|
Γεώργιος Μαριδάκης
Ἡ ἑλληνικὴ ἐπανάστασις ὡς ἔκφρασις τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πνεύματος
(24 Μαρτίου 1951)
Ἀπό «Το Εἰκοσιένα» Πανηγυρικοί Λόγοι Ἀκαδημαϊκῶν, ἐκδ. Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, Ἵδρυμα Κώστα καὶ Ἑλένης Οὐράνη, Ἀθῆναι 1977.
Κατὰ ταῦτα, ἐν πλήρει δικαὶῳ εὑρίσκοντο καὶ οὐδ' ἐπ' ἐλάχιστον ἀπεμακρύνοντο τῆς ἱστορικῆς ἀληθείας οἱ ἄνδρες τῆς Β' ἐν Ἄστρει Ἐθνικῆς Συνελεύσεως, λέγοντες εἰς τὴν «ὑφήλιον», ὅτι οἱ ἕλληνες «πάτριον ἔχουν νὰ καταπολεμῶσι τὸν Βάρβαρον».
Ὁ «Βάρβαρος» ἐν τούτοις, ἔφθασεν εἰς τὸν Ἑλλησπόντον. Ὁ Ξέρξης ἐχρειάσθη ἑπτὰ ἡμέρας καὶ ἑπτὰ νύκτας διὰ νὰ τὸν διαβῇ. Σουλεϊμάν, ὁ υἱὸς τοῦ σουλτάνου Ὀρχάν, κατὰ τὴν σκοτεινὴν νύκτα τῆς 2 Μαρτίου 1347, μὲ ὀλίγους ἄνδρας, διαπλέει τὸν Ἑλλήσποντον, καταλαμβάνει τὸ χωρίον «Τσίμπη» (τὸ σημερινὸν «Τζιμανλίκ») κυριεύει τὰ προσωρμισμένα πλοῖα, ἐπαναπλέει εἰς τὴν ἀσιατικὴν ἀκτήν, ἐπιβιβάζει τρισχιλίους ἄνδρας, ἐπέρχεται πάλιν κατὰ τῆς Εὐρωπαϊκῆς ἀκτῆς, καὶ ἐπωφελούμενος ρήγματος, τὸ ὁποῖον σεισμός, κατὰ τὴν αὐτὴν νύκτα συμβάς, ἤνοιξεν εἰς τὰ τείχη τῆς Καλλιπόλεως, σπεύδει καὶ τὴν καταλαμβάνει.
Καὶ ἰδοὺ τὸ Ἰσλὰμ ἐγκατεστημένον εἰς τὴν Εὐρώπην.
Οἱ ἀρχαῖοι ἕλληνες, τότε τὸ πρῶτον συνῃσθάνθησαν ὅτὶ ὁ γεωγραφικὸς διαχωρισμὸς τῆς Εὐρώπης ἀπὸ τῆς Ἀσίας ἀποτελεῖ συνάμα καὶ πνευματικὸν μεταξὺ αὐτῶν διαχωρισμόν, ὅταν ὁ Ἀσιάτης ἐνεφανίσθη εἰς τὴν Εὐρώπην. Ὁ πνευματικὸς οὗτος διαχωρισμὸς κατέστη ἐκ νέου συνειδητός, ὅταν ὁ Ἀσιάτης, διαβὰς τὸν Ἑλλησπόντον, ἐνεφανίσθη καὶ πάλιν εἰς τὴν Εὐρώπην. Κατέστη ὅμως προσθέτως συνειδητόν, ὅτι διαπεραιωθέντος τοῦ Ἀσιάτου εἰς τὴν Εὐρώπην, δὲν ἀρκεῖ ἡ ἐκ τῆς ἑνότητος πίστεως, δικαίου καὶ γλώσσης παραδεδομένη δύναμις διὰ νὰ καταπολεμηθῇ. Ἀπαιτεῖται νὰ εὑρεθῇ μία νέα πνευματικὴ δύναμις, ἥτις ν' ἀντιταχθῇ κατὰ τοῦ Ἀσιάτου. Τὴν νέαν αὐτὴν δύναμιν ἀπετέλεσε τὸ ἑλληνικὸν ἔθνικον συναίσθημα.
Ἐφ' ὅσον ἡ Μικρὰ Ἀσία, κατὰ τοὺς χρόνους τῶν Διαδόχων, εἶτα τῶν Ρωμαίων, εἶτα τῶν Βυζαντίνων, ἐτέλει ὑπὸ τὴν δεσποτείαν τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος, ἐπέχουσα εἰς τὰ μεταξὺ Εὐρώπης καὶ Ἀσίας μεθόρια, οἵαν θέσιν ἐπεῖχον κατὰ τοὺς ἀρχαίους χρόνους, αἱ κατὰ τὴν δυτικὴν αὐτῆς παραλίαν ἰωνίδες πόλεις• ἐφ' ὅσον τὴν ψυχὴν κατεῖχεν ἡ χριστιανικὴ ἰδέα• ἐφ' ὅσον ὑπὸ τὸ κράτος τῆς ἰδέας ταύτης, τὴν διάνοιαν οὐδὲν ἕτερον ἀπησχόλει παρὰ μόνον ἡ δογματικὴ θεμελίωσις τῆς νέας πίστεως, δὲν ὑπῆρχε περίπτωσις οὐδὲ ἀνάγκη, ὅπως φανερωθῇ τὸ εἰς τὸ βάθος τῆς συνειδήσεως λανθάνον ἑλληνικὸν ἐθνικὸν συναίσθημα, τὸ ὁποῖον, ἐν τούτοις ἀείποτε ζωντανόν, εὕρισκε διέξοδον εἴτε εἰς ἀτέρμονα διαλεκτικὴν ἐπὶ τῶν θεολογικῶν ζητημάτων, εἴτε εἰς μελέτην τῶν ἀρχαίων ἑλλήνων συγγραφέων καὶ εἰς τὴν τάσιν πρὸς τὸ ἀττικίζειν.
Ἀφ' ἧς ὅμως οἱ χριστιανοὶ τῆς Δύσεως συνεσωματώθησαν εἰς ἐμπορικήν, ὡς ἐχαρακτηρίσθη, ἐπιχείρησιν ὑπὸ τὴν ἐπωνυμίαν «Σταυροφορίαι» καὶ ἐπελθόντες ὡς βάρβαροι ἐλεηλάτησαν τὸ Βυζάντιον καὶ ἐδήωσαν τὸν Μορέαν• ἀφ' ἧς οἱ αὐτοὶ χριστιανοὶ τῆς Δύσεως Γενουάται καὶ Βενετοὶ καὶ Ραγουζαῖοι διεβίβρωσκον τὸ Κράτος• ἀφ' ἧς οἱ ἐξ Ἀσίας βάρβαροι ἐπλησίασαν τόσον πολύ, ὥστε ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τὰ παράθυρα τοῦ Ἀνακτόρου τῶν Βλαχερνῶν περίλυπον νὰ ρίπτῃ τὸ βλέμμα του εἰς αὐτὰ τὰ σύνορα τοῦ Κράτους, σημειούμενα πλέον εἰς τὸν ἀντικρυνὸν Ὄλυμπον τῆς Βιθυνίας• ἀφ' ἧς, τέλος, τὸ Ἰσλὰμ διῆλθε τὸν Ἑλλήσποντον, τὸ ἑλληνικὸν ἐθνικὸν συναίσθημα ἦλθεν εἰς τὴν ἐπιφάνειαν, καὶ συναισθανθέντες τότε εἰς τὸ Βυζάντιον, ὅτι ἐὰν εἶναι χριστιανοί, εἶναι συνάμα καὶ ἕλληνες, ἐταύτισαν ὀρθόδοξον πίστιν καὶ ἑλληνικὴν ἐθνικὴν συνείδησιν. Ἡ ταυτότης αὕτη ἀπετέλεσε τὴν νέαν πνευματικὴν δύναμιν, τὴν ὁποίαν «τὸ ἑλληνικόν», καθὰ ἔχει «πάτριον» ἀντέταξεν εἰς τὴν πίεσιν τῆς Ἀσίας. «Ἐσμὲν γὰρ οὗν ὧν ἡγεῖσθε τε καὶ βασιλεύετε ἕλληνες τὸ γένος ὡς ἥ τε φωνὴ καὶ ἡ πάτριος παιδεία μαρτυρεῖ», ἔλεγεν ὁ Γεώργιος Πλήθων εἰς τὸν βασιλέα Μανουὴλ τὸν Β'. Ὁ δὲ Ἰωάννης Ἀργυρόπουλος προσφωνῶν Κωνσταντῖνον τὸν Παλαιολόγον ἐρχόμενον ἐκ Πελοποννήσου καὶ ἀποβιβαζόμενον εἰς τὴν Κωνσταντινούπολη, τὸν προσαγορεύει «βασιλέα τῶν Ἑλλήνων» καὶ τοῦ λέγει, ὅτι «οὐκ ἄνευ ἀγαθῆς μοίρας... ὁ θεὸς ἑλλήνων ἀνέδειξε βασιλέα, ἑλλήνων οἳ πρὶν μὲν ἄρχοντες καὶ τὰ πρῶτα παρὰ πάντων ἐθνῶν κομιζόμενοι... νῦν παρὰ τὴν ἡμετέραν ἀξίαν βαρβάρων ἐνίων ἥττους ὀφθέντες καθήμεθα... περὶ τῆς μιᾶς ταύτης πόλεως δεδιότες, τῆς κοινῆς τοῦ γένους ἑστίας ἣ μόνη λέλειπται σωτηρία τοῖς ἕλλησι». Ἐκθέτων δ' ἐν συνεχείᾳ τοὺς λόγους ἕνεκα τῶν ὁποίων ἀμφιβάλλει «περὶ τῆς τῶν Ἑσπερίων δυνάμεως» καταλήγει, λέγων εἰς τὸν βασιλέα, ὅτὶ μίαν μόνην ἐλπίδα τρέφουν ἅπαντες, «σοῦ τῶν ἑλλήνων οὐκ ἄνευ θείας μοίρας νυνὶ βεβασιλευκότος, ὀψὲ γοῦν τοὺς ἡμετέρους φῶς ἐλεύθερον ὄψεσθαι(5)».
Ἡ φρασιολογία αὕτη τοῦ Ἀργυροπούλου συμπίπτει κατὰ περιεχόμενον πρὸς τὴν φρασιολογίαν τοῦ Θεοδώρου Νέγρη.
Ὅμοιαι συνθῆκαι τοῦ Γένους εἰς δύο ἐξέχοντας ἔλληνας, τὸν Ἰωάννην Ἀργυρόπουλον καὶ τὸν Θεόδωρον Νέγρην, ἐπροκάλεσαν τὰς αὐτὰς σκέψεις, μὲ μόνην διαφοράν, ὅτι ὁ μὲν Ἰωάννης Ἀργυρόπουλος, τονίζων τὸν αἰώνιον ἀγῶνα τῶν ἑλλήνων κατὰ τῶν βαρβάρων, τὰς σκέψεις του ἀπηύθυνε πρὸς τὸν βασιλέα ὑπαινισσόμενος τὴν «ἀδυναμίαν τῶν Ἑσπερίων» ἔναντι τοῦ Ἀσιάτου, ὁ δὲ Θεόδωρος Νέγρης ἐπικαλούμενος τὸ αὐτὸ ἱστορικὸν γεγονός, τὸν αἰώνιον ἀγῶνα τῶν ἑλλήνων κατὰ τῶν βαρβάρων, ἀπευθύνει τὰς σκέψεις του πρὸς τὴν Δύσιν, οὐχὶ ἁπλῶς καὶ μόνον, διότι αὕτη εἶναι ἤδη ἰσχυροτέρα του «Βαρβάρου», ἀλλὰ καὶ ὡς ὑπόχρεων ἔναντι ἀνθρώπων, οἵτινες, χάριν αὐτῆς, τελοῦν εἰς αἰώνιον πόλεμον κατὰ τοῦ «Βαρβάρου».
Τὸ ἔτος 1453 εἶναι μοιραῖον ὄχι μόνον διὰ τοὺς ἕλληνας, ἀλλὰ καὶ διὰ τοὺς εὐρωπαϊκοὺς λαούς.
Κατὰ τὸ ἔτος αὐτὸ οἱ ἕλληνες μαζὶ μὲ τὸν βασιλέα των πίπτουν μαχόμενοι ὑπὲρ τῆς Εὐρώπης. Ἡ φράσις αὕτη δὲν ἀνήκει εἰς ἐμέ. Τὴν ἔγραψαν τὸ 1919 καθηγηταὶ τοῦ δικαίου εἰς γερμανικὸν πανεπιστήμιον, βιογραφοῦντες ἕλληνα ἐκ Κερκύρας εὐγενῆ, μεταναστεύσαντα κατὰ τὸν 15ον αἰῶνα εἰς τὴν Ἰταλίαν καὶ ἐξελιχθέντα εἰς διάσημον νόμομαθῆ. Πρόγονος τοῦ ἀνδρὸς τούτου, γράφουν οἱ γερμανοὶ καθηγηταὶ τοῦ δικαίου, ἔπεσεν εἰς τὰ τείχη τῆς Κωνσταντινουπόλεως μαχόμενος μὲ τὸν βασιλέα του ὑπὲρ τῆς Εὐρώπης(6).
Κατὰ τὸ αὐτὸ ἔτος 1453, κατὰ τὸ ὁποῖον ἔπεσαν οἱ ἕλληνες μαχόμενοι ὑπὲρ τῆς Εὐρώπης, ἐφευρίσκεται ἡ τυπογραφία. Πεντήκοντα ἔτη ἐνωρίτερον, τὸ 1403, ἡ τυπογραφικὴ τέχνη εἶχεν ἐφευρεθῆ εἰς τὴν Κορέαν. Ἐὰν καὶ εἰς τὴν Εὐρώπην ἡ τυπογραφικὴ τέχνη ἐφευρίσκετο κατὰ τὸ ἔτος αὐτό, τὸ 1403, ποὶα θὰ ἦτο ἡ τύχη τῆς Εὐρώπης; Τὸ ἐρώτημα τοῦτο θέτει ὁ Κοραῆς, καὶ φυσικά, αὐτὸς δίδει τὴν ἀπάντησιν. Ἔχων ὑπ' ὄψιν του τὴν πνευματικὴν ἄνθησιν, ἥτις ἐσημειώθη εἰς τὸ Βυζάντιον κατὰ τὸν 13ον καὶ 14ον αἰῶνα, πρόδρομον καὶ προάγγελον τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἀναγεννήσεως, γράφει:
«Εἰς τὸν δέκατον πέμπτον αἰῶνα (ὅτε εὑρέθη καὶ ἡ τυπογραφία καὶ ἤρχισε νὰ κινῆται πρὸς βελτίωσιν καὶ ἡ Ἰταλία) φαίνεται, ἀληθῶς, ὅτι ἔγινεν ὄχι εὐκαταφρόνητος ἀναλαμπὴ τοῦ χωσμένου πυρός, ἡ ὁποία ἤθελεν ἀνάψει ἐξ ἅπαντος τὴν αὐτὴν φλόγα, τὴν ὁποίαν ἄναψε καὶ εἰς τὴν λοιπὴν Εὐρώπην, ἂν ἡ Ἅλωσις τῆς Κωνσταντινουπόλεως δὲν ἔφθανε νὰ τὴν καταχώσῃ πάλιν... ὡς τόσον εἶναι τῶν πιθανῶν πιθανώτατον, ὅτι ἡ ἀναλαμπὴ αὕτη ἦτο τόσον σφοδρά, ὥστε ἂν ἐγίνετο μίαν ἑκατονταετηρίδα ἀρχήτερα, ἢ ἂν οἱ Τοῦρκοι ἤρχοντο μίαν ἑκατονταετηρίδα βραδύτερον, τὸ γένος ἤθελε καὶ τὴν βασιλείαν φυλάξειν, καὶ ἀκολουθήσει τὴν αὐτὴν ὁδὸν εἰς τὸ βέλτιον τῶν λοιπῶν ἐθνῶν τῆς Εὐρώπης. Ἡ τυπογραφία λοιπόν, πληθύνουσα τὰ βιβλία, ἤθελεν ἀνάψει τὸ πῦρ εἰς πυρκαϊάν(7)».
Ταῦτα εἶναι ὑποθέσεις. Τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι οἱ ἕλληνες μαζὶ μὲ τὸν βασιλέα των ἔπεσαν. Συσπειρωθὲν ἔκτοτε τὸ ἑλληνικὸν ἔθνος περὶ τὸν Πατριάρχην, ταύτισαν ἔτι μᾶλλον ἀδιαχωρίστως ὀρθόδοξον πίστιν καὶ ἐθνικὴν συνείδησιν, δι' αὐτῆς δὲ καὶ τῆς Ἑξαβίβλου τοῦ Ἀρμενοπούλου, διατηροῦν ἀρραγῆ τὴν ἑνότητα αὐτοῦ, ὑπέμενε καὶ ἐπὶ αἰῶνας ἐπερίμενε τὴν κατάλληλον στιγμήν, διὰ νὰ ὀρθωθῇ καὶ πάλιν, πιστὸν εἰς τὴν «πάτριον» φωνὴν «τὸν Βάρβαρον νὰ καταπολεμῇ καὶ τὴν Πατρίδα ν' ἀπελευθερώνῃ».
Οἱ αἰῶνες οὕτοι τοῦ ἑλληνικοῦ μαρτυρίου εἶναι ἀκριβῶς οἱ αἰῶνες καθ' οὓς μετὰ τὸν ἐκχριστιανισμὸν καὶ τὸν ἐκρωμαϊσμὸν ἐπέρχεται ὁ ἐξελληνισμὸς τῶν εὐρωπαϊκῶν λαῶν καὶ συμπληροῦται ἡ ἐξέλιξις ἡ καταλήξασα εἰς τὴν διαμόρφωσιν τῆς σημερινῆς Εὐρώπης. Αὐτὸ δὲ εἶναι καὶ τὸ δραματικὸν στοιχεῖον. Ὁ μὲν ἑλληνικὸς λαὸς μαρτυρεῖ ὑπὸ τὸν Ἄσιάτην, τὸ δὲ ἑλληνικὸν πνεῦμὰ κατακτᾶ τὴν Εὺρώπην καὶ προσδίδει εἰς αὐτὴν τὴν ὁριστικὴν σημερινήν της μορφήν.
Καὶ πράγματι.
Τὰ βάρβαρα γερμανικὰ φῦλα συσσωρευθέντα εἰς τὴν δεξιὰν ὄχθην τοῦ Ρήνου, κατὰ τὴν ψυχροτάτην νύκτα τῆς 31 Δεκεμβρίου τοῦ 406, ἐκβιάζουν τὸν διάπλουν καὶ ἐπερχόμενα εἰς ἀνεξάντλητα κύματα πλημμυρίζουν τὰς γαλατικὰς πεδιάδας, καταλύοντα μετ' ὀλίγα ἔτη τὸ Δυτικὸν Ρωμαϊκὸν Κράτος. Ἐχρειάσθησαν ἕξ αἰῶνες διὰ νὰ συντελεσθῇ ὁ ἐκχριστιανισμὸς τῶν βαρβάρων. Κατὰ τοὺς αἰῶνας τούτους τὸ χειρόγραφον τῆς ἰουστινιάνειου κωδικοποιήσεως, ὅπερ γραφὲν ὑπὸ ἑλλήνων ἐστάλη ὑπὸ τοῦ Ἰουστινιανοῦ εἰς τὴν ἀνακτηθεῖσαν Ἰταλίαν, ἦτο θαμμένον καὶ ἄγνωστον. Ἀνευρίσκεται κατὰ τὸν ἑνδέκατον αἰῶνα καὶ ἀμέσως θεμελιοῦται ἰδία ἐπιστήμη ἐξελιχθεῖσα εἰς τὴν σύγχρονον ἐπιστήμην τοῦ δικαίου. Διὰ τῆς ἐπιστήμης ταύτης τὸ ἑλληνορωμαϊκὸν δίκαιον κατέκτησε τὴν Εὐρώπην καὶ τοιουτοτρόπως τὸν ἐκχριστιανισμὸν ἠκολούθησεν ὁ ἐκρωμαϊσμὸς τῶν βαρβάρων. Κατὰ τοὺς αἰῶνας τούτους καθ' οὕς συνετελεῖτο ὁ ἐκχριστιανισμὸς καὶ ὁ ἐκρωμαϊσμὸς τῶν βαρβάρων, μόνον ἐξ ἀκοῆς ἐγνώριζον οὗτοι τοὺς ἑλληνικοὺς θησαυρούς. Graeca sunt non leguntur. Ἔπρεπε νὰ πέσῃ τὸ Βυζάντιον, νὰ μεταναστεύσουν οἱ Ἕλληνες εἰς τὴν Δύσιν, νὰ προκαλέσουν τὴν γνωστὴν κίνησιν ὑπὸ τὸν ὅρον Renaissance ἢ Humanismus, ἥτις ἤγαγεν εἰς τὸν ἐξελληνισμὸν τῶν βαρβάρων. Καθ' οὓς χρόνους, λοιπόν, τὸ ἑλληνικὸν ἔθνος διήρχετο τὴν σκληροτέραν του δοκιμασίαν, τὸ ἑλληνικὸν πνεῦμα διέπνεεν, ἐδρόσιζεν, ἀνεγέννα καὶ ἐξηνθρώπιζε τὴν Εὐρώπην. Λέγει ὁ Mommsen, ὅτι, ἐὰν ἡ Ρώμη δὲν κατέσκαπτε τὴν Καρχηδόνα, δὲν θὰ ὑπῆρχεν ἡ σημερινὴ Εὐρώπη. Ἀλλ' ἐὰν οἱ ἕλληνες δὲν παρελάμβανον εἰς τὰς χεῖράς των τὴν Ρώμην καὶ κωδικοποιοῦντες τὸ ρωμαϊκὸν δίκαιον, θεμελιοῦντες δογματικῶς τὸν χριστιανισμόν, διαφυλάττοντες τοὺς ἑλληνικοὺς θησαυρούς, καί, τὸ σπουδαιότερον, συγκρατοῦντες τὸν Ἀσιάτην μακράν τῆς Εὐρώπης, μέχρις ὅτου ἐκχριστιανιζόμενοι, ἐκρωμαϊζόμενοι καὶ ἐξελληνιζόμενοι ἀποβαρβαρωθοῦν καὶ ἐξανθρωπισθοῦν οἱ ἐγκατασταθέντες εἰς αὐτὴν λαοί, δὲν θὰ ὑπῆρχεν ἡ σημερινὴ Εὐρώπη.
Καὶ ἐν τούτοις, κατὰ τὸ τέλος τοῦ 17ου αἰῶνος οἱ εὐρωπαϊκοὶ λαοὶ δὲν εἶχον ἀκόμη συνείδησιν, ὅτι πιστεύοντες εἰς Χριστόν, συμβιοῦντες κατὰ τοὺς κανόνας τοῦ ἑλληνορωμαϊκοῦ δικαίου, σκεπτόμενοι ἑλληνιστί, ἀποτελοῦν πνευματικὴν ἑνότητα. Καὶ ἰδοὺ ἡ ἀπόδειξις. Τὸ 1663 οἱ Τοῦρκοι κατέκλυσαν τὰς οὐγγρικὰς πεδιάδας βαδίζοντες πρὸς τὴν Βιέννην. Συγκίνησις μεγάλη κατέλαβε τοὺς εὐρωπαϊκοὺς λαούς. Le roi très-chrétien σπεύδει νὰ ἐξαγγείλῃ, ὅτι ἐπὶ κεφαλῆς στρατιᾶς, διαβαίνων τὴν Νότιον Γερμανίαν, βαδίζει ἐν ὀνόματι τῆς Χριστιανωσύνης, διὰ ν' ἀντιμετωπίσῃ τοὺς ἀπίστους. Ὁ Μέγας Ἐκλέκτωρ ἀπαντᾳ ἀμέσως ἐπὶ λέξει: «Προτιμότερον νὰ ζήσωμεν ὑπὸ τὴν προστασίαν τῶν Τούρκων παρὰ νὰ πέσωμεν εἰς τὴν δουλείαν τῶν Γάλλων» (Plutôt vivre protégés des Turcs que dans la servitude de la France)(8) Ἡ κατάστασις τῆς Εὐρώπης δὲν ἦτο διάφορος τῆς πρὸ δύο αἰώνων, ὅτε ὁ Λουκᾶς ὁ Νοταρᾶς ἀνεφώνει: «κρειττότερόν ἐστιν ἰδεῖναι ἐν μέσῃ τῇ πόλει φακιόλιον βασιλεῦον τούρκων ἢ καλύπτραν λατινικήν». Ἐπέπρωτο νὰ σώσῃ τὴν Εὐρώπην ὁ πολωνὸς Sobieski ἐκδιώκων τους Τούρκους ἐκ τῆς Βιέννης. Καὶ ναὶ μὲν ὑπὸ τὴν ἐντύπωσιν τῆς νίκης ταύτης οἱ Εὐρωπαϊκοὶ λαοὶ ἡνώθησαν εἰς «ἱερὸν Σύνδεσμον» ἀπὸ τῆς Σουηδίας μέχρι τῆς Μεσογείου, διὰ νὰ ἐκδιώξουν «τοὺς ἀπίστους» ἐκ τῆς Εὐρώπης. Ἀλλὰ τοῦ ἀγῶνος τεθέντος ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τῆς Βενετίας, μόνον ἀποτέλεσμα ἐπῆλθεν ἡ καταστροφὴ τοῦ Παρθενῶνος.
Ἡ διὰ τοῦ ἐκχριστιανισμοῦ, ἐκρωμαϊσμοῦ καὶ ἐξελληνισμοῦ βαθμιαίως συντελούμενη ἐκπολίτισις τῶν εὐρωπαϊκῶν λαῶν, βαίνει συγχρόνως καὶ παραλλήλως πρὸς ἐθνολογικὸν αὐτῶν διαφορισμόν. Μετὰ τὰς ἐν ἔτει 841 συνομολογηθείσας γνωστὰς συνθήκας τοῦ Verdun, ἀρχίζει ὁ διαχωρισμὸς τῶν βαρβάρων εἰς ἐθνότητας, οὕτως ὥστε ἐνῷ ὅλοι οἱ λαοὶ ἔχουν τὴν αὐτὴν πίστιν, συμβιοῦν ὑπὸ τὸ αὐτὸ δίκαιον, σκέπτονται κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον, ἐν τούτοις βαθμιαίως ἐπέρχεται κατάτμησις αὐτῶν εἰς ὁμάδας, ἑκάστη τῶν ὁποίων διαμορφώνει ἰδίαν γλῶσσαν, ἰδίαν ἱστορικὴν παράδοσιν, ἰδίαν ἐθνικὴν συνείδησιν, ἴδια ἤθη, καὶ δυνάμει τῶν στοιχείων τούτων, συναισθάνεται ἑαυτήν, ὡς συνιστῶσαν χωριστὴν αὐτοτελῆ προσωπικότητα. Αἱ ἐθνότητες αὗται, ἐφ' ὅσον ὁ μονάρχης συνεκέντρου ἁπάσας τὰς ἐξουσίας ἐξ ἰδίου δικαίου, ἐφ' ὅσον ὁ μονάρχης «εἶχεν ἐν ἑαυτῷ καὶ ἐξ ἑαυτοῦ τὴν ἀρχήν», κατὰ τὴν
διατύπωσιν τοῦ Hegel(9), δὲν ἐνεφανίζοντο ἀνταγωνιζόμεναι ἀλλήλας. Ἀπ' ἐναντίας, ὑφιστάμεναι συγκίνησιν ἐκ καθολικῶν ἰδεῶν, κυρίως ἐκ τῆς χριστιανικῆς ἰδέας, κατέβαλλον κοινὰς προσπαθείας διὰ νὰ ἐπιτύχουν τὴν πραγματοποίησιν αὐτῶν(10). Ἁπλῶς διὰ νὰ κατανοηθῇ τὸ πρᾶγμα κρίνω σκόπιμον νὰ σημειώσω δύο γεγονότα. Τὸ ἕν εἶναι ἡ περίεργος προσωπικότης τοῦ γάλλου νομικοῦ Du Moulin (Molinaeus), ὅστις, κατὰ τὸν 16ον αἰῶνα, ἐδικηγόρησεν εἰς τὸ Parlement τοῦ Châtelet, ἐδίδαξεν εἰς τὸ Στρασβοῦργον, εἰς τὸ Tübingen, εἰς τὸ Monbeliard, διὰ νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὸ Châtelet, αὐτοτιτλοφορούμενος «Jurisconsultus Franciae et Germaniae». Tὸ ἕτερον εἶναι ἡ περίπτωσις τῆς Σχολῆς τοῦ φυσικοῦ δικαίου, ἥτις προσέδωκεν ὁμοιομορφίαν εἰς τὸ δημόσιον δίκαιον τῶν Εὐρωπαϊκῶν λαῶν, καὶ ἐδημιούργησεν εἰς τοὺς ἄνδρας τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως τὴν παραίσθησιν, ὅτι νομοθετοῦν διὰ τὴν Ἀνθρωπότητα.
Περὶ τὸ τέλος ὅμως τοῦ δεκάτου ὀγδόου αἰῶνος, ἡ Ἀμερικανικὴ καὶ ἡ Γαλλικὴ Ἐπανάστασις ἀντιμέτωπον τοῦ μονάρχου τάσσουν τὸν «λαόν». Ἀλλὰ τί ἐστὶ «λαός»; «Λαὸς» εἶναι τὸ ἔθνος. Ὁ μονάρχης δὲν ἔχει ἐξουσίας ἐξ ἑαυτοῦ. Ἅπασαι αἳ ἐξουσίαι πηγάζουν ἐκ τοῦ ἔθνους. Διὰ νὰ πηγάζουν ὅμως αἱ ἐξουσίαι ἐκ τοῦ ἔθνους, κατ' ἀνάγκην ἑκάστη ἐθνότης πρέπει νὰ συγκροτηθῇ εἰς αὐθύπαρκτον καὶ κυρίαρχον Πολιτείαν.
Καὶ ἰδοὺ ἡ ἀρχὴ τῶν ἐθνικοτήτων.
Σημειώσεις
5. Λάμπρου, Ἀργυροπούλεια (1910) 45, 47.
6. Kantorowicz - Schulz, Thomas Diplovatatius (1919) 1.
7. Ἰακ. Ρώτα, Ἀπάνθισμα ἐπιστολῶν Ἀδ. Kοραῆ (1839) 125.
8. André, Louis XIV et l’ Europe (1950) 78.
9. Hegel's, Grundlinien der Philosophie des Rechts (2α ἔκδ. ὑπὸ Gans, 1840) § 279, σελ. 359.
10. Koschaker, Europa und das römische Recht (1947) 47. 25
|
|
|
