς ἐν ὅλοις ἀληθείας ἀκριβῆ θεωρίαν· ἀφ᾿ ἧς ὁρμώμενοι, πολλούς καί ποικίλους ἐκ τῶν τῶν ὄντων αἰσθητῶν τε καί νοητῶν οὐσιῶν σοφῆς θεωρίας εὐσεβεῖς λόγους περί τῆς ἀληθείας ἀποδώσομεν.

 

Διά τούτων οὖν ἀναβαίνοντες τῶν ὀφθαλμῶν τῆς πίστεως· ἤγουν φωτισμῶν, πρός τήν θείαν τῆς σοφίας συναγόμεθα μονάδα· τήν γεγενημένην δι᾿ ἡμᾶς τῶν χαρισμάτων διαίρεσιν συνάγοντες, ταῖς κατά μέρος τῶν ἀρετῶν ἀναβάσεσι· μηδέν τῶν εἰρημένων, συνεργείᾳ Θεοῦ, παραλιμπάνοντες· ἵνα μή κατ᾿ ὀλίγον ἀμελοῦντες, τυφλήν ἡμῶν τήν πίστιν καί ἀνόμματον καταστήσωμεν, οὐκ ἔχουσαν τούς διά τῶν ἀρετῶν τοῦ Πνεύματος φωτισμούς· καί κολασθῶμεν δικαίως εἰς ἀπείρους αἰῶνας, ὡς ἐν ἑαυτοῖς κατά τήν πίστιν, ὅσον ἐφ᾿ ἡμῖν, τούς θείους ἐκτυφλώσαντες ὀφθαλμούς.

 

Πᾶς γάρ ὁ τῆς πίστεως ἐν ἑαυτῷ διά τῆς ἀργίας τῶν ἐντολῶν, τούς τοιούτους ἀνορύξας ὀφθαλμούς, πάντως κατάκριτος· μηκέτι τόν Θεόν ἔχων εἰς αὐτόν ἐπιβλέποντα. Καί οἶμαί γε ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας, λίθον κασσιτέρινον τῇ Γραφῇ προσηγορεῦθαι τήν πίστιν, διά τό τήν αὐτήν καί τιμωρητικήν εἶναι τῶν μή κοσμούντων αὐτήν ταῖς ἐντολαῖς, καί περιποιητικήν τῶν διατηρούντων αὐτήν κατηγλαϊσμένην ταῖς ἐνεργείαις τοῦ Πνεύματος. Ἔσται γάρ, φησί Συμεών ὁ μέγας περί τοῦ Κυρίου λέγων, εἰς πτῶσιν καί ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραήλ· πτῶσιν μέν, τῶν ἀπιστούντων· ἀνάστασιν δέ, τῶν πιστευόντων. Φασί γάρ τινες ἐξ ἀργύρου καί μολίβδου σύνθετον εἶναι τόν κασσίτερον. Οὐκοῦν ὁ μέν μόλυβδος, παιδείας καί τιμωρίας καί κολάσεως, καί τοῦ βάρους τῆς κατακρίσεως φέρει σύμβολον· ὁ δέ ἄργυρος, λαμπρότητός τε καί δόξης καί περηφανείας, (525) τύπος ἐστίν. Εἰ δέ τοῦτο, καί ἡ πίστις ἡ διά τοῦ κασσιτέρου σημαινομένη, καί παιδεύει καί τιμωρεῖται καί κολάζει καί κατακρίνει τούς ἀδοκίμους ἐν αὐτῇ γενομένους διά τῆς ἀργίας τῶν ἐντολῶν· ὡς μόλιβδον ἔχουσα τυχόν, τῆς σαρκός τήν ἀσθένειαν, ἐν τῷ Λόγῳ δυναμωθεῖσαν κατά τήν ἕνωσιν· καί λαμπρύνει πάλιν καί δοξάζει καί φωτίζει, καί πρός ἐκθέωσιν ἄγει τούς ἐν αὐτῇ γενομένους δοκίμους διά τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν· ὡς ἀργύριον ἔχουσα τάχα τήν τοῦ Λόγου θεότητα, τοῖς ἀξίοις ὁλικῶς κατά τό δυνατόν ἐναστράπτουσαν.

 

Ἔλαβον δέ τινες τόν κασσιτέρινον λίθον, εἰς τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ὡς ἐκ δύο συγκείμενον φύσεων, θεότητός τε καί ἀνθρωπότητος· εἰ δέ τις τοῦ Χριστοῦ πίστιν, ἤ τόν Χριστόν αὐτόν θεωρῆσαι βούλεται γνωστικώτερον· μόλιβδός ἐστιν ἡ πίστις, καί αὐτός ὁ Χριστός, ὡς παιδεύων ψυχήν, καί κολάζων σάρκα, καί τιμωρούμενος πάθη, καί κατακρίνων δαίμονας· ἄργυρος δέ, ὡς νοῦν λαμπρύνων ταῖς ἀρεταῖς, καί δοξάζων ταῖς γνώσεσι, καί τῇ θεώσει ποιῶν αὐτόν φῶς, τοῦ πρώτου φωτός ἀπεικόνισμα. Κατά ταύτην τήν ἔννοιαν ἐκληπτέον καί τήν ἐξ αὐτοῦ γινομένην πτῶσιν καί ἀνάστασιν· πτῶσιν γάρ ποιεῖται σαρκός, ἤγουν σαρκικοῦ φρονήματος· καί φυσικῶν δυνάμεων καί ἀρετῆς καί τῶν συνεκτικῶν τῆς γνώσεως λογισμῶν, ἀνάστασιν. Καί ἁπλῶς, ὅλου τοῦ παλαιοῦ κατά τόν Ἀδάμ ἀνθρώπου, καί τοῦ γράμματος τοῦ νόμου ἐν τοῖς ἀξίοις ποιεῖται πτῶσιν ὁ Λόγος, καί τοῦ νέου κατ᾿ αὐτόν ἀνθρώπου, καί τοῦ πνεύματος τοῦ νόμου ἀνάστασιν.

 

Τυχόν δέ καί διά τοῦτο κασσιτερίνῳ λίθῳ κατά τήν Γραφήν παρεικάζεται ἡ πίστις, τῶν ἐν τοῖς μελαίνουσιν αὐτῆς τήν ἀρετήν ἤ τήν γνῶσιν, δυναμένων πάλιν διά μετανοίας κατά πρᾶξιν καί θεωρίαν λαμπρύνεσθαι, καί τήν οἰκείαν αὖθις ἀπολαμβάνειν φωτεινήν τοῦ βίου διαύγειαν.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄.  Ποσαχῶς ἑρμηνεύεται Ζοροβάβελ, πρός τήν Ἑλλάδα φωνήν μεταφερόμενος.

 

β΄.  Ἀρετῆς τέλος εἶναί φησι τό ἀγαθόν· τοῦτο δέ, θείας ἐνεργείας ὑπάρχει συμπλήρωσις· πρός ἥν ἄγει τό λογικόν τῆς ψυχῆς, τῷ τε θυμῷ καί τῇ ἐπιθυμίᾳ κατά φύσιν χρώμενον· ἐν ᾗ τό καθ᾿ ὁμοίωσιν πέφυκεν ἀναφαίνεσθαι κάλλος. Θεωρητικῆς δέ φιλοσοφίας τέλος εἶναί φησι τήν ἀλήθειαν, ἥτις ἀμερῶς τῶν περί Θεόν ἁπάντων ἑνοειδής ἐστι γνῶσις· πρός ἥν ὁ καθαρός φέρεται νοῦς, ἀποσκευάσας ἑαυτοῦ παντελῶς τήν κατ᾿ αἴσθησιν κρίσιν· ἐν ᾗ γνώσει δῆλον ἀκίβδηλον τό τῆς θείας εἰκόνος ἀξίωμα δείκνυται.

 

γ΄.  Τάς μέν γυναῖκας εἰς ἀρετάς, ὧν ἡ ἀγάπη τέλος ἐστίν ἐθεώρησε· τήν ἀλήθειαν δέ, πρός τήν ἄποσον ἀνήγαγε γνῶσιν· ὧν, ἀγάπης τέ φημι καί γνώσεως, ὁ βασιλεύων τῆς φύσεως ἐπιγνούς τόν χαρακτῆρα νόμος, ἀποβάλλεται καθάπερ οἶνον, τήν τῶν παθῶν τῆς σαρκός ἡδονήν· καί ὥσπερ βασιλεία, τήν πάντων ἀσχέτως κατοιομένων δοξομανίαν.

 

δ΄.  (528) Ἡ κατ᾿ ἀρετήν διάθεσις, φησίν, πρόσωπόν ἐστι τοῦ θεωρητικοῦ νοός, ὡς εἰς οὐρανόν, πρός τό ὕψος τῆς ἀληθινῆς ἀπαιρόμενον γνώσεως.

 

ε΄.  Ἄλλη περί τοῦ αὐτοῦ θεωρία· καθ᾿ ἥν τήν ἐν οὐρανοῖς ἀπογραφήν λέγει μόνων ἐκείνων εἶναι, τῶν κατά πρόθεσιν ὅλους ἑαυτούς ἀπογράφεσθαι τῷ καλάμῳ παρεχόντων τοῦ Πνεύματος. Βουλομένους γάρ, ἀλλ᾿ οὐκ ἀναγκαζομένους ἐν οὐρανοῖς ἀπογράφεται τό Πνεῦμα τό ἅγιον.

 

στ΄.  Οὐδείς δύναται, φησίν, ἀληθῶς τόν Θεόν εὐλογεῖν, μή τό σῶμα καθαγιάσας ταῖς ἀρεταῖς, καί τήν ψυχήν καταφωτίσας ταῖς γνώσεσι.

 

ζ΄.  Τήν μέν νίκην, τῶν κατά τό πρακτικόν τῆς ψυχῆς θείων ἀγώνων πέρας εἶναί φησιν· ὅπερ ἐπί τό ἀμιγές ἀγαθόν. Τήν δέ σοφίαν, τῶν κατά τό γνωστικόν τῆς ψυχῆς μυστικῶν ὑπάρχειν τέλος ἀποφαίνεται θεαμάτων· ὅπερ ἐστίν ἡ ἁπλῆ ἀλήθεια· πρός ἅπερ  νοῦς τόν γενόμενον τῆς κατ᾿ αἴσθησιν καθαρόν φαντασίας ἄγει· καί λόγος, ὑποζεύξας αὐτῷ τό τῆς ψυχῆς ζωτικόν· ὧν, νίκης τέ φησι καί σοφίας, ἤγουν ἀγαθότητος καί ἀληθείας ἡ σύνοδος, μίαν δείκνυσιν, οἷς ἄν γένηται, δόξαν τοῦ καθ᾿ ὁμοίωσιν ἀκραιφνοῦς ἀπαστράπτουσαν.

 

η΄.  Fr. Τί πρός ἀρετήν ἡμεῖς συνεισφέρομεν.

 

θ΄.  Διά ποίαν αἰτίαν Δεσπότης Πατέρων Θεός προσαγορεύεται.

 

ι΄.  Οἱ κατά πνεῦμα Πατέρες, φησί, διά τῆς διδασκαλίας θελόντων υἱῶν θέλοντες καθίστανται Πατέρες· λόγῳ καί βίῳ κατά Θεόν αὐτούς διαπλάττοντες· καί οἱ κατά πνεῦμα υἱοί κατά θέλησιν διά τῆς μαθήσεως αὐθαιρέτων υἱοί γίνονται Πατέρων, αὐθαίρετοι γνωμικῶς, κατά Θεόν ὑπ᾿ αὐτῶν λόγῳ τε καί βίῳ διαπλαττόμενοι. Ἡ γάρ χάρις τοῦ Πνεύματος γνωμικήν τήν τῶν κατ᾿ αὐτόν γεννώντων καί γεννωμένων ἐργάζεται γέννησιν· ὅπερ οἱ κατά σάρκα πατέρες οὐκ ἔχουσιν, ἀκουσίων υἱῶν πατέρες ἀκούσιοι· φύσεως γάρ, ἀλλ᾿ οὐ γνώμης ἔργον καθέστηκεν, ἡ τῶν φυσικῶς γεννώντων τε καί γεννωμένων διάπλασις.

 

ια΄.  Ἡ δυάς ἐνταῦθα, τήν ὕλην δηλοῖ καί τό εἶδος· ὧν ἡ μέν σύνοδος ποιεῖται σώματος γένεσιν· ἡ δέ διάλυσις, πέφυκε τήν αὐτοῦ ποιεῖσθαι φθοράν. Οὐκοῦν τά ἐξ ὕλης καί εἴδους ὄντα, τῇ ἀρχῇ φυσικῇ ἐναντίον ἔχει τό τέλος, εἴπερ ἡ διαφορά τῆς γενέσεώς ἐστιν ἀναίρεσις. Γενέσεως δέ καί φθορᾶς ὑπερασπίζουσι αἱ δυνάμεις αἱ δύο, ἤ τε κατ᾿ ἐπιθυμίαν καί ἡ θυμική· ἡ μέν, ἐφιεμένη δι᾿ ἑαυτῆς κρατῆσαι πρός τό εἶναι τήν γένεσιν· ἡ δέ, τήν ἐκ τῆς φθορᾶς ἀγωνιστικῶς ἀπωθουμένη διάλυσιν. Τούτων συνήγοροι τῶν δυνάμεων οἱ πονηροί καθίστανται δαίμονες· οἱ μέν, τήν κατ' ἐπιθυμίαν τῆς ψυχῆς ἀπό τῶν θείων ἔκστασιν, ἧς ὁ οἶνος ὑπάρχει σύμβολον· οἱ δέ, τήν ἐπί τῶν ὑλικῶν τυραννίδα τῆς θυμικῆς δυνάμεως, ἧς ἡ εἰκών ἡ βασιλεία καθέστηκε, προβαλλόμενοι τῷ νόμῳ τῆς φύσεως, παραπεῖσαι βουλόμενοι τήν κατ᾿ αὐτάς ἐμπαθῆς ψηφίσασθαι ζωήν. Ἡ  δέ μονάς, τήν ἁπλῆν σημαίνει κατ᾿ οὐσίαν ψυχήν, ὡς εἰκόνα τῆς κατ᾿ οὐσίαν ὑπερφυοῦς τρισυποστάτου (529) μονάδος· ἧς ὁ νοῦς, φημί δέ τῆς ψυχῆς, ὡς εἷς μιᾶς ὑπάρχει συνήγορος, τήν εἰς τόν Θεόν πίστιν διά τῆς ἀληθείας, καί τήν εἰς αὐτόν ἀγάπην διά τῶν γυναικῶν, πάντων ἰσχυροτέραν ἀποδεικνύς τῷ νόμῳ τῆς φύσεως· καί τό κατ᾿ αὐτάς κράτος πείθων ψηφίσασθαι.

 

ιβ΄.  Ὅτι τῇ καθ᾿ ὑπεροχήν στερήσει τῶν πολλῶν, ὡς ἕν καί  μόνον ἡ ἀλήθεια πέφυκεν ἀναφαίνεσθαι, φησί, καλύπτουσα πάντων νοεῖν ἤ νοεῖσθαι δυναμένων τάς γνωστικάς δυνάμεις, ὡς ὑπέρ τά νοοῦντα καί τά νοούμενα καθ᾿ ὕπαρξιν ὑπερούσιον οὖσα, καί ἀπείρῳ δυνάμει, τάς κατά τήν ἀρχήν καί τό τέλος τῶν ὄντων ἀκρότητας περιγράφουσα, πᾶσα πάντων πρός ἑαυτήν συνέλκει κίνησιν· τοῖς μέν παρεχομένη γνῶσιν ἀρίδηλον, ἧς ἐστερήθησαν χάριτος· τοῖς δέ δωρουμένη κατ᾿ αἴσθησιν ἄῤῥητον, ἧς εἶχον τήν ἔφεσιν ἀγαθότητος, τῇ μεθέξει φανερόν τήν ἐπίγνωσιν.

 

ιγ΄.  Τόν ἐν Βαβυλώνι λαόν ἀλληγορικῶς, νόει, τούς εἰς δουλείαν παθῶν κεκρατημένους λογισμούς· τόν δέ Δαρεῖον, τόν φυσικόν νόμον· τό δέ Ζοροβάβελ, τόν γνωστικόν νοῦν· τήν Ἰουδαίαν δέ, τήν ἀρετήν· τήν Ἱερουσαλήμ, τήν ἕξιν τῆς ἀπαθείας· τόν δέ ναόν, τήν δεκτικήν τῆς σοφίας γνῶσιν· τήν δέ πρός τήν Ἰουδαίαν ἐκ Βαβυλῶνος ἀνάβασιν, τήν ἀπό τῶν σωματικῶν εἰς τά πνευματικά διά μετανοίας μετάθεσιν.

 

ιδ΄.  Αἴτιον εἶναι λέγει, τῆς τῶν θείων διανομῆς ἀγαθῶν, τό μέτρον τῆς ἑκάστου πίστεως· καθώς γάρ πιστεύομεν, καί τήν ἐπί τό πράττειν τῆς προθυμίας ἐπίδοσιν ἔχομεν. Ὁ γοῦν πράττων, κατά τήν ἀναλογίαν τῆς πράξεως ἐπιδείκνυται τό μέτρον τῆς πίστεως, δεχόμενος ὡς ἐπίστευσε τό μέτρον τῆς χάριτος· ὁ δέ μή πράττων, κατά τήν ἀναλογίαν τῆς ἀπραξίας ἐπιδείκνυται τό μέτρον τῆς ἀπιστίας, δεχόμενος ὡς ἠπίστησε, τήν τῆς χάριτος στέρησιν. Οὐκοῦν κακῶς ποιεῖ βασκαίνων ὁ φθονερός, ἐπ᾿ αὐτῷ σαφῶς, ἀλλ᾿ οὐκ ἐν ἄλλῳ κειμένης, τῆς τοῦ πιστεύειν τε καί πράττειν, καί πρός τό μέτρον τῆς πίστεως ἐρχομένης δέξασθαι τήν χάριν, ἐπιλογῆς.

 

ιε΄.  Πῶς τοῦ Κυρίου τύπος ἐστί Ζοροβάβελ.

 

ιστ΄.  Καλῶς ἐδείχθη τῇ ἀληθείᾳ συμβαίνειν ὁ τύπος. Ὥσπερ γάρ ὁ Ζαροβάβελ οὐ γέγονεν αἰχμάλωτος, ἀλλ᾿ ἐκ τῶν αἰχμαλώτων ἐν Βαβυλῶνι τότε δεδουλωμένων ἐγεννήθη, καί γέγονεν αὐτῶν λυτρωτής· οὕτως καί ὁ Κύριος ἀναμάρτητος ὤν, ἐξ ἡμῶν ἐν ἡμῖν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν κατελογίσθη, τό τῆς φύσεως ἡμῶν ἑκουσίως ὑποδύς παθητόν, καθ᾿ ὅ τῆς ἡμῶν πρός ἀλήθειαν φυσικῆς ἀνασχόμενος ἀσθενείας, τοῦ φθοροποιοῦ κράτους ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, καί εἰς οὐρανούς ἡμᾶς ἀνήγαγεν ἀπό γῆς· τῇ μέν δυνάμει τῆς αὐτοῦ σαρκώσεως ὅλην ἀνελλειπῶς ἑαυτῷ καθ᾿ ἕνωσιν ἄῤῥητον τήν φύσιν προσλαβών· τῇ δέ κλήσει τῆς χάριτος, μόνους ἐκείνους τούς δεξαμένους τε περιχαρῶς τήν κλῆσιν, καί διά τῶν ἔργων τήν χάριν αἰδεσθέντας τῆς ἀναπλάσεως.

 

ιζ΄.  Σάρξ ἁμαρτίας ἐστίν, ἡ ἐκ σπορᾶς ἀνδρός τήν γένεσιν ἔχουσα· κατά ταὐτόν γάρ ἔχει δυνάμει τήν (532) ἁμαρτίαν καί τήν φθοράν κατά φύσιν, τήν μέν ἀρχήν, τήν δέ τέλος ἔχουσα τῆς οἰκείας γενέσεως· ἡ δέ ἐν ὁμοιώματι σαρκός ἁμαρτίας ἐστί σάρξ, ἡ δίχα σπορᾶς ἀνδρός συστᾶσα τοῦ Θεοῦ σάρξ· κατά φύσιν μέν ἔχουσα τήν φθοράν, καθ᾿ ἥν ἡμῖν ὅμοιος ἦν· κατά δύναμιν δέ φύσει τήν ἀναμαρτησίαν, καθ᾿ ἥν ἡμῖν ἀνόμοιος ἦν.

 

ιη΄.  Ἐπειδή φησιν, ὡς πρός τήν ἄκρατόν τε καί ἄκραν θεολογίαν, δεύτερός ἐστιν ὁ τῆς σαρκώσεως λόγος· ἡ μέν γάρ τοῦ περί τήν οὐσίαν ἄκρου καθέστηκε λόγου· ὁ δέ, τῆς κατά τήν πρόνοιαν ἀκροτάτης ἐνεργείας ὑπάρχει συνεκτικός, ὑποκάτωθεν ἀνατολή προσηγορεύθη τῷ Πνεύματι. Ἐν γάρ τῷ λόγῳ τῆς θείας σαρκώσεως, ἡ τῶν αἰώνων τε καί τῶν ἐν αἰῶνι περιέχεται γένεσις· καί ἡ πρός ἀοριστίαν τῆς ὑπέρ αἰῶνας κατά χάριν ζωῆς τῶν ὄντων παράτασις.

 

ιθ΄.  Ὁ τῶν καλῶν, φησίν, ἐραστής, κατά πρόνοιαν σοφίας λόγοις ἑκουσίως ἐπείγεται πρός τήν τῆς θεώσεως χάριν· ὁ δέ τούτων ἀνέραστος, κατά δικαίαν κρίσιν παιδείας τρόποις ἀκουσίως κακίας ἀπάγεται· ὁ μέν ὡς φιλόθεος διά τῆς προνοίας θεούμενος· ὁ δέ διά τῆς κρίσεως ὡς φιλόϋλος εἰς κατάκρισιν ἐλθεῖν μή συγχωρούμενος.

 

κ΄.  Πῦρ μέν ἡμῶν ὑπάρχει ψεκτόν, ὁ τῆς σαρκός νόμος· φῶς δέ τούτου τοῦ πυρός ἐστιν, ἡ κατά τοῦτον τόν ψεκτόν νόμον ἐν ἕξει τῶν παθῶν ἡ κίνησις· ἡ δέ ψεκτή φλόξ ἐστιν, ἡ διά τῆς ἐνεργείας ἔκκαυσις τῶν παθῶν. Ἤ πάλιν, πῦρ μέν ἐστι ψεκτόν, ἡ κακία· φῶς δέ ψεκτόν, ἡ τῆς κακίας ἕξις· φλόξ δέ ἡ ἐνέργεια. Οὐ δεῖ οὖν τούτῳ τόν νοῦν θερμαίνεσθαι τῷ πυρί, μηδέ τούτῳ φωτίζεσθαι τῷ φωτί, μηδέ ταύτῃ καταπιμπρᾶσθαι τῇ φλογί· τό γάρ καθ᾿ ἡδονήν πρός αἴσθησιν φῶς, πρός νοῦν σκότος ὑπάρχει βαθύτατον.

 

κα΄.  Ἡ μέν ὄντως πίστις ἀληθείας ἐστίν συστατική, ψεῦδος οὐχ ἔχουσα· ἡ δέ ἀγαθή συνείδησις, τήν τῆς ἀγάπης ἐπιφέρεται δύναμιν, ὡς μηδεμίαν ἔχουσα θείας παράβασιν ἐντολῆς.

 

κβ΄.  Ἡ ἀνάστασις ἀνάπλασίς ἐστι τῆς φύσεως, πλεονεκτοῦσα τήν τῆς φύσεως ἐν τῷ παραδείσῳ διάπλασιν· γενικῶς μέν, τῇ καθ᾿ ὅλου τῶν ὅλων ἀντρεψίᾳ· ἰδικῶς δέ, τῇ κατά χάριν ἀῤῥήτῳ θεώσει τῶν ἁγίων.

 

κγ΄.  Χεῖρας τυχόν εἶπεν ὁ λόγος τοῦ νοητοῦ Ζοροβάβελ, τήν τε δημιουργικήν, καθ᾿ ἥν τήν ἐπί τό εὖ εἶναι λαμβάνομεν γένεσιν· καί τήν ἀνανεωτικήν, καθ᾿ ἥν ἐπί τό ἀεί εὖ εἶναι διχόμεθα χάριν· ἤ τήν ἐν ἡμῖν κατά τήν πρᾶξιν τῶν ἀρετῶν αὐτουργόν αὐτοῦ χάριν· καί τήν ἐπ᾿ αὐτῇ κατά τήν θεωρίαν ἀδιασκέδαστον χύσιν τῆς γνώσεως.

 

κδ΄.  Λίθος ἡ πίστις ἐκλήθην, διά τό στεῤῥόν, ἄτρεπτόν τε καί βάσιμον, καί παντελῶς ἀκίνητον τῆς κατ᾿ αὐτήν ἀληθείας· καί μηδαμῶς ὑπεῖκον ψεύδους ἐπαναστάσεσιν. Ἐν χειρί δέ, διά τό κατ᾿ ἐνέργειαν πρακτικόν, καί πασῶν κατά περιγραφήν τῶν ἀρετῶν συνεκτικόν. Ἑπτά δέ ὀφθαλμούς ἔχουσα, διά τό (533) διακριτικόν, καί τῆς παντελοῦς τῶν ὑπό χρόνον ἀπταίστου γνώσεως περιεκτικόν· καί τῆς ἀμιγοῦς ἐν ἀριθμοῖς ἑπταπλῆς τοῦ παναγίου Πνεύματος ἐνεργείας δεκτικόν.

 

κε΄.  Διάληψις ἀποδεικτική ἐκ τῆς ἰδιότητος τοῦ πνευματικοῦ χαρίσματος. Φόβου γάρ ἴδιον ἀποχή τῶν κακῶν· ἰσχύος δέ, ἡ πρᾶξις τῶν ἀγαθῶν· βουλῆς δέ, ἡ τῶν ἀντικειμένων διάκρισις· ἐπιστήμης δέ, ἡ τῶν καθηκόντων ἀνόθευτος εἴδησις· γνώσεως δέ, ἡ κατ᾿ ἐνέργειαν τῶν ἐν ταῖς ἀρεταῖς θείων λόγων περίληψις· συνέσεως δέ, ἡ πρός τά γνωσθέντα διόλου τῆς ψυχῆς συνδιάθεσις· σοφίας δέ, ἡ πρός Θεόν ἀδιάγνωστος ἕνωσις, καθ᾿ ἥν τοῖς ἀξίοις ἡ ἔφεσις ἀπόλαυσις γίνεται, μεθέξει ποιοῦσα θεόν τόν μετέχοντα· καί τῆς θείας αὐτόν ὑποφήτην καθιστῶσα μακαριότητος, κατά τήν ἀένναον πρός τούς δεομένους τῶν θείων μυστηρίων  ἀνεκπόμπευτον προβολήν καί διέξοδον.

 

κστ΄.  Τό πρός ἡμᾶς, φησί, κατ᾿ ἐνέργειαν πρῶτον ἀγαθόν, ὅπερ ἐστίν ὁ φόβος, τελευταῖον ἀπηριθμήσατο τῆς Γραφῆς ὁ λόγος ὡς σοφίας ἀρχήν· ἀφ᾿ ἧς κινούμενοι, πρός τό τῆς σοφίας τέλος τήν σύνεσιν ἀναβαίνομεν· μεθ᾿ ἥν προσεχεῖς αὐτῷ γινόμεθα τῷ Θεῷ, μόνην τήν σοφίαν τῆς πρός αὐτόν ἑνώσεως μεσιτεύουσαν ἔχοντες. Οὐ γάρ ἐστι δυνατόν ἐπιλαβέσθαι σοφίας, τόν μή πρότερον διά τοῦ φόβου, καί τῶν διά μέσου λοιπῶν χαρισμάτων, τήν τε λήμην τῆς ἀγνοίας, καί τόν τῆςκακίας κονιορτόν ἀποσεισάμενον. Διά τοῦτο, Θεῷ μέν προσεχῆ τήν σοφίαν· ἡμῖν δέ προσεχῆ τόν φόβον ἡ Γραφική τάξις διέθηκεν· ἵνα ἡμεῖς εὐταξίας μάθωμεν ὅρον καί νόμον.

 

κζ΄.  Ἡ τῆς σοφίας, φησί, μονάς ἐστι, ταῖς ἐξ αὐτῆς διαφόροις ἀρεταῖς ἀτμήτως ἐνθεωρουμένη· καί μονοειδῶς ταῖς τῶν ὅλων ἀρετῶν ἐνεργείαις ἐπισυναγομένη· καί πάλιν ἁπλῆ μονάς ἀποδεικνυμένη ταῖς πρός αὐτήν τῶν ἐξ αὐτῆς ἀρετῶν ἀποκαταστάσεσιν· ὅταν ἡμεῖς, δι᾿ οὕς κατά τήν ἑκάστης ἀρετῆς γένεσιν ποιεῖται τήν πρόοδον, ἀνατατικῶς δι᾿ ἑκάστης ἀρετῆς πρός αὐτήν συναγόμεθα.

 

κη΄.  Τυφλήν ἔχει τήν πίστιν, φησίν, ὁ τά κατά τήν πίστιν θεῖα προστάγματα μή ἐργαζόμενος. Εἰ γάρ φῶς ἐστι τά τοῦ Κυρίου προστάγματα, δῆλον ὅτι δίχα θείου φωτός ἐστιν, ὁ μή πράττων τά θεῖα προστάγματα, καί ψιλήν, ἀλλ᾿ οὐκ ἀληθῆ τήν τῆς πίστεως ἐπιφέρεται κλῆσιν.

 

κθ΄.  Εἰς τάς ἐνεργείας τοῦ Πνεύματός φησιν, ὀφθαλμούς Κυρίου προσηγόρευσεν ὁ λόγος. Ὁ μή τούτους τῇ πράξει τῶν ἐντολῶν διανοίγων, ἐπιβλέποντα τόν Θεόν ἐπ᾿ αὐτόν οὐκ ἔχει. Διά πολλῶν γάρ, ὡς εἰκός, ἐπισκοπεῖν ὀφθαλμῶν τούς ἐπί γῆς πέφυκεν ὁ Θεός, εἴπερ θείας ὁράσεως ἀκτίς ἐστιν ὁ κατ᾿ ἀρετήν ἡμῶν φωτισμός.

 

λ΄.  Ὁ κασσίτερος, φησί, τήν τε τοῦ ἀργυρίου καί τοῦ μολίβδου φυσικῶς ἔχων τήν ἰδιότητα, χαρακτηρίζει τήν πίστιν· κολάζει γάρ μή φυλαττομένη, (536) μόλιβδον ἔχουσα τήν ἐπ᾿ αἰῶσι τῶν μή φυλαξάντων αὐτήν κατηγορίαν· καί δοξάζει τούς φυλάττοντας, ἄργυρον ἔχουσα διαφανῆ καί λαμπρόν, τήν ἐπ᾿ αἰῶσι τῶν φυλαξάντων αὐτήν συνηγορίαν.

 

λα΄.  Οὐδείς ἁμαρτάνων, φησί, δύναται τῆς ἁμαρτίας συνήγορον ἔχειν τῆς σαρκός τήν ἀσθένειαν. Ἡ γάρ πρός τόν Θεόν Λόγον ἕνωσις, ὅλην τήν φύσιν τῇ λύσει τῆς κατάρας ἀνέῤῥωσεν· ἀπροφάσιστον ἡμῖν ποιησαμένη, τήν πρός τά πάθη τῆς γνώμης προσπάθειαν· ἡ γάρ τοῦ Λόγου θεότης κατά χάριν ἀεί συνοῦσα τοῖς εἰς αὐτόν πιστεύουσι, τόν ἐν τῇ σαρκί νόμον τῆς ἁμαρτίας ἀπομαραίνει.

 

λβ΄.  Ὥσπερ, φησίν, ὁ κασσίτερος μελαινόμενος λαμπρύνεται πάλιν· οὕτω καί οἱ πιστεύοντες κἄν μελαίνωνται ἁμαρτάνοντες, λαμπρύνονται πάλιν μετανοοῦντες· δι᾿ ἥν αἰτίαν καί κασσιτέρῳ τυχόν ἡ πίστις παρεικάσθη.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΕ΄ .

 

" Οἱ δέ πάντες ἦσαν ἐξ Ἰσραήλ ἀπό δωδεκαετοῦς, καί ἐπάνω, χωρίς παίδων καί γυναικῶν, μυριάδες τέσσαρες τρισχίλιοι τριακόσιοι ἑξήκοντα. Παῖδες τούτων καί παιδίσκαι, ἑπτακισχίλιοι τριακόσιοι ἑπτά. Ψάλται καί ψαλτῳδοί, ὀκτακόσιοι πεντήκοντα πέντε. Κάμηλοι τετρακόσιοι τριάκοντα πέντε. Καί ἵπποι ἑπτακισχίλιοι ἑπτακόσιοι τριάκοντα ἕξ. Ἡμίονοι ὀκτακόσιοι τεσσαράκοντα πέντε· ὑποζύγια πεντακισχίλια πεντακόσια εἴκοσι πέντε·" Ποίησον ἀγάπην τοιούτων μεγάλων καί ὑψηλῶν περί τῆς ἕκτης αἰχμαλωσίας ἐπανόδου ὑπό τοῦ ἁγίου Πνεύματος διά τοῦ προφήτου εἰρημένων. Τίς ἡ τοσαύτη ταπεινότης, καί ἀκαιρόγραφος ἐξήγησις, καί ἀναξιότης τοῦ Πνεύματος, καμήλων μνημονεῦσαι καί ἵππων καί ἡμιόνων καί ὄνων, καί ταῦτα μετ᾿ ἀκριβείας ἀριθμοῦ;

 

Ἀπόκρισις.

 

Τό μέν δι᾿ ἀκριβείας περί τούτων εἰπεῖν, μόνων ἐκείνων ἐστί, τῶν διά πολλήν καθαρότητα νοῦ, θεόθεν ὅλην εἰληφότων τήν ἐφικτήν ἀνθρώποις χάριν τοῦ Πνεύματος· καθ᾿ ἥν τῷ πελάγει τῶν μυστικῶν θεαμάτων γνωστικῶς ἐνδιαθέοντες, τούς λόγους μόνον ὁρῶσι τῶν γεγραμμένων γυμνούς τῶν ἐπ᾿ αὐτοῖς τυπικῶν συνθημάτων· μηδενός τό σύνολον ποιούμενοι λόγον, τῶν τυπούντων αὐτούς συμβόλων· εἰ μή που βουληθῶσι σοφῶς αὐτούς τυπῶσαι σωματικῶς, τοῖς διά νηπιότητος νοῦ γενέσθαι μή δυναμένοις ὑπέρ τήν αἴσθησιν· ἵνα τοῖς τύποις πρότερον ἐγγυμνασθέντες [οἱ διδασκόμενοι δηλονότι] κατά τήν αἴσθησιν, πρός τούς ἄνευ αἰσθήσεως ἀρχετύπους ἐλθεῖν ποθήσωσι λόγους. Τῷ δέ στοχασμῷ τοῖς ψιλωτέροις ἐπιβάλλειν διά τήν φυσικῶς ἐν ἡμῖν ἐφιεμένην τῆς τῶν θείων γνώσεως δύναμιν, οὐκ ἄτοπον· δύο καλῶν ἐκ τοῦ στοχασμοῦ τοῖς εἰλικρινές περί τά θεῖα κεκτημένοις τό σέβας ἀναδεικνυμένων. Ἤ γάρ ἐπιτυγχάνει τῆς ἀληθείας τῶν νοουμένων, ὁ στοχαστικήν τήν ἔφοδον τῶν θείων ποιούμενος· καί προσφέρει χαίρων θυσίαν αἰνέσεως τήν εὐχαριστίαν, (538) τῷ δεδωκότι τοῦ ζητουμένου τήν εἴδησιν· ἤ διαφεύγουσαν εὑρίσκει τῶν γεγραμμένων τήν ἔννοιαν· καί τά θεῖα πλέον σεβάζεται, τήν τῆς οἰκείας δυνάμεως ὑπεραίνοντα μανθάνων κατάληψιν.

 

Τοίνυν κἀγώ στοχαστικῶς ἐπιβάλλων τοῖς προκειμένοις, τόν Θεόν ἐπικαλοῦμαι γενέσθαι τῶν λεχθησομένων συλλήπτορα, κατά πάντα τρόπον πρός τό ὕψος τῶν Γραφικῶν αἰνιγμάτων ἀσθενοῦσαν εὑρίσκων τῆς ἐμαυτοῦ διανοίας τήν δύναμιν. Κἄν τε γάρ ἐπιτύχω, τοῦ Θεοῦ τό πᾶν ὑπάρχει κατόρθωμα, διά τῆς καταλήψεως ἐνάγοντός με πρός εὐχαριστίαν· κἄν τε γάρ μή, καί οὕτως πάλιν τοῦ Θεοῦ τό τῆς ἀκαταληψίας ὑπάρχει καλόν, τόν, ὡς εἰκός, ἐκ τῆς γνώσεως τεχθησόμενόν μοι κατά πρόνοιαν τύφον προανακόπτοντος, καί τήν ἀκαταληψίαν ποιουμένου μοι μετριοφροσύνης ὑπόθεσιν.

 

Οὐκοῦν στοχασμῷ, καθώς εἴρηται, τήν τῶν γεγραμμένων διάνοιαν ὑπερχόμενος, ἐντεῦθεν ἄρχομαι τῆς τῶν προκειμένων Γραφῆς. Ἐν τῷ πρό τούτου κεφαλαίῳ γέγραπται περί τοῦ Ζοροβάβελ·  Καί ὅτε ἐξῆλθεν ὁ νεανίσκος, ἄρας τό πρόσωπον αὐτοῦ εἰς τόν οὐρανόν ἐναντίον Ἱερουσαλήμ, εὐλόγησε τῷ βασιλεῖ τοῦ οὐρανοῦ. Δῆλόν ἐστιν ὅτι μετά τήν τῶν προβλημάτων τῶν πρός Δαρεῖον τόν βασιλέα γεγενημένων προσαγωγήν, ἐξῆλθεν ἀπό προσώπου, δῆλον ὅτι Δαρείου τοῦ βασιλέως. Δαρεῖος μέν οὖν ἐστιν, ὡς ἤδη φθάσας πρό τούτων ἔφην τῶν λόγων, ὁ κρατῶν τῆς φύσεως νόμος· καί συνᾴδει γε σαφῶς οὕτω νοούμενος τῇ τοῦ οἰκείου ὀνόματος ἑρμηνείᾳ. Γενεά γάρ, ἤ γενεαλογία, ἤ γενεαλογούμενος δηλοῖ τό τοῦ Δαρείου ὄνομα, καθώς φασιν οἱ τήν ἀκρίβειαν τῆς τοιᾶσδε φωνῆς ἐπιστάμενοι. Φυσικοῦ δέ νόμου καθέστηκεν ἴδιον, τό τῆς γενεᾶς, καί γενεαλογίας ὄνομα· τῶν γάρ ὑπό φύσιν τό γένος, καί τά γενεαλογούμενα· καί τῶν περί φύσιν ἡ γενεαλογία.

 

Οὐκοῦν καλῶς ὁ Δαρεῖος εἰς τόν τῆς φύσεως ἐλήφθη νόμον. Περιέχει γάρ ὁ νόμος τῆς φύσεως, καί τά ὑπό φύσιν ἀναγόμενα γένη καί εἴδη· καί τά περί τήν φύσιν θεωρούμενα· τόν χρόνον φημί καί τόν τόπον. Παντός γάρ γενητοῦ, τά ὧν οὐκ ἄνευ φυσικῶς συνεπιθεωρεῖται.

 

Δαρεῖος οὖν, ὡς ἔφην, ὁ νόμος τῆς φύσεως· Ζοροβάβελ δέ, ὁ θεωρητικός νοῦς, ὁ ἐξελθών ὡς ἀπό (540) Δαρείου, τοῦ νόμου τῆς φύσεως, καί τήν ὑπό χρόνον καί τόπον τῶν φαινομένων ὑπερβάς διακόσμησιν, καί ἄρας τό πρόσωπον τῆς κατ᾿ ἀρετήν γνωστικῆς διαθέσεως εἰς τόν οὐρανόν· τουτέστι τό ὕψος τῶν νοητῶν οὐσιῶν·  ἐναντίον τῆς ἐν οὐρανοῖς νοουμένης Ἱερουσαλήμ· ἐκείνης λέγω τῆς Ἱερουσαλήμ, τῆς ἐπί τῶν χειρῶν Κυρίου ἐχούσης ἐζωγραφημένα τείχη· ἐν ᾗ πάντων εὐφραινομένων ἐστίν ἡ κατοικία· πρός ἥν ἡ ἀληθινή τῶν αἰχμαλώτων ἐπάνοδος γίνεται· τῶν ἐπιζητούντων τό ἐξ οὐρανοῦ κατά τόν θεῖον Ἀπόστολον οἰκητήριον· τῶν μετά τοῦ μεγάλου Δαβίδ δυναμένων λέγειν·  Ἐάν ἐπιλάθωμαί σου, Ἱερουσαλήμ, ἐπιλαθείη ἡ δεξιά μου· κολληθείη ἡ γλῶσσά μου τῷ λάρυγγί μου, ἐάν μή σου,  μνησθῶ· δεξιάν λέγοντος τυχόν, τήν πνευματικήν τῶν θείων καί ἐπαινουμένων πρᾶξιν· γλῶσσαν δέ κολλωμένην τῷ λάρυγγι, τήν ἐν ἡμῖν τοῦ λόγου γνωστικήν ἐνέργειαν, κολλωμένην ἐξ ἀγνοίας τῷ λαιμῷ· τουτέστι, τῷ περί τόν λαιμόν πηγνυμένῳ πάθει, καί ἀκίνητον μένουσαν περί τήν ἔφεσιν τῶν ἀῤῥήτων ἀγαθῶν· καί διά τοῦτο γεύσασθαι μή δυναμένην τῆς τοῦ Κυρίου χρηστότητος.

 

θ΄.  Εἰ δέ χρόνου καί φύσεως πρός Ἱερουσαλήμ ἐπειγόμενος ἐκβαίνει τούς λόγους ὁ Ζοροβάβελ· εἴθ᾿ ὁ καθ᾿ ἡμᾶς θεωρητικός νοῦς· εἴθ᾿ ὁ ὑπέρ ἡμᾶς δημιουργός Λόγος, ἐν ἡμῖν καθ᾿ ἡμᾶς γενόμενος καί διά τοῦτο γενόμενος ἄνθρωπος, ἵνα πρός ἑαυτόν ἀγάγῃ διά σαρκώσεως τούς πρός τά πάθη καί τόν θάνατον τῆς σαρκός ἑαυτούς ἀπό τῆς ἀπαθείας καί τῆς ζωῆς ἐξώσαντας, εἰκότως τούς αὐτῷ γεγεννημένους κατά τόν θεμιτόν παραπλησίους, ἑαυτῶ συνεξάγει, καί πρός τήν Ἱερουσαλήμ ἄγει τήν οὐράνιον· ὧν τῆς ἀρετῆς τήν ἀκρότητα καί τῆς γνώσεως, τοῖς προκειμένοις εἴδεσί τε καί ἀριθμοῖς συμβολικῶς διά ποικιλίας ὁ λόγος παρείκασε. Πᾶς γάρ θεοφιλής καί δίκαιος ἄνθρωπος, νοητῶς τήν ἐπάνοδον πρός τήν ἄνω ποιούμενος Ἱερουσαλήμ, τούς προκειμένους διαφόρων εἰδῶν ἀριθμούς συμπληροῖ· τούς ἑκάστου εἴδους καί ἀριθμοῦ λόγους εἰς μίαν ἀρετῆς τε καί γνώσεως συνάγων ἐκπλήρωσιν· καί δηλοῖ τοῦτο σαφῶς, τῆς προκειμένης ἡμῖν εἰς ἐξέτασιν Γραφῆς ὁ λόγος, ἔχων οὕτως.

 

Οἱ δέ πάντες ἦσαν ἐξ Ἰσραήλ, ἀπό δωδεκαετοῦς χωρίς παίδων καί γυναικῶν, μυριάδες τέσσαρες τρισχίλιοι τριακόσιοι ἑξήκοντα. Εὖγε τῆς ἀκριβείας τῶν λογίων τοῦ Πνεύματος, ἐπισημηναμένου μηδένα τῶν ἀριθμουμένων ἐν Ἱερουσαλήμ καί τῆς Βαβυλωνίας ἐκβεβηκότων· ταύτην δέ λέγω τοῦ παρόντος αἰῶνος τήν σύγχυσιν, εἶναι παντελῶς ὑπό τόν δωδεκαετῆ χρόνον· δηλοῦντος τοῦ λόγου μυστικῶς, ὅτι μόνος ὁ γεγεννημένος ὑπέρ αἴσθησιν καί χρόνον· τοῦτο γάρ δώδεκα σημαίνει σαφῶς ἀριθμός, ἐκ πέντε διά τάς αἰσθήσεις, καί ἑπτά διά τόν χρόνον συναγόμενος· καί τήν πρός ταῦτα τῆς ψυχῆς διακόψας σχέσιν, ἐκβαίνει τῆς αὐτῶν συγχύσεως, πρός τήν ἄνω πόλιν ἐπειγόμενος· ἔχων χωρίς (541) γυναικῶν καί παίδων, μυριάδας τέσσαρας τρισχιλίους τριακοσίους ἑξήκοντα.

 

Παῖδές εἰσι τυχόν, οἱ περί τῶν φυσικῶν ἀδιαβλήτων καί οὐκ ἐφ᾿ ἡμῖν παθῶν λογισμοί· γυναῖκες δέ, ἤ αἱ ἐνθυμήσεις, ἤ αἱ κατά φύσιν ὀρέξεις καί ἡδοναί, μή φέρουσαι τοῖς κεκτημένοις διαβολήν· ὡς ἀναγκαῖον παρακολούθημα καθεστῶσαι φυσικῆς ὀρέξεως. Ἡδονήν γάρ ποιεῖ κατά φύσιν καί μή βουλομένων ἡμῶν, καί ἡ τυχοῦσα τροφή, προλαβοῦσαν ἔνδειαν παραμυθουμένη· καί πόσις ἀποκροουμένη τοῦ δίψους τήν ὄχλησιν· καί ὕπνος τήν ἐκ τῆς ἐγρηγόρεσεως δαπανηθεῖσαν ἀνανεούμενος δύναμιν· καί ὅσα τῶν καθ᾿ ἡμᾶς φυσικῶν ἕτερα τυγχάνει, πρός μέν σύστασιν φύσεως ἀναγκαῖα· πρός δέ κτῆσιν ἀρετῆς ὑπάρχοντα χρήσιμα τοῖς σπουδαίοις· ἅπερ κἄν μή συναριθμεῖται  τοῖς ἀνδράσιν, ἀλλά συνεκβαίνει παντί νοΐ φεύγοντι τῆς ἁμαρτίας τήν σύγχυσιν· ἵνα μή δι᾿ αὐτά μείνῃ κρατούμενος εἰς δουλείαν τῶν ἐφ᾿ ἡμῖν καί διαβεβλημένων καί παρά φύσιν παθῶν· οὐκ ἐχόντων ἄλλην ἀρχήν ἐν ἡμῖν πλήν τῆς κινήσεως τῶν κατά φύσιν παθῶν.

 

Οὐ συναριθμεῖται δέ, ὅτι μή πέφυκε πρός τήν ἀθάνατον καί μακραίωνα ζωήν συμμεταβαίνειν ἡμῖν, τά τήν φύσιν πρός τήν παροῦσαν ζωήν συνέχοντα πάθη. Τέσσαρες δέ μυριάδες εἰσίν, ἡ τετράς τῶν γενικῶν ἀρετῶν· μεθ᾿ ὧν φύσιν καί χρόνον διαβάς ὁ νοῦς, πρός τήν μακαρίαν τῆς ἀπαθείας ἀποκαθίσταται λῆξιν. Ὡς γάρ ἡ μυριάς τῷ τῆς μονάδος στοιχείῳ μόνη γνωρίζεται· παντελῶς δι᾿ ἄλλου γράμματος σημανθῆναι μή δυναμένη, ὡς ταυτόν οὖσα κατά τό ὑποκείμενον τῇ μονάδι, κἄν δέχεται μόνῃ τῆ ἐπινοίᾳ διαφοράν, ὡς πρός ἀρχήν τέλος. Τέλος γάρ μονάδος ἐστίν ἡ μυριάς· καί ἀρχή μυριάδος ἐστίν ἡ μονάς· ἤ, κυριώτερον εἰπεῖν, κινουμένη μονάς, ἐστίν ἡ μυριάς· καί ἀκίνητος μυριάς, ἐστίν ἡ μονάς. Οὕτω καί πᾶσα τῶν γενικῶν ἀρετή, τήν θείαν καί ἄῤῤητον μονάδα φημί τόν Θεόν, ἀρχήν ἔχει καί τέλος, ὡς ἐξ αὐτοῦ καί εἰς αὐτόν ἀρχομένη καί λήγουσα· καί ταυτόν ὑπάρχουσα τῷ Θεῷ, κατά μόνον τῆς ἐπινοίας διαφέρουσα τόν λόγον· παρ᾿ οὗ, καί εἰς ὅν πᾶσα γένεσις ἀρετῆς προδήλως ὑφέστηκεν.

 

Ἤ τυχόν τάς τέσσαρας προκοπάς τῶν ἐν τῇ δεκάδι τῶν θείων ἐντολῶν, εἰς μῆκος θεωρίας καί γνώσεως προβαινόντων, φησίν εἶναι τάς τέσσαρας μυριάδας ὁ λόγος. Οἷον πρώτη προκοπή ἐστιν, ἡ ἁπλῶς ἐν τοῖς εἰσαγομένοις μετά τήν ἀποφυγήν τῆς κακίας, πρᾶξις τῶν ἐντολῶν· πλήρη ποιοῦσα τήν πρώτην δεκάδα, τήν αὐτήν καί μονάδα. Δευτέρα προκοπή ἐστιν, ἡ δι᾿ ἑκάστης ἐντολῆς ἐνεργουμένη τῶν λοιπῶν συμπερίληψις, τήν αὐτήν δεκάδα ποιουμένη καί ἑκατοντάδα, τῇ δι' ἀλλήλων ἑκάστης ἐντολῆς ἐνεργείᾳ συμπληρουμένην· ἡ γάρ δεκάς δεκαχῶς ἐνεργηθεῖσα, ποιεῖ τήν ἑκατοντάδα. Τρίτη προκοπή ἐστιν, ἡ κατά τόν νόμον τῆς φύσεως ταύτης τῆς ἑκατοντάδος δεκάπλωσις· δεκαδικός γάρ καί ὁ τῆς φύσεως νόμος ἐστιν, ὡς ἐκ δέκα συνεστηκώς· (544) λέγω δέ, τῶν τριῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων, καί τῶν πέντε αἰσθήσεων, καί τῆς φωνητικῆς ἐνεργείας, καί τῆς φυσικῆς γονιμότητος· κέχρηται γάρ, τῷ μέν λογιστικῷ πρός τήν τῆς αἰτίας, καί τῶν περί τήν αἰτίαν τῶν καλῶν ζήτησιν· τῷ ἐπιθυμητικῷ δέ, πρός πόθον τῶν ζητουμένων· τῷ δέ θυμικῷ, πρός φυλακήν καί στοργήν· ταῖς αἰσθήσεσι δέ, πρός διάκρισιν, πενταχῶς καί αὐτήν διαιρουμένην, ἐξ ἧς ἐπιστήμη γενέσθαι πέφυκε. Διαιρεῖται γάρ ἡ καθόλου διάκρισις, τοῖς ἠργμένοις, καί οὐκ ἠργμένοις· τοῖς νοητέοις, καί οὐ νοητέοις· τοῖς ῥητέοις καί οὐ ῥητέοις· τοῖς ποιητέοις, καί οὐ ποιητέοις· τοῖς φθαρτοῖς, καί τοῖς ἀφθάρτοις. Τῷ δέ φωνητικῷ πρός ἐκφώνησιν· καί τῇ γονιμότητι, πρός αὔξησιν τῶν ζητηθέντων καί ἐπιθυμηθέντων καί στερχθέντων καί γνωσθέντων καί ἐκφανθέντων καλῶν. Γίνεται οὖν ἡ ἑκατοντάς, κατά τόν νόμον δεκαπλουμένη τῆς φύσεως, χιλιάς. Τετάρτη δέ προκοπή ἐστιν, ἡ διά θεωρίας καί γνώσεως τοῦ φυσικοῦ νόμου κατά τήν ἀποδοθεῖσαν διαίρεσιν, πρός τόν ἑκάστης ἐντολῆς ἀρχικώτερον λόγον ἀνάβασις· καθ᾿ ἥν ἡ μυριάς συναγομένη θεωρεῖται, τῷ τῆς πρώτης μονάδος στοιχείῳ γνωριζομένη. Ὁ γάρ ἁπλῶς ἐνεργήσας τάς ἐντολάς· καί πάλιν κατά τήν ἑκάστην ἐνέργειαν τάς ἄλλας συμπαραλαβών· καί αὖθις τῇ περιλήψει τούτων, τήν τοῦ φυσικοῦ νόμου συζεύξας διάκρισιν· καί τοῦτον πάλιν πρός τόν ἑκάστης ἐντολῆς λόγον γνωστικῶς ἀναβιβάσας, τάς τέσσαρας μυριάδας συνήγαγε· καθ᾿ ἑκάστην προκοπήν τῷ τῆς μονάδος τιμηθείσας μυστηρίῳ, πρός ἥν ὁ τῆς μυριάδος συνάγεται λόγος.

 

Ἤ πάλιν, τάς λεγομένας τέσσαρας γενικάς ἀπαθείας, αἱ τέσσαρες μυριάδες σημαίνουσι. Πρώτη γάρ ἐστιν ἀπάθεια, ἡ παντελής ἀποχή τῶν κατ᾿ ἐνέργειαν κακῶν, ἐν τοῖς εἰσαγομένοις θεωρουμένη· δευτέρα δέ, ἡ παντελής κατά διάνοιαν περί τήν τῶν κακῶν συγκατάθεσιν ἀποβολήν λογισμῶν, ἐν τοῖς μετά λόγου τήν ἀρετήν μετιοῦσι γινομένη· τρίτη, ἡ κατ᾿ ἐπιθυμίαν περί τά πάθη παντελής ἀκινησία, ἐν τοῖς διά τῶν σχημάτων τούς λόγους νοητῶς θεωρουμένοις τῶν ὁρωμένων. Τετάρτη ἀπάθεια, ἡ καί αὐτῆς τῆς ψιλῆς τῶν παθῶν φαντασίας παντελής κάθαρσις ἐν τοῖς διά γνώσεως καί θεωρίας καθαρόν καί διειδές ἔσοπτρον τοῦ Θεοῦ ποιησαμένοις τό ἡγεμονικόν συνισταμένη.

 

Ὁ τοίνυν καθάρας ἑαυτόν ἐνεργείας παθῶν, καί τῆς ἐπ᾿ αὐτοῖς κατά διάνοιαν συγκαταθέσεως ἐλευθερώσας· καί τῆς περί αὐτά κατ᾿ ἐπιθυμίαν κινήσεως στάσιν λαβών· καί τῆς αὐτῶν ψιλῆς φαντασίας τόν νοῦν καταστήσας ἀμόλυντον, τάς τέσσαρας μυριάδας ἔχων ἐξέρχεται τῆς ὕλης καί τῶν ὑλικῶν, καί πρός τήν θείαν καί εἰρηνικήν τῶν νοητῶν  ἐπείγεται λῆξιν.

 

Οὕτω μέν οὖν νοείσθωσαν ἡμῖν αἱ τέσσαρες μυριάδες· αἱ δέ τρεῖς χιλιάδες, τόν τέλειον καί ὀρθόν καί εὐσεβῆ περί τῆς ἁγίας καί ὁμοουσίου Τριάδος λογικόν σημαίνουσι λόγον· καθ᾿ ὅν ἡ ἁγία τρισυπόστατος (545) μονάς, εἷς παρ᾿ ἡμῶν ὑμνεῖται Θεός καί πιστεύεται.

 

Οἱ δέ τριακόσιοι, τόν περί προνοίας ἐνταῦθα παραδηλοῦσι λόγον· οὐχ ὅτι μόνον τῶ σχήματι τοῦ γράμματος ἡ ἄνωθεν ἐπί τά κάτω διήκουσα, καί τῶν ἑκατέρωθεν πλαγίων τά ἄκρα περιλαμβάνουσα σημαίνεται δύναμις· ὅπερ τήν τό πᾶν διασφίγγουσαν ἀῤῥήτως δηλοῖ πρόνοιαν· ἀλλ᾿ ὅτι καί τῷ τοῦ σταυροῦ τύπῳ τετίμηται, ἐν ᾧ τό μέγα καί πρῶτον καί ἀπόκρυφον τῆς προνοίας ἀπετελέσθη μυστήριον. Προνοίας γάρ καθέστηκε τρόπος ἀπόῤῥητος, τό μέγα τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ μυστήριον· ᾧ τύπῳ, μετά τοῦ ὀνόματος τοῦ ἐπ᾿ αὐτοῦ δι᾿ ἡμᾶς προσηλωθέντος, τάχα θαῤῥήσας ὁ μέγας πατριάρχης Ἀβράαμ, μετά τριακοσίων δέκα καί ὀκτώ· τουτέστι, τύπου καί ὀνόματος Ἰησοῦ, τάς δηλουμένας διά τῶν βασιλέων ἀνετικειμένας ἐξελθών κατεπάλαισε δυνάμεις. Πολλάκις γάρ οἶδεν ἡ Γραφή καί ἐκ τῶν ἐν τοῖς γράμμασι σχημάτων, τόν ἴδιον φανερῶσαι σκοπόν, τοῖς ἐπί τοῦτο καθαιρομένοις.

 

Εἰ δέ καί ἐκ τοῦ ἀριθμοῦ βούλεταί τις τό βούλημα σκοπῆσαι τῆς ἁγίας Γραφῆς, καί οὕτως τήν πρόνοιαν δι᾿ αὐτοῦ μηνυομένην εὑρήσει. Προνοίας γάρ ἔργον, οὐ μόνον κατά τόν ἑαυτῆς τοῦ εἶναι λόγον φυλάξαι τήν φύσιν ἀμείωτον· ἀλλά καί κατά τόν ἐπίκτητον τοῦ εὖ εἶναι χάριτι λόγον ἀνελλιπῶς ἔχουσαν δεῖξαι. Οὐκοῦν τοῖς διακοσίοις τά ἑκατόν συνάψας τις, ἀποτελεῖ τόν τριακόσια· δηλοῦντα φύσιν καί ἀρετήν. Δηλοῖ γάρ φύσιν ὁ διακόσια ὡς ἐξ ὕλης καί εἴδους ὑπάρχουσαν, εἴπερ ἡ ὕλη τετραδική διά τά τέσσαρα στοιχεῖα· τό δέ εἶδος, πενταδικόν, διά τήν αἴσθησιν τήν τό ὑλικόν πρός εἶδος σχηματίζουσαν φύραμα. Πεντάκις γάρ συνθείς τόν τεσσαράκοντα· ἤ τετράκις τόν πεντήκοντα, ποιεῖ τόν διακόσια. Ὁ δέ ἑκατόν ἀριθμός, τήν τελείαν ἀρετήν σημαίνει, ὡς ἔχων δεκαπλουμένην τήν θείαν δεκάδα τῶν ἐντολῶν· εἰς ἥν φθάσας Ἀβράαμ, πατήρ γίνεται τοῦ μεγάλου Ἰσαάκ, νεκρός κατά φύσιν· ζωῆς καί χαρᾶς γεννήτωρ κατά πνεῦμα γενόμενος. Συνθείς οὖν τοῖς διακοσίοις τά ἑκατόν, τόν τριακόσια πληρώσαις ἄν ἀριθμόν, δηλοῦντα τήν πρόνοιαν, κατά τόν εὖ εἶναι λόγον τήν φύσιν συνέχουσαν.

 

Ὁ δέ ἑξήκοντα, τήν κατά φύσιν ποιητικήν τῶν ἐντολῶν σημαίνει δύναμιν τετελειωμένην τοῖς λόγοις τῶν ἀρετῶν. Εἰ γάρ ὁ ἕξ τήν ποιητικήν σημαίνει τῆς φύσεως δύναμιν, ὡς τέλειος καί ἐκ τῶν ἰδίων μερῶν συνιστάμενος· διό καί ἐν ἕξ ἡμέραις πεποιηκέναι τόν Θεόν τόν κόσμον γέγραπται· ὁ δέ δέκα τό τέλειον τῆς ἐν ταῖς ἐντολαῖς ἀρετῆς δηλοῖ· ἄρα ὁ ἑξήκοντα, τήν κατά τήν φύσιν δεκτικήν τῶν ἐν ταῖς ἐντολαῖς θείων λόγων σαφῶς παραδηλοῖ δύναμιν.

 

Οὐκοῦν αἱ τέσσαρες μυριάδες πρός τοῖς τρισχιλίοις τριακοσίοις ἑξήκοντα, δηλοῦσι τόν τέλειον περί ἀρετῆς λόγον· καί τό σεπτόν τῆς θεολογίας μυστήριον· (548) καί τόν ἀληθῆ τῆς προνοίας σκοπόν· καί τήν ἀρεταῖς ποιωθεῖσαν πρακτικήν τῆς φύσεως δύναμιν μεθ᾿ ὧν ὁ σαρκός, αἰσθήσεώς τε καί κόσμου τῷ πνεύματι διακρίνας τόν νοῦν, πάντως ἐξέρχεται· τήν ἐν ἀλλήλοις τούτων ἀφείς, ὡς τήν Βαβυλωνίαν οἱ πάλαι, φύρσιν καί σύγχυσιν· καί πρός τήν ἄνω πόλιν ἐπείγεται, πάσης τόν νοῦν ἔχων τῆς πρός ὁτιοῦν σχέσεως ἀνετόν.

 

Παῖδες δέ τούτων καί παιδίσκαι ἑπτακισχίλιοι τριακόσιοι ἑπτά. Ὁ νόμος ἐν τῷ περί παίδων καί παιδίσκων τόπῳ διαγορεύων φησί,  Τούς Ἑβραίους παῖδας καί παιδίσκας ἕξ ἔτη δουλεύειν· καί τῷ ἑβδόμῳ ἀπολύεσθαι ἐλευθέρους· τούς δέ ἀλλοφύλους παῖδας καί παιδίσκας δουλεύειν εἰς τόν αἰῶνα· τό πεντηκοστόν ἔτος οἶμαι τῆς ἀφέσεως αἰῶνα καλῶν. Ἑβραῖος δέ παῖς καί Ἑβραία παιδίσκη εἰσίν, οἱ τῶ πρακτικῷ φιλοσόφῳ δουλεύοντες ἕξ ἔτη, λόγος καί διάνοια, πρός ἐπίνοιαν τῆς ἠθικῆς εὐπρεπείας καί ἀρετῆς τρόπων ἐξεύρεσιν. Παντί γάρ πρακτικῷ, παιδός καί παιδίσκης δίκην ὁ λόγος καί ἡ διάνοια μοχθοῦσι, τούς κατ᾿ ἀρετήν τῆς πράξεως τρόπους ἐπινοοῦντές τε καί δημιουργοῦντες· καί οἷον πᾶσαν ἑαυτῶν κατά τῶν ἀντικειμένων τῇ πρακτικῇ πνευμάτων τῆς πονηρίας τήν δύναμιν ἔχοντες ἀντιτεταγμένην. Πληρώσαντες οὖν τήν πρακτικήν φιλοσοφίαν, ἥν ὁ ἕξ τῶν ἐτῶν παρεδήλωσε ἀριθμός· εἴρηται γάρ ὡς ὁ ἕξ ἀριθμός τήν πρακτικήν σημαίνει φιλοσοφίαν· ἐλεύθεροι πρός τήν πενυματικήν ἀπολύονται· δῆλον ὅτι τῶν ἐν τοῖς οὖσι συγγενῶν λόγων θεωρίαν ἐπανερχόμενοι, ὅ τε λόγος καί ἡ διάνοια· ὁπηνίκα κατά τό ἕβδομον ἔτος γένωνται· τουτέστι, τῆς ἀπαθείας τήν ἕξιν· καθ᾿ ἥν δαμασθέντα τῷ πολλῷ καμάτῳ τοῦ λόγου καί τῆς συνημμένης αὐτῷ διανοίας, ὑποχωρεῖ τῆς ψυχῆς τά πάθη καί ὑπεξίσταται.

 

Ἀλλόφυλος δέ παῖς καί παιδίσκη, ὁ θυμός καί ἡ ἐπιθυμία, οὕς ὑποζεύγνυσι διαπαντός τῇ δεσποτείᾳ τοῦ λόγου πρός ὑπηρεσίαν τῶν ἀρετῶν δι᾿ ἀνδρείας καί σωφροσύνης ὁ θεωρητικός νοῦς, οὐ διδούς αὐτοῖς παντελῶς τήν πρός ἐλευθερίαν ἄφεσιν, ἕως ἄν καταποθῇ τῷ νόμῳ τοῦ πνεύματος τελείως ὁ τῆς φύσεως νόμος· καθάπερ ὑπό ζωῆς ἀπείρου, σαρκός δυστήνου θάνατος· καί πᾶσα δειχθῇ καθαρῶς ἡ τῆς ἀνάρχου βασιλείας εἰκών, πᾶσαν ἔχουσα τοῦ ἀρχετύπου διά μιμήσεως τήν μορφήν· καθ᾿ ἥν γενόμενος ὁ θεωρητικός νοῦς, ἐλευθέρους ποιεῖται τόν τε θυμόν καί τήν ἐπιθυμίαν· τήν μέν, πρός τήν ἀκήρατον τοῦ θείου ἔρωτος ἡδονήν, καί τήν ἄχραντον θέλξιν μετασκευάζων· τόν δέ, πρός ζέσιν πνευματικήν καί διάπυρον ἀεικινησίαν καί σώφρονα μανίαν μεταβιβάζων· καθ᾿ ἥν, ὡς ἔοικεν, ἡ μεγάλη τοῦ ἀκηράτου φωτός ἀκτίς ὁ μέγας Παῦλος γενόμενος, ἐν ταῖς Πράξεσιν ἤκουσε παρά τοῦ βασιλέως Ἀγρίππα,  Μαίνῃ, Παῦλε. Καί πάλιν αὐτός περί ἑαυτοῦ πρός Κορινθίου γράφων, Εἴτε ἐξέστημεν Θεῷ, εἴτε σωφρονοῦμεν ὑμῖν· τήν κατά Θεόν (549) σώφρονα μανίαν ἔκστασιν δῆλον ὅτι καλέσας· ὡς ἔξω ποιουμένην τῶν ὄντων τόν κατ᾿ αὐτήν σώφρονα νοῦν.

 

Τόν δέ τούτων ἀριθμόν σημαίνειν ὑπονοῶ, τήν κατά τόν λόγον χρονικήν μετά τῆς ἀπαθείας τῶν τρόπων πρόνοιαν· καθ᾿ ἥν καί λόγῳ καί διανοίᾳ καθάπερ Ἑβραίοις παισί καί παιδίσκαις κατά τήν πρᾶξιν δουλεύουσιν ἐπικείμενος ὁ νοῦς, ὁρίζει τά μέτρα τῆς κατ᾿ ἀρετήν τούτων ὑπουργίας· μεταφέρων πρός θεωρίαν· καί θυμοῦ καί ἐπιθυμίας ὡς ἀλλοφύλων παίδων καί παιδίσκων ἐπιμελούμενος, ὡς δούλων δεσπότης, πρός τόν ἰσότιμον ἄγει κατά τό τέλος ἐλευθερίαν. Τήν μέν ἐπιθυμίαν, ποιῶν ἔφεσιν τῶν θείων ἀπολαυστικήν· τόν δέ θυμόν, τόνον ἀπολαυτικῆς ἐφέσεως ἄληκτον· καί ἀποτελῶν Ἑβραίους ἀληθινοῦς κατά τήν χάριν, τούς ἀλλοφύλους δούλους.

 

Ψάλται καί ψαλτῳδοί, ὀκτακόσιοι πεντήκοντα πέντε.  Ψάλται εἰσίν, οἱ τόν θεῖον λόγον τοῖς τῶν ἀρετῶν τρόποις ἄνευ θεωρίας κατά τήν πρᾶξιν ἀναφωνοῦντες. Ψαλτῳδοί εἰσίν, οἱ τόν θεῖον λόγον τοῖς τῶν ἀρετῶν τρόποις μετά τῆς κατά τήν θεωρίαν γνωστικῆς τερπνότητος τοῖς ἄλλοις μυσταγωγοῦντες, καί τά νοητά αὐτῶν ὦτα καθηδύνοντες.

 

Ὁ δέ τούτων ἀριθμός δηλοῖ, τήν ἐφικτήν ἀνθρώποις ἐπιστήμην τῶν αἰωνίων· ὁ γοῦν ὀκτακόσια καί ὁ πεντήκοντα· Ὁ μέν, τούς τῆς γνώσεως· ὁ δέ, τούς τῶν ἀρετῶν μέλλοντας λόγους ὑποφαίνει. Ὁ δέ πέντε, τήν ἐπί τούτοις ἐπιστήμην παρίστησι· καθώς περί τοῦ πέντε μικρῷ πρόσθεν ἀποδεδώκαμεν ἀριθμοῦ.

 

Κάμηλοι τετρακόσιαι τριάκοντα πέντε.  Κάμηλοι συνεξιοῦσαι τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ σύν ἐλευθερίᾳ πολλῇ, τῆς πικρᾶς ἀπολυομένοις αἰχμαλωσίας εἰσίν, αἱ φυσικαί τῶν ὁρωμένων διάφοροι θεωρίαι, κατά τήν κάμηλον ἔχουσαι πρός μέν αἴσθησιν, ὥσπερ πόδας ἀκαθάρτους, τάς ἐπιφανείας τῶν ὁρατῶν· πρός δέ νοῦν, ὥσπερ κεφαλήν καθαρούς, τούς ἐν αὐτοῖς ὑψηλοτέρους ἐν πνεύματι λόγους.

 

Καί τάχα περί τούτων τῶν καμήλων, τήν δόξαν τῆς νοουμένης Ἱερουσαλήμ προφητικῶς ὁ μέγας προδεικνύς Ἡσαΐας, ἔφη· Καί καλύψουσί σε κάμηλοι Μαδιάν καί Γεφάρ· τουτέστιν, αἱ πνευματικαί θεωρίαι τῶν κατά φύσιν παθῶν. Ἔκκρισις γάρ Μαδιάν ἑρμηνεύεται, ἤ πηλός αἱματώδης· ἤ ἱδρῶτες ἀνθρώπινοι καί μητρός. Γεφάρ δέ, κτῆσις νώτου, ὅπερ ἐστί θεωρία εἰς ὕψος αἰρομένη τῶν περί σάρκα παθῶν. Ψυχῆς δέ νῶτον, ὡς ὀπίσθιον, ἡ σάρξ· οἷς καθάπερ πόλιν ἁγίαν, τήν πνευματικήν τῆς εἰρηνικῆς καί ἀστασιάστου τῶν μυστικῶν θεαμάτων (552) γνώσεως λῆξιν, οἷα κτήνεσι καλύπτεσθαί φησιν ὁ λόγος.

 

Δηλοῖ δέ τήν ἀποδοθεῖσαν δύναμιν, καί αὐτός ὁ ἀριθμός, τήν περί φύσιν καί χρόνον λογικήν σημαίνων κίνησιν.

 

Καί ἵπποι ἑπτακισχίλιοι ἑπτακόσιοι τριάκοντα ἕξ·  Ἵππος ἐστίν, ὁ ἐν τῷ δρόμῳ τῶν ἐναρέτων κατά τόν βίον, ἔχων τήν ὅλην τοῦ θυμοῦ τήν εὐτονίαν. Φασί γάρ τοῦ ἵππου τήν χολήν εἰς τάς κατά φύσιν τῶν ποδῶν ὁπλάς εἶναι. Διό καί πάντων τῶν λοιπῶν ἡμέρων ζώων, καί τῶν τῇ φύσει τῶν ἀνθρώπων ὑποζευγμένων, ἐκρίθη μᾶλλον πρός δρόμον ἐπιτηδειότερός τε καί δυνατώτερος· οἷς παρεικάσας τούς ἁγίους ἀποστόλους ὁ μέγας προφήτης Ἀββακούμ διά τοῦ Πνεύματος, φησί·  Καί ἐπεβίβασας εἰς θάλασσαν τούς ἵππους σου, ταράσσοντας ὕδατα πολλά·  ἵππους καλέσας τούς ἁγίους καί μακαρίους ἀποστόλους, τόν σωτήριον τῆς ἀληθείας λόγον βαστάζοντας ἐνώπιον ἐθνῶν καί βασιλέων ἐν παντί τῷ κόσμῳ· ὅν τροπικῶς ὠνόμασε θάλασσαν· καί τά ἔθνη παρείκασεν ὕδασι, διά τῆς ἐν τῷ λόγῳ τοῦ Πνεύματος μεγάλης δυνάμεως ταρασσόμενά τε καί σειόμενα, καί τῷ σωτηρίῳ σεισμῷ μεταβιβαζόμενα πρός πίστιν ἐξ ἀπιστίας, καί πρός ἐπίγνωσιν ἐξ ἀγνωσίας· καί ἀπό κακίας εἰς ἀρετήν.

 

Δηλοῖ δέ τοῦτο καί αὐτός τῶν ἵππων ἀριθμός, τήν κατ᾿ ἀρετήν τῆς πρακτικῆς φιλοσοφίας ἕξιν τυπῶν. Ὁ γάρ ἑπτακισχίλια ἑπτακόσια ἀριθμός, ὡς χρονικός σημαίνει τήν ἐν ἀρεταῖς ὀξεῖαν κίνησιν· ὁ δέ τριάκοντα ἕξ, τήν ταῖς ἀρεταῖς συντρέχουσαν τῆς φύσεως πρᾶξιν.

 

Ἡμίονοι δέ ὀκτασόσιοι τεσσαράκοντα πέντε. Ἡμίονός ἐστι κατά τόν ἐπαινούμενον λόγον, ἡ παντελῶς κατά κακίαν ἄγονος ἕξις· δι᾿ ὅ πάνυ τῷ πνεύματι τῆς Γραφῆς προσφυῶς τε καί πρεπόντος ὁ βασιλεύειν λαχών τοῦ Ἰσραήλ, οὐχ ἵππῳ, ἀλλ᾿ ἡμιόνῳ καθέζεσθαι προσετάγη· τοῦ λόγου δηλοῦντος, ὅτι δεῖ τόν θεωρητικόν νοῦν βασιλεύοντα τῶν ἐν τοῖς οὖσι νοημάτων τε καί θεαμάτων, καί τῶν οἰκείων κινημάτων, ἕξιν ἄγονον ἔχειν κακίας· τουτέστι, κακίαν μήτε συλλαμβάνουσαν παντελῶς μήτε τίκτουσαν· ἐφ᾿ ἧς αὐτόν δεῖ περί θεωρίαν κινούμενον φέρεσθαι· μήπως πνευματικήν ποιούμενος τήν τῶν ὄντων διάσκεψιν, λαθών περιπέσῃ τινί τῶν παραφθείρειν διά τινος τῶν αἰσθητῶν πεφυκότων πονηρῶν πνευμάτων τήν ἁγνήν τῆς καρδίας διάθεσιν.

 

Οἴδαμεν δέ καί ἐπί ψόγῳ κειμένην τῇ Γραφῇ τήν ἡμίονον, ὡς τό,  Μή γένεσθε ὡς ἵππος καί ἡμίονος, οἷς οὐκ ἔστι σύνεσις· ἵππον καλέσαντος τοῦ λόγου τήν χρηματίζουσαν ἕξιν ταῖς τῶν παθῶν ἡδοναῖς· καί ἡμίονον, τήν τό καλόν μήτε συλλαμβάνουσαν, μήτε τίκτουσαν ἕξιν· ἅς ἀπηγόρευσεν ὁ λόγος ἰσοτίμως τοῖς σωτηρίας ἐφιεμένοις· τήν μέν, ὡς ἐνεργητικήν κακίας· τήν δέ, ὡς ἀρετῆς ἀπραξίαν ἔχουσαν. Καί ἡ Ἀβεσαλώμ δέ ἡμίονος ἐπί ψόγῳ λαμβάνεται, (553) ἐφ᾿ ἧς καθήσας ἐξῆλθε τόν θάνατον ἐπιζητῶν τοῦ γεννήσαντος· δηλοῦντος ἐν τούτοις τοῦ Πνεύματος, ὡς ὁ κενοδοξίᾳ τινί δι᾿ ἀρετήν ἤ γνῶσιν τρωθείς, τήν κόμην ματαίως διατρέφει τοῖς οἰήσεως ἐπιτετεχνασμένην τε καί μικτήν, ὥσπερ ἡμίονον πρός ἀπάτην τῶν θεωμένων τήν ἠθικήν ἐπιδείκνυται πολιτείαν· ἐφ᾿ ἧς αἰωρούμενος οἴεται τόν γεννήσαντα διά τῆς διδασκαλίας τοῦ λόγου πατέρα χειρώσαθαι, πᾶσαν βουλόμενος τήν τῷ πατρί προσοῦσαν θεόθε δόξαν τῆς ἀρετῆς καί τῆς γνώσεως, ὡς ὑπερήφανον  εἰς ἑαυτόν τυραννικῶς ἐφελκύσασθαι.

 

Ἀλλ᾿ ὁ τοιοῦτος ἐξελθών εἰς τό πλάτος τῆς ἐν πνεύματι φυσικῆς θεωρίας πρός τόν ὑπέρ ἀληθείας λογικόν πόλεμον, διά τήν ζῶσαν αἴσθησιν, τῷ δάσει τῆς δρυός τῶν ὑλικῶν θεαμάτων, κρατεῖται τῆς κόμης, αὐτήν ἔχων δεσμοῦσαν τόν νοῦν πρός θάνατον τήν διάκονον οἴησιν· τήν κρεμνοῦσαν αὐτόν ἀναμέσον τοῦ οὐρανοῦ καί ἀναμέσον τῆς γῆς. Οὐ γάρ ἔχει γνῶσιν ὁ κενόδοξος καθάπερ οὐρανόν ἀνέλκουσαν αὐτόν τῆς κατασπώσης οἰήσεως· οὐδ᾿ αὖ πάλιν γῆν· τήν ἐν τῇ ταπεινώσει λέγω βάσιν τῆς πράξεως, καθέλκουσαν αὐτόν τῆς ἀνασπώσης αὐτόν φυσιώσεως· ὅν πενθεῖ καί θανόντα διά φιλανθρωπίαν ὡς φιλόθεος ὁ γεννήσας διδάσκαλος, μιμήσει Θεοῦ, μή βουλόμενος τόν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ὡς τό ἐπιστρέψαι καί ζῇν αὐτόν.

 

Ἵνα δέ καί κατ᾿ ἄλλον τρόπον θεωρήσωμεν τόν τόπον, Δαβίδ τόν πρακτικόν νοῦν σαφῶς παραδείκνυσιν· Ἀβεσσαλώμ δέ, τήν ἐκ τοῦ πρακτικοῦ κατά τήν τοῦ νοῦ πρός αἴσθησιν συνουσίαν τικτομένην οἴησιν. Αἴσθησις γάρ ἐστιν ἡ θυγάτηρ τοῦ βασιλέως Γεσούρ, ἥν λαβών ὁ Δαβίδ, τόν Ἀβεσαλώμ ἐγέννησεν. Ἑρμηνεύεται δέ Γεσούρ, ὁδηγία τοίχου. Τοῖχος δέ, τό σῶμα προδήλως καθέστηκεν. Ὁδηγία δέ τοῦ σωμάτός ἐστιν, ὁ νόμος τοῦ σώματος, ἤγουν ἡ αἴσθησις· ἐξ ἧς γεννᾶται Ἀβεσαλώμ, πατρός εἰρήνη νομιζομένη ἑρμηνευόμενος· ὅπερ ἐστί σαφῶς ἡ οἴησις. Νομίζοντες γάρ εἰρηνεύειν παθῶν, συνιστῶμεν τόν οἴησιν· ἥν ἐπαναστᾶσαν αὐτῷ γνούς ὁ μέγας Δαβίδ, ἅτε γνώσει τήν πρᾶξιν διατεμών, καί τήν σκηνήν καί τήν Ἱερουσαλήμ καί τήν Ἰουδαίαν ἀφείς, φεύγει πέραν τοῦ Ἰορδάνου πρός τήν γῆν Γαλάδ· τουτέστιν, εἰς τήν μετοικίαν τῆς μαρτυρίας, ἤ τήν ἀποκάλυψιν αὐτῶν, ἀνάξιον ἑαυτόν κρίνας διά ( 556) τήν ἐπαναστᾶσαν οἴησιν, τῆς ἁγίας σκηνῆς· τουτέστι, τῆς μυστικῆς θεολογίας· καί τῆς Ἱερουσαλήμ, τουτέστι, τῆς εἰρηνικῆς καί τῶν θείων ἑποπτικῆς γνώσεως· καί τῆς Ἰουδαίας, τουτέστι, τῆς ἐπί χαρᾷ τῆς πράξεως ἐξομολογήσεως.

 

Πρός γάρ τό πένθος μετοικίσας ὁ νοῦς τάς οἰκείας δυνάμεις, καί τήν τῶν πρώην πεπραγμένων καθάπερ μαρτυρίαν συνείδησιν· καί τήν μνήμην τῶν κατ᾿ εἶδος πλημμεληθέντων· τοῦτο γάρ ἐστι ἀποκάλυψις αὐτῶν· καί, ἁπλῶς εἰπεῖν, εἰς τόν πρό τῆς χάριτος χρόνον τῇ διανοίᾳ γενόμενος· τοῦτο γάρ ἐστι  πέραν τοῦ Ἰορδάνου γενέσθαι· καθ᾿ ὅν τῆς κατ᾿ ἀρετήν καί γνῶσιν ἠλλοτρίωτο χάριτος· καί τήν ἰδίαν ἐπιγνούς ἀσθένειαν, καί τήν ἰσχυράν καί ἀντίθετον τῆς οἰήσεως κτησάμενος ταπεινοφροσύνην, διά τῆς τῶν οἰκείων συναισθήσεως, διαπερῶσαν πρός αὐτόν ὄντα ἐν πένθει καλῷ, τόν τύραννον οἴησιν ἀποκτενεῖ, καί πρός τήν οἰκίαν πάλιν ἐπανέρχεται δόξαν· καί τῆς γῆς κρατεῖ τοῦ Ἰούδα, καί τῆς Ἱερουσαλήμ βασιλεύει· καί τῇ ἁγίᾳ σκηνῇ τοῦ Θεοῦ λατρεύει, τήν ἀκήρατον καί ἄμωμον λατρείαν.

 

Ἀλλ᾿ ἐπανέλθωμεν πρός τόν ἀριθμόν τῶν ἡμιόνων, τῶν ἀπό τῆς αἰχμαλωσίας ἀπολυθέντων Ἰουδαίων, τόν ἐν αὐτῷ πνευματικόν κατά δύναμιν ἐποψόμενοι λόγον.  Ἡμίονοι, φησίν, ὀκτακόσιοι τεσσαράκοντα πέντε. Δηλοῖ δέ ὁ παρών ἀριθμός, τήν τοῦ κατά τήν ἄγονον ἕξιν τῆς κακίας· τουτέστι, τήν μή τίκτουσαν κακίαν ἕξιν,  πρός τε τά αἰσθητά καί τήν αἴσθησιν τελείαν ἀπάθειαν. Ὁ γάρ ὀκτακόσια, σημαίνει τήν χαρακτηριστικήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ἀπάθειαν ἐπαινετῶς λαμβανόμενος· ὁ δέ τεσσαράκοντα, τά αἰσθητά· καί ὁ πέντε, τάς αἰσθήσεις.

 

Ὑποζύγια πεντακισχίλια πεντακόσια εἰκοσιπέντε, ὑποζύγιόν ἐστι, τό ὑποζευγμένον τῇ ψυχῇ σῶμα πρός ἀχθοφορίαν τῶν ὑπέρ ἀρετῆς κατά τήν πρᾶξιν καμάτων τε καί πόνων· ἤγουν ἡ κατ᾿ ἀρετήν τοῦ σώματος ἕξις· καί τάχα τοιούτους ὄνους ἔχοντες οἱ τοῦ μεγάλου Ἰακώβ υἱοί, πρός ἀποτροφήν τόν ἐξ Αἰγύπτου σῖτον μετέφερον πρός τήν γῆν τῆς ἐπαγγελίας· τήν ἐκ τῆς φυσικῆς θεωρίας, ὡς ἐξ Αἰγύπτου σῖτον τοῖς μαρσίποις τῶν διανοιῶν ἀποκλεισθεῖσαν πνευματικήν γνῶσιν· διά πράξεως ἐπιτιθέντες τοῖς σώμασι, καί πρός τήν μέλλουσαν ζωήν ματακομίζοντες.

 

Ὁ δέ τούτων ἀριθμός τῶν ὄνων σφαιρικός ὅλος ὑπάρχων, δηλοῖ τήν ὡσαύτως ἔχουσαν κίνησιν τῆς κατ᾿ ἀρετήν περί πρᾶξιν σωματικῆς ἕξεως, καί ἀτρέπτως τῷ λόγῳ τῆς γνώσεως συμφερομένην. Μόνην γάρ καλοῦσιν ἄτρεπτον τήν σφαιρικήν κίνησιν, ὡς ὁμαλότητα διά πάντων παρά τάς λοιπάς τῶν ὄντων κινήσεις ἔχουσαν, οἱ περί ταῦτα δεινοί.

 

Ταῦτα μέν κατά τόνδε τόν τρόπον ἡμῖν εἰρήσθω, τῆς ἡμῶν κατά τό νοεῖν τε καί λέγειν οὐκ ἀπολειπόμενα δυνάμεως· εἰ δέ τις βούλεται πάλιν τῆς (557) Ἐκκλησίας ἐν τούτοις προδιατυποῦσθαι λέγειν τούς διαφόρους βαθμούς τῶν πιστευόντων, καί οἷον εἰπεῖν, διαθέσεις, ἄνδρες εἰσίν, οἱ τό μέτρον ἐφθακότες, κατά τό ἐφικτόν, τῆς ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ, καί κατ᾿ ἀγάπην αὐθαιρέτῳ γνώμῃ τήν ἀρετήν κατορθοῦντες. Παῖδές εἰσι καί παιδίσκαι, οἱ φόβῳ τῶν ἠπειλημένων αἰωνίων κολάσεων, ὑπερχόμενοι τό βάρος τῆς πρακτικῆς φιλοσοφίας. Ψάλται δέ, οἱ καλῶς τόν περί πρακτικῆς ἐξηγούμενοι λόγον, καί τά πάθη τῶν ἄλλων ἐξιώμενοι. Ψαλτῳδοί δέ, οἱ τό κάλλος τῆς γνώσεως τῶν θείων λόγων διά θεωρίας ἐκφαίνοντες, καί τῶν ἄλλων ἀπελαύνοντες ὥσπερ ζόφον τήν ἄγνοιαν. Κάμηλοι δέ, οἱ τό σκολιόν τῆς γνώμης ἐξημεροῦντες τῷ λόγῳ πρός ἀρετήν. Ἵπποι δέ, οἱ τό στάδιον τοῦ κατά Θεόν βίου καλῶς διατρέχοντες. Ἡμίονοι δέ, οἱ μιγάδες τό ἦθος, καί ἐν τῷ κοινῷ τό φιλόσοφον ἀβλαβῶς ἐπιδεικνύμενοι. Ὄνοι ἤγουν ὑποζύγια, οἱ κατά τήν πρᾶξιν ἔχοντες τό μοχθεῖν, καί τόν λόγον ἐπιβαίνοντα διά θεωρίας δεχόμενοι. Τούτους γάρ τις συναγαγών, τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας ἀθροίσει τό πλήρωμα, πολλοῖς καί διά πολλῶν ἀρετῆς ὡραϊσμένον κάλλεσι.

 

Τῆς μέν οὖν τῶν ἀπορηθέντων πνευματικῆς θεωρίας ὁ λόγος, ἐνταῦθα, κατ᾿ ἐμέ φάναι, τό πέρας εἴληφεν. Εἰ δέ τις εὑρεθῇ πλούτῳ κομῶν χάριτος γνωστικῆς, καί κατά τόν μέγαν Σαμουήλ, νοητῶς βλέπων τά ἔμπροσθεν, ἀποκαλύψει σαφῶς ἡμῖν τήν τῷ ῥητῷ τῶν γεγραμμένων κατακειμένην διάνοιαν, τό ὑψηλόν φῶς τῆς ἐν ὅλοις ἀληθείας γνωστικῶς ἀπαστράπτουσαν· πείθων τούς μαθεῖν δυναμένους, ὡς οὐδέν ἀκαίρως, οὐδέ μάτην τῷ ἁγίῳ Πνεύματι γέγραπται, κἄν ἡμεῖς χωρεῖν οὐ δυνάμεθα· πάντα δέ μυστικῶς καί εὐκαίρως, καί τῆς ἀνθρωπίνης ἕνεκεν σωτηρίας· ἧς ἀρχή καί τέλος ἐστίν ἡ σοφία· φόβον μέν ἀρχομένην πρῶτον δημιουργοῦσα, καί πόθον ὕστερον τελειουμένη συνιστῶσα. Μᾶλλον δέ φόβος αὐτή κατ᾿ ἀρχάς δι᾿ ἡμᾶς οἰκονομικῶς γινομένη, ἵνα παύσῃ κακίας τόν ἐραστήν· καί πόθος ὕστερον φυσικῶς εὑρισκομένη δι᾿ ἑαυτήν κατά τό τέλος, ἵνα πληρώσῃ γέλωτος νοητοῦ, τούς τήν αὐτῆς πάντων τῶν ὄντων ἀλλαξαμένους συμβίωσιν.

 

Τοιούτους ἐγώ ἀναγράφεσθαι ἄνδρας τῷ Πνεύματι πεπίστευκα· τοιούτους παῖδας καί παιδίσκας· τοιούτους ψάλτας καί ψαλτῳδούς· τοιαύτας καμήλους καί τοιούτους ἡμίονους καί τοιούτους ὄνους, οὕς γράφειν οἶδε τό Πνεῦμα τό ἅγιον· οὐχ οὕς σωματική περιγράφειν πέφυκεν αἴσθησις, ἀλλ᾿ οὕς ὑποδέχεται νοῦς καθαρός τῷ καλάμῳ τυπουμένους τῆς χάριτος.

 

Ἐπληρώθη σύν Θεῷ ὁ πέμπτος τόμος.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄.  Πεπληρωμένη χάρις τοῦ Πνεύματος ἐστιν, ἡ κατά τήν δύναμιν καί τήν ἕξιν καί τήν ἐνέργειαν περιληπτική πασῶν τῶν εἰς ἀνθρώπους κατά Χριστόν τελείους φθανουσῶν γνώσεων σοφία· δι᾿ ἧς ὁ νοῦς τῶν κατ᾿ αἴσθησιν τύπων ἔξω γενόμενος, πάσης γυμνοῖς ποικιλίας προσβάλλει τοῖς τε τῶν γεγενημένων καί τῶν ( 560) γεγραμμένων λόγοις, τούς ἐν αὐτοῖς θείους χαρακτῆρας εἰς μιᾶς περί ἑαυτόν θεοπρεποῦς μορφῆς συνάγων συμπλήρωσιν· καθ᾿ ἥν πάντων ὡς ἐφικτόν τῶν ὄντων ἑνοειδῶς τήν ἀδιαίρετον γνῶσιν διαστράπτων ἀποφαίνεσθαι πέφυκεν τῆς ἀληθείας τό φέγγος.

 

β΄. Οἱ κατ᾿ ἀλήθειαν γνωστικοί, τῶν ἐν ταῖς Γραφαῖς, φησί, μυστηρίων τούς λόγους διδάσκοντες, ὡς παραδείγμασι τοῖς καθ᾿ ἱστορίαν κέχρηνται τύποις, πρός τήν τῶν διδασκομένων ἀναγωγήν, ἁρμόζοντες τῷ τῆς ἱστορίας γράμματι τό πνεῦμα τῆς θεωρίας· ἵνα ὅ τε τύπος διά τήν αἴσθησιν, καί διά τόν νοῦν ὁ λόγος περί τόν ἄνθρωπον σώζωνται, τόν ἐκ ψυχῆς καί σώματος· περί ἅ πέφυκεν ὑπάρχειν ὅ τε νοῦς καί ἡ αἴσθησις, ὡς ἑνός ἀνθρώπου τυγχάνοντα.

 

γ΄.  Αἶνός ἐστι λόγος θείας μηνυτικός καλλονῆς· αἴνεσις δέ ἐστι, σχέσις αἰνοῦντος· τουτέστιν, ἀφήγησις τῶν μηνυτικῶν τῆς θείας εὐπρεπείας λόγων· καθ᾿ ἥν ἡ τῆς γνώσεως ἕξις συνίστασθαι πέφυκε, μεταποιοῦσα πρός τόν αἰνετόν τό αἰνοῦν. Θυσία δέ ταύτης ἐστί τῆς αἰνέσεως, οὐ μόνων τῶν παρά φύσιν παθῶν τελεία νέκρωσις, καί τῶν κατά φύσιν ὑπέρθεσις, ἀλλά καί ἡ πρός Θεόν παντελής τοῦ αἰνοῦντος προσαγωγή.

 

δ΄.  Ἡ μή χαλινουμένη τῷ θείῳ φόβῳ κατά τήν πρᾶξιν γνῶσις, τῦφον ἐργάζεται, φησίν, ὡς οἰκεῖον τό δεδανεισμένον προβάλλεσθαι πείθουσα τόν ἐπ᾿ αὐτῇ τυφωθέντα, πρός οἰκεῖον ἔπαινον τόν ἔρανον τοῦ λόγου ποιούμενον· ἡ δέ πρᾶξις τῷ θείῳ συναυξάνουσα πόθῳ, τῶν ὑπέρ τά πρακτικά μή λαμβάνουσα γνῶσιν, τόν πρακτικόν ἐργάζεται ταπεινόφρονα, τοῖς ὑπέρ τήν οἰκείαν δύναμιν λόγοις πρός ἑαυτόν συστελλόμενον.

 

ε΄.  Ὁ τῶν παρά φύσιν παθῶν διά τῆς εἰς Θεόν πίστεως καί ἀγάπης νικήσας τάς παραλόγους κινήσεις, καί αὐτοῦ τοῦ κατά φύσιν ἔξω γίνεται νόμον, φησί, καί πρός τήν χώραν τῶν νοητῶν ὁ λόγος μεταβιβάζεται, καί τό κατά φύσιν ὁμόφυλον, μετά τῶν προσγενομένων αὐτοῖς, τῆς ἀλλοτρίας συνεκβάλλει δουλείας.

 

στ΄  Ὑπό φύσιν μέν ἐστι πᾶν ὅ καθοτιοῦν ἤ ὑποκείμενον, ἤ καθ᾿ ὑποκειμένου, ἤ ἐν ὑποκεμένῳ εἶναι πέφυκεν· ἐξ ὧν οἱ  ὅροι συνάγονται τῶν ὁριστῶν. Τά γάρ συμπληροῦντα τάς διαφόρους τῶν ὄντων φύσεις, εἰς τούς αὐτῶν συμπαραλαμβάνεσθαι πέφυκεν ὁρισμούς, πρός τήν ἀκριβῆ τοῦ σημαινομένου δήλωσιν, ὡς ἐν τῷ ὑποκειμένῳ, καί σύν τῷ ὑποκειμένῳ φυσικῶς ὑφιστάμενα· καί ἐξ ὧν τό ὑποκείμενον, καί ἐν οἷς ἔχει τήν γένεσιν· ἀλλ᾿ οὐκ ἔξωθεν θεωρούμενα. Τά δέ περί φύσιν ἐστί τά προεπινοούμενά τε καί συνεπινοούμενα· τό μέν, ὅτι ποῦ καί πότε πάντως ἡ τῶν ὄντων ὑπέστη γένεσις· τό δέ, ὅτι ἅμα τῇ πρώτῃ γενέσει τῶν ὄντων, συνεπεθεωρήθη καί ἡ καθόλου τῶν ὄντων θέσις καί κίνησις, ἅπερ ἐστί χρόνος καί τόπος, ἐν οἷς κατά τήν ἐξωθεν θέσιν, καί (561) τήν πρός ἀρχήν κίνησιν ἡ φύσις ἐστίν, ἀλλ᾿ οὐ καθ᾿ ὑπόστασιν· οὐ γάρ ἐξ αὐτῶν ἡ φύσις, ἀλλ᾿ ἐν αὐτοῖς ἔξωθεν ἔχει τήν ἀρχήν τοῦ εἶναι, καί τήν θέσιν. Ὅταν οὖν τῶν γενῶν καί εἰδῶν καί ἀτόμων μόνου τοῦ εἶναι σκοπῶμεν τούς λόγους, τάς τούτων συστατικάς τοῖς αὐτῶν κατ᾿ οὐσίαν λόγοις διαφοράς συμπαραλαμβάνομεν· ὅταν δέ γενεαλογῶμεν, τό ποῦ καί πότε πάντως, τουτέστι, χρόνον καί τόπον ἐξ ἀνάγκης τοῖς οὖσι συμπαραλαμβάνομεν, ἀρχήν καί θέσιν σκοποῦντες, ὧν ἄνευ τῶν γενητῶν οὐδέν καθάπαξ ὑφέστηκεν. Τῆς γάρ κατά τήν ἀρχήν καί τήν θέσιν περιγραφῆς οὐδέν ἐστι τῶν ὄντων ἐλεύθερον.

 

ζ΄.  Ἱρουσαλήμ, καί οὐράνιον οἰκητήριόν ἐστιν, ἡ κατ᾿ ἀρετήν ἀπαθής ἕξις, καί ἡ μηδέν ἔχουσα πλάνης πολεμοῦν αὐτῇ νόημα, γνῶσις.

 

η΄.  Ἡ γλῶσσα τῆς κατά ψυχήν γνωστικῆς ἐστιν ἐνεργείας, φησί, σύμβολον· ὁ δέ λάρυγξ, τῆς πρός τό σῶμα φυσικῆς φιλαυτίας τεκμήριον. Ὁ γοῦν ταύτας ψεκτῶς κολλήσας ἀλλήλοις, μνησθῆναι τῆς κατ᾿ ἀρετήν καί γνῶσιν εἰρηνικῆς ἕξεως οὐ δύναται, τῇ συγχύσει διά σπουδῆς τῶν σωματικῶν ἡδόμενος παθῶν.

 

θ΄.  Ὁ Δαρεῖος, φησίν, εἰς τόν νόμον ἐλήφθη τῆς φύσεως· ὁ δέ νόμος τῆς φύσεως περιέχει καί τήν φύσιν καί τόν χρόνον, ὡς πάντων ἔχων τήν ἐξουσίαν τῆς χρήσεως τῶν τε κατά φύσιν καί περί φύσιν. Ὁ τοίνυν ὡς ἀπό Δαρείου τοῦ νόμου τῆς φύσεως ἐξερχόμενος νοῦς, ὑπεράνω δηλαδή γίνεται χρόνου καί φύσεως· μηδενί τῶν ὑπό φύσιν καί χρόνον νοημάτων κρατούμενος, ἵνα μή τάς τῶν φθαρτῶν εἰκόνας περιφέρων γένηται ναός εἰδώλων, ἀνθ᾿ ἑνός Θεοῦ πολλάς ἔχων παθῶν ἀκαθάρτων προσκυνουμένας μορφάς.

 

ι΄. Ποῖον μυστήριον ἔχει ὁ δώδεκα ἀριθμός.

 

ια΄.  Παῖδας ἐθεώρησε μή συναριθμουμένους μέν, συνεξιόντας δέ τοῖς κεκτημένοις, τούς τῶν οὐκ ἐφ᾿ ἡμῖν παθῶν λογισμούς, ὧν κἄν ἐφ᾿ ἡμῖν ἡ γένεσις, ἀλλ᾿ ἡ χρῆσις ἐφ᾿ ἡμῖν οὐδέποτε οὖσα καθέστηκε. Γυναῖκας δέ, τάς ἐκ τῶν οὐκ ἐφ᾿ ἡμῖν παθῶν ἐπιγινομένας χωρίς διαβολῆς τῶν κατά φύσιν ὀρέξεις· ἅς ἑαυτῷ συνεξάγει πρός τήν κατά Θεόν ἐλαύνων ζωήν, ἵνα μή γένωνται τῇ τῶν παρά φύσιν δουλείᾳ κατάσχετοι παθῶν.

 

ιβ΄.  Αἰτίαν λέγει, δη᾿ ἥν οὐ συνηρίθμησε τοῖς ἀνδράσιν ὁ λόγος τούς παῖδας καί τάς γυναῖκας.

 

ιγ΄.  Ὥσπερ τέλος κινηθείσης μονάδος ἐστίν ἡ μυριάς, καί ἀρχή μή κινηθείσης μυριάδος ἐστίν ἡ μονάς· ἀρχή γάρ παντός τέλους, ἡ κατ᾿ αὐτό σαφῶς ἀκινησία καθέστηκε· καί τέλος πάσης ἀρχῆς, ἡ τῆς κατ᾿ αὐτήν κινήσεως ὑπάρχει συμπλήρωσις· οὕτω (564) καί ἡ πίστις ἀρετῶν ἀρχή κατά φύσιν ὑπάρχουσα, τέλος ἔχει τοῦ δι᾿ αὐτῶν ἀγαθοῦ τήν συμπλήρωσιν· καί τό κατά φύσιν ἀγαθόν, ὡς ἀρετῶν τέλος ἀρχήν ἔχον τήν πίστιν, πρός αὐτήν ἐνδιαθέτως συνάγεται. Πίστις γάρ ἐστιν ἐνδιάθετον ἀγαθόν· καί ἀγαθόν ἐστιν ἐνεργηθεῖσα πίστις. Πιστός δέ κατά φύσιν καί ἀγαθός ἐστιν ὁ Θεός· τό μέν, ὡς πρῶτον ἀγαθόν· τό δέ, ὡς ἔσχατον ὀρεκτόν. Ταυτόν δέ ταῦτα παντί τρόπῳ καθέστηκεν ἀλλήλοις ὄντα, μηδενί λόγῳ πλήν τοῦ κατ᾿ ἐπίνοιαν ἀλλήλων παντελῶς διαιρούμενα, διά τήν ἀπ᾿ αὐτοῦ τῶν ἐρχομένων, καί εἰς αὐτόν ληγόντων κίνησιν. Ἄρα ἡ μυριάς ἐσχάτου ὀρεκτοῦ φέρουσα τύπον, τῶν πρός αὐτό κινουμένων τελείαν περιγράφει τήν ἔφεσιν· καί ἡ μονάς πρώτου ἀγαθοῦ φέρουσα σύμβολον, τῶν ἀπ᾿ αὐτοῦ κινουμένων τελείαν ἐπιφέρεται βάσιν. Οὐκοῦν τέσσαρες μυριάδες εἰσί, τό καθ᾿ ἑκάστην γενικήν ἀρετήν ἀναλόγως κατ᾿ ἐνέργειαν δεικνύμενον τέλειον ἀγαθόν.

 

ιδ΄.  Ὁ μετά τήν φυγήν τῆς κακίας ἁπλῶς τήν ἀργίαν τῆς ἁμαρτίας φυλάξας, φησί, τήν δεκάδα τῶν ἐντολῶν· καί πάλιν τήν ἑκάστης πρᾶξιν ἐντολῆς τελείαν τῶν ἄλλων δείξας περίληψιν, ὡς πασῶν ἐν ἑκάστῃ κατά τήν ἑκάστης πρᾶξιν θεωρουμένων, τήν δεκαδα πεποίηκε ἑκατοντάδα· ἡ γάρ ἑκάστης ἐντολῆς τελεία κατ᾿ ἐνέργειαν τήρησις τῶν λοιπῶν ἐστι πρᾶξις πεπληρωμένη. Καί πάλιν ὁ κατά φύσιν τούτων τελείαν ἐπιστημονικῶς διάκρισιν ἐσχηκώς, τήν ἑκατοντάδα πεποίηκε χιλιάδα. Καί τέλος ὁ τοῖς τούτων κατά νοῦν γυμνοῖς προσβαλών κατά τήν θεωρίαν λόγοις, πεποίηκε μυριάδα τήν χιλιάδα, ἀπό τῆς κατά τήν πρᾶξιν διαστολῆς, ἐπί τήν κατά θεωρίαν ἑναδικήν συναγόμενος μονάδα. Καί συντόμως εἰπεῖν, ὁ τῇ τελείᾳ τῆς κακίας ἀποφυγῇ τηρήσας ἀπαραβάτους τάς ἐντολάς, καί τελείαν αὐτῶν τήν πρᾶξιν ἐπιδειξάμενος, καί πληρεστάτην αὐτῶν κατορθώσας τήν κατά φύσιν διάκρισιν, καί τελείαν αὐτῶν διανύσας τήν πνευματικήν θεωρίαν, οὗτος τάς τέσσαρας ἔσχε μυριάδας, τῷ καθ᾿ ἑκάστην προκοπήν τελείῳ λόγῳ συναγομένας· τό γάρ τέλειον ἀδιαστάτως ὁμοῦ, τῆς τε ἀρχῆς καί τοῦ τέλους ἔχει τούς λόγους.

 

ιε΄.  Πῶς ὁ κατά φύσιν ἡμέτερος ἐνεργεῖται νόμος.

 

ιστ΄.  Τίς ὁ ἑκάστης φυσικῆς δυνάμεως τρόπος τῆς ἐνεργείας, δι᾿ οὕς καί τάς φυσικάς εἰλήφαμεν δυνάμεις.

 

ιζ΄.  Τῶν θείων δῆλον ὅτι.

 

ιη΄.  Ποσαχῶς ἡ κατ᾿ ἀρετήν γενική διαιρεῖται διάκρισις.

 

ιθ΄.  Ἠργμένον λέγει τό κακόν· ἀρχήν γάρ ἔχει τήν ἡμῶν παρά φύσιν κίνησιν. Οὐκ ἠργμένον δέ, τό ἀγαθόν· πρό παντός γάρ αἰῶνος καί χρόνου φύσει τό ἀγαθόν. Νοητόν λέγει τό ἀγαθόν, ὅπερ δεῖ μόνον μή νοεῖν· οὐ νοητόν δέ λέγει τό κακόν, ὅπερ δεῖ μόνον νοεῖν. Ῥητόν λέγει τό ἀγαθόν· αὐτό γάρ εἰ μόνον λαλεῖσθαι· οὐ ῥητόν δέ κακόν, ὅπερ δεῖ μόνον μή λαλεῖσθαι. Καί γινόμενον λέγει τό ἀγαθόν (565) κατά φύσιν γάρ ὑπάρχει ἀγέννητον· κατά χάριν δέ διά φιλανθρωπίαν, παρ᾿ ἡμῶν ἀνέχεται γίνεσθαι, πρός τήν ἡμῶν τῶν ποιούντων καί λαλούντων καί νοούντων ἐκθέωσιν, ὅπερ δεῖ μονώτατον γίνεσθαι· οὐ ποιούμενον δέ τό κακόν, ὅπερ δεῖ μόνον μή γίνεσθαι. Φθαρτόν λέγει τό κακόν, φθορά γάρ ἐστιν ἡ τοῦ κακοῦ φύσις οὐδαμῶς κατ᾿ οὐδέν ὑπάρχουσα· ἄφθαρτον δέ τό ἀγαθόν, ὡς ἀεί ὄν, καί μή ποτε τοῦ εἶναι παυόμενον· καί πάντων οἷς ἄν ἐγγένηται φρουρητικόν. Τοῦτο γοῦν, τῷ μέν λογιστικῷ ζητοῦμεν· τῷ δέ ἐπιθυμητικῷ, ποθοῦμεν· τῷ δέ θυμικῷ, φυλάττομεν ἄσυλον· τῷ δέ αἰσθητικῷ, κατ᾿ ἐπιστήμην ἀμιγές αὐτό τῶν ἐναντίων διακρίνομεν· τῷ δέ φωνητικῷ λαλοῦντες αὐτό ποιοῦμεν φανερόν τοῖς ἀγνοοῦσι· καί τῷ γονίμῳ, πληθύνομεν αὐτό. Μᾶλλον δέ, ἀληθές εἰπεῖν, ἡμεῖς κατ᾿ αὐτό πληθυνόμεθα.

 

κ΄.  Ἄλλος θεωρίας τρόπος.

 

κα΄.  Πρώτην ἀπάθειαν λέγει, τήν πρός ἁμαρτίαν τοῦ σώματος κατ᾿ ἐνέργειαν ἀνέπαφον κίνησιν.

 

κβ΄. Δευτέραν ἀπάθειαν λέγει, τήν κατά ψυχήν τῶν ἐμπαθῶν λογισμῶν τελείαν ἀποβολήν· δι᾿ ἧς ἡ τῶν παθῶν μαραίνεται κατά τήν πρώτην ἀπάθειαν κίνησις, ἐξάπτοντας αὐτήν πρός ἐνέργειαν οὐκ ἔχουσα τούς ἐμπαθεῖς λογισμούς.

 

κγ΄.  Τρίτην ἀπάθειαν λέγει, τήν περί τά πάθη τελείαν τῆς ἐπιθυμίας ἀκινησίαν· δι᾿ ἥν καί ἡ δευτέρα γίνεσθαι πέφυκεν, ἡ τῶν λογισμῶν καθαρότητι συνισταμένη.

 

κδ΄.  Τετάρτην ἀπάθειαν λέγει, τήν κατά διάνοιαν περί τῶν αἰσθητῶν φαντασιῶν τελείαν ἀπόθεσιν· καθ᾿ ἥν ἡ τρίτη τήν γένεσιν εἴληφεν, οὐκ ἔχουσα τάς φαντασίας τῶν αἰσθητῶν, εἰδοποιούσας αὐτῇ τῶν παθῶν τάς εἰκόνας.

 

κε΄.  Ἡ χιλιάς ἀπροσδεής τελειότητος ὑπάρχει μονάς· πασῶν γάρ τῶν πρό αὐτῆς μονάδων, καί ἑαυτῆς τόν λόγον ἔχει πληρέστατον. Διό καί συντιθεμένη μονάδος πάλιν, καί οὐ δεκάδος ἐστί ποιητική. Μονάς γάρ τήν τῆς χιλιάδος δέχεται σύνθεσιν, ὥς φασιν οἱ τῶν ἀριθμῶν ἠκριβωκότες τήν δύναμιν. Εἰκότως οὖν τόν κατά θεολογίαν τριαδικόν σημαίνει λόγον, ἡ τῶν χιλίων τριάς· ὅν μετά τῆς τελείας ἀρετῆς ὁ τήν νοουμένην· Βαβυλωνίαν ἀφείς ἔχων ἐξέρχεται.

 

κστ΄.  Τό  Ταῦ γράμμα σταυροῦ τύπος ἐστίν, ἐν τῷ σχήματι σώζων τοῦ σταυροῦ τήν ἐκτύπωσιν. Τό δέ Ἰῶτα, ὡς ἀκροστίχιον τοῦ Ἰησοῦ, τό φοβερόν ὄνομα σημαίνει. Τό δέ Ἦτα, ὡς ἀκροστίχιον καί αὐτό, ἀρετῆς ἦθος παραδηλοῖ παγιώτατον·  ἅπερ πρός ἀριθμόν μυστικῶς μετάξας, θαῤῥῶν ἐξῆλθε κατά τῶν ἐναντίων δυνάμων Ἀβραάμ ὁ πατριάρχης, ὡς οἰκογενῶν ἔχων τριακοσίους δέκα καί ὀκτώ· τουτέστι τόν τό πᾶν περιγράφοντα τῆς θεολογίας λόγον διά τοῦ τ΄· καί τό ἄῤῤητον μυστήριον τῆς θείας τοῦ Λόγου ( 568) σαρκώσεως διά τούς δέκα· καί τόν τέλειον τῆς κατ᾿ ἀρετήν παγίας ἕξεως τρόπον διά τοῦ ὀκτώ· ἅπερ οἰκογενῆ προσηγόρευσεν ὁ λόγος, ὡς τῆς καρδίας ὄντα τοῦ κτησαμένου θεῖα κατά χάριν γεννήματα.

 

κζ΄.  Πῶς κατά τόν ἀριθμόν τήν τελείαν δηλοῖ πρόνοιαν ὁ τριακόσια.

 

κη΄. Ὁ ἑκατόν ἀριθμός, τῆς θείας τῶν ἐντολῶν δεκάδος ἐστί δεκαπλασιασμός· πασῶν γάρ ἐστι καθ᾿ ἑκάστην ἐνεργουμένη δι᾿ ἀλλήλων τελεία περίληψις. ἡ δέ δι᾿ ἀλλήλων τῶν θείων ἐντολῶν καθ᾿ ἑκάστην ἐνεργουμένη περίληψίς ἐστιν, ἡ παντελής καί ὁλόκληρος ἀρετή. Ἀρετή δέ τελεία ἐστίν, ἄπταιστος γνῶσις τῆς ἀληθείας. Ὁ τοίνυν ἄπταιστος νοῦς τήν ἀλήθειαν ἑκατονταετής γέγονε κατά τόν μέγαν Ἀβράαμ, κατανοῶν καί αὐτός τό ἑαυτοῦ σῶμα νενεκρωμένον· τουτέστιν, ἀπογινόμενον ὁρᾷ τήν κατ᾿ αἴσθησιν ζωήν, καί γεννᾷ τήν ἐν πνεύματι ζῶσαν χαράν. Τοῦτο γάρ Ἰσαάκ ἑρμηνεύεται. Προνοίας οὖν ἐστι μή μόνον φυλάξαι κατά τήν ἑαυτῆς λόγον τήν φύσιν, ἀλλά καί ποιῆσαι θείαν, ταῖς ἀρεταῖς τελείως ποιωθεῖσαν τήν γνώμην κατά τήν ἐπίκτητον σοφίαν· μεθ᾿ ἧς ἡ φύσις θεωρουμένη, τόν τριακόσια πέφυκεν ἀποτελεῖν ἀριθμόν.

 

κθ΄.  Ὁ ἕξ ἀριθμός τήν τελείαν ἔχει τοῦ εἶναι τῶν ὄντων δήλωσιν. Ὁ δέ δέκα τήν τοῦ εὖ εἶναι σημαίνει τῶν ὄντων σύστασιν. Δεκαπλασιάσας οὖν τόν ἕξ, ἤ ἑξαπλασιάσας τόν δέκα τις, ποιεῖ τόν ἑξήκοντα, δηλοῦντα τήν κατ᾿ ἐνέργειαν τοῦ εὖ εἶναι τῶν ὄντων κατάστασιν.

 

λ΄.  Σαρκός καί αἰσθήσεως καί κόσμου δῆλον ὅτι.

 

λα΄.  Τίνες εἰσί κατά τήν ἀναγωγήν ὁ Ἑβραῖος παῖς καί ἡ Ἑβραία παιδίσκη.

 

λβ΄.  Ἀπαθείας, φησίν, ἥν τό ἕβδομον ἔτος δηλοῖ, παραγενομένης, πρός τήν τῶν συγγενῶν ἐπανέρχονται θεωρίαν, ὅ τε λόγος καί ἡ διάνοια, λαβόντες ἐλευθερίαν, τῆς ἐπί τοῖς σωματικοῖς τρόποις τῶν ἀρετῶν ὑπουργίας. 

 

λγ΄.  Τήν ἐνεργουμένην ἐπιθυμίαν φασίν εἶναι τήν ἡδονήν, εἴπερ παρόν ἀγαθόν κατά τήν αὐτῆς ἐστιν ὁρισμόν. Ἀνενέργητον δέ ἡδονήν τήν ἐπιθυμίαν, εἴπερ μέλλον ἀγαθόν κατά τόν αὐτῆς ἐστιν ὁρισμόν. Τόν δέ θυμόν, μανίας μελετωμένης κίνησιν· καί τήν μανίαν θυμόν ἐνεργούμενον. Ὁ γοῦν ταύτας συνυποτάξας τῷ λόγῳ τάς δυνάμεις, εὑρίσκει τήν μέν ἐπιθυμίαν αὐτῷ γινομένην ἡδονήν κατά τήν ἐν χάριτι πρός τό Θεῖον τῆς ψυχῆς ἄχραντον συμπλοκήν· τόν δέ θυμόν, ζέσιν ἀκήρατον τῆς περί τό Θεῖον ἡδονῆς φρουρητικήν, καί σώφρονα μανίαν, τῆς κατά τήν ἔφεσιν τῆς ψυχῆς περί τό Θεῖον θελητικῆς δυνάμεως ἀπό τῶν ὄντων τελείως ἐκστατικήν. Οὐκοῦν ἕως ἐν ἡμῖν ὁ κόσμος ζῇ κατά τήν πρός τά ὑλικά τῆς ψυχῆς ἑκούσιον σχέσιν, οὐ δεῖ ταύταις παρέχειν ἐλευθερίαν ταῖς δυνάμεσι· μήπως μιγεῖσαι τοῖς αἰσθητοῖς ὡς ὁμοφύλοις, πολεμήσωσι τήν ψυχήν, καί λάβωσιν αὐτήν δορυάλωτον γεγενημένην τοῖς πάθεσιν, ὡς πάλαι τήν Ἱερουσαλήμ οἱ Βαβυλώνιοι. Τόν γάρ αἰῶνα, καθ᾿ ὅν τούς ἀλλοφύλους παῖδας ὁ νόμος δουλεύειν ἐκέλευσε, ( 569) τήν πρός τόν κόσμον τοῦτον, ἤγουν τήν παροῦσαν ζωήν γνωμικήν τῆς ψυχῆς ἐσήμανε σχέσιν ὁ λόγος, διά τῶν ἱστορουμένων παραδεικνύς τά νοούμενα.

 

λδ΄.  Ὁ ἑπτακισχίλια ἀριθμός ἐπαινετός ἐνταῦθα κείμενος, τήν χρονικήν καί παροῦσαν ζωήν ἀρετῇ καί λόγῳ σημαίνει κεκοσμημένην. Εἰ γάρ γραπτόν καί φυσικόν νόμον ὁ χιλιάς ἀριθμός, κατά τήν ἀποδοθεῖσαν ἐν ταῖς μυριάσιν ἔννοιαν, περί τόν βίον ἀλλήλοις σημαίνει τοῦ φιλοθέου συμπρέποντας, δῆλον ἐντεῦθεν ὡς ἑπτακισχίλια πᾶσαν τούτοις φρουρουμένην τήν ὑπό χρόνον δηλοῖ τοῦ φιλοθέου ζωήν. Ὁ δέ τριακόσια, τήν ἐπί τό εἶναι κατά φύσιν, καί εὖ εἶναι κατά χάριν τῶν προνοουμένων δηλοῖ πρόνοιαν. Ὁ δέ ἑπτά, τήν ἐν τοῖς τρόποις ἀπάθειαν. Ὁ τοίνυν διά τῶν κατά φύσιν οἰκείων δυνάμεων  ἀπαθῆ, καθώς ἡ πρόνοια βούλεται, διατηρήσας τήν οἰκείαν ζωήν, παῖδας ἔχων καί παιδίσκας ἑπτακισχιλίους τριακοσίους ἑπτά, τήν τῶν παθῶν ἐξέρχεται σύγχυσιν.

 

λε΄.  Τέλος λέγει, καί τήν ἐνταῦθα κατά τήν πρᾶξιν ἀπάθειαν, καί τήν ἐκεῖσε κατά χάριν ἐκθέωσιν.

 

λστ΄.  Ψάλτας λέγει, τούς κατά τήν πρᾶξιν τόν βίον ἔχοντας, κράζοντας τοῦ Θεοῦ τά θελήματα.

 

λζ΄.  Ψαλτῳδούς εἶναί φησι, τούς οὐ μόνον ποιητάς τῶν θείων θελημάτων, ἀλλά καί τῶν ἐν αὐτοῖς μυστηρίων ἄλλοις γινομένης ἐξηγητάς.

 

λη΄.  Ὁ ὀκτώ ἀριθμός, καί στάσιν ἔχει καί κίνησιν· στάσιν μέν καθ᾿ ἑαυτόν θεωρούμενος· πᾶς γάρ ἄρτιος ἀριθμός ἀκίνητος, κέντρον οὐκ ἔχων· κίνησιν δέ, τῷ πρό αὐτοῦ, ἤ τῷ μετ᾿ αὐτόν συντιθέμενος· ποιεῖ γάρ περιττόν ἀριθμόν. Πᾶς γάρ περιττός καθ᾿ ἑαυτόν κινητός, κατά τήν τῶν ἄκρων αὐτοῦ πρός τό μέσον ἴσην ἀπόστασιν. Ὅπερ οὖν ποιεῖ ἐν τοῖς ὑπό δεκάδα ἀριθμοῖς ὁ ὀκτώ, τοῦτο ποιεῖ καί ὁ ὀγδοήκοντα ἐν τοῖς ὑπό τήν ἑκατοντάδα ἀριθμοῖς· ὡσαύτως δέ καί ὁ ὀκτακόσια ἐν τοῖς ὑπό χιλιάδα διαταττομένοις ἀριθμοῖς. Καθ᾿ ἑαυτόν οὖν θεωρούμενος στάσιν ἔχει, περιγράφων τοῦ πρό αὐτοῦ ὄντος τήν κίνησιν. Ὁ γάρ ἑπτά καί ὁ ἑβδομήκοντα καί ἑπτακόσια, χρονικῆς ἐμφαντικοί τυγχάνουσιν ἰδιότητος. Οὐκοῦν ἐπειδή τῶν ὑπό χρόνον καί γένεσιν ἔχει μᾶλλον ἡ αἴσθησις τήν κατάληψιν, λείπεται τήν τῶν αἰωνίων καί νοητῶν τόν τελειούμενον νοῦν ἄπταιστον ὑποδέχεσθαι γνῶσιν ἤγουν ἐπιστήμην· τήν γάρ ἐπιστήμην ὁρίζονται τοῦ ὑποκειμένου γνῶσιν. Ὁ δέ πεντήκοντα ἀριθμός, μονάδα φέρων περιττήν μετά τόν εἰς ἑαυτόν τῆς ἑβδομάδος ἑπταπλασιασμόν, τό πέρας δηλοῖ τῆς τῶν ἀρετῶν ἐν τοῖς ἀξίοις ποιήσεως· οὐ γάρ ἔτι κινεῖται περί τήν τῶν ἀρετῶν ποίησιν, ὁ κατά φύσιν φθάσας ἀγαθόν, καί ἐν αὐτῷ τήν στάσιν λαβών· ἀρχή γάρ καί τέλος πάσης κινήσεως ἡ μονάς. Ὁ δέ πέντε ἀριθμός, τήν ἐπί τούτοις ἐπιστήμην δηλοῖ· περιέχει γάρ νοητῶν τε καί λογικῶν, αἰσθητικῶν τε καί ζώντων καί ὄντων τούς λόγους· οὕς μόνη περιγράφειν ἡ θεία πέφυκε σοφία, ἥν ἄπταιστον ἐπιστήμην τῆς ἀληθείας ὁρίζονται.

 

λθ΄. (572)  Καμήλους Μαδιάν φησιν, ὡς μέν ἐκκρίσεως ἑρμηνευόμενος, τάς τῶν γινομένων καί ἀπογινομένων ἀληθεῖς θεωρίας· ὡς δέ πηλοῦ αἱματώδους, τούς κατά ταύτην τήν παροδικήν καί ἄστατον ζωήν τῆς προνοίας νενόηκε λόγους· ὡς δέ ἱδρώτων ἀνθρωπίνων καί μητρός, τούς ἐπί τῇ παρούσῃ ζωῇ τῆς θείας κρίσεως λόγους, οὕς συνάγουσιν, οἵ τε κατά διάνοιαν λογισμοί, καί ἡ κατ᾿ αἴσθησιν φαντασία τῶν ὁρατῶν· ἐξ ὧν, λογισμῶν φημι καί φαντασίας, ἡ τῶν ὄντων ἀληθής συνάγεται δόξα, τῆς ἐπ᾿ αἰσθήσεσι διανοίας ὑπάρχουσα καρπός. Ἀνθρωπίνους οὖν καί μητρός λέγει ἱδρῶτας, τούς μετά πόνου προβληθέντας τῆς διανοίας λογισμούς, καί τάς φαντασίας, τῆς μητρός δίκην ἡμᾶς τιθηνούσης αἰσθήσεως. Κάμηλοι δέ Γεφάρ, τουτέστι τῆς κτήσεως τοῦ νώτως· νῶτος δέ ἐστι, τῆς ψυχῆς ἡ σάρξ, ὡς διά τήν ψυχήν γινομένη. Ἐάν οὖν κτησώμεθα τήν σάρκα καλῶς, ἔχομεν αὐτήν τῇ ψυχῇ δουλεύουσαν πρός γένεσιν ἀρετῶν, καί μόνους κατανοοῦμεν αὐτῆς τούς ἐφ᾿ οἷς γέγονε θείους λόγους· μεθ᾿ οὕς καί τούς τῶν ὁρατῶν ὡς καμήλους Μαδιάν ἀθροίσαντες λόγους, καλύπτομεν τήν ἡμετέραν Ἱερουσαλήμ, τήν ψυχήν, περιβάλλοντες τοῖς θείοις τῶν ὄντων θεωρήμασι, καί ἀθέατον αὐτήν ποιοῦντες τοῖς πάθεσι καί ἀνάλωτον.

 

μ΄.  Ὁ τετρακόσια ἀριθμός τήν τοῦ σωματικοῦ κόσμου φύσιν δηλοῖ. Τέσσαρα γάρ αὐτήν στοιχεῖα συμπληροῦσιν. Ὁ δέ τριακονταπέντε, τήν κατά χρόνον τῶν ἐναρέτων σύν λόγῳ σημαίνει κίνησιν. Ὁ γάρ ἑπτά πεντάκις εἰς ἑαυτόν συντεθείς, τόν τριακονταπέντε ποιεῖ ἀριθμόν. Ἔστιν οὖν ὁ ἑπτά κινήσεως χρονικῆς· ὁ δέ πέντε, λογικῆς ἐπιστήμης σημαντικός. Συνάψας οὖν τόν τετρακόσια καί τριάκοντα καί πέντε, τήν κατά φύσιν καί χρόνον τῶν ἐν αὐτοῖς ζώντων θείων ἀνδρῶν λογικήν ἐπιστήμην ἐδήλωσας.

 

μα΄.  Συμφωνεῖ τοῖς ἀριθμοῖς τά ἀριθμούμενα. Ὁ ἵππος περί τόν δρόμον ταχύς, τό ἀεικίνητον καί ἀνωφερές στοιχεῖον ἔχων ἐν τοῖς ποσίν· ὁ χρόνος περί τήν κίνησιν ὀξύς, ἀδιάστατον τήν οἰκείαν ποιούμενος φοράν, ἡ πρᾶξις τῶν ἀριθμουμένων δραστική· κυκλικός γάρ αὐτήν ἀριθμός ποιεῖται κατάδηλον. Ὁ γάρ ὑφ᾿ ἑαυτόν ἑξάκις συντεθείς, ἑαυτόν γεννᾷ ἑξαπλάσιον. Οὐκοῦν τό ταχύ καί ἰξύ καί δραστικόν τῆς κατ᾿ ἀρετήν ἕξεως, μυστικῶς δηλουμένων θείων ἀνδρῶν, διά τῶν ἵππων καί τῶν αὐτῶν ἀριθμῶν δεδήλωκεν ὁ λόγος τοῦ πνεύματος.

 

μβ΄.  Τί ἐστιν ἡμίονος.

 

μγ΄.  Τίς ὁ τῆς Γραφῆς ψεκτός ἵππος καί ἡμίονός ἐστι.

 

μδ΄.  Ὁ πρόληψιν περί ἑαυτοῦ γνώσεως, φησί, τοῖς θεωμένοις διδούς κατά μόνην τήν προφοράν ὧν σεσύληκε λόγων, τάς τῶν ἀσυνέτων ἀκοάς ὡς Ἀβεσαλώμ παραπείθων, καί τῇ συνουσίᾳ τυραννικῶς τάς καλάς τοῦ διδάξαντος θεοφιλεῖς ὥσπερ γυναῖκας, εἰς (573) ἀκοάς ἀμύστους μιαίνων θεωρίας κατά τήν Ἀχιτόφελ συμβουλήν, ὅπερ ἐστίν ἑρμηνευόμενον ἀδελφός κονιάζων· τουτέστιν ἀδελφός δόλῳ φιλιάζων, ἐλέγχεται δοξομανῶν, ὑπό τήν χεῖρα πίπτων τῶν παίδων Δαβίδ, ἐν τῷ πλάτει τῆς τῶν φυσικῶν θεωρημάτων ποικιλίας, τῷ κρείττονι μετά τῆς οἰκείας αὐθαδείας παραταττόμενος. Δείκνυται γάρ μήτε γῆς ἐπιβαίνων, ὡς ἤθους ἀρετῆς πῆξιν οὐκ ἔχων· μήτε μήν οὐρανοῦ παντελῶς ἐπιλαβόμενος, ὡς τῆς ἀληθῶς ὑψηλῆς κατά τήν γνῶσιν ἕξεως οὐδ᾿ ὅλως ἁψάμενος· καί θνήσκει τρία βέλη κατά τῆς καρδίας δεχόμενος,  τήν τε τῆς εἰς τόν διδάξαντα παρανομίας φημί μνήμην, καί τήν ἐπί τῇ οἰήσει τῆς οὐκ οὔσης γνώσεως αἰσχύνην· καί τήν ἐπί τούτοις ἄφυκτον τῆς μελλούσης κρίσεως ἀποδοχήν. Ταύταις γάρ φωραθείς ὁ κενόδοξος ταῖς ἀκίσι, θνήσκει βαλλόμενος, ὅν προλαμβάνει τόν δι᾿ ἀγχόνης, ὡς δίκαιον ἦν, ἀποφερόμενος θάνατον, ὁ κακός σύμβουλος Ἀχιτόφελ, διδάσκων πατράσιν ἐπανίστασθαι παῖδας, καί τήν κακήν βουλήν διασκεδαζομένην ὁρῶν. Οὐ φέρει γάρ ἔτι ζῇν, τῆς τε πρός Δαβίδ ψεκτῆς φιλίας ἄρας τό πέπλον, καί τόν δοξομανῆ καί ψευδώνυμον γνωστικόν, ἔχοντα τοῦ λόγου τό κράτος ἀποδεῖξαι μή δυνηθείς.

 

με΄.  Κατ᾿ ἄλλον τρόπον περί τῶν αὐτῶν θεωρία.

 

μστ΄.  Γαλαάδ, ὡς μέν μετοικία πένθους ἑρμηνευομένη, φησί, τήν τῆς μετανοίας δηλοῖ κακοπάθειαν· ὡς δέ μετοικία μαρτυρίας, τόν ἐπί τοῖς πλημεληθεῖσιν ἔλεγχον σημαίνει τῆς συνειδήσεως· ὡς δέ ἀποκάλυψις αὐτῶν, τήν κατ᾿ εἶδος τυποῖ τῶν ἁμαρτηθέντων ἐξαγόρευσιν. Ταύτην ὑπελθών τήν κατάστασιν, ὁ τήν οἴησιν ἐπί τινι καλῷ διώκουσαν ἔχων νοῦς, τήν ἐξ αὐτοῦ κατά τήν πρός τήν ἀλλόφυλον αἴσθησιν ἕνωσιν γεννηθεῖσαν οἴησιν ἀποκτείνει· καί πάλιν πρός τήν Ἰουδαίαν καί τήν Ἱερουσαλήμ ἐπανέρχεται· λέγω δέ, τήν ἐξομολόγησιν τῶν ἐπ᾿ αὐτῷ θείων οἰκτιρμῶν· καί τήν ἐπ᾿ ἀρεταῖς τελείαν ἀπάθειαν· καί τήν εἰρηνικήν ἐν πνεύματι θεωρίαν τῶν ὄντων· καί τήν ἐπ᾿ αὐταῖς, οἷα δή θείαν σκηνήν μυστικήν θεολογίαν· ἐν ᾗ μυστικῶς τά παντελῶς τοῖς ἄλλοις ἀθέατα περικαλύπτεται κάλλη.

 

μζ΄.  Ὁ ὀκτώ εἷς ὤν τῶν ἐντός δεκάδος ἀριθμῶν· καί ὁ ὀγδοήκοντα, τῶν ἐντός ἑκατοντάδος· καί ὁ ὀκτακόσια, τῶν ἐντός χιλιάδος· καί ὁ ὀκτακισχίλια, τῶν ἐντός μυριάδος, ἀκινησίαν καθ᾿ ἑαυτούς θεωρούμενοι δηλοῦσι, κατά μέντοι τήν ἄνεσιν τοῦ ποσοῦ καί τήν ἐπίτασιν. Οὐκοῦν ἐπαινετῶς τῇ Γραφῇ κείμενοι, τήν πρός τά πάθη τελείαν ἀκινησίαν δηλοῦσι· (5760 τουτέστι, παθῶν ἀπογένεσιν. Τοῦτο δέ τήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος χαρακτηρίζει κατάστασιν, ἐν ᾧ παθῶν γένεσις οὐκ ἔστιν. Ὁ δέ τεσσαράκοντα, τῶν αἰσθητῶν εἰκόνα φέρει· καί ὁ πέντε, τῶν αἰσθήσεων· αἷς κατ᾿ ἐπιστήμην φυσικήν ὁ αἰσθητός ὑποπέπτωκε κόσμος. Εἰκότως οὖν τήν περί κακίαν ἄγονον ἕξιν, καί τήν πρός τά αἰσθητά κατά τήν πρός αὐτά τῶν αἰσθήσεων σχέσιν τελείαν τῶν θείων ἀνδρῶν ἀποδιάθεσιν ὁ παρών ἀριθμός.

 

μη΄.  Τί ἐστιν ὑποζύγιον κατά τήν ἀναγωγήν θεωρούμενον.

 

μθ΄.  Σφαιρικόν τόν πέντε φησίν ἀριθμόν ὑπάρχειν, καί εἰς ἑαυτόν κατά πᾶσαν αὐτοῦ πρός πάντα περιττόν ἀριθμόν γινομένην σύνθεσιν, ἀποκαθιστάμενον. Ἑκάστῳ γάρ περιττῶ τῶν πέντε πενταπλασίονα συνθείς, εἰς πέντε λήγοντα τόν συναγόμενον εὑρήσεις ἀριθμόν. Οἷον πέντε οἱ τρεῖς, δεκαπέντε· πέντε οἱ πέντε, εἰκοσιπέντε· πέντε οἱ ἑπτά, τριακονταπέντε· πέντε οἱ ἐννέα, τεσσαρακονταπέντε. Οὕτως οὖν ἐπ᾿ ἄπειρον προϊών, εὑρήσεις ἑκάστῳ ἀριθμῷ συντιθέμενον πεντάκις πέντε, καί πεντηκοντάκις τόν πεντήκοντα· καί πεντακοσιοντάκις τόν πεντακόσια· καί πεντακισχιλιοντάκις τόν πεντακισχίλια, πρός ἑαυτόν κατά τόν συναγόμενον ἀριθμόν ἀποκαθιστάμενν ὅπερ κυκλικῆς ἴδιον καί σφαιρικῆς ὑπάρχει κινήσεως. Εἰκότως οὖν σφαιρικόν τε καί κυκλικόν οἱ τά τοιαῦτα σοφοί τόν πέντε κεκλήκασιν ἀριθμόν· ὡς μηδέποτε παντελῶς ἑαυτοῦ κατά τήν πρός τούς λεγομένους περιττούς ἀριθμούς σύνθεσιν ἐξιστάμενον. Σημαίνει δέ καί τήν γενικήν ἐπιστήμην, τήν μηδαμῶς τῇ περί τό πᾶν ἀλήκτῳ κινήσει κατά τήν γνῶσιν ἑαυτῆς ἐξισταμένην, καί πάντα δυνάμει τοῦ λόγου περιλαμβάνουσαν.

 

ν΄.  Ἄλλη πάντων τῶν εἰρημένων κατ᾿ ἐπιτομήν ἀκριβής τε καί εὐδιάθετος θεωρία.

 

να΄.  Διά κολάσεως παθῶν ἀπαλλάσσουσα, φόβον ἡ σοφία ποιεῖ· τῆ δέ τῶν ἀρετῶν ἐπικτήσει τόν νοῦν ἐρεθίζουσα βλέπειν τά μέλλοντα, πόθον ἐργάζεται.

 

νβ΄.  Ἡ σοφία φόβος ἐστί, κατά τήν ἀποφυγήν γινομένη στέρησις τοῖς οὐκ ὀρεγομένοις αὐτῆς· καί πόθος ἐστίν, ἕξις ἀπολαυστικῆς ἐνεργείας εὑρισκομένη τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτήν.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Νστ΄.

 

Πάλιν γέγραπται ἐν τῷ δευτέρῳ Ἔσδρα,  "Καί ἀκούσαντες οἱ ἐχθροί τῆς φυλῆς Ἰούδα καί Βενιαμίν, ἐληλύθασιν ἐπιγνῶναι τίς ἡ φωνή τῶν σαλπίγγων, καί ἐπέγνωσαν, ὅτι οἱ ἐκ τῆς αἰχμαλωσίας οἰκοδομοῦσι τόν ναόν τῷ Κυρίῳ Θεῷ Ἰσραήλ. Καί προσελθόντες τῷ Ζοροβάβελ καί τῶ Ἰησοῦ καί τοῖς ἡγουμένοις τῶν πατριῶν, λέγουσιν αὐτοῖς,  Συνοικοδομήσωμεν ὑμῖν· ὁμοίως γάρ ὑμῖν ἀκούομεν Κυρίου ὑμῶν, καί αὐτῷ ἐπιθύομεν, ἀφ᾿ ἡμερῶν Ἀσβακαφάθ βασιλέως Ἀσσυρίων, ὅς μετήγαγεν ἡμᾶς ἐνταῦθα. (577) Καί εἶπεν αὐτοῖς Ζαροβάβελ καί Ἰησοῦς καί οἱ ἡγούμενοι τῶν πατριῶν Ἰσραήλ· Οὐχ ἡμῖν καί ὑμῖν τοῦ οἰκοδομῆσαι τόν οἶκον Κυρίῳ Θεῷ ἡμῶν· ἡμεῖς γάρ μόνοι οἰκοδομήσομεν τῷ Κυρίῳ Θεῷ τοῦ Ἰσραήλ. " Τί ἄρα σημαίνει ταῦτα, καί μάλιστα ὁ φθόνος, δι᾿ ὅν οὐκ ἠθέλησαν συνοικοδομῆσαι αὐτοῖς τούς τῷ αὐτῶ θρησκεύοντας Θεῷ;

 

Ἀπόκρισις.

 

Ἰούδας ἐξομολόγησις ἑρμηνεύεται. Διττός δέ τῆς φωνῆς ταύτης ὁ λόγος· ὁ μέν ἐπ᾿ εὐχαριστίᾳ τῶν δεδωρημένων ἀγαθῶν γινόμενος· ὁ δέ ἐπ᾿ ἐλέγχῳ καί ἐτασμῷ τῶν κακῶς πεπραγμένων λεγόμενος. Ἐξομολόγησις γάρ λέγεται, καί ἡ παρά τῶν εὖ πεπονθότων μετ᾿ εὐχαριστίας τῶν θείων εὐεργεσιῶν ἀπαρίθμησις, καί ἡ τῶν καλῶς πεπραγμένων παρά ὑπαιτίων ἐξαγόρευσις. Ἀμφότερα δέ ταπεινώσεως ὑπάρχει ποιητικά, ὁ τε γάρ ἐπ᾿ ἀγαθοῖς εὐχαριστῶν ὁμοῦ, καί ὁ ἐπ᾿ ἐγκλήμασιν ἐταζόμενος ταπεινοῦται· ὁ μέν ἑαυτόν κρίνων ἀνάξιον τῶν δοθέντων καλῶν· ὁ δέ, λαβεῖν ἄφεσιν τῶν πλημμεληθέντων δεόμενος.

 

Βενιαμίν δέ, πένθος ἤ στεναγμός μητρός, ἤ μέτρον μητρός, ἤ υἱός δεξιᾶς, ἤ οἰκοδομή λαοῦ, κατά τήν ἀκριβῆ τῆς παρ᾿ Ἑβραίοις φωνῆς ἑρμηνεύεται δύναμιν. Οὐκοῦν πᾶς ἐξομολογούμενος καθ᾿ ἕνα τῶν εἰρημένων τρόπων, τῆς φυλῆς ἐστι τοῦ Ἰούδα· καί πᾶς ὑπέρ ἀρετῆς πενθῶν, ἤ μητρός δίκην ἔχων τήν δικαιοσύνην, τόν ἑαυτοῦ βίον τε καί λόγον δεξιῶς ὁρίζουσαν· ἤ πολλῶν ὑπάρχων δι᾿ ἀρετῆς περιουσίαν καί χύσιν τῆς ἐν λόγῳ διδασκαλίας πρός σωτηρίαν ὁδός καί οἰκοδομή, τῆς φυλῆς ὑπάρχει τοῦ Βενιαμίν. Τοιούτους γάρ οἶδεν ὁ λόγος τούς ἐλευθερίαν λαμβάνοντας τῆς τῶν παθῶν αἰχμαλωσίας, καί τῆς τῶν αἰσθητῶν ἐκβαίνοντας σχέσεως· καί οἶκον τῷ Κυρίῳ κατά τήν ἕξιν τῆς ἀπαθείας γενομένους, οἰκοδομεῖν δυναμένους. Οἶκον δέ λέγω, τόν ἐξ ἀρετῶν διαφόρων καί λόγων κατά τε πρᾶξιν καί θεωρίαν οἰκοδομούμενον νοῦν, εἰς κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ ἐν πνεύματι. Ἐχθροί δέ τούτων εἰσί, τά τέσσαρα ἔθνη τά μετοικισθέντα εἰς τήν γῆν τοῦ Ἰσραήλ ὑπό Ἀσβακαφάθ βασιλέως Ἀσσούρ. Οὗτος γάρ πρῶτος εἰς τήν γῆν τοῦ Ἰσραήλ κατῴκισεν ἄνδρας Βαβυλωνίους, καί ἄνδρας Χούθ καί ἄνδρας Αἰμάθ καί τούς Εὐαίους.

 

(580) Οἱ μέν οὖν Βαβυλώνιοι, τήν ὑπερηφανίαν δηλοῦσι, συγκεχυμένη φύσις ἑρμηνευόμενοι.

 

Χουδαῖοι δέ, τήν κενοδοξίαν, πρός τόν ἄκαρπον οἴησιν ἀπό τῆς ἀρετῆς μεταβάλλοντες τήν διάνοιαν. Ἔκστασις γάρ ἐκ τούτων ἑρμηνευόμενον τό ὄνομα σημαίνει.

 

Οἱ δέ ἄνδρες Αἰμάθ, τήν ἀνθρωπαρέσκειαν· Αἰμάθ γάρ, ὅρασις φαινομένων ἑρμηνεύεται· δι᾿ ἧς τά ἁδρότερα τῶν λημμάτων τοῖς ψευδῶς μετιοῦσι δι᾿ ἀνθρώπους τήν ἀρετήν ἐπινέμονται.

 

Οἱ δέ Εὐαῖοι, τήν ἀπάτην δηλοῦσι τῆς ὑποκρίσεως. Ὀφιώδεις γάρ ἑρμηνεύονται, κατά τόν πρῶτον ὄφιν δι᾿ ἀπάτης καί ὑποκρίσεως φιλικῆς ὡς τόν Ἀδάμ, τούς πειθομένους ἀρετῆς ἐξοικίζοντες.

 

Ἀσβακαφάθ δέ, ὁ τούτους εἰς τήν γῆν τοῦ Ἰσραήλ μετοικίσας, αἰχμαλωτεύων ὀπίσθιος ἑρμηνεύται· τουτέστιν, ἀφανῶς ἤ λανθανόντως, ἤ πάλιν αἰχμαλωτεύων δεσμοῖς. Οὗτος δέ σαφῶς ἐστιν ὁ διάβολος, ὁ πάντα λανθανόντως ποιῶν πρός καθαίρεσιν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, καί σειραῖς ἕκαστον τῶν οἰκείων ἁμαρτιῶν διασφίγγων. Οὗτος εἰς τήν γῆν τοῦ Ἰσραήλ· τήν ἕξιν λέγω τῆς ἀρετῆς καί τῆς γνώσεως· μετῴκισε τήν ὑπερηφάνειαν, καί τήν κενοδοξίαν καί τήν ἀνθρωπαρέσκειαν καί τήν ὑπόκρισιν, παραζεύξας αὐτάς τοῖς ἐναρέτοις τε καί γνωστικοῖς, ἵνα κλέψῃ τῶν κοπιώντων ἐν ἀγαθοῖς τούς πόνους, ἐπ᾿ ἄλλα παρά τήν αἰτίαν τόν σκοπόν σοφιστικῶς ἀπάγων τῶν γινομένων.

 

Καί τάχα τούτους γινώσκων τούς πονηρούς δαίμονας παρέπεσθαι τοῖς ἐναρέτοις ὁ θεῖος Ἀπόστολος Κορινθίους ἔπεισε [Fr. ἔπειθε] γράφων, ὡς οὐκ ἐν λόγῳ κολακείας γέγονε πρός αὐτούς, ὡς ὑποκριτής· τοῦτο τυχόν ἐκείνων περί αὐτοῦ νομιζόντων· οὔτε προφάσει πλεονεξίας, ὡς ἀνθρωπάρεσκος· (581) οὔτε ζητῶν δόξαν παρά τινος, ὡς κενόδοξος· τήν γάρ ὑπερηφάνειαν παρεσιώπησε, φανερούς ἔχων τῆς ταπεινοφροσύνης τούς χαρακτῆρας· τούς τε μυρίους διωγμούς, καί τά τοῦ σώματος παθήματα· καί τήν ἄγαν ἀκτημοσύνην, καί τήν ἐν τῶ λόγῳ τῷ κατά προφοράν ἰδιωτίαν. Εἰ γάρ καί ἰδιώτης τῷ λόγῳ, φησίν, ἀλλ᾿ οὐ τῇ γνώσει.

 

Οὗτοι ἀκούσαντες τῆς φωνῆς τῶν σαλπίγγων, ἐληλύθασιν ἐπιγνῶναι τίς ἡ φωνή· καί ἐπέγνωσαν ὅτι οἱ ἐκ τῆς αἰχμαλωσίας, οἰκοδομοῦσι τόν ναόν τῷ Κυρίῳ Ἰσραήλ. Σάλπιγγές εἰσιν, ὧν τῆς φωνῆς ἀκούουσιν οἱ ἀκάθαρτοι δαίμονες, οἵ τε περί ἀρετῆς καί γνώσεως λόγοι. Φωνή δέ τούτων ὑπάρχει τῶν λόγων, τά ἔργα τῶν ἀρετῶν, καί ἡ κατ᾿ ἦθος τῶν τρόπων εὐστάθεια, τῶν διά μετανοίας πρός ἀρετήν ἀπό κακίας ἐπανελθόντων· καί ἐξ ἀγνοίας πρός ἐπίγνωσιν Θεοῦ ἐπαναβεβηκότων.

 

Καί προσῆλθον τῷ Ζαροβάβελ καί τῷ Ἰησοῦ καί τοῖς ἡγουμένοις τῶν πατριῶν, καί λέγουσιν αὐτοῖς,  Συνοικοδομήσωμεν ὑμῖν· ὁμοίως γάρ ὑμῖν ἀκούομεν τοῦ Κυρίου ὑμῶν, καί αὐτῷ θύομεν. Ζοροβάβελ ἐστίν, ὁ πρακτικός νοῦς· καί Ἰησοῦς, ὁ θεωρητικός· ἡγούμενοι δέ τῶν πατριῶν εἰσιν, αἱ τῆς ψυχῆς δυνάμεις, ἐξ ὧν ὥρμηνται τῆς ἀρετῆς οἱ τρόποι, καί οἱ λόγοι τῆς γνώσεως· οἷς προσέρχονται τῆς ὑπερηφανείας καί τῆς κενοδοξίας, ἀνθρωπαρεσκείας τε καί ὑποκρίσεως οἱ ἀκάθαρτοι δαίμονες, λέγοντες, Συνοικοδομήσωμεν ὑμῖν τόν ναόν Κυρίου. Οὐδείς γάρ τούτων τῶν πονηρῶν δαιμόνων τοῦ ἐναρέτου ποτέ κωλύει τό πρόθυμον· ἀλλά καί μᾶλλον τάς ἐλλείψεις δολερῶς περικόψας τῶν ἀρετῶν, τάς ἐπιτάσεις ὑπαγορεύει τοῖς ἀγωνισταῖς συμπροθυμούμενος, ἵνα πρός ἑαυτόν ὅλην ποιήσηται τοῦ ἀσκουμένου τήν ἔννοιαν, παραπολέσασαν τό ἴσον τῆς μετριότητος στάθμιον, καί λάθῃ πρός ἄλλο παρά τό δοκοῦν ὁδεύουσα καταγώγιον. Δύο φασίν οἱ κακοῦργοι, Ὁμοίως ὑμῖν ἀκούομεν τοῦ Κυρίου ὑμῶν. Οὔτε γάρ μισοῦσι σωφροσύνην, οὔτε νηστείαν βδελύσσονται· οὐ χρημάτων διάδοσιν, οὐ φιλοξενίαν, οὐ ψαλμῳδίαν, οὐ σχολήν ἀναγνώσεως, οὐ τῶν μαθημάτων τά ὑψηλότερα, οὐ χαμευνίαν, οὐκ ἀγρυπνίαν, οὐ τά λοιπά πάντα, δι᾿ ὧν ὁ κατά Θεόν χαρακτηρίζεται βίος, ἕως πρός αὐτούς νένευκεν ὁ σκοπός, καί ἡ αἰτία τῶν γινομένων. Τούς μέν γάρ ἄλλους τάχιον ἴσως ὁ ἀσκητής καταλαβόμενος δαίμονας, ῥᾳδίως τήν ἐξ αὐτῶν βλάβην διαδιδράσκει· τούτους δέ δοκοῦντας συνεργεῖν τῷ δρόμῳ τῆς ἀρετῆς, καί οἷον συνοικοδομεῖν βουλομένων τόν ναόν Κυρίου, τίς ἄν τῶν ἄγαν ὑψηλῶν καταλάβοι νοῦς, χωρίς τοῦ διαπάντων χωροῦντος ἐνεργοῦς λόγου καί ζῶντος, καί διϊκνουμένου ἄχρι μερισμοῦ ψυχῆς καί πνεύματος· τουτέστι διαγινώσκοντος τίνα τῶν ἔργων ἤ νοημάτων εἰσί ψυχικά· τουτέστιν εἴδη φυσικά τῆς ἀρετῆς ἤ κινήματα· καί τίνα τυγχάνει πνευματικά· τουτέστιν, ὑπέρ φύσιν, καί Θεόν χαρακτηρίζοντα· τῇ φύσει δέ κατά χάριν διδόμενα.

 

(584) Ἁρμών τε καί μυέλων· τήν πρός τούς πνευματικούς λόγους τῶν κατ᾿ ἀρετήν τρόπων, ἁρμόδιον ἤ ἀναρμόδιον διόλου σύνεσιν ἐπισταμένου.

 

Κρίνοντός τε τας ἐνθυμήσεις καί τάς ἐννοίας τῶν καρδιῶν· τουτέστι, τάς ἐπί τοῖς εἰρημένοις ἀφανεῖς κατά τό βάθος σχέσεις· καί τάς κατά ψυχήν ἀοράτους τούτων αἰτίας.

 

ᾯ οὐκ ἔστιν ἡ κτίσις ἀφανής· ἐν ἡμῖν δῆλον ὅτι, τοῖς λανθάνειν δοκοῦσι, πάντα δέ γυμνά, καί τετραχηλισμένα· οὐ μόνον τά γεγενημένα τε καί νενοημένα, ἀλλ᾿ἤδη καί τά γενησόμενα παρ᾿ ἡμῶν καί τά νοηθησόμενα. Περί γάρ τῆς μελλούσης τυχόν πράξεως καί νοήσεως, τό, Οὐκ ἔστι ἡ κτίσις ἀφανής, ὁ λόγος φησίν· οὐ γάρ περί γεγενημένης, ἥτις καί ὑμῖν αὐτοῖς καί ἄλλοις πεφανέρωται· σχολῇ γε [Fr σχολή γ' ἄν]  Θεῷ, τῷ πάντας τούς ἀπείρους τούς τε προγενομένους, καί ὄντας καί ἐσομένους αἰῶνας προεγνωκότι· καί τῆς πάντων γενέσεως προειληφότι κατά φύσιν τήν γνῶσιν· καί οὐκ ἐκ τῶν ὄντων, ἐξ ἑαυτοῦ δέ τήν τῶν ὄντων ἐν ἑαυτῷ προειληφότι γνῶσιν. Μόνος γάρ αὐτός τῶν ὄντων ὑπάρχει κατά φύσιν γνῶσις, ὡς τῶν ὄντων αἴτιος· καί πάλιν αὐτό γνῶσις ὡς ὑπέρ αἰτίαν φύσει τήν ἑαυτοῦ γνῶσιν ἔχων· καί ταύτης ἔτι κατά τόν πάντα καί πάμπαν τῆς ἀπειρίας ὑπεράπειρον ἀπειράκις λόγον ἀνῳκισμένος· ὅτι καί τῆς οὕτω λεγομένης γνώσεως δημιουργός παντί λόγῳ τε καί τρόπῳ, καί πάσης ἄλλης λεχθῆναι ἤ νοηθῆναι δυναμένης γνώσεως ὑπάρχων ἀπρόσιτος.

 

Τίς τοῦτον οὐκ ἔχων ἐνοικοῦντα τόν λόγον τῷ βάθει τῆς καρδίας, δυνήσεται τούς ἀφανεῖς δόλους τῆς καθ᾿ ἡμῶν ὑποκρίσεως τῶν δαιμόνων ὑπαλύξας, στῆναι καθ᾿ ἑαυτόν μονώτατος χωρίς τινος ἐπιμιξίας, καί οἰκοδομῆσαι τοῦ Κυρίου τόν ναόν κατά τόν μέγαν Ζοροβάβελ καί τόν Ἰησοῦν καί τούς ἡγεμόνας [Fr. ἡγουμένους] τῶν πατριῶν, φάσκοντας διαῤῥήδην μεγάλῃ τῇ φωνῇ τοῖς ἀπατεῶσι πνεύμασι τῆς ὑπερηφανείας καί τῆς κενοδοξίας καί τῆς ἀνθρωπαρεσκείας καί τῆς ὑποκρίσεως, Οὐχ ἡμῖν καί ὑμῖν οἰκοδομῆσαι τόν οἶκον Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἡμῶν· ἡμεῖς γάρ μόνοι  οἰκοδομήσομεν τῷ Κυρίῳ τοῦ Ἰσραήλ· γινώσκων ὡς ἡ τούτων ἐπιμιξία τῆς ὅλης οἰκοδομῆς ποιεῖται φθοράν καί καθαίρεσιν, καί συλᾷ τῆς τῶν θείων ἀναθημάτων εὐπρεπείας τήν χάριν. Οὐδείς γάρ δύναται, τινά τῶν εἰρημένων δαιμόνων ἔχων τήν ἀρετήν συμμετερχόμενον, ταύτην τῷ Κυρίῳ οἰκοδομῆσαι· οὐ γάρ ἔχει τόν Θεόν τῶν γινομένων τέλος, ὅν θεώμενος ταύτην διέξεισι. Οὐ φθονοῦντες οὖν οἱ ἀπό τῆς αἰχμαλωσίας, οὐ κατεδέξαντο τούς Βαβυλωνίους, καί τούς Χουθαίους καί τούς Αἱμαθαίους καί τούς Εὐαίους συνοικοδομοῦντας αὐτοῖς τόν τοῦ Κυρίου ναόν· ἀλλ᾿ ἐπεγνωκότες τούς φιλικούς δόλους τῆς τῶν δαιμόνων κακουργίας, διά τοῦ ἀγαθοῦ λεληθότως αὐτοῖς βουλομένης κατεργάσασθαι τῆς ἁμαρτίας τόν θάνατον.

 

Γένοιτο δέ καί ἡμᾶς ἀεί λέγειν τοῖς ἐν πλάσματι (585) φιλίας πνευματικῆς ἀοράτως προσβάλλουσι πνεύμασι τῆς πονηρίας, καί λέγουσι·  Συνοικοδομήσωμεν ὑμῖν τόν ναόν τῷ Κυρίῳ ὑμῶν· Οὐχ ὑμῖν καί ἡμῖν οἰκοδομῆσαι τόν οἶκον Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἡμῶν· ἡμεῖς γάρ μόνοι οἰκοδομήσομεν τῷ Κυρίῳ τοῦ Ἰσραήλ. Μόνοι μέν, ὅτι  τῶν κατ᾿ ἔλλειψιν τῆς ἀρετῆς πολεμούντων ἐλευθερωθέντες πνευμάτων, ὧν καί ἐκβεβήκαμεν, οὐ βουλόμεθα ταῖς ὑπερβολαῖς δι᾿ ὑμῶν ἐπαρθέντας πάλιν περιπαρῆναι, καί πεσεῖν πτῶσιν τοσοῦτον τῆς προτέρας χαλεπωτέραν, ὅσον  τῆς μέν ἦν ἐπανόδου ἐλπίς εὐχερής· συγγνωθεῖσι διά τήν ἀσθένειαν· τῆς δέ, ἤ οὐκ ἔστιν ἡ δυσχερής ἔσται, μισηθεῖσι διά τήν ὑπερηφάνειαν, καί τοῦ δεξιοῦ ποιουμένοις ἕτερόν τι δεξιώτερον. Οὐ μόνοι δέ πάλιν, ὅτι τούς ἁγίους ἀγγέλους ἔχομεν τῶν καλῶν συλλήπτορας· μᾶλλον δέ τόν Θεόν, αὐτόν ἐν ἡμῖν ἑαυτόν ἐμφανίζοντα διά τῶν ἔργων τῆς δικαιοσύνης, καί ἡμᾶς ἑαυτῶ ναόν ἅγιον οἰκοδομοῦντα, καί παντός πάθους ἐλεύθερον.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄.  Ὅτι διχῶς ἐξομολόγησις.

 

β΄.  Ὅτι πᾶσα, φησίν, ἐξομολόγησις ταπεινοῖ τήν ψυχήν· ἡ μέν, χάριτι δικαιωθεῖσαν, ἡ δέ, ἀθυμίᾳ γνώμης οἰκείας ἐπ᾿ ἐγκλήμασιν ἐνεχομένην αὐτήν ἐκδιδάσκουσα.

 

γ΄.  Ὁ πενθῶν ἐπί τοῖς πρώτοις ἁμαρτήμασι, καί τελείως ἔχων γεννῶσαν αὐτόν ἀεί εἰς δικαιοσύνην τήν εἰς Θεόν πίστιν· καί πᾶσαν ἀρετῆς ὑποτύπωσιν τόν ἑαυτοῦ παρεχόμενον βίον καί λόγον, τῆς τοῦ Βενιαμίν πνευματικῆς ἑαυτόν κατέστησε φυλῆς, γνώμης ἔργον, ἀλλ᾿ οὐκ ἀνάγκης τήν κατά Θεόν ὑπάρχουσαν δείξας γέννησιν. Δεξιᾶς γάρ υἱός ἐστιν, ὁ τήν κατά Θεόν γνωμικήν ἑκουσίως ὑπερχόμενος γέννησιν.

 

δ΄.  Τούς Βαβυλωνίους λέγει τήν ὑπερηφάνειαν, ὡς συγκεχυμένην ὑπάρχουσαν φρόνησιν. Τό γάρ τῆς ὑπερηφανείας πάθος ἐκ δύο συνέστηκεν ἀγνοιῶν. Δύο δέ συνελθοῦσαι πρός ἕνωσιν ἄγνοιαι, μίαν φρόνησιν συγκεχυμένην ἀποτελοῦσι. Μόνος γάρ ἐκεῖνός ἐστιν ὑπερήφανος, ὁ καί τήν θείαν βοήθειαν, καί τήν ἀνθρωπίνην ἀγνοήσας ἀσθένειαν. Οὐκοῦν ὑπερηφάνειά ἐστι θείας καί ἀνθρωπίνης γνώσεως στέρησις. Τῇ γάρ τῶν ἀληθῶς ἄκρων ἀποφάσει, μία ψευδής ὑπάρχει κατάφασις.

 

ε΄.  Τούς Χουθαίους λέγει τήν κενοδοξίαν. Σκοποῦ γάρ τοῦ κατά Θεόν ἔκστασις, καί πρός ἄλλον σκοπόν παρά τόν θεῖόν ἐστιν ἡ κενοδοξία μετάβασις. Κενόδοξος γάρ ἐστιν ὁ τῆς οἰκείας, ἀλλά μή τῆς θείας ἕνεκα δόξης τήν ἀρετήν ἐπιτηδεύων· καί πόνοις οἰκείοις τούς ἐξ ἀνθρώπου ἀνυποστάτους ἐπαίνους ὠνούμενος.

 

στ΄.  Αἱμάθ λέγει τήν ἀνθρωπαρέσκειαν. Μόνων γάρ ἐπιμελεῖται τῶν φαινομένων ἠθῶν ὁ ἀνθρωπάρεσκος, καί μή καί λόγου τοῦ κόλακος, ἵνα τοῖς μέν τήν ὅρασιν, τοῖς δέ τήν ἀκοήν σφετερίζηται, τῶν μόνοις ἡδομένων ἤ καταπληττομένων τοῖς φαινομένοις τε καί ἀκουομένοις, καί μόνῃ τῃ αἰσθήσει περιγραφόντων τήν ἀρετήν. Ἀνθρωπαρέσκειαν οὖν (588) εἶναί φαμεν, τήν ὡς ἐπ᾿ ἀρετῇ δι᾿ ἀνθρώπους τιμωμένην τῶν ἠθῶν τε καί λόγων ἐπίδειξιν.

 

ζ΄.  Εὐαίους λέγει τήν ὑπόκρισιν. Ὑπόκρισις δέ ἐστι φιλίας προσποίησις, ἤ μῖσος σχήματι φιλίας κεκαλυμμένον· ἤ ἔχθρα δι᾿ εὐνοίας ἐνεργουμένη, ἤ φθόνος ἀγάπης χαρακτῆρα μιμούμενος· ἤ φιλαμαρτήμων διάθεσις, τῇ τῶν κατ᾿ ἀρετήν ἠθῶν προβολῇ τούς θεωμένους λαμβάνουσα· ἤ βίος ἀρετῆς πλάσματι, ἀλλ᾿ οὐ πράγματι τό κόσμιον ἔχω ἤ δικαιοσύνης προσποίησις, τῇ τοῦ εἶναι δοκήσει συντηρουμένη, ἤ τρόπος ἠθικῆς φιλοσοφίας, τήν κατ᾿ ἀρετήν συγκαλύπτων τῆς γνώμης λανθάνουσαν στέρησιν· ἤ ἀπάτη, ἀληθείας ἔχουσα μόρφωσιν, ἥν οἱ τόν ὄφιν τῇ τῶν ἠθῶν σκολιότητι μιμούμενοι ἐπιτηδεύουσι.

 

η΄.  Τῶν ὄντων αἰτία, καί τῶν ἐν τοῖς οὖσιν ὄντων ἀγαθῶν ἐστιν ὁ Θεός. Ὁ τοίνυν περί τήν ἀρετήν καί τήν γνῶσιν πονούμενος, καί μή τῷ μέτρῳ τῆς ἐν χάριτι προκοπῆς συνεπεκτείνων τῆς οἰκείας ἀνικανότητος τήν ἐπιγνωμοσύνην, τό τῆς ὑπερηφανείας κακόν οὐ διέφυγεν. Ὁ δέ δόξης ἕνεκεν ἰδίας τό καλόν ἐπιτηδεύων, ἑαυτόν τοῦ Θεοῦ προετίμησε, τῷ τῆς κενῆς δόξης ἥλῳ περιπαρείς. Ὁ δέ πρός τό θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις ποιῶν ἤ διώκων τήν ἀρετήν, τῆς θείας πολλῷ τήν ἀνθρωπίνην ὑπερέθηκεν ἀποδοχήν, τῷ τῆς ἀνθρωπαρεσκίας πάθει νοσηλευόμενος. Ὁ δέ μόνῃ τῇ κατ᾿ ἀρετήν σεμνότητι πρός ἀπάτην κακούργως ἐπιχρώσας τά ἤθη, καί τήν πονηράν τῆς γνώμης διάθεσιν τῷ φαινομένῳ σχήματι τῆς εὐσεβείας ἐπικαλύπτων, τῷ τῆς ὑποκρίσεως ἐξωνεῖται δόλῳ τήν ἀρετήν. Οὐκοῦν ἐπ᾿ ἄλλα παρά τήν αἰτίαν ἑκάστου τούτων ἀπήγαγε τόν σκοπόν, ὁ νοητός Ἀσβακαφάθ.

 

θ΄.  Οἱ λόγοι τοῦ Θεοῦ ψιλῶς κατά μόνην λαλούμενοι τήν προφοράν, φησίν, οὐκ ἀκούονται, φωνήν, τήν τῶν αὐτούς λαλούντων πρᾶξιν, οὐκ ἔχοντες. Εἰ δέ τῇ πράξει τῶν ἐντολῶν ἐκφωνοῦνται, τούς τε δαίμονας ἔχουσι τῇ τοιαύτῃ διατηκομένους φωνῇ, καί τούς ἀνθρώπους τῇ προκοπῇ τῶν ἔργων τῆς δικαιοσύνης εὐπειθῶς τόν θεῖον τῆς καρδίας οἰκοδομοῦντας ναόν.

 

ι΄.  Τόν Ζοροβάβελ ἐνταῦθα, εἰς τόν πρακτικόν νοῦν ἔλαβεν, ὡς πολεμικώτερον· τόν δέ Ἰησοῦν, εἰς τόν θεωρητικόν, ὡς ἱερέα, καί διά παντός τήν ἐντυχίαν πρός τόν Θεόν ποιεῖσθαι τεταγμένον.

 

ια΄.  Μερισμόν ψυχῆς καί πνεύματος λέγει τήν διαφοράν τῶν ἐκ φύσεως ἀρετῶν, ὧν φυσικῶς ἔχομεν τούς λόγους, καί τῶν ἐκ Πνεύματος, ὧν κατά δωρεάν δεχόμεθα τήν χάριν· τούτων γάρ εὐκρινῶς τήν διαστολήν ποιεῖται κρίνων ὁ λόγος.

 

ιβ΄.  Μυελός ἐστιν ὁ θεῖος λόγος, ὁ τούς ἐν ἡμῖν ὥσπερ ὀστᾶ θείους διατρέφων λογισμούς, τούς ὑποτρέφοντας τό σῶμα τῶν ἀρετῶν. Ἁρμός δέ ἐστιν, ὁ τῆς πράξεως τρόπος, καθ᾿ ὅν ἡ πρός τούς θείους λόγους τῶν λογισμῶν γίνεσθαι πέφυκεν ἕνωσις πρός μίαν ἀρετῆς ἐκπλήρωσιν.

 

ιγ΄.  (589) Τάς ἐνθυμήσεις δέ καί τάς ἐννοίας, ὧν ἐστι κριτικός ὁ Λόγος φησίν εἶναι, τά τῆς ψυχῆς ἐπί τε τοῖς θείοις λόγοις καί τοῖς λογισμοῖς σχέσεις, καί τάς αὐτῶν δηλαδή τῶν σχέσεων αἰτίας. Ἡ γάρ ἐνθύμησις κινεῖ μνήμην, ἧς οἰκεῖον ἡ σχέσις· ἡ δέ ἔννοια, πέρας ἀποσκοπεῖ, ὅπερ αἰτίαν χαρακτηρίζει.

 

ιδ΄.  Ἡ κατ᾿ οὐσίαν γνῶσις, φησίν, ἔστιν ὁ Θεός· προηγεῖται δέ σαφῶς πάσης γνώσεως ὁ νοῦς, ᾧ καί ὑποπίπτειν πέφυκεν· ἄρα καί ὑπέρ ταύτην ἐστίν ὁ Θεός, ὅτι καί ὑπέρ πάντα νοῦν, ᾧ γνῶσις καθοτιοῦν πέφυκεν ὑποπίπτειν, ὑπεραπείρως καθέστηκεν.

 

ιε΄.  Οἱ κατ᾿ ἔλλειψιν ἀρετῆς πολεμοῦντες δαίμονές εἰσιν, οἱ πορνείαν καί μέθην, φυλαργυρίαν τε καί φθόνον, καί τοιαῦτα διδάσκοντες· οἱ δέ καθ᾿ ὑπερβολήν πολεμοῦντές εἰσιν, οἱ τήν οἴησιν καί τήν κενοδοξίαν καί τήν ὑπερημάνειαν, καί τά τοιαῦτα διδάσκοντες· καί διά τῶν δεξιῶν τοῖς ἀριστεροῖς ἐπικεκρυμμένως ἐμπείροντες.

 

ιστ΄.  Ἀρετῆς ὅρος ἐστίν, ἡ τῆς ἀνθρωπίνης ἀσθενείας κατ᾿ ἐπίγνωσιν πρός τήν θείαν δύναμιν ἕνωσις. Ὁ τοίνυν ἑαυτόν τῇ ἀσθενείᾳ περιγράφων τῆς φύσεως, πρός τόν ὅρον οὐκ ἦλθε τῆς ἀρετῆς· διά τοῦτο πλημμελεῖ, μήπω λαβών τήν τό ἀσθενές ἰσχυούσαν δύναμιν· ὁ δέ τῆς θείας δυνάμεως τήν οἰκείαν ἀσθένειαν ὡς ἰσχύν αὐθαδῶς ἀντιπροβαλλόμενος, τόν ὅρον παρῆλθε τῆς ἀρετῆς· καί διά τοῦτο πλημμελῶν, ὡς τοῦ κατόπιν ὑπερφεροῦς παρ᾿ ἑαυτοῦ γενομένου, οὐκ ἐπιγινώσκει. Ἀρετήν γάρ εἶναι νομίζει τό πλημμέλημα. Συγγνωστός οὖν μᾶλλον, ὅ τῇ κατά τήν φύσιν ἀσθενείᾳ ἑαυτόν περιγράψας, παθών μᾶλλον ἐκ ῥᾳθυμίας τῆς ἀρετῆς τήν ἔκπτωσιν, ἤ ὁ τήν οἰκείαν ἀσθένειαν ὡς ἰσχύν πρός τήν τῶν καθηκόντων ποίησιν ἀντιπαραβαλλόμενος τῆς θείας δυνάμεως, δράσας μᾶλλον ἐξ αὐθαδίας τήν ἔκπτωσιν.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΖ΄.

 

Πολύ ἰσχύει δικαίου ἐνεργουμένη· τί ἐστι τό ἐνεργουμένη.

 

 

 

Ἀπόκρισις.

 

Κατά δύο τρόπους ἐνεργουμένην οἶδα τοῦ δικαίου τήν δέησιν· καθ᾿ ἕνα μέν, ὁπόταν μετά τῶν κατ᾿ ἐντολήν ἔργων τῷ Θεῷ τήν ταύτης ποιεῖται προσαγωγήν τῆς δεήσεως ὁ εὐχόμενος· καί μή μόνον ἐν ψιλῷ λόγῳ, καί διακένῳ φωνῆς ἤχῳ τῆς γλώττης ἐκπίπτουσαν, ἀργήν κεῖσθαι τήν δέησιν καί ἀνυπόστατον· ἀλλ᾿ ἐνεργόν καί ζῶσαν, τοῖς τρόποις τῶν ἐντολῶν ψυχουμένην. Εὐχῆς γάρ καί δεήσεως ὑπόστασις, ἡ διά τῶν ἀρετῶν ὑπάρχει προδήλως ἐκπλήρωσις· καθ᾿ ἥν ἰσχυράν καί πάντα δυναμένην ὁ δίκαιος ἔχει τήν δέησιν, ἐνεργουμένην ταῖς ἐντολαῖς. Καθ᾿ ἕτερον δέ τρόπον ὁπόταν ὁ τῆς εὐχῆς τοῦ δικαίου δεόμενος, τά ἔργα τῆς εὐχῆς διαπράττεται, (592) τόν τε πρότερον διορθούμενος βίον, καί τήν δέησιν τοῦ δικαίου ἰσχυράν διά τῆς οἰκείας καλῆς ἀναστροφῆς δυναμουμένην.

 

Οὐ γάρ ὄφελος τῆς τοῦ δικαίου δεήσεως, τοῦ ταύτης χρῄζοντος πλέον τῶν ἀρετῶν ἡδομένου τοῖς πλημμελήμασιν. Ἐπειδή καί ὁ μέγας ποτέ Σαμουήλ ἐπένθει πλημμελοῦντα τόν Σαούλ, ἀλλ᾿ οὐκ ἴσχυσε τόν Θεόν ἱλεώσασθαι, μή λαβών συλλήπτορα τοῦ πένθους τήν καθήκουσαν τοῦ πλημμελοῦντος διόρθωσιν. Διό τοῦ ἀνονήτου πένθους ὁ Θεός καταπαύων τόν ἑαυτοῦ θεράποντα, φησί πρός αὐτόν, Ἕως πότε σύ πενθεῖς ἐπί Σαούλ· κἀγώ ἐξουδένωκα αὐτόν τοῦ μή βασιλεύειν ἐπί Ἰσραήλ.

 

Καί πάλιν Ἱερεμίας ὁ συμπαθέστατος, ὑπέρ τοῦ λαοῦ τῶν Ἰουδαίων περί τήν πλάνην μανέντος τῶν δαιμονίων, οὐκ εἰσακούεται προσευχόμενος, οὐκ ἔχων εἰς προσευχῆς δύναμιν, τήν ἀπό τῆς πλάνης τῶν ἀθέων Ἰουδαίων ἐπιστροφήν· ὅθεν τοῦ διακενῆς προσεύχεσθαι καί τοῦτον ἀπάγων ὁ Θεός, φησί,  Καί  σύ μή προσεύχου περί τοῦ λαοῦ τούτου, καί μή ἀξίου τοῦ ἐλεηθῆναι αὐτούς· καί μή εὔχου, καί μή προσέλθῃς  μοι περί αὐτῶν ἔτι, ὅτι οὐκ εἰσακούσομαι.

 

Πολλῆς γάρ ὄντως ἐστίν ἀβελτηρίας, ἵνα μή λέγω παραφροσύνης, δι᾿ εὐχῆς δικαίων ἐπιζητεῖν τήν σωτηρίαν, τόν κατά διάθεσιν τοῖς ὀλεθρίοις ἡδόμενον· κἀκείνων αἰτεῖσθαι συγχώρησιν, οἷς ἐγκαυχᾶται κατ᾿ ἐνέργειαν προθέσει σπιλούμενος· δέον μή ἀργήν ἐᾷν γίνεσθαι καί ἀκίνητον τοῦ δικαίου τήν δέησιν τόν ταύτης δεόμενον, εἴπερ ἀληθῶς τοῖς πονηροῖς ἀπεχθάνεται· ἀλλ᾿ ἐνεργόν ποιεῖν, καί ἰσχυράν ταῖς οἰκείαις ἀρεταῖς πτερουμένην, καί φθάνουσαν τόν συγχώρησιν διδόναι τῶν πλημμεληθέντων δυνάμενον.

 

Εἴτε οὖν ἐκ τοῦ ποιουμένου τήν δέησιν δικαίου, εἴτε ἐκ τοῦ γίνεσθαι ταύτην αἰτουμένου τόν δίκαιον ἐνεργουμένη, πολύ ἰσχύει τοῦ δικαίου ἡ δέησις. Ὑπό μέν γάρ τοῦ δικαίου ἐνεργουμένη, δίδωσιν αὐτῷ παῤῥησίαν πρός τόν δοῦναι δυνάμενον τά τῶν δικαίων αἰτήματα· ὑπό δέ τοῦ ταύτην αἰτουμένου δικαίων αἰτήματα· ὑπό δέ τοῦ ταύτην αἰτουμένου τόν δίκαιον, τῆς προτέρας αὐτόν μοχθηρίας ἀφίστησι, μεταβάλλουσα πρός ἀρετήν αὐτοῦ τήν διάθεσιν.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΗ΄.

 

" Ἐν ᾧ ἀγαλλιᾶσθε ὀλίγον ἄρτι, εἰ δέον ἐστί λυπηθέντας ὑμᾶς [Fr.ἡμᾶς] ἐν ποικίλοις πειραμοῖς." Πῶς τις λυπούμενος ἐν πειρασμοῖς, δύναται ἀγαλλιᾶσθαι ἐν ᾧ λυπεῖται.

 

Ἀπόκρισις.

 

Τήν λύπην διττήν οἶδε τῆς ἀληθείας ὁ λόγος·  τήν μέν, κατά ψυχήν ἀφανῶς· τήν δέ, κατ' αἴσθησιν φανερῶς συνισταμένην· καί τήν μέν, ὅλον τῆς ψυχῆς τό βάθος περιλαμβάνουσαν, τῇ μάστιγι τῆς συνειδήσεως αἰκιζόμενον· τήν δέ, πᾶσαν τήν αἴσθησιν περιγράφουσαν, τῷ βάρει τῶν ἀλγεινῶν συστελλομένην τῆς φυσικῆς διαχύσεως. Καί τήν μέν, τῆς κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῆς, τήν δέ, τῆς κατά ψυχήν (593) εὐφροσύνης τέλος ὑπάρχουσαν. Μᾶλλον δέ, τήν μέν, τῶν κατ᾿ αἴσθησιν γνωμικῶν, τήν δέ, τῶν κατ᾿ αὐτήν συμπέρασμα παρά γνώμην παθῶν τυγχάνουσαν.

 

Λύπη γάρ ἐστι, κατ᾿ ἐμέ φάναι, διάθεσις ἡδονῶν ἐστερημένη. Στέρησις δέ καθέστηκεν ἡδονῶν, πόνων ἐπαγωγή. Πόνος δέ σαφῶς ἐστι φυσικῆς ἕξεως ἔλλειψις, ἤ ὑποχώρησις· ἔλλειψις δέ φυσικῆς ἕξεώς ἐστι, πάθος τῆς κατά φύσιν ὑποκειμένης τῇ ἕξει δυνάμεως· πάθος δέ τῆς κατά φύσιν ὑποκειμένης τῇ ἕξει δυνάμεώς ἐστιν, ὁ κατά τήν παράχρησιν τῆς φυσικῆς ἐνεργείας τρόπος· παράχρησις δέ τοῦ κατ᾿ ἐνέργειαν τρόπου καθέστηκεν, ἡ πρός τό μή πεφυκός κατά φύσιν, καί ὑφιστάμενον τῆς δυνάμεως κίνησις.

 

Ὥσπερ δέ τήν λύπην διττήν, ὡς ἔφην, οἶδεν ὁ λόγος, οὕτω καί τῶν πειρασμῶν διττόν ἐπίσταται τόν τρόπον· τόν μέν, κατά γνώμην, τόν δέ, παρά γνώμην· καί τόν μέν, ἑκουσίων ἡδονῶν δημιουργόν· τόν δέ, ἀκουσίων ὀδυνῶν ἐπακτικόν. Ὁ γάρ κατά γνώμην πειρασμός, τάς κατά προαίρεσιν ἑκουσίους σαφῶς συνίστησιν ἡδονάς· ὁ δέ παρά γνώμην, προδήλως τούς ἀκουσίους παρά προαίρεσιν ἐφίστησι πόνους·  καί ὁ μέν, τῆς κατά ψυχήν· ὁ δέ, τῆς κατ᾿ αἴσθησιν λύπης καθέστηκεν αἴτιος.

 

Ὅθεν οἶμαι τόν Κύριον ἡμῶν καί Θεόν, πῶς δεῖ προσεύχεσθαι τούς οἰκείους διδάσκοντα μαθητάς, πρός τό, τό κατά γνώμην εἶδος τῶν πειρασμῶν ἀπεύχεσθαι φάσκειν· Καί μή εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, τῶν ἡδονικῶν δηλονότι καί γνωμικῶν καί ἑκουσίων πειρασμῶν, μή ἐγκαταλειφῆναι πεῖραν λαβεῖν εὔχεσθαι τούς οἰκείους διδάσκοντα μαθητάς. Τόν δέ μέγαν Ἰάκωβον τόν τοῦ Κυρίου λεγόμενον ἀδελφόν, πρός τό τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν εἶδος διδάσκοντα μή συστέλλεσθαι, τούς ὑπέρ ἀληθείας ἀγωνιζομένους φάναι, Πᾶσαν χαράν ἡγήσασθε, ἀδελφοί μου, ὅταν πειρασμοῖς περιπέσητε ποικίλοις· δηλονότι τοῖς ἀκουσίοις καί παρά γνώμην, καί πόνων ποιητικοῖς πειρασμοῖς· καί δηλοῦσι σαφῶς, ἐκεῖ μέν ἐπάγων ὁ Κύριος· Ἀλλά ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπό τοῦ πονηροῦ· ἐνταῦθα δέ ὁ μέγας Ἰάκωβος,  Γινώσκοντες ὅτι τό δοκίμιον ἡμῶν τῆς πίστεως κατεργάζεται ὑπομονήν· ἡ δέ ὑπομονή ἔργον τέλειον ἐχέτω· ἵνα ἦτε τέλειοι, καί ὁλόκληροι, ἐν μηδενί λειπόμενοι. Τέλειός ἐστιν, ὁ τοῖς ἑκουσίοις δι᾿ ἐγκρατείας μαχόμενος, καί τοῖς ἀκουσίοις δι᾿ ὑπομονῆς ἐγκαρτερῶν πειρασμοῖς καί ὁλόκληρός ἐστιν, ὁ καί τήν πρᾶξιν μετά γνώσεως, καί τήν θεωρίαν οὐκ ἄπρακτον διανύων.

 

Διῃρημένης γάρ εἰς ψυχήν τε καί αἴσθησιν τῆς τε λύπης καί τῆς ἡδονῆς· ὁ τήν τῆς ψυχῆς περιποιούμενος ἡδονήν, τήν δέ τῆς αἰσθήσεως καταδεχόμενος λύπην, δόκιμος γίνεται καί τέλειος καί ὁλόκληρος. Δόκιμος μέν, διά τήν πεῖραν τῶν κατ᾿ αἴσθησιν ἐναντίων· τέλειος δέ, ὡς τῇ κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῇ τε καί λύπῃ, δι᾿ ἐγκρατείας καί ὑπομονῆς (596) ἀνενδότως μαχόμενος· ὁλόκληρος δέ, ὡς τάς μαχομένας ταῖς κατ᾿ αἴσθησιν ἀλλήλαις ἀντικειμέναις διαθέσεσιν ἕξεις ἐν τῇ σταθηρότητι τῆς κατά τόν λόγον ταυτότητος ἀλωβήτους διαφυλάττων· φημί δέ τήν πρᾶξιν καί τήν θεωρίαν ἀλλήλαις συνεχομένας, καί μηδεμίαν τῆς ἑτέρας διεζευγμένην· ἀλλά τήν μέν πρᾶξιν, τῆς θεωρίας τήν γνῶσιν διά τῶν τρόπων προφαίνουσαν· τήν δέ θεωρίαν, οὐχ ἧττον τοῦ λόγου τήν ἀρετήν τεθωρακισμένην τῆς πράξεως.

 

Οὐκοῦν ἐπειδή τήν τε λύπην καί τήν ἡδονήν διττήν οὖσαν ἀπέδειξεν ὁ λόγος· καί τήν μέν, κατά ψυχήν, τήν δέ, κατ᾿ αἴσθησιν συνισταμένην· φέρε καί τάς τούτων συνοπτικώτερον θεωρήσωμεν αἰτίας. Τῆς μέν οὖν κατά ψυχήν λύπης διττός ὁ τρόπος. Ὁ μέν, ἐπί τοῖς οἰκείοις, ὁ δέ, ἐπί τοῖς ἀλλοτρίοις πλημμελήμασι συνιστάμενος. Αἰτία δέ τῆς τοιαύτης λύπης ἡ κατ᾿ αἴσθησιν τοῦ λυπουμένου σαφῶς, ἤ τῶν δι᾿ οὕς λυπεῖται, καθέστηκεν ἡδονή. Κατά γάρ τόν ἀκριβῆ λόγον, οὐκ ἔστι παντελῶς ἁμαρτία σχεδόν ἐν ἀνθρώποις, μή τήν  ψυχῆς πρός αἴσθησιν ἡδονῆς ἕνεκεν ἀλόγιστον σχέσιν ἀρχήν τοῖς οἰκείας γενέσεως ἔχουσαν. Τῆς δέ κατά ψυχήν ἡδονῆς αἰτία προδήλως ἐστίν, ἡ κατ᾿ αἴσθησιν τοῦ ἐπί ταῖς οἰκείαις ἤ ταῖς ἀλλοτρίαις ἀρεταῖς ἡδομένου τε καί χαίροντος λύπη· κατά γάρ τόν ἀκριβῆ λόγον οὐκ ἔστι παντελῶς ἀρετή σχεδόν ἐν ἀνθρώποις, μή τήν ψυχῆς πρός αἴσθησιν λελογισμένην ἀποδιάθεσιν ἀρχήν τῆς οἰκείας γενέσεως ἔχουσα.

 

Τῆς δέ ψυχῆς ὑπέρ ἀρετῆς πρός τήν αἴσθησιν ἀποδιάθεσιν κτησαμένης, ἐξ ἀνάγκης ἡ αἴσθησις ἐν πόνοις ἔσται· τήν τῶν ἡδέων ἐπινοητικήν συνημμένην, αὐτῇ κατά τήν γνωμικήν σχέσιν τῆς ψυχῆς οὐκ ἔχουσα δύναμιν· τοὐναντίον δέ, τῶν μέν αὐτῆς φυσικῶν ἡδονῶν ἐπανάστασιν δι᾿ ἐγκρατείας ἀνδρικῶς ἀποῤῤαπίζουσαν· πρός δέ τήν τῶν παρά φύσιν καί ἀκουσίων πόνων ἐπαγωγήν, διά τῆς ὑπομονῆς ἀμείλικτον παντελῶς διαμένουσαν· καί τῆς κατ᾿ ἀρετήν θεοπρεποῦς ἀξίας τε καί δόξης, διά τήν ἀνυπόστατον ἡδονήν οὐκ ἐξισταμένην. Καί πρός τήν τῶν πόνων ἀντίληψιν φειδοῖ τῆς σαρκός διά τήν ὀδύνουσαν αἴσθησιν, τοῦ ὕψους τῶν ἀρετῶν οὐκ ἀποπίπτουσαν. Τῆς δέ κατ᾿ αἴσθησιν λύπης αἰτία καθέστηκεν, ἡ πρός τά κατά φύσιν τῆς ψυχῆς παντελής ἀσχολία. τήν κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονήν ἡ παρά φύσιν ἐνέργεια τῆς ψυχῆς προδήλως ὑφίστησιν, ἄλλην ἀρχήν ἔχειν οὐ δυναμένην συστάσεως, ἤ τήν ψυχῆς τῶν κατά φύσιν ἀπόθεσιν.

 

Νοῦς γάρ καί αἴσθησις ἀντικειμένην ἔχουσι πρός ἄλληλα τήν κατά φύσιν ἐνέργειαν, διά τήν τῶν αὐτοῖς ὑποκειμένων ἀκροτάτην διαφοράν καί ἑτερότητα. Ὁ μέν γάρ ὑποκειμένας ἔχει τάς νοητάς καί ἀσωμάτους οὐσίας, ὧν κατ᾿ οὐσίαν ἀντιλαμβάνεσθαι πέφυκεν· ἡ δέ, τάς αἰσθητάς καί σωματικάς φύσεις, ὧν καί αὐτή φυσικῶς ἀντιλαμβάνεται.

 

Ἐπεί οὖν οὐκ ἔστι δυνατόν πρός τά συγγενῆ (597) νοητά νοῦν διαβῆναι, δίχα τῆς τῶν διά μέσου προβεβλημένων αἰσθητῶν θεωρίας· ταύτην δέ γεννᾶσθαι [ Fr.γενέσθαι] παντελῶς ἀμήχανον χωρίς τῆς αὐτῷ μέν συγκειμένης, τοῖς αἰσθητοῖς δέ κατά φύσιν συγγενοῦς αἰσθήσεως·  εἰκότως εἰ μέν προσβαλών ἐνσχεθῇ ταῖς ἐπιφανείαις τῶν ὁρατῶν ἐνέργειαν εἶναι φυσικήν τήν συγκειμένην οἰόμενος αἴσθησιν· τῶν μέν κατά φύσιν ἐκπέπτωκε νοητῶν, τῶν δέ παρά φύσιν ἀμφοῖν ταῖν χεροῖν, τό δή λεγόμενον, ἐπελάβετο σωμάτων· οἷς παρά τόν λόγον ἐνεργούμενος, διά τήν αὐτόν ἐκνικήσασαν αἴσθησιν· τῆς μέν κατά ψυχήν λύπης γεννήτωρ καθίσταται, συχναῖς ταῖς κατά συνείδησιν μάστιξιν αἰκιζομένην· τῆς δέ κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῆς ἀριδήλως γίνεται ποιητής, ταῖς ἐπινοίαις τῶν περιποιητικῶν τῆς σαρκός τρόπων λιπαινόμενος. Εἰ δέ τήν πρός αἴσθησιν ἅμα τῇ προβολῇ τῶν ὁρωμένων διατεμών ἐπιφάνειαν, τούς πνευματικούς τῶν ὄντων καθαρούς τῶν ἐπ᾿ αὐτοῖς σχημάτων θεάσηται λόγους τήν μέν τῆς ψυχῆς ἡδονήν ματειργάσατο· μηδενί τῶν αἰσθήσει θεωρουμένων κρατούμενος· τήν δέ τῆς αἰσθήσεως συνεστήσατο λύπην, πάντων κατά φύσιν τῶν αἰσθητῶν ἐστερημένος. Ἔνθα γάρ προκαθηγεῖται ὁ λόγος τῆς αἰσθήσεως κατά τήν τῶν ὁρατῶν θεωρίαν, πάσης ἐστέρηται τῆς κατά φύσιν ἡ σάρξ ἡδονῆς, οὐκ ἔχουσα τήν αἴσθησιν ἄφετον, καί τῶν λογικῶν ἀπολελυμένην δεσμῶν, εἰς ὑπηρεσίαν τῶν κατ᾿ αὐτήν ἡδονῶν.

 

Οὐκοῦν, ὡς ἔφην, ἐπειδή τήν μέν τῆς ψυχῆς λύπην, ἤγουν τόν πόνον· ταὐτόν γάρ ἀλλήλοις ἀμφότερα, ἡ κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονή συνίστησι· τήν δέ τῆς αἰσθήσεως λύπην, ἤγουν τόν πόνον, ἡ κατά ψυχήν ἡδονή ποιεῖν πέφυκεν· εἰκότως ὁ τῆς κατ᾿ ἐλπίδα ζωῆς Τοῦ Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ δι᾿ ἀναστάσεως νεκρῶν εἰς κληρονομίαν ἄφθαρτον καί ἀμίαντον καί ἀμάραντον τετηρημένην ἐν οὐρανοῖς ἐφιέμενος, κατά μέν ψυχήν ἀγαλλίασιν ἔχει καί χαράν χαίρει ἀνεκλάλητον, διηνεκῶς τῇ τῆς μελλόντων ἀγαθῶν ἐλπίδι γαννύμενος [Fr. et. Reg. γαννυμένην]· κατά δέ τήν σάρκα καί τήν αἴσθησιν, λύπην. Ἤγουν τούς ἐκ τῶν ποικίλων πειρασμῶν ἐπιγινομένους αὐτῇ πόνους, καί τάς ἐπ᾿ αὐτοῖς ὀδύνας· πάσῃ γάρ ἀρετῇ, ἡδονή καί πόνος παρέπεται· πόνος μέν σαρκός, ἐστερημένης τῆς προσηνοῦς καί λειοτέρας αἰσθήσεως· ὀδύνη δέ ψυχῆς, παντός αἰσθητοῦ καθαροῖς ἐντρυφώσης τοῖς ἐν πνεύματι λόγοις.

 

Δέον οὖν ἐστι τόν νοῦν κατά τήν παροῦσαν ζωήν· τοῦτο γάρ μοι νοεῖται τό, νῦν· κατά σάρκα λυπούμενον, διά τούς πολλούς πόνους τῶν ὑπέρ ἀρετῆς αὐτῷ προσαγομένων πειρασμῶν, ἀεί χαίρειν κατά ψυχήν καί ἥδεσθαι, διά τήν ἐλπίδα τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, κἄν ἔχῃ καταπονουμένην τήν αἴσθησιν· οὐ γάρ ἄξια τά παθήματα τοῦ νῦν καιροῦ, πρός τήν μέλλουσαν δόξαν εἰς ἡμᾶς ἀποκαλύπτεσθαι, φησίν ὁ θεῖος Ἀπόστολος.

 

Οὕτως οὖν κατ᾿ ἐμέ φάναι, δύναται χαίρειν ἄνθρωπος ἐφ᾿ ᾧ λυπεῖται. Τῇ γάρ ἀρετῇ κατά σάρκα (600) μέν διά τούς πόνους λυπούμενος, ἐν αὐτῇ χαίρει τῇ ἀρετῇ κατά ψυχήν, ὡς παροῦσαν θεώμενος τήν τῶν μελλόντων εὐπρέπειαν· ὑπέρ ἧς κατά τόν μέγαν Δαβίδ, τῇ κατά γνώμην ἀπογενέσει τῆς σαρκός καθ᾿ ἑκάστην ἀποθνήσκει τήν ἡμέραν, ὁ κατά τήν ψυχῆς ἐν πνεύματι γένεσιν ἀεί καινιζόμενος· ἅτε δή καί τήν ἡδονήν ἔχων σωτήριον, καί τήν λύπην ὠφέλιμον. Λύπην γάρ φαμεν οὐ τήν παράλογον καί τῶν πολλῶν, ἐπί στερήσει παθῶν ἤ πραγμάτων ὑλικῶν τήν ψυχήν ἀφανίζουσαν· ὡς τάς ὁρμάς παρά φύσιν ἐφ᾿ ἅ μή δεῖ, καί τάς ἀποφυγάς ἀφ᾿ ὧν μή δεῖ ποιουμένων· ἀλλά τήν λελογισμένην καί τοῖς τά θεῖα σοφοῖς ἐγκριθεῖσαν, καί τό παρόν κακόν ὑποσημαίνουσαν. Παρόν γάρ κακόν, φασίν εἶναι τήν λύπην, συνισταμένην μέν κατά ψυχήν, ὅταν ἡ κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονή τῆς λογικῆς κρατῇ διακρίσεως· ὑφισταμένην δέ κατ᾿ αἴσθησιν, ὅταν τῆς ψυχῆς κατ᾿ ἀρετήν ἀκωλύτως ὁ δρόμος ἀνύεται, τοσοῦτον ἐπάγων τῇ αἰσθήσει τούς πόνους, ὅσον ἡδονήν ἐμποιεῖ καί χαράν τῇ ψυχῆ τῷ Θεῷ προσαγομένῃ, διά τῆς συγγενοῦς κατ᾿ ἀρετήν τε καί γνῶσιν ἐλλάμψεως.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄.  Τήν κατά ψυχήν λύπην φησί.

 

β΄.  Τήν κατ᾿ αἴσθησιν ὀδύνην, λύπην νῦν προσηγόρευσε.

 

γ΄.  Τήν κατά ψυχήν λύπην τέλος εἶναί φησι τῆς κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονῆς· ἐκ γάρ ταύτης συνίσταται λύπη ψυχῆς· ὥσπερ οὖν καί τῆς κατά ψυχήν ἡδονῆς τέλος ἐστίν ἡ κατά σάρκα λύπη· ψυχῆς γάρ εὐφροσύνη, σαρκός γίνεται λύπη.

 

δ΄.  Ὁρισμοί λύπης ἐπάλληλοι πρός τήν αἰτίαν, καθ᾿ ἥν γίνεσθαι πέφυκεν, ἀναφέροντες.

 

ε΄.  Διττήν τήν λύπην λέγει· τήν μέν περί τήν αἴσθησιν, κατά στέρησιν τῶν σωματικῶν ἡδονῶν συνισταμένην· τήν δέ περί νοῦν, κατά στέρησιν τῶν τῆς ψυχῆς ἀγαθῶν γινομένην. Διττούς δέ λέγει καί τούς πειρασμούς, τούς μέν ἑκουσίους, τούς δέ ἀκουσίους· καί τούς μέν ἑκουσίους, τῆς μέν κατ᾿ αἴσθησιν σωματικῆς ἡδονῆς εἶναι πατέρας· τῆς δέ κατά ψυχήν λύπης εἶναι γεννήτορας. Μόνη γάρ πραχθεῖσα λυπεῖ τήν ψυχήν ἁμαρτία. Τούς δέ ἀκουσίους, οἵτινες ἐν τοῖς παρά γνώμην δείκνυνται πόνοις, τῆς μέν κατά ψυχἠν ἡδονῆς εἶναι πατέρας, τῆς δέ κατ᾿ αἴσθησιν σωματικῆς ὀδύνης εἶναι γεννήτορας.

 

στ΄.  Ὁ μέν κατά γνώμην πειρασμός, φησι, τήν μέν κατά ψυχήν λύπην συνίστησι· τήν δέ κατ᾿ αἴσθησιν δημιουργεῖ σαφῶς ἡδονήν·  ὁ δέ παρά γνώμην, τήν μέν τῆς ψυχῆς ἡδονήν· τήν δέ τῆς σαρκός λύπην ὑφίστησι.

 

ζ΄.  Ὁ μέν Κύριος, φησί, τούς ἑκουσίους ἀπεύχεσθαι ἡμᾶς διδάσκει πειρασμούς· ὡς σαρκός μέν ἡδονῆς, ψυχῆς δέ ποιητικούς ὀδύνης· ὁ δέ μέγας Ἰάκωβος, ἐπί τοῖς ἀκουσίοις ἡμῖν παραινεῖ χαίρειν πειρασμοῖς· ὡς σαρκός μέν ἡδονήν, ψυχῆς δέ ὀδύνην ἀφαιρουμένους.

 

η΄.  (601) Τίνα λέγει τέλειον.

 

θ΄.  Τίνα λέγει ὁλόκληρον.

 

ι΄.  Ὁ λύπης καί ἡδονῆς σαρκός πεῖραν λαβών, λέγοιτ᾿ ἄν δόκιμος, ὡς εὐχερείας καί δυσχερείας τῶν περί σάρκα πραγμάτων πεπειραμένος. Τέλειος δέ, ὁ τήν ἡδονήν τῆς σαρκός, καί τήν ὀδύνην τῇ τοῦ λόγου δυνάμει καταπαλαίσας. Ὁλόκληρος δέ, ὁ τάς κατά τήν πρᾶξιν καί τήν θεωρίαν ἕξεις ἀτρέπτους τῇ περί τόν θεῖον συντονίᾳ διατηρήσας.

 

ια΄.  Πάσης λύπης συνισταμένης κατά ψυχήν, ἡδονή σαρκός φησι προηγεῖται.

 

ιβ΄.  Ὅτι χωρίς τῆς κατά ψυχήν ἐμπαθοῦς πρός αἴσθησιν σχέσεως, ἐν ἀνθρώποις οὐκ ἔστι παντελῶς ἁμαρτία.

 

ιγ΄.  Ὅτι ψυχήν πνευματικῶς εὐφραίνει, φησίν, ὁ τοῖς ἑκουσίοις τήν σάρκα πόνοις δομάζων.

 

ιδ΄.  Ὅτι γένεσίς ἐστιν ἀρετῆς, φησίν, ἡ πρός τήν σάρκα τῆς ψυχῆς ἑκούσιος ἀλλοτρίωσις.

 

ιε΄.  Ἐπινοητικήν λέγει τήν νοεράν τῆς ψυχῆς δύναμιν· ἥτις χωριζομένη τῆς κατ᾿ αἴσθησιν σχέσεως, ἔρημον τῆς πρός ἡδονήν τήν σάρκα καταλιμπάνει προνοίας κατά τήν ἐν γνώμῃ σχέσιν. Οὐδέ τήν ὀδύνην τῆς σαρκός ἀνεχομένης παραμυθεῖσθαι διά τήν ἐν σχέσει τῆς γνώμης ὁλικήν περί τά θεῖα σχολήν.

 

ιστ΄.  Ἡ τῆς ψυχῆς τῶν κατά φύσιν ἀπόθεσίς φησι τῆς κατ᾿ αἴσθησιν ὀδύνης ἀρχή γίνεσθαι πέφυκε. Τῆς γάρ ψυχῆς περί τά κατά φύσιν ἀγαθά πονουμένης, οὐκ ἔστιν ἡ τῶν κατ᾿ αἴσθησιν τῆς ἡδονῆς τρόπων ἐφευρίσκουσα δύναμις.

 

ιζ΄.  Ὑπόκειται τῇ μέν αἰσθήσει, τά αἰσθητά· τῷ δέ νῷ, τά νοητά. Πολλή γοῦν διαφορά νοητῶν ἐστι καί αἰσθητῶν.

 

ιη΄.  Ὁ νοῦς, φησίν, ἅμα τήν αἴσθησιν οἰκείαν κατά φύσιν ἡγήσεται δύναμιν, ταῖς τῶν αἰσθητῶν ἐπιπλεκόμενος ἐπιφανίαις, ἐπινοεῖ τάς τῆς σαρκός ἡδονάς, οὐ δυνάμενος τῶν ὁρατῶν διαβῆναι τήν φύσιν, τῇ πρός τήν αἴσθησιν ἐμπαθεῖ σχέσει περισχεθείς.

 

ιθ΄.  Fr. Ὁ πρός τόν ἑαυτοῦ νόμον, τούς τῶν ὄντων κατά μίμησιν μεταφέρων νόμους, ἐνάρετον λογίζων τῶν ἐστερημένων λόγου τήν κίνησιν. Ὁ δέ τόν ἑαυτοῦ πρός τούς νόμους τῶν ἄλλων κατά μίμησιν μεταβάλλων, ἐμπαθής· πρός ἀλογίαν ἐκφέρων τοῦ λόγου τήν δύναμιν.

 

κ΄.  Ὅτι κρατοῦντος ἐν ἡμῖν τοῦ λόγου φησίν, ἐξ ἀνάγκης ἡ πρός ἀρετήν αὐτῶ δουλωθεῖσα βασανίζεται σάρξ.

 

κα΄.  Ψυχῆς ἡ σάρξ, ἀλλ᾿ οὐ σαρκός ἡ ψυχή. Τοῦ γάρ κρείττονός φησι τόν ἧττον· ἀλλ᾿ οὐ τοῦ ἥττονος τό κρεῖττον. Οὐκοῦν ἐπειδή τῇ σαρκί διά τήν παράβασιν ἐνεφύρη τῆς ἁμαρτίας ὁ νόμος, ὅπερ ἐστίν ἡ κατ᾿ αἴσθησιν ἡδονή, δι᾿ ἥν διά πόνων κατεκρίθη τῆς σαρκός ὁ θάνατος, εἰς τήν τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας ἀναίρεσιν ἐπινενοημένος· ὁ διαγνούς ὅτι διά τήν ἁμαρτίαν, εἰς τήν αὐτῆς ἀναίρεσιν ἐπεισῆλθεν ὁ θάνατος, ἀεί χαίρουσαν ἔχει τήν ψυχήν διά πόνων ποικίλων θεωμένην ἀπογινόμενον τῆς οἰκείας σαρκός τόν νόμον τῆς ἁμαρτίας, πρός ὑποδοχήν τῆς μελλούσης ἐν πνεύματι μακαρίας ζωῆς· ἧς ἄλλως οὐκ (604) ἔστι τυχεῖν, μή πρότερον κενωθέντος ὡς ἐξ ἀγγείου τινός τῆς σαρκός ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ κατά τήν πρός αὐτήν σχέσιν τῆς γνώμης τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας.

 

κβ΄.  Ἡδονήν λέγει σωτήριον, τήν ἐπ᾿ ἀρετῇ χαράν τῆς ψυχῆς ὠμέλιμον δέ λύπην, τήν ὑπέρ ἀρετῆς ὀδύνην τῆς σαρκός.

 

κγ΄.  Ὁ πάθεσι προστετηκώς καί πράγμασιν, ἐφ᾿ ἅ μή δεῖ τάς ὁρμάς ποιεῖται.

 

κδ΄.  Ὁ τάς ποιητικάς τῶν παθῶν καί τῶν πραγμάτων στερήσεως συμβάσεις οὐκ ἀσπαζόμενος, ἀφ᾿ ὧν μή δεῖ τάς ἀποφυγάς ποιεῖται.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  ΝΘ΄.

 

Περί ἧς σωτηρίας ἐξεζήτησαν καί ἐξηρεύνησαν προφῆται οἱ περί τῆς εἰς ὑμᾶς [Fr.ἡμᾶς] χάριτος προφητεύσαντες, ἐρευνῶντες εἰς τίνα ἤ πόσον καιρόν ἀδήλου τό ἐν αὐτοῖς Πνεῦμα Χριστοῦ· μαρτυρούμενον [Fr. μαρτυρόμενον] τά εἰς Χριστόν παθήματα, καί τάς μετά ταῦτα δόξας· ἐάν αὐτοί οἱ μακάριοι προφῆται ἅπερ ἐκ Πνεύματος ἁγίου ἐνηχήθησαν, ἡμῖν ἐγγράφως κατέλιπον ἐκζητεῖν καί ἐρευνῆσαι· πῶς αὐτοί ἐκ Πνεύματος ἁγίου ἐνηχούμενοι, καί τά ἀποκαλυπτόμενα αὐτοῖς συγγράφοντες, ποίαν ἐκζήτησιν καί ἐξερεύνησιν ἐξεζήτουν ἤ ἐξηρεύνων.

 

Ἀπόκρισις.

 

Τάς μέν ἐκζητικάς [Fr. ζητητικάς τε καί ἐρευνητικάς] τε καί ἐξερευνητικάς τῶν θείων δυνάμεις οὐσιωδῶς ἔχει καταβεβλημένας αὐτῇ παρά τοῦ κτίσαντος, κατ᾿ αὐτήν τήν εἰς τό εἶναι πάροδον, ἡ τῶν ἀνθρώπων φύσις· τάς δέ τῶν θείων ἀποκαλύψεις, κατά χάριν ἡ τοῦ παναγίου Πνεύματος ἐπιφοιτῶσα ποιεῖται δύναμις· Ἐπειδή δέ καταρχάς διά τῆς ἁμαρτίας τῇ φύσει τῶν ὁρατῶν ταύτας ὁ πονηρός προσήλωκε τάς δυνάμεις· καί οὐκ ἦν ὁ συνιών ἤ ἐκζητῶν τόν Θεόν, πάντων τῶν μετειληφότων τῆς φύσεως τήν νοεράν τε καί λογικήν δύναμιν ἐχόντων περιγεγραμμένην τῇ ἐπιφανείᾳ τῶν αἰσθητῶν, καί μηδεμίαν κεκτημένων ἔννοιαν τῶν ὑπέρ αἴσθησιν· εἰκότως ἡ τοῦ παναγίου Πνεύματος χάρις τοῖς μή κατά πρόθεσιν ἐνδιαθέτως ὑπό τήν ἀπάτην γενομένοις, τῶν ὑλικῶν ἀφηλώσασα τήν προσηλωμένην ἀπεκατέστησε δύναμιν· ἥν καθαράν ἀπολαβόντες διά τῆς χάριτος, πρῶτον ἐζήτησαν καί ἠρεύνησαν, καί οὕτως ἐξεζήτησαν καί ἐξηρεύνησαν· διά τῆς αὐτῆς δηλαδή τοῦ Πνεύματος χάριτος.

 

Οὐ γάρ θέμις εἰπεῖν, ὡς μόνη καθ᾿ ἑκάστην ἡ χάρις ἐνήργει τοῖς ἁγίοις τάς γνώσεις τῶν μυστηρίων, χωρίς τῶν τῆς γνώσεως δεκτικῶν κατά φύσιν δυνάμεων. Ἐπεί μή συνιέντας εἰσάγομεν τούς ἁγίους Προφήτας τῶν δοθέντων αὐτοῖς ὑπό τοῦ παναγίου Πνεύματος φωτισμῶν τήν δύναμιν· καί πῶς ἀληθής ὁ φάσκων ἐστί λόγος,  Ὅτι ὁ σοφός νοήσει τά ἀπό τοῦ ἰδίου στόματος. Οὔτε μήν δίχα τῆς τοῦ παναγίου Πνεύματος χάριτος, μόνῃ τῆ κατά φύσιν δυνάμει ζητήσαντες τήν ἀληθῆ τῶν ὄντων ἀπειλήφασιν γνῶσιν· ἐπειδή περιττή δειχθήσεται τοῖς ἁγίοις ἡ τοῦ Πνεύματος ἐπιφοίτησις, κατά μηδέν αὐτοῖς (605) συνεργοῦσα πρός τήν τῆς ἀληθείας φανέρωσιν. Καί πῶς ἀληθής ὁ φάσκων ἔσται λόγος,  Ὅτι πᾶσα δόσις ἀγαθή, καί πᾶν δώρημα τέλειον, ἄνωθέν ἐστι, καταβαῖνον ἀπό τοῦ Πατρός τῶν φώτων· καί τό, Ἑκάστῳ δέδοται ἡ φανέρωσις τοῦ Πνεύματος πρός τό συμφέρον· ᾧ μέν γάρ φησί, διά τοῦ Πνεύματος δόδοται λόγος σοφίας· ἄλλῳ δέ λόγος γνώσεως κατά τό αὐτό πνεῦμα· ἑτέρῳ δέ, πίστις ἐν τῷ αὐτῷ Πνεύματι· ἄλλῳ δέ, χαρίσματα ἰαμάτων, καί τά ἑξῆς. Οἷς ἐπάγει, Πάντα δέ ἐνεργεῖ τόν ἕν καί τό αὐτό Πνεῦμα, διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστῳ καθώς βούλεται. Βούλεται δέ τό ἑκάστῳ δηλονότι συμφέρον, εἰς πληροφορίαν τῆς ἀπαθοῦς τῶν ἐπιζητούντων τά θεῖα ἐφέσεως. Ὁ γάρ ἀπαθῶς τά θεῖα ζητῶν, πάντως λήψεται τό ζητούμενον. Ὁ δέ μετά τινος πάθους αἰτῶν, ὡς κακῶς ζητῶν, ἀποτεύξεται τοῦ ζητουμένου. Φησί γάρ·  Αἰτεῖσθε, καί οὐ λαμβάνετε, διότι κακῶς αἰτεῖσθε.

 

Οὐκοῦν οὔτε ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐνεργεῖ σοφίαν ἐν τοῖς ἁγίοις, χωρίς τοῦ ταύτην δεχομένου νοός· οὔτε γνῶσιν, χωρίς τῆς δεκτικῆς τοῦ λόγου δυνάμεως· οὔτε πίστιν, ἄνευ τῆς κατά νοῦν καί λόγον τῶν μελλόντων καί πᾶσι τέως ἀδήλων πληροφορίας· οὔτε ἰαμάτων χαρίσματα, δίχα τῆς κατά φύσιν φιλανθρωπίας· οὔτε τι ἕτερον τῶν λοιπῶν χαρισμάτων, χωρίς τῆς ἑκάστου δεκτικῆς ἕξεώς τε καί δυνάμεως· οὔτε μήν πάλιν ἕν τῶν ἀπηριθμημένων ἄνθρωπος κτήσεται κατά δύναμιν φυσικήν, δίχα τῆς χορηγούσης ταῦτα θείας δυνάμεως.

 

Καί δηλοῦσι τοῦτο σαφῶς πάντες οἱ ἅγιοι, μετά τάς ἀποκαλύψεις τῶν θείων ζητοῦντες τῶν ἀποκαλυφθέντων τούς λόγους. Ἀβράαμ γάρ λαβών τήν ἐπαγγελίαν τῆς κληρονομίας τῆς δειχθείσης αὐτῷ γῆς, φάσκοντος πρός αὐτόν τοῦ Θεοῦ· Ἐγώ ὁ Θεός, ὁ ἐξαγαγών σε ἐκ χώρας Χαλδαίων, ὥστε δοῦναί σοι τήν γῆν ταύτην κληρονομῆσαι αὐτήν οὐκ ἠρκέσθη λαβών ὅπερ ἐκζητῶν ἐξῆλθεν ἐκ γῆς Χαλδαίων· ἀλλ᾿ ἠρεύνησε μαθεῖν ποθῶν καί τόν τρόπον τῆς κληρονομίας, λέγων πρός τόν Θεόν· Δέσποτα Κύριε, κατά τί γνώσομαι ὅτι κληρονομήσω αὐτήν; Καί Μωϋσῆς λαβών τῶν σημείων καί τῶν τεράτων τήν δύναμιν, ἐζήτει καί τούς τρόπους διδαχθῆναι καί τούς λόγους, καθ᾿ οὕς ἔδει τῶν δοθέντων σημείων ἀποδειχθῆναι τήν πίστωσιν. Καί ἔθετο ἐν αὐτοῖς, φησίν ὁ μέγας Δαβίδ, τούς λόγους τῶν σημείων αὐτοῦ, καί τῶν τεράτων αὐτοῦ, ἐν γῇ Χάμ. Καί πάλιν αὐτός περί ἑαυτοῦ φησι πρός τόν Θεόν βοῶν ὁ μέγας Δαβίδ· Ἀποκάλυψον τούς ὀφθαλμούς μου, καί κατανοήσω τά θαυμάσιά σου ἐκ τοῦ νόμου σου. Καί· Λύχνος τοῖς ποσί μου ὁ νόμος σου, καί φῶς ταῖς τρίβοις μου. Καί Δανιήλ ὁ μέγας ἀνήρ τῶν ἐπιθυμιῶν, τῶν θείων ὁράσεων, ὑπέρ ὧν τρεῖς ἑβδομάδας ἡμερῶν ἐτέλεσεν ἄσιτος, τούς λόγους ἐκζητῶν, ἀκούει ἀγγέλου πρός Ἄγγελον [Al. πρός ἄλλον ἄγγελον] λέγοντος, (608) Συνέτισον ἐκεῖνον τήν ὅρασιν· Καί Ζαχαρίας ὁ μέγας Προφήτης, δι᾿ ὅλης τῆς αὐτοῦ προφητείας, καθ᾿ ἑκάστην ὅρασιν τόν ἐν αὐτῷ λαλοῦντα ἄγγελον εἰσάγει, δεικνύοντά τε τάς ὁράσεις, καί διδάσκοντα τούς τῶν ὁράσεων λόγους, φάσκων· Καί ἔδειξέ μοι ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶν ἐν ἐμοί· καί εἶπα τῷ ἀγγέλῳ τῷ λαλοῦντι ἐν ἐμοί, Κύριε, τί ἐστι ταῦτα;

 

Καί δῆλον ἐντεῦθεν, ὅτι πάντες οἱ ἅγιοι καί ἐδέχοντο ὑπό τοῦ Πνεύματος ἀποκαλύψεις, καί ἐζήτουν ἀποκαλυφθῆναι τῶν ἀποκαλυφθέντων τούς λόγους· καί ὅτι τοῦ Πνεύματος ἡ χάρις οὐδαμῶς τῆς φύσεως καταργεῖ τήν δύναμιν, ἀλλά μᾶλλον καταργηθεῖσαν τῇ χρήσει τῶν παρά φύσιν τρόπων, ἐνεργόν ἐποίει πάλιν τῇ χρήσει τῶν κατά φύσιν, πρός τήν τῶν θείων κατανόησιν εἰσάγουσα.

 

Ζητεῖ γάρ ἐν ἡμῖν τήν τῶν ὄντων γνῶσιν τό Πνεῦμα τό ἅγιον, καί ἐρευνᾷ· ἀλλ᾿ οὐχ ἑαυτῷ ζητεῖ τό ζητούμενον· ὅτι Θεός, καί πάσης ἐπέκεινα γνώσεως· ἀλλ᾿ ἡμῖν τοῖς δεομένοις τῆς γνώσεως. Ὥσπερ ἀμέλει καί ὁ Λόγος γίνεται σάρξ· οὐχ ἑαυτῷ, ἀλλ᾿ ἡμῖν τό διά τῆς σαρκώσεως ἐξανύων μυστήριον. Ὡς γάρ χωρίς σαρκός νοερῶς ἐμψυχωμένης οὐκ ἐνήργει θεοπρεπῶς τά κατά φύσιν τῆς σαρκός ὁ Λόγος· οὕτως οὐδέ τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐν τοῖς ἁγίοις ἐνεργεῖ τάς γνώσεις τῶν μυστηρίων χωρίς τῆς κατά φύσιν ζητούσης τε καί ἐρευνώσης τήν γνῶσιν δυνάμεως. Εἶτε οὖν ἐζήτουν ἤ ἐξεζήτουν, εἴτε ἠρεύνων ἤ ἐξηρεύνων οἱ ἅγιοι, τήν χάριν εἶχον τοῦ Πνεύματος κινοῦσαν αὐτῶν τήν νοεράν καί λογικήν δύναμιν πρός ζήτησιν καί ἔρευναν τῆς τῶν ψυχῶν σωτηρίας· καί χωρίς τοῦ Πνεύματος οὐδέν παντελῶς ἐθεώρουν πνευματικόν· ὅτι μηδέ πέφυκεν ὁ ἀνθρώπινος νοῦς ἀνευ θείου φωτός τῶν θείων καί νοητῶν ἀντιλαμβάνεσθαι.

 

Ὡς γάρ οὐκ ἔστι χωρίς ἡλιακοῦ φωτός ὀφθαλμόν ἀντιλαμβάνεσθαι τῶν αἰσθητῶν· οὕτω δίχα πνευματικοῦ φωτός, νοῦς ἀνθρώπινος οὔποτ᾿ ἄν δέξαιτο θεωρίαν πνευματικήν. Τό μέν γάρ, φωτίζει κατά φύσιν τήν αἴσθησιν πρός τήν τῶν σωμάτων ἀντίληψιν· τό δέ, τήν πρός θεωρίαν τόν νοῦν καταυγάζει πρός κατανόησιν τῶν ὑπέρ αἴσθησιν. Σωτηρία δέ τῶν ψυχῶν κυρίως ἐστί τό τέλος τῆς πίστεως. Τέλος δέ πίστεώς ἐστιν, ἡ τοῦ πιστευθέντος ἀληθής ἀποκάλυψις. Ἀληθής δέ τοῦ πιστευθέντος ἐστιν ἀποκάλυψις, ἡ κατά ἀναλογίαν τῆς ἐν ἑκάστῳ πίστεως ἄῤῥητος τοῦ πεπιστευμένου περιχώρησις. Περιχώρησις δέ τοῦ πεπιστευμένου καθέστηκεν, ἡ πρός τήν οἰκείαν [Reg. Et. Fr. non habent οἰκείαν] ἀρχήν κατά τό τέλος τῶν πεπιστευκότων ἐπάνοδος. Ἡ δέ πρός τήν οἰκείαν ἀρχήν κατά τό τέλος τῶν πεπιστευκότων ἐπάνοδός ἐστιν, ἡ τῆς ἐφέσεως πλήρωσις. Ἐφέσεως δέ πλήρωσίς ἐστιν, ἡ περί τό ἐφετόν τῶν ἐφιεμένων ἀεικίνητος στάσις. Ἀεικίνητος δέ στάσις περί τό ἐφετόν τῶν ἐφιεμένων ἐστίν, ἡ τοῦ ἐφετοῦ διηνεκής καί ἀδιάστατος ἀπόλαυσις, ἀπόλαυσις δέ διηνεκής καί ἀδιάστατος τοῦ ἐφετοῦ, ἡ τῶν ὑπέρ φύσιν θείων καθέστηκε μέθεξις. Μέθεξις δέ τῶν ὑπέρ φύσιν θείων ἐστίν ἡ πρός τό μετεχόμενον τῶν μετεχόντων ὁμοίωσις. (609) Ἡ δέ πρός τό μετεχόμενον τῶν μετεχόντων ὁμοίωσίς ἐστιν, ἡ κατ᾿ ἐνέργειαν πρός αὐτό τό μετεχόμενον τῶν μετεχόντων δι᾿ ὁμοιότητος ἐνδεχομένη ταυτότης. Ἡ δέ τῶν μετεχόντων ἐνδεχομένη κατ᾿ ἐνέργειαν δι᾿ ὁμοιότητος πρός τό μετεχόμενον ταυτότης ἐστίν, ἡ θέωσις τῶν ἀξιουμένων θεώσεως· ἡ δέ θέωσίς ἐστι, καθ᾿ ὑπογραφῆς λόγον πάντων τῶν χρόνων καί τῶν αἰώνων, καί τῶν ἐν χρόνῳ καί αἰῶνι περιοχή καί πέρας. Περιοχή δέ καί πέρας  τῶν χρόνων καί τῶν αἰώνων ἐστί, καί πάντων τῶν ἐν αὐτοῖς, ἡ τῆς ἀκραιφνοῦς καί κυρίως ἀρχῆς, πρός τό κυρίως τέλος καί ἀκραιφνές ἐν τοῖς σωζομένοις ἀδιάστατος ἑνότης· ἀδιάστατος δέ τῆς ἀκραιφνοῦς τε καί ἀρχῆς καί τέλους ἑνότης ἐν τοῖς σωζομένοις ἐστίν, ἡ κρείττων τῶν οὐσιωδῶς ἀρχῇ τε καί τέλει μεμετρημένων τῶν κατά φύσιν ἔκβασις. Ἔκβασι δέ τῶν κατά φύσιν τῶν κατ᾿ ἀρχήν τε καί τέλος περιγεγραμμένων ἐστίν, ἡ ἄμεσος καί ἄπειρος, καί ἐπ᾿ ἄπειρον ἐν τοῖς ἀξιωθεῖσι τῆς κατά τό κρεῖττον νοουμένης τῶν κατά φύσιν ἐκβάσεως, ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ πανσθενής καί ὑπερδύναμος. Ἄμεσος δέ καί ἄπειρος καί ἐπ᾿ ἄπειρον ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ πανσθενής ἐστι καί ὑπερδύναμος, ἡ κατά τήν ἄφθεγκτον καί ὑπέρ νόησιν ἕνωσιν, ἄῤῥητός τε καί ὑπεῤῥάρητος ἡδονή καί χαρά τῶν ἐνεργουμένων· ἧς οὐκ ἔστι νοῦν ἤ λόγον παντάπασιν, ἤ νόησιν ἤ ῥῆσιν ἐν τῇ φύσει τῶν ὄντων εὑρεῖν.

 

Οὐκ ἔχει γάρ ἡ φύσις τῶν ὑπέρ φύσιν τούς λόγους· ὥσπερ οὐδέ τῶν παρά φύσιν τούς νόμους. Ὑπέρ φύσιν δέ λέγω, τήν θείαν καί ἀνεννόητον ἡδονήν, ἥν ποιεῖν πέφυκεν ὁ Θεός φύσει, κατά τήν χάριν τοῖς ἀξίοις ἑνούμενος· παρά φύσιν δέ, τήν κατά στέρησιν ταύτης συνισταμένην ἀνεκλάλητον ὀδύνην· ἥν ποιεῖν εἴωθεν ὁ Θεός φύσει, παρά τήν χάριν τοῖς ἀναξίοις ἑνούμενος· κατά γάρ τήν ὑποκειμένην ἑκάστῳ ποιότητα τῆς διαθέσεως ὁ Θεός τοῖς πᾶσιν ἑνούμενος, ὡς οἶδεν αὐτός, τήν αἴσθησιν ἑκάστῳ παρέχεται, καθώς ἐστιν ἕκαστος ὑφ᾿ ἑαυτοῦ διαπεπλασμένος πρός ὑποδοχήν τοῦ πάντως πᾶσιν ἑνωθησομένου κατά τό πέρας τῶν αἰώνων.

 

Σωτηρίαν δέ ψυχῶν, ὡς οἶμαι, τυχόν ὁ τῶν ἀποστόλων ἀκρότατος ἔφη Πέτρος, ὡς πίστεως τέλος, τῶν ὑπέρ φύσιν τήν μέθεξιν. Περί ἧς σωτηρίας, διά Πνεύματος ἁγίου δηλαδή σαφῶς, ἐξεζήτησαν προφῆται, καί ἐξηρεύνησαν, εἰς τίνα ἤ ποῖον καιρόν ἐδήλου τό ἐν αὐτοῖς Πνεῦμα Χριστοῦ, προμαρτυρούμενον [Seg. Fr. μαρτυρόμενον] τά εἰς Χριστόν παθήματα, καί τάς μετά ταῦτα δόξας. Οὐκοῦν τούς ἐκζητοῦντας ἐν Πνεύματι τήν τῶν ψυχῶν σωτηρίαν, καί ἐξερευνῶντας τούς ταύτης πνευματικούς τῆς σωτηρίας λόγους τε καί τρόπους, ὁδηγεῖ πρός κατανόησιν τό Πνεῦμα τό ἅγιον· οὐκ ἐῶν ἀκίνητον ἐν αὐτοῖς μένειν καί ἀνενέργητον, τήν δι᾿ ἧς ἐκζητεῖν τά θεῖα πεφύκασι δύναμιν.

 

Πρῶτον μέν αὐτούς διδάσκον ζητῆσαι τήν κατά (612) τήν ἁμαρτίαν τῆς προαιρέσεως, ἤ τήν κατά τήν προαίρεσιν τῆς ἁμαρτίας νέκρωσιν· καί τήν κατά τήν ἀρετήν τῆς προαιρέσεως, ἤ τήν κατά τήν προαίρεσιν τῆς ἀρετῆς ἀναβίωσιν· ἐρευνῆσαι δέ, τῆς κατά τήν ἁμαρτίαν τῆς προαιρέσεως, ἤ τῆς κατά τήν προαίρεσιν τῆς ἁμαρτίας νεκρώσεως τούς τρόπους· ὡσαύτως δέ καί τῆς κατά τήν ἀρετήν τῆς προαιρέσεως, ἤ τῆς ἀρετῆς κατά τήν προαίρεσιν ἀναστάσεως τούς λόγους· δι᾿ ὧν τρόπων τέ φημι καί λόγων, ἡ κατά τήν προαίρεσιν τῆς ἁμαρτίας, ἤ ἡ κατά τήν ἁμαρτίαν τῆς προαιρέσεως νέκρωσις· καί ἡ κατά τήν προαίρεσιν τῆς ἀρετῆς, ἤ τῆς προαιρέσεως κατά τήν  ἀρετήν ἀνάστασις πέφυκε γίνεσθαι· ἔχουσα προδήλως κατά τόν αἰῶνα τοῦτον (ὅν καιρόν προσηγόρευσεν ὁ λόγος) τά εἰς Χριστόν, ἤτοι ὑπέρ Χριστοῦ περί φύσιν παθήματα· ἅπερ αὐτοῖς προεμαρτύρετο τό Πνεῦμα τό ἅγιον· ἵνα γένωνται σύμφυτοι τῷ ὁμοιώματι τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ κατά τήν νέκρωσιν τῆς ἁμαρτίας, καί τῆς ἀναστάσεως κατά τήν ἐνέργειαν τῆς ἀρετῆς.

 

Δεῖ γάρ ὡς ἀληθῶς τόν σωθησόμενον, μή μόνον τῇ προαιρέσει νεκρῶσαι τήν ἁμαρτίαν, ἀλλά καί αὐτήν τήν προαίρεσιν τῇ ἁμαρτίᾳ· καί μή μόνον ἀναστῆσαι τῇ ἀρετῇ τήν προαίρεσιν, ἀλλά καί αὐτήν [al. αὐτῇ] τῇ προαιρέσει τήν ἀρετήν· ἵνα νεκρά νεκρᾶς ὅλη ὅλης διαιρεθεῖσα τῆς ἁμαρτίας, μή αἰσθάνηται· καί ζῶσα ζώσης ὅλη ὅλης τῆς ἀρετῆς ἐπαισθάνηται καθ᾿ ἕνωσιν ἀδιάσπαστον [al. ἀδιάστατον], ἡ προαίρεσις.

 

Ταῦτα μέν τυχόν πρῶτον ζητήσαντες, καί ἐρευνήσαντες οἱ ἅγιοι διά τοῦ Πνεύματος ἁγίου, τήν πρακτικήν κατώρθωσαν φιλοσοφίαν· μεθ᾿ ἥν οἷα δή καθαροί γεγονότες, καί παντός ἐλεύθεροι μολυσμοῦ, πρός τό τέλος τῶν ὄντων ὑπό τοῦ αὐτοῦ Πνεύματος τό νοερόν ἐκίνησαν ὄμμα τῆς ψυχῆς· ἐκζητοῦντες μετά τήν προαιρετικήν ἀνάστασιν, καί τήν τῆς φύσεως ἀφθαρσίαν· καί ἐξερευνῶντες τούς τε τρόπους καί τούς λόγους τῆς κατ᾿ αὐτήν θεοπρεποῦς ἀθανασίας. Οὐ γάρ ἐζήτουν ἔτι τήν ἀνάστασιν τῆς προαιρέσεως, ἥν ἤδη κατά τήν πρακτικήν λαβόντες εἶχον παρά τοῦ Πνεύματος· οὐδέ τούς κατ᾿ αὐτήν ἠρεύνων τρόπους· ἀλλ᾿ ἥν οὐκ εἶχον τῆς φύσεως ἐξεζήτουν ἀφθαρσίαν· καί τούς τρόπους καί τούς λόγους τῆς κατ᾿ αὐτήν ἐξηρεύνων θεώσεως· πρός ἥν ἠπείγοντο, τῆς κατ᾿ αὐτήν ἐν Χριστῶ δόξης ἐπιθυμοῦντες· ἵνα ὥσπερ συνέπαθον αὐτῷ κατά τόν αἰῶνα τοῦτον· ὅν, ὡς ἔφην, καιρόν ὠνόμασεν ὁ Λόγος· οὕτω καί συνδοξασθῶσι κατά τόν αἰῶνα τόν μέλλοντα, κληρονόμοι μέν ὑπέρ φύσιν Θεοῦ, κατά τήν χάριν, συγκληρονόμοι δέ Χριστοῦ κατ᾿ οἰκονομίαν, τῇ δυνάμει τῆς ἐνανθρωπήσεως, τήν ὅλην οἰκειουμένου φύσιν, γινόμενοι.

 

Θεός γάρ ὑπάρχων φύσει καί ἄνθρωπος ὁ Χριστός, ὑφ᾿ ἡμῶν ὡς Θεός ὑπέρ φύσιν χάριτι κληρονομεῖται, κατά τήν ἄῤῥητον μέθεξιν· καί δι᾿ ἡμᾶς ἐν εἰδει τῷ καθ᾿ ἡμᾶς ὡς ἄνθρωπος ἡμᾶς οἰκειούμενος, ἑαυτόν κληρονομεῖ σύν ἡμῖν, κατά τήν ἀνεννόητον συγκατάβασιν· ὅν τῷ Πνεύματι μυστικῶς οἱ ἅγιοι προθεωρήσαντες, ἐδιδάχθησαν ὡς χρή τῆς κατά τό (613) μέλλον φανησομένης διά τήν ἀρετήν ἐν Χριστῶ δόξης, τά εἰς αὐτόν ὑπέρ ἀρετῆς κατά τό παρόν προκαθηγεῖσθαι παθήματα. Ἐρευνῶντες γάρ, φησίν· Εἰς τίνα ἤ ποῖον καιρόν ἐδήλου, τό ἐν αὐτοῖς Πνεῦμα Χριστοῦ, προμαρτυρούμενον [Fr. προμαρτυρόμενον] τά εἰς Χριστόν παθήματα, καί τάς μετά ταῦτα δόξας.

 

Οὐκοῦν καί ἐξεζήτουν καί ἐξηρεύνων, οὐ μόνον τήν ἀφθαρσίαν τῆς φύσεως, καί τούς λόγους τῆς κατ᾿ αὐτήν ἐκθεώσεως, ἀλλά δή καί τόν καιρόν, καθ᾿ ὅν ἡ διά παθημάτων ὑπέρ αὐτῆς δοκιμασία γενήσεται·  φανεράν ποιουμένη τῶν τε κατά ἀλήθειαν αὐτῆς ἐφιεμένων τήνδιάθεσιν [Marg.  κατά χάριν θεώσεως δηλονότι], καί τῶν καθ᾿ ὑπόκρισιν αὐτῆς ἐφιεμένων τήν πρόθεσιν. Καί τόν ἄλλον καιρόν ἤγουν αἰῶνα, καθ᾿ ὅν παροῦσα φανήσεται κατ᾿ ἐνέργειαν [Marg. ἡ κατά χάριν θέωσις δηλονότι]. Πάντας ἀναλόγως καθ᾿ ὅ  ἕκαστός ἐστιν αὐτῆς δεκτικός μεταποιοῦσα πρός τήν θείαν ὁμοίωσιν· ἥν δόξαν τυχόν τοῖς ὑπέρ ἀρετῆς μεθεπομένην πόνοις προσεῖπεν ὁ λόγος.

 

Ταῦτα μέν ἐρεῖ τις ἀπολογούμενος πρός τόν λέγοντα, τί δή ποτε μή ζήτησιν καί ἐρεύνησιν· ἀλλ᾿ ἐκζήτησιν ἐνταῦθα καί ἐξερεύνησιν εἶπεν ἡ Γραφή· κατά τόν πρόχειρον νοῦν ἐμφαντικῶς προδεικνύμενος. Ἐγώ δέ καί ἄλλον οἶδα παρά τινος σοφοῦ λόγον ἀκούσας· ἔλεγε γάρ ἐκεῖνος, μυστικώτερον τόν περί τῆς ἀρχῆς και τοῦ τέλους τῆς τε ζητήσεως καί ἐκζητήσεως λόγον ποιούμενος· πρός μέν τήν ἀρχήν τετάχθαι φυσικῶς τήν ζήτησιν, πρός δέ τό τέλος τήν ἐκζήτησιν. Οὐ γάρ τις φυσικῶς ἐκζητεῖ τήν ἀρχήν, ὥσπερ οὐδέ ζητεῖ φυσικῶς τό τέλος· ἀλλά τήν μέν ἀρχήν ζητεῖ, τό δέ τέλος ἐκζητεῖ. Ἀφ᾿ οὗ γάρ, ἔφασκεν, ἅμα τῷ εἶναι διά τῆς παρακοῆς τήν οἰκείαν ἀρχήν ὀπίσω ποιήσας ὁ ἄνθρωπος, ζητεῖν οὐκ ἠδύνατο τό κατόπιν αὐτοῦ γεγενημένον· καί ἐπειδή φυσικῶς ἡ ἀρχή περιγράφει τῶν ὑπ᾿ αὐτῆς γεγενημένων τήν κίνησιν, εἰκότως προσηγρεύθη καί τέλος, εἰς ὅπερ ὡς αἰτίαν τῆς τῶν κινουμένων κινήσεως δέχεται πέρας ὁ δρόμος.

 

Ἐκζητῶν οὖν τό ἑαυτοῦ τέλος ὁ ἄνθρωπος, εἰς τήν ἀρχήν καταντᾷ, φυσικῶς ἐν τῷ τέλει τυγχάνουσαν· ἧς ἀπολιπών τήν ζήτησιν, τήν αὐτῆς ὡς τέλους φύσει μετῆλθεν ἐκζήτησιν. Οὐ γάρ ἦν αὐτῆς διαφυγεῖν τήν περιγραφήν, πανταχόθεν αὐτόν περιϊσταμένην, καί τήν αὐτοῦ περιορίζουσαν κίνησιν. Οὐκ ἦν οὖν ζητῆσαι τήν ἀρχήν, ὡς ἔφην, ὀπίσω γεγενημένην· ἀλλ᾿ ἐκζητῆσαι τό τέλος ἔμπροσθεν ὑπάρχον· ἵνα γνῷ διά τοῦ τέλους τήν ἀπολειφθεῖσαν ἀρχήν, ἐπειδή μή ἔγνω τό τέλος ἐκ τῆς ἀρχῆς.

 

Καί τοῦτο τυχόν ὁ σοφός μυσταγωγῶν Σολομῶν, φησί· Τί τό γεγενημένον· αὐτό τό γενησόμενον. (616) Καί, Τί τό πεποιημένον· αὐτό τό ποιηθησόμενον· ὡσανεί σοφῶς [Fr. ὡς ἀεί σοφῶς] τήν ἀρχήν ἐκ τοῦ τέλους δεικνύς. Οὐκ ἔτι γάρ μετά τήν παράβασιν δείκνυται τό τέλος ἐκ τῆς ἀρχῆς, ἀλλ᾿ ἡ ἀρχή ἐκ τοῦ τέλους· οὐδέ ζητεῖ τις τούς τῆς ἀρχῆς λόγους, ἀλλ᾿ ἐκζητεῖ τούς πρός τό τέλος τούς κινουμένους [Mrg. λόγοις δηλονότι] ἀπάγοντας.

 

Εἰ δέ τις ὅτι πολλαχοῦ τῆς Γραφῆς ἡ ζήτησις εἴρηται, ὡς τό· Ζήτησον εἰρήνην καί δίωξον αὐτήν· καί, Ζητεῖτε πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, καί τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ· βεβαίαν οὐχ ἡγεῖται ταύτην τήν ἔννοιαν, αὐτόθεν ἔχει νουνεχῶς ἐπισκήπτων τῶν λεχθέντων τήν πίστωσιν· εἰπών γάρ ὁ Λόγος· Ζήτησον εἰρήνην καί δίωξον αὐτήν, ἐν τῷ τέλει τήν ἀρχήν διῶξαι παρηγγύησε. Καί τήν βασιλείαν ἀρχήν οὖσαν, διά τῆς δικαιοσύνης ὡς τέλους τῆς βασιλείας ἐκζητῆσαι παρεκελεύσατο. Βασιλεία γάρ Θεοῦ, πρό πάσης ἐστί δικαιοσύνης· μᾶλλον δέ κυριώτερον εἰπεῖν, αὐτοδικαιοσύνη· πρός ἥν ὡς τέλος ἐπείγεται πᾶσα σπουδαίου κίνησις. Ἡ γάρ δικαιοσύνη ἐστίν ἡ τοῦ ἴσου κατ᾿ ἀξίαν ἑκάστῳ διανέμησις· βασιλεία δέ, ἔννομός ἐστιν ἐπιστασία. Ἄρα ταυτόν τῇ βασιλείᾳ ἡ δικαιοσύνη· δι᾿ ἧς ὡς τέλους ὁδεύειν τοῖς βουλομένοις ἐστίν εὐμαρές, ὡς πρός ἀρχήν τήν βασιλείαν. Δικαιοσύνη  γάρ ἐστί, βασιλεία ἐνεργουμένη· καί βασιλεία δικαιοσύνη ἐστί  δι᾿ ἔργων κεκυρωμένη· τό γάρ ἐννόμως ἐπιστατεῖν τοῖς οὖσι, διανέμειν ἐστίν ἑκάστῳ τά πρός ἀξίαν· καί τό διανέμειν ἑκάστῳ τά πρός ἀξίαν, ἔννομός ἐστι τῶν ὄντων ἐπιστασία. Οὐκοῦν οὐδέν τῆς κατά νοῦν τῆς ἁγίας Γραφῆς ὁμαλότητος, ἡ κατά τήν λέξιν διαφορά παρεσάλευσε, παρά τοῖς σοφοῖς δηλαδή τῶν θείων νοήμοσιν.

 

Εἰ δέ καθ᾿ ἕτερον βούλοιτό τις ἐκδέχεσθαι τρόπον τήν τε ζήτησιν καί ἐρεύνησιν, καί τήν ἐκζήτησιν καί τήν ἐξερεύνησιν· εὑρήσει τήν μέν ζήτησιν καί τήν ἐκζήτησιν περί τόν νοῦν κινουμένας· τήν δέ ἐρεύνησιν καί τήν ἐξερεύνησιν περί τόν λόγον. Ζητεῖ γάρ φυσικῶς ὁ νοῦς, ἐρευνᾷ δέ κατά φύσιν ὁ λόγος. Ζήτησις γάρ ἐστιν, ἵν᾿ ὡς ἐν ὅρῳ περιλαβών εἴπω, ἁπλῆ τοῦ νοός πρός τι γνωστόν μετ᾿ ἐφέσεως κίνησις· ἐρεύνησις δέ ἐστιν ἁπλῆ τοῦ λόγου περί τι γνωστόν μετά τινος ἐννοίας διάκρισις. Ἐκζήτησις δέ ἐστιν ἡ κατ᾿ ἐπιστήμην τοῦ νοός γνωστική πρός τι γνωστόν μετα ποιᾶς, ἤγουν τοιᾶςδε ἐφέσεως κίνησις· ἐξερεύνησις δέ ἐστιν, ἡ τοῦ λόγου κατ᾿ ἐνέργειαν περί τι γνωστόν μετά ποιᾶς, ἤγουν τοιᾶςδε ἐννοίας διάκρισις· οὕς τινας ὅρους ἐπί τά θεῖα μεταφέροντες, φαμέν, ὅτι ζήτησίς ἐστιν ἡ τοῦ νοῦ πρώτη τε καί ἁπλῆ πρός τήν ἰδίαν αἰτίαν μετ᾿ ἐφέσεως κίνησις· ἐρεύνησις δέ ἐστιν, ἡ πρώτη καί ἁπλῆ τοῦ λόγου περί τήν ἰδίαν αἰτίαν μετά τινος ἐννοίας διάκρισις. Ἐκζήτησις δέ πάλιν ἐστίν, ἡ τοῦ νοῦ κατ᾿ ἐπιστήμην γνωστική πρός τήν ἰδίαν αἰτίαν μετά τινος ζεούσης ἐφέσεως κίνησις. Ἐξερεύνησις δέ ἐστιν, ἡ τοῦ λόγους κατ᾿ ἐνέργειαν τῶν ἀρετῶν περί τήν ἰδίαν (617) αἰτίαν μετά τινος ἔμφρονος καί σοφῆς ἐννοίας γινομένη διάκρισις.

 

Οὐκοῦν καί οἱ ἅγιοι προφῆται περί τῆς σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἐκζητήσαντές τε καί ἐξερευνήσαντες, διάπυρον εἶχον καί ζέουσαν μετ᾿ ἐπιστήμης καί γνώσεως πρός τόν Θεόν τήν τοῦ νοῦ κατ᾿ ἔφεσιν κίνησιν, καί ἔμφρονα καί σοφήν τήν τοῦ λόγου κατά τήν ἐνέργειαν τῶν θείων διάκρισιν οὕς οἱ μιμούμενοι μετά γνώσεως καί ἐπιστήμης τήν τῶν ψυχῶν ἐκζητοῦσι σωτηρίαν καί μετά φρονήσεως καί σοφίας ἐξερευνῶντες, μετέρχονται τήν ἐν τοῖς θείοις ἔργοις διάκρισιν.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄. Οὔτε ἡ θείας χάρις φησίν ἐνεργεῖ φωτισμούς γνώσεως, οὐκ ὄντος τοῦ κατά δύναμιν φυσικήν δεχομένου τόν φωτισμόν· οὔτε μή τό δεκτικόν δίχα τῆς χορηγούσης χάριτος τόν φωτισμόν ἐνεργεῖ γνώσεως.

 

β΄.  Ὁ δίχα πάθους αἰτῶν λαμβάνει τήν τοῦ ἐνεργεῖν δύνασθαι χάριν κατά τήν πρᾶξιν τάς ἀρετάς· καί ὁ ζητῶν ἀπαθῶς, εὑρίσκει κατά τήν φυσικήν θεωρίαν τήν ἐν τοῖς οὖσιν ἀλήθειαν· καί ὁ κρούων ἀπαθῶς τήν θύραν τῆς γνώσεως, ἀκωλύτως εἰς τήν ἀπόκρυφον τῆς μυστικῆς θεολογίας εἰσελεύσεται χάριν.

 

γ΄.  Ὁ νοῦς σοφίας ὄργανόν φησιν· ὁ λόγος, γνώσεως· ἡ κατ᾿ ἄμφω πληροφρία, τῆς κατ᾿ ἄμφω συνισταμένης πίστεως· τοῦ δέ τῶν ἰαμάτων χαρίσματος, ἡ φυσική φιλανθρωπία. Πᾶν γάρ χάρισμα θεῖον, ἐπιτήδειον ἐν ἡμῖν ἔχει καί προσφυές ὥσπερ δύναμιν ἤ διάθεσιν ὄργανον δεκτικόν. Οἷον ὁ τόν νοῦν πάσης αἰσθητῆς φαντασίας ποιήσας καθαρόν, δέχεται σοφίαν· ὁ δέ τόν λόγον τῶν ἐμφύτων παθῶν, θυμοῦ λέγω καί ἐπιθυμίας, καταστάσας Δεσπότην, δέχεται γνῶσιν· ὁ δέ τήν κατά νοῦν καί λόγον περί τό Θεῖον ἀσάλευτον πληροφορίαν ἔχων, τήν πάντα δυναμένην δέχεται πίστιν· ὁ δέ τήν φυσικήν κατορθώσας φιλανθρωπίαν, μετά τήν τελείαν τῆς φιλαυτίας ἀναίρεσιν, ἰαμάτων δέχεται χαρίσματα.

 

δ΄.  Τό αἰσθητόν φῶς δῆλον ὅτι.

 

ε΄.  Τό πνευματικόν φῶς δῆλον ὅτι.

 

στ΄  Τῶν πρός Θεόν, δηλονότι κινουμένων.

 

ζ΄.  Ὁ τοῦ εἶναι λόγος τόν Θεόν ὡς ἀρχήν φυσικήν ἐπιφέρεται, φησίν· καί ὁ τοῦ εὖ εἶναι λόγος, τόν Θεόν ὡς τέλος, πρός ὅν ἐπείγεται γνωμικῶς, πᾶς ὁ τήν ἔφεσιν εἰς Θεόν ἀναπλάσαι γλιχόμενος· ὧν ἑνότης ἐστίν, ὁ τοῦ εὖ εἶναι λόγος κατά χάριν παραγινόμενος, καί τόν Θεόν ἐπιφερόμενος, τόν πάσης ἀρχῆς καί τέλους κατά φύσιν ἀνώτερον, ποιοῦντα τούς ἀρχήν ἔχοντας κατά φύσιν καί τέλος ἀνάρχους κατά χάριν καί ἀτελευτήτους.

 

η΄.  Ἡ κατά χάριν ἐν τῷ ποιῷ πρός θέωσιν μεταποίησις, ἔκβασις τῶν ἀρχῇ τε καί τέλει φυσικῶς περιγεγραμμένων ἐστί.

 

θ΄.  Ἔμφασις μυστικά τῆς ἐσομένης κρίσεως ἀποδεικτική.

 

 ι΄. (620) Πρῶτόν τις ζητεῖ, φησί, τῇ προαιρέσει νεκρῶσαι τήν ἁμαρτίαν, καί τήν προαίρεσιν τῇ ἁμαρτίᾳ· καί οὕτως ἐρευνᾷ, πῶς δεῖ καί ποίῳ τρόπῳ νεκρῶσαι ταύτας ἀλλήλαις. Καί πάλιν μετά τήν τούτων ἀλλήλαις τελείαν νέκρωσιν, ζητεῖ τήν κατ᾿ ἀρετήν τῆς προαιρέσεως, καί τῆς ἀρετῆς τήν κατά προαίρεσιν ζωήν. Καί οὕτως ἐρευνᾷ, πῶς δεῖ, καί ποίῳ τρόπῳ τήν ἐν ἀλλήλαις τούτων δημιουργῆσαι ζωήν· ἔστιν οὖν, ὡς ἐν ὁρισμῷ λαβεῖν, ἡ μέν ζήτησις, ὄρεξις καταθυμίου τινός· ἡ δέ ἐρεύνησις, τρόπος τῆς πρός το καταθύμιον ὀρέξεως ἀνυστικός.

 

ια΄.  Ὁ νεκρώσας φησί τῇ ἁμαρτίᾳ τήν προαίρεσιν, σύμφυτος γέγονε τῷ ὁμοιώματι τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ· καί ὁ ταύτην ἀναστήσας τῇ δικαιοσύνῃ, σύμφυτος γέγονε καί τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ.

 

ιβ΄. Ἡ ἁμαρτία, καί ἡ προαίρεσίς φησιν ἀλλήλαις νεκρούμεναι, διπλῆν ἔχουσι πρός ἀλλήλας τήν ἀναισθησίαν· καί ἡ δικαιοσύνη, καί ἡ προαίρεσις ἐν ἀλλήλαις ἔχουσαι τήν ζωήν, διπλῆν ἔχουσι τήν αἴσθησιν.

 

ιγ΄.  Ἄλλη περί τῶν αὐτῶν θεωρία.

 

ιδ΄. Ὁ μέν νοῦς, φησί, κατά μόνην τήν ἔφεσιν ἀγνώστως τῶν ὄντων αἰτίαν κινούμενος, ζητεῖ μόνον· ὁ δέ λόγος, τούς ἐν τοῖς οὖσιν ἀληθεῖς ποικίλως ἐφοδεύων ἐρευνᾷ λόγους.

 

 

 

ΕΡΩΤΗΣΙΣ  Ξ΄ .

 

" Ὡς ἀμνοῦ ἀμώμου καί ἀσπίλου Χριστοῦ, προεγνωσμένου μέν πρό καταβολῆς κόσμου· φανερωθέντος δέ ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν χρόνων δι᾿ ἡμᾶς" [ὑμᾶς]. Ὑπό τίνος προεγνωσμένον;

 

Ἀπόκρισις.

 

Τό τοῦ Χριστοῦ μυστήριον, Χριστόν ὁ τῆς Γραφῆς ὠνόμασε λόγος· καί μαρτυρεῖ σαφῶς οὐτωσί φάσκων ὁ μέγας Ἀπόστολος, Τό μυστήριον τό ἀποκεκρυμμένον ἀπό τῶν γενεῶν, νῦν ἐφανερώθη· ταυτόν λέγων δηλαδή τῷ Χριστῷ, τό κατά Χριστόν μυστήριον· τοῦτο προδήλως ἐστίν   ἄῤῥητός τε καί ἀπερινόητος θεότητός τε καί ἀνθρωπότητος καθ᾿ ὑπόστασιν ἕνωσις· εἰς ταυτόν ἄγουσα τῇ θεότητι κατά πάντα τρόπον, τῷ τῆς ὑποστάσεως λόγῳ, τήν ἀνθρωπότητα· καί μίαν ἀμφοτέρων ἀποτελοῦσα τήν ὑπόστασιν σύνθετον· τῆς αὐτῶν κατά φύσιν οὐσιώδους διαφορᾶς μηδεμίαν καθοτιοῦν ἐπάγουσα μείωσιν· ὥστε καί μίαν αὐτῶν γενέσθαι, καθ᾿ ὅ ἔφην, τήν ὑπόστασιν, καί τήν φυσικήν διαφοράν ἀπαθῆ διαμένειν· καθ᾿ ἥν καί μετά τήν ἕνωσιν οὐδέν τό παράπαν τροπῆς ἤ ἀλλοιώσεως τοῖς ἑνωθεῖσι παρηκολούθησε πάθος, ἀκραιφνής ὁ κατά τήν οὐσίαν ἑκατέρου τῶν ἡνωμένων διαμεμένηκε λόγος· ὧν δέ ἀκραιφνής ὁ τῆς οὐσίας καί μετά τήν ἕνωσιν διαμεμένηκε λόγος, τούτων ἀλώβητος κατά πάντα τρόπον μεμενήκασιν αἱ φύσεις· μηδεμιᾶς τό σύνολον ἀρνησαμένης τά ἑαυτῆς διά τήν ἕνωσιν.

 

Ἔπρεπε γάρ τῷ ποιητῇ τῶν ὅλων, καί γενομένῳ (621) φύσει κατ᾿ οἰκονομίαν ὅπερ οὐκ ἦν, καί ἑαυτόν ὅπερ ἦν κατά φύσιν, καί ὅπερ γέγονε φύσει κατ᾿ οἰκονομίαν, ἄτρεπτον διασώσασθαι. Θεῷ γάρ οὐ πέφυκεν ἐνθεωρεῖσθαι τροπή, ᾧ μηδεμία καθάπαξ κίνησις ἐπινοεῖται· περί ἥν ὑπάρχει τοῖς κινουμένοις τό τρέπεσθαι. Τοῦτό ἐστι τό μέγα καί ἀπόκρυφον μυστήριον. Τοῦτό ἐστι τό μακάριον, δι᾿ ὅ τά πάντα συνέστησαν, τέλος. Τοῦτό ἐστιν ὁ τῆς ἀρχῆς τῶν ὄντων προεπινοούμενος θεῖος σκοπός, ὅν ὁρίζοντες εἶναί φαμεν, προεπινοούμενον τέλος, οὗ ἕνεκα μέν πάντα, αὐτό δέ οὐδενός ἕνεκα. Πρός τοῦτο τό τέλος ἀφορῶν, τά τῶν ὄντων ὁ Θεός παρήγαγεν οὐσίας. Τοῦτο κυρίως ἐστί τό τῆς προνοίας καί τῶν προνοουμένων, πέρας· καθ᾿ ὅ εἰς τόν Θεόν, ἡ τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ πεποιημένων ἐστίν ἀνακεφαλαίωσις. Τοῦτό ἐστι τό πάντας περιγράφον τούς αἰῶνας, καί τήν ὑπεράπειρον καί ἀπειράκις ἀπείρως προϋπάρχουσαν τῶν αἰώνων μεγάλην τοῦ Θεοῦ βουλήν ἐκφαῖνον μυστήριον· ἧς γέγονεν ἄγγελος αὐτός κατ᾿ οὐσίαν τοῦ Θεοῦ Λόγος γενόμενος ἄνθρωπος· καί αὐτόν, εἰ θέμις εἰπεῖν, τόν ἐνδότατον πυθμένα τῆς Πατρικῆς ἀγαθότητος φανερόν καταστήσας, καί τό τέλος ἐν αὐτῷ δείξας, δι᾿ ὅ τήν πρός τό εἶναι σαφῶς ἀρχήν ἔλαβον τά πεποιημένα. Διά γάρ τόν Χριστόν, ἤγουν τό κατά Χριστόν μυστήριον, πάντες  οἱ αἰῶνες, καί τά ἐν αὐτοῖς τοῖς αἰῶσιν, ἐν Χριστῷ τήν ἀρχήν τοῦ εἶναι καί τό τέλος εἰλήφασιν. Ἕνωσις γάρ προϋπενοήθη τῶν αἰώνων, ὅρου καί ἀοριστίας, καί μέτρου καί ἀμετρίας, καί πέρατος καί ἀπειρίας, καί κτίστου καί κτίσεως, καί στάσεως καί κινήσεως· ἥτις ἐν Χριστῷ ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν χρόνων φανερωθέντι γέγονε· πλήρωσιν δοῦσα τῇ προγνώσει τοῦ Θεοῦ δι᾿ ἑαυτῆς· ἵνα περί τό πάντη κατ᾿ οὐσίαν ἀκίνητον στῇ τά κατά φύσιν κινούμενα, τῆς πρός τε αὐτά καί πρός ἄλληλα παντελῶς ἐκβεβηκότα κινήσεως, καί λάβῃ τῇ πείρᾳ τήν κατ᾿ ἐνέργειαν γνῶσιν τοῦ, ἐν ᾧ στῆναι κατηξιώθησαν, ἀναλλοίωτον καί ὡσαύτως ἔχουσαν, τήν τοῦ γνωσθέντος αὐτοῖς παρεχομένην ἀπόλαυσιν.

 

Διττήν γάρ οἶδε τήν τῶν θείων γνῶσιν ὁ λόγος· τήν μέν, σχετικήν, ὡς ἐν μόνῳ λόγῳ κειμένην καί νοήμασι· καί τήν κατ᾿ ἐνέργειαν τοῦ γνωσθέντος διά πείρας οὐκ ἔχουσαν αἴσθησιν, δι᾿ ἧς κατά τήν παροῦσαν ζωήν οἰκονομούμεθα. Τήν δέ κυρίως ἀληθῆ ἐν μόνῃ τῇ πείρᾳ κατ᾿ ἐνέργειαν δίχα λόγου καί νοημάτων, ὅλην τοῦ γνωσθέντος κατά χάριν μεθέξει παρεχομένην τήν αἴσθησιν· δι᾿ ἧς κατά τήν μέλλουσαν λῆξιν τήν ὑπέρ φύσιν ὑποδεχόμεθα θέωσιν ἀπαύστως ἐνεργουμένην· καί τήν μέν σχετικήν ὡς ἐν λόγῳ κειμένην καί τοῖς νοήμασι, κινητικήν εἶναί φασι τῆς πρός τήν μεθέξει κατ᾿ ἐνέργειαν γνῶσιν ἐφέσεως· τήν δέ κατ᾿ ἐνέργειαν, διά τῆς πείρας μεθέξει παρεχομένην τοῦ γνωσθέντος τήν αἴσθησιν, ἀφαιρετικήν εἶναι τῆς ἐν λόγῳ κειμένης καί νοήμασι γνώσεως.

 

(624) Ἀμήχανον γάρ εἶναί φασιν οἱ σοφοί, συνυπάρχειν τῇ πείρᾳ τοῦ Θεοῦ, τόν περί Θεοῦ λόγον· ἤ τῇ αἰσθήσει τοῦ Θεοῦ, τήν περί αὐτοῦ νόησιν· λόγον δέ περί Θεοῦ φημι, τήν ἐκ τῶν ὄντων ἀναλογίαν τῆς περί αὐτοῦ γνωστικῆς θεωρίας· αἴσθησιν δέ, τήν ἐπί τῇ μεθέξει πεῖραν τῶν ὑπέρ φύσιν ἀγαθῶν· νόησιν δέ, τήν ἐκ τῶν ὄντων περί αὐτοῦ ἁπλῆν καί ἐνιαίαν γνῶσιν. Τάχα δέ καί ἐπ᾿ ἄλλου παντός τοῦτο γνωρίζεται· εἴπερ ἡ τοῦδε τοῦ πράγματος πεῖρα, τόν περί αὐτόν καταπαύει λόγον· καί ἡ τοῦδε τοῦ πράγματος αἴσθησις, τήν περί αὐτοῦ σχολάζουσαν ἐργάζεται νόησιν. Πεῖραν δέ λέγω, αὐτήν τήν κατ᾿ ἐνέργειαν γνῶσιν, τήν μετά πάντα λόγον ἐπιγινομένην· αἴσθησιν δέ, αὐτήν τήν τοῦ γνωσθέντος μέθεξιν, τήν μετά πᾶσαν νόησιν, ἐκφαινομένην. Καί τοῦτο τυχόν μυστικῶς διδάσκων ὁ μέγας Ἀπόστολος, φησίν, Εἴτε προφητεῖται καταργηθήσονται, εἴτε γλῶσσαι παύσονται, εἴτε γνώσεις καταργηθήσονται· περί τῆς ἐν λόγῳ κειμένης καί νοήμασι γνώσεως δηλονότι φάσκων.

 

Τοῦτο τό μυστήριον προεγνώσθη πρό πάντων τῶν αἰώνων τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τῷ ἁγίῳ Πνεύματι. Τῷ μέν κατ᾿ εὐδοκίαν· τῷ δέ, κατ᾿ αὐτουργίαν· τῷ δέ, κατά συνέργειαν. Μία γάρ ἡ Πατρός καί Υἱοῦ καί ἁγίου Πνεύματος γνῶσις, ὅτι καί μία οὐσία καί δύναμις. Οὐ γάρ ἠγνόει τοῦ Υἱοῦ τήν σάρκωσιν ὁ Πατήρ, ἤ τό Πνεῦμα τό ἅγιον· ὅτι ἐν ὅλῳ τῷ Υἱῷ τό μυστήριον αὐτουργοῦντι τῆς ἡμῶν σωτηρίας διά σαρκώσεως, ὅλος κατ᾿ οὐσίαν ὁ Πατήρ· οὐ σαρκούμεος, ἀλλ᾿ εὐδοκῶν τοῦ Υἱοῦ τήν σάρκωσιν· καί ὅλον ἐν ὅλῳ τῷ Υἱῷ τό Πνεῦμα τό ἅγιον κατ᾿ οὐσίαν ὑπῆρχεν· οὐ σαρκούμενον, ἀλλά συνεργοῦν τῷ Υἱῷ τήν δι᾿ ἡμᾶς ἀπόῤῥητον σάρκωσιν.

 

Εἴτε οὖν Χριστόν εἴποι τις, εἴτε μυστήριον τοῦ Χριστοῦ, τούτου τήν πρόγνωσιν μόνη κατ᾿ οὐσίαν ἔχει ἡ ἁγίας Τριάς, Πατήρ καί Υἱός καί ἅγιον Πνεῦμα. Καί μηδείς διαπορήσει, πῶς ὁ Χριστός εἷς ὤν τῆς ἁγίας Τριάδος, ὑπ᾿ αὐτῆς προγινώσκεται· γινώσκων ὅτι οὐχ ὡς Θεός ὁ Χριστός προεγνώσθη, ἀλλ᾿ ὡς ἄνθρωπος· ἤγουν ἡ κατ᾿ οἰκονομίαν αὐτοῦ διά τόν ἄνθρωπον σάρκωσις. Τό γάρ ἀεί ὄν, ἐκ τοῦ ἀεί ὄντος ὑπέρ αἰτίαν καί λόγον, οὐδέποτε προγινώσκεται. Ἡ γάρ πρόγνωσις, τῶν ἀρχήν ἐχόντων τοῦ εἶναι δι᾿ αἰτίαν ἐστίν. Προεγνώσθη οὖν ὁ Χριστός, οὐχ ὅπερ ἦν κατά φύσιν δι᾿ ἑαυτόν, ἀλλ᾿ ὅπερ ἐφάνη κατ᾿ οἰκονομίαν δι᾿ ἡμᾶς γενόμενος ὕστερον.

 

Ἔδει γάρ ὡς ἀληθῶς τόν κατά φύσιν τῆς τῶν ὄντων οὐσίας δημιουργόν, καί τῆς κατά χάριν αὐτουργόν γενέσθαι τόν γενόμενον θεώσεως· ἵνα ὁ τοῦ εἶναι δοτήρ, φανῇ καί τοῦ ἀεί εὖ εἶναι χαριστικός. Ἐπεί οὖν οὐδέν τῶν ὄντων ἑαυτό τό παράπαν ἤ ἄλλο γινώσκει, ὅ τί ποτε κατ᾿ οὐσίαν ἐστίν· (625) εἰκότως οὐδέ τῶν γενησομένων οὐδενός οὐδέν τῶν ὄντων ἔχει κατά φύσιν τήν πρόγνωσιν, πλήν τοῦ ὑπέρ τά ὄντα Θεοῦ· τοῦ καί ἑαυτόν γινώσκοντος, ὅ τί ποτε κατ᾿ οὐσίαν ἐστί, καί πάντων τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ πεποιημένων, καί πρίν γενέσθαι, προεγνωκότος τήν ὕπαρξιν, καί μέλλοντος κατά χάριν φιλοτιμεῖσθαι τοῖς οὖσι, τήν ἑαυτῶν καί ἀλλήλων ὅ τί ποτε κατ᾿ οὐσίαν ὑπάρχουσι, γνῶσιν· καί τούς ἐν αὐτῷ μονοειδῶς προόντας τῆς αὐτῶν γενέσεως φανερῶσαι λόγους.

 

Τό γάρ δή λέγειν τινάς προεγνῶσθαι τόν Χριστόν πρό καταβολῆς κόσμου, ἐκείνοις, οἷς ὕστερον ἐφανερώθη ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν χρόνων· ὡς αὐτῶν ἐκείνων πρό καταβολῆς κόσμου ὄντων σύν τῶ προεγνωσμένῳ Χριστῷ· ὡς τῆς ἀληθείας ἀλλότριον ὄντα τόν λόγον, οἷα συναΐδιον τῷ Θεῷ τήν τῶν λογικῶν οὐσίαν εἰσάγοντα, παραγραφόμεθα. Οὐ γάρ ἐστι παντελῶς σύν Χριστῶ γενέσθαι ποτέ· εἴπερ ἐν αὐτῷ πέφυκεν ἡ τῶν αἰώνων ἀποπεράτωσις γίνεσθαι, καί ἡ στάσις τῶν κινουμένων· καθ᾿ ἥν οὐδέν ἔσται τό παράπαν τῶν ὄντων τρεπόμενον. Ἄμωμον δέ καί ἄσπιλον ὁ τῆς Γραφῆς τόν Χριστόν ἔφη λόγος, ὡς κατά ψυχήν καί σῶμα φύσει παντελῶς τῆς κατά τήν ἁμαρτίαν φθορᾶς ἀλλότριον. Οὐ γάρ ἔσχεν αὐτοῦ μῶμον κακίας ἡ ψυχή· οὐδέ τό σῶμα σπίλον τῆς ἁμαρτίας.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ.

 

α΄.  Ὅρος μέν ἔστι περιοχῆς, πέρας τῶν φύσει πεπερασμένων· τό δέ μέτρον, καθόλου ποσότητος περιγραφή, καί τέλος αἰώνων τε καί χρονικῶν φύσεων. Τό δέ πέρας ἐστί, περιφραφή τῶν ἀρχῇ τε καί τέλει κατά γένεσιν πεπερασμένων. Ἡ δέ κτίσις ἐστί, τῶν κατά παραγωγήν ἐξ οὐκ ὄντων ὑπόστασις. Τούτων ἕνωσις καθ᾿  ὑπόστασιν προεπενοήθη φησί κατά πρόνοιαν πρός τόν ἐξ οὗ ταῦτα γεγόνασιν. Ἵνα καί τό εἶναι τῶν ὄντων φυλαχθῇ κατ᾿ οὐσίαν ὡς πέφυκε· καί τό ὑποστῆναι, ἤγουν πῶς εἶναι κατά χάριν δέξηται θείαν, τῇ πρός τόν Θεόν ἑνώσει πάντων πρός ἀτρεψίαν μεταποιηθέντων.

 

β΄.  Διττήν εἶναι λέγει τήν γνῶσιν· τήν μέν ἐν λόγῳ κειμένην καί θείοις νοήμασι, κατ᾿ εἶδος παροῦσαν τήν αἴσθησιν τῶν νοηθέντων οὐκ ἔχουσαν· τήν δέ, κατ᾿ ἐνέργειαν,  μόνην ἔχουσαν δίχα λόγου καί νοημάτων τῶν ἀληθῶν τήν κατ᾿ εἶδος ἀπόλαυσιν.

 

γ΄.  Ἐπειδή, φησί, διά γνώσεως ὁ λόγος τό γνωστόν πέφυκεν ὑποσημαίνειν, κινεῖ τήν ἔφεσιν τῶν δι᾿ αὐτοῦ κινουμένων, πρός τήν τοῦ σημανθέντος ἀπόλαυσιν.

 

δ΄.  Πρό πάσης πείρας, φησί, λόγος ὑπάρχει γνώσεως· ὅτι κατά τήν πεῖραν μόνην πέφυκε δυναστεύειν ἀπόλαυσις.

Προηγούμενη σελίδα | Επόμενη σελίδα

΄Εργα αγίου Μαξίμου: αρχική σελίδα