Μιχαήλ Α. Καλινδέρης
Αι Συντεχνίαι και η Εκκλησία επί Τουρκοκρατίας
Εκκλησιαστικαί Εκδόσεις Εθνικής Εκατονπεντηκονταετηρίδος. Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας, Αθήναι 1973
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ'
ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΙΝ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΧΝΙΩΝ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΝ ΠΡΟΝΟΙΑΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
6. Αι Αδελφότητες.
Πρόκειται περί των Αδελφοτήτων των θρησκευτικών και φιλανθρωπικών, διότι κατά καιρούς και κατά τόπους ιδίως από του ΙΘ' αιώνος ιδρύθησαν και άλλαι εκπαιδευτικούς σκοπούς επιδιώκουσαι «φιλεκπαιδευτικαί» λεγόμεναι συνήθως. Εις τους ναούς και εις τας μονάς, την ευπρέπειαν ιδίως αυτών, και εις άλλα θεάρεστα έργα απέβλεπον αι θρησκευτικαί, εις την ανακούφισιν των δυστυχούντων αι φιλανθρωπικαί, υπό κοινόν τίτλον και σκοπόν συνήθως συνιστάμεναι και εξ εράνων φιλοθρήσκων πολιτών, επαγγελματιών και βιοτεχνών λαμβάνουσαι τους πόρους των, ουχί σπανίως και εκ δωρεών ευεργετών. Ετύγχανον εκκλησιαστικής εγκρίσεως και τιμής, ελευθερίας δ' εκ μέρους των Τούρκων ιθυνόντων και ουδέν εμπόδιον παρεμβαλλόντων επισήμως εις την κοινωφελή των σωματείων τούτων προσφοράν.
Εγράφη κατ' αόριστόν τινα τρόπον ότι αδελφότητες ελειτούργησαν από δύο και πλέον αιώνων. Είναι γνωστή η Αδελφότης του Αγίου Γεωργίου από του 1470 υπάρχουσα εν Βενετία, με επώνυμα συνδρομητών: Ανυφαντής, Βαρέλης, Καλαποδάς, Παγιδάς κλπ.
Τα εν Κων/λει πολλά Αδελφάτα επ' ονόματι αγίων ανδρών και γυναικών συνήθροιζον ελέη προς κατασκευήν εικόνων ή σκευών ιερών ή προς διάκοσμον των ναών. Μνημονεύεται ως αρχαιότερον το εκ κηπουρών αποτελούμενον, το οποίον αφιέρωσε το 1772 εικόνα με επιγραφήν εις τον ναόν της Θεοτόκου Χατζερλήδισσας (είς Τεκύρ Σεράγιον). Εις τον ναόν της Θεοτόκου της Σούδας (Εγρί καπί) το των λεπτουργών Αδελφάτον με πάτρωνα τον Άγιον Νικόλαον, του οποίου κατεσκεύασε την εικόνα και την αφιέρωσεν εις τον ναόν. Πλησίον του αυτού ναού το 1856 υπήρχεν Αδελφάτον της Υπαπαντής συγκροτούμενον από τακουνάδες ( = κατασκευάζοντας τα ξυλοπέδιλα, τσόκαρα). Τούτο κατεσκεύασεν αργυρένδυτον εικόνα της Θεοτόκου και δύο κανδήλας αργυράς και ένα πολυέλαιον μικρον και εν πεντακήριον της αρτοκλασίας, αργυρά τα πάντα και τα εδώρησεν εις τον ναόν. Θαυμασιώτερον το κατά το 1845 υπάρχον Αδελφάτον των Τριών Ιεραρχών εργασθέν όχι μόνον προς κατασκευήν εικόνος αυτών δωρηθείσης εις τον ναόν, αλλά και προς υλικήν υποστήριξιν της παρά τω ναώ σχολής.
Απαντώνται επίσης Αδελφάτα εν Κων/λει: Το έχον την επωνυμίαν Άγιος Νικόλαος πλησίον του ναού του Άγίου Κων/τίνoυ εν Ψαμμαθία. Εις τον αυτόν ναόν: Ο Τίμιος Σταυρός Αδελφάτον, το οποίον αναφέρεται εργαζόμενον κατά τα έτη 1809-1815. Εις το Νεοχώρι του Βοσπόρου πλησίον του ναού της Θεοτόχου Κουμαριωτίσσης άλλος Άγιος Νικόλαος, Αδελφάτον των καϊκτσήδων εργαζόμενον το έτος 1814-1815. Μεταμόρφωσις Αδελφάτον αναφέρεται το 1803 πλησίον του ναού του Αγίου Κων/τίνoυ εν Ψαμμαθία.
Εις τας αρχάς του 1884 συνεστήθη εις την συνοικίαν του Παλίνου Αδελφότης Άγιος Βασίλειος, πρόεδρον έχουσα ένα στοιχειοθέτην του πατριαρχικού τυπογραφείου, μέλη δε ψαράδες, πλανοδίους, ρωποπώλας, βαρκάρηδες κ.τ.τ. Διένεμε μικράς ελεημοσύνας εις πτωχούς και άνθρακας και παρεσκεύαζεν οίκον διαμονής. Οι Αγιοβασιλείται, μετά εξαετίαν από της ιδρύσεως του Αδελφάτου των, ωκοδόμησαν ευπρόσωπον μικρόν οικοδόμημα παρά τον ναόν της Θεοτόκου του Παλίνου με επιγραφήν επί του οικοδομήματος «Αδελφότης Άγιος Βασίλειος 1890». Μετά 15 ή 20 έτη ανήγειρον και δεύτερον οίκημα παρά το επιτροπικόν του ναού.
Οι συναποτελούντες τον Άγιον Χαράλαμπον, Αδελφάτον φιλοξενούμενον εις το μεγασπηλαιωτικόν μετόχιον. Βλάχ-σεράγι παρά το Φανάριον, εκαυχώντο ότι ωργανώθησαν εις σώμα υπό του Γρηγορίου του Ε' Πατριάρχου κατά την δευτέραν ιερατείαν του 1807 ή 1808.
Με την συνεργασίαν δε αδελφάτων γυναικείων παραταθείσαν επί 40 περίπου έτη προς συνάθροισιν ποσού εκ δίσκων και κουτιών ενεκαινιάσθη το 1894 ο ναός της Ευαγγελιστρίας εις τα Ταταύλα.
Αδελφότητας υπό διαφόρους επωνυμίας είχον και άλλαι πόλεις ιδία από των μέσων του ΙΘ αιώνος, ως η Σμύρνη: (Φιλανθρωπική αδελφότης από το 1871. Αγαθοεργός αδελφότης των Κυριών από του 1889. Αγαθοεργός αδελφότης Ορθοδοξία από του 1891, θρησκευτική αδελφότης Ευσέβεια από του 1894). Αι Κυδωνίαι: (Αγαθοεργός αδελφότης από του 1870. Φιλόπτωχος αδελφότης κυριών από του 1905). Η Χίος, η Αδριανούπολις, η Φιλιππούπολις, αι Σέρραι, η Θεσσαλονίκη, το Μοναστήρι, τα Γιάννινα κ.ά., προσέτι και η Κοζάνη με απολύτως αμιγή εκ συντέκνων «τήν βυρσοδεψικήν Αδελφότητα», η οποία συνεστήθη το 1876 υπό 19 εκ των πλουσιωτέρων εργαστηριαρχών. Εις το κοινόν ταμείον ταύτης συνεισέφερεν έκαστος από εν έως τέσσαρα γρόσια και καθ' εβδομάδα προαιρετικήν κατάθεσιν. Ο σκοπός της Αδελφότητος αγαθοεργός κατά σαφή μνείαν του σχετικού συμφωνητικού συμπληρούμενος εξ αναμνήσεων ως προς την εκδηλωθείσαν μέριμναν υπέρ πτωχών, ορφανών κλπ., [έτι δέ και από την απόφασιν (πράξις έτ.1905) περί ανεγέρσεως εκ βάθρων του ναού του Αγίου Νικολάου της πόλεως]. Από του 1903 συνεστήθη και Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών με υπέρ τα 350 μέλη. Τα ονόματα Αδελφοτήτων των πόλεων δυνάμεθα να ανεύρωμεν και εις τους καταλόγους συνδρομητών βιβλίων.
|
