Μιχαήλ Α. Καλινδέρης
Αι Συντεχνίαι και η Εκκλησία επί Τουρκοκρατίας
Εκκλησιαστικαί Εκδόσεις Εθνικής Εκατονπεντηκονταετηρίδος. Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας, Αθήναι 1973
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'
ΓΕΝΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΝ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ
4. Συμμετοχή των συντεχνιών
Α'. Εις την εκλογήν του Πατριάρχου Κων/λεως.
Ανεξαρτήτως της ισχύος των παραχωρηθέντων εις τον Πατριάρχην Κων/λεως προνομίων και των μνημονευομένων αυθαιρεσιών της Εξουσίας προς αυτό το πρόσωπον του Ανωτάτου Αρχιερέως, μη απαλλαγέντος, ως γνωστόν, πολλάκις και της ατιμίας της αγχόνης, δικαιώματά τινα του Γένους διετηρήθησαν και επηυξήθησαν εκ των αντιπροσώπων των συνιστώντων εις αυτήν την καθέδραν της κυριάρχου Εξουσίας την μικτήν αντιπροσωπείαν διά την εκλογήν του Πατριάρχου. Από την σύνθεσιν της αντιπροσωπείας αυτής κληρικών, αλλά και λαϊκών, εξηρτήθη και η αντοχή προς άμυναν εις τα εκάστοτε δεινά των καιρών -ο πατριαρχικός θρόνος εκλήθη προσφυώς Γολγοθάς και η αντιμετώπισις των υποχρεώσεων εις τα ποικίλα, δυσβάστακτα πολλάκις οικονομικά βάρη της Εκκλησίας, αλλά και η βαθμιαία επέκτασις της δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου. Διότι ναι μεν επιδέξιοι και σοφοί εκ του Ιερατείου γενικώς άνδρες ανεφάνησαν επί της σκηνής της Ορθοδοξίας της Ανατολής, αλλά και οι εκλογείς των πρέπει να ανήκον εις τους κατά καιρούς δραστηριωτέρους και ικανωτέρους, τους οποίους η ιστορία ανέσυρεν εκ των ακαταλύτων του λαού ομάδων. Πόθεν άλλωστε ανενεούτο αυτή η του ακλήρου Ιερατείου υπόστασις, ει μη εκ της αενάου πηγής των λαϊκών δυνάμεων, όθεν κατά θείαν Πρόνοιαν επελέγετο ό,τι εκλεκτόν είχε το Γένος εις προσόντα διανοητικά, πνευματικά κλπ. προς προβολήν διά τής Εκκλησίας ως της ιδανικωτέρας των χρόνων εκφράσεως ζωής και τελειώσεως αυτής. Κατά το γενικόν λοιπόν τα συναντώμενα εις την πορείαν της δουλείας επιτεύγματα των Ορθοδόξων δεν μειονεκτούν εκείνων των ελευθέρων εν δημοκρατία, λαων κατά βιολογικήν επιλογήν. Είναι γνωστόν ότι προκειμένου περί αποφάσεων επί σοβαρών ζητημάτων της Εκκλησίας και του Γένους συνεκαλούντο εις το Πατριαρχείον γενικαί συνελεύσεις, εις ας ελάμβανον μέρος και αι συντεχνίαι της Κων/λεως διά των αντιπροσώπων των. Εις γενικήν συνέλευσιν αφορώσαν εις παρουσιαζόμενον θέμα σοβαρότητος ως η εκλογή νέου Πατριάρχου, επιβλητικήν και αποφασιστικήν είχον την ψήφον των αι συντεχνίαι. Διότι, εάν έναντι των εν Κων/λει Μητροπολιτών και των «λογάδων του Γένους» ληφθή υπ' όψιν η αριθμητική δύναμις των αντιπροσώπων πρωτομαστόρων των συντεχνιών Κων/λεως υπολογιζομένων περί τα μέσα του παρελθόντος αιώνος εις 90 μέχρις 100 (κατά τον Ν. Παπαδόπουλον και Β.Μυστακίδην εις άνω των 150), τότε συνάγει κανείς το βέβαιον συμπέρασμα ότι αι συντεχνίαι της Κων/λεως είχον εις χείρας των το ουσιωδέστερον του Γένους θέμα, το της εκλογής του Οικουμενικού Πατριάρχου.
Το δικαίωμα της αποστολής αντιπροσώπων εξ όλων των συντεχνιών εις τήν συνέλευσιν εκλογής του Πατριάρχου ίσχυσε μέχρι του 1859. Διά των λεγομένων Γενικών Κανονισμών, συνταχθέντων κατ' εφαρμογήν των διατάξεων του Χάττι χουμαγιούν έτ. 1856, αποβλέποντος εις την αναδιοργάνωσιν και των αλλοθρήσκων κοινοτήτων του τουρκικού κράτους, το δικαίωμα περιωρίσθη μόνον εις δέκα (10) εκ των εγκριτωτέρων και εφεξής εντελώς εξέλιπεν.
Απο ποίων χρόνων ήρχισεν η συμμετοχή των συντεχνιών εις την επιλογήν του Πατριάρχου είναι δύσκολον να προσδιορισθή. Κατά τα γενικά μανθάνομεν ότι υπήρχε καθεστώς διοικητικόν της Εκκλησίας της Κων/λεως, διαρρυθμισθέν από της αλώσεως ίσως και βαθμηδόν, κατά δε το καθεστώς τούτο την διοίκησιν διεξήγον ομού κληρικοί και λαϊκοί. Περισσότεραι διασαφήσεις ως προς το μικτόν τούτο αντιπροσωπευτικόν σύστημα δέν παρέχονται. Συγκεκριμένη είναι η περίπτωσις της εκλογής του Προκοπίου (από Σμύρνης) εις Πατριάρχην (1785- 89) μετά τον θάνατον του Γαβριήλ Δ' ( 1780-85 ) κοινή γνώμη των Αρχιερέων, αρχόντων και γερόντων των εσναφίων και ενδεικτική της δυνάμεως της συντεχνίας των γουναράδων εις την περίπτωσιν εξώσεως εκ του Πατριαρχικού Θρόνου του Ιερεμίου Γ', και ελπίδων αποκαταστάσεώς του διά της προσφυγής εις το ρουφέτι των γουναράδων. Εμφανεστάτη δε η εκ της μνημονευθείσης υπεροχής ψήφων επικράτησις εις την συνέλευσιν κατά την εκλογήν Γρηγορίου ΣΤ' του από Σερρών (1835-1840) κατόπιν μακρών συζητήσεων και διαφωνιών μεταξύ των αντιπροσώπων των συντεχνιών και των λογάδων.
|
