Κ. Ι. Γιαννακόπουλος
Οι επιρροές της βυζαντινής παιδείας στο μεσαιωνικό δυτικό κόσμο
Από: Κ.Ι. Γιαννακόπουλος, Βυζαντινή Ανατολή και Λατινική Δύση, μτφρ. Κώστας Κυριαζής, εκδ. Εστία, Αθήναι ά.έ.
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
ΠΡΙΝ ΑΠΟ την λατινική κατάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως το 1204 οι Βυζαντινοί ήταν διάσημοι για την βιομηχανική τους τεχνική -τεχνική που σε μερικές περιπτώσεις ερχόταν από τον αρχαίο ελληνο-ρωμαϊκό κόσμο, αλλά σε άλλες περιπτώσεις περιείχε κατεργασίες που είχαν τελειοποιηθεί στο Βυζάντιο. Οι βιομηχανίες του μεταξιού, ιδιαίτερα η κατασκευή θαυμάσιων χρυσοκεντημένων υφασμάτων και η σχεδίαση πρότυπων πάνω σε πλούσια υλικά, αν και μερικά εμπνευσμένα από την αρχαία Μέση Ανατολή, έγινε ειδικότητα των μεσαιωνικών Ελλήνων. Αξιοσημείωτα για την μακροζωία τους είναι μερικά βυζαντινά υφαντά που ακόμα υπάρχουν, όπως εκείνα που βρέθηκαν στον τάφο του Καρλομάγνoυ και χρονολογούνται από τον Θ' αιώνα. Τα μεταξωτά της βυζαντινής βιομηχανίας ήταν τόσο περιζήτητα στη Δύση που, όταν στις αρχές του ΙΒ΄ αιώνα ο Νορμανδός βασιλέας Ρογήρος ο Β΄ επιτέθηκε ενάντια στη βυζαντινή Ελλάδα, φρόντισε ιδιαίτερα να μεταφέρει στο Παλέρμο τους πιο ικανούς Θηβαίους και Πελοποννήσιους τεχνίτες του μεταξιού. Ο ιστορικός της επιστήμης Τζώρτζ Σάτον πιστεύει πως αυτό σημείωσε τις αρχές της παραγωγής μεταξιού στη Δύση(46). Όμως είναι ίσως πιθανότερο πως η παραγωγή του καλύτερου δυτικού μεταξιού χρονολογείται από αυτή την εποχή.
Ήδη αναφέραμε την βυζαντινή φήμη για το χύσιμο ορειχάλκινων θυρών -παραδείγματα αυτής της τέχνης βρίσκονται ακόμα στον καθεδρικό ναό της Πίζας, στην εκκλησία του Αγίου Παύλου έξω από τα τείχη στη Ρώμη, στο μεγάλο μοναστήρι του Μόντε Κασίνο, στον καθεδρικό ναό του Αμάλφι(47) και αλλού. Tο Βυζάντιο στα 1204 ήταν ακόμα το κύριο κέντρο παραγωγής υάλου στην Ευρώπη. Μετά απ’αυτήν την χρονολογία άρχισε να αναβιώνει στη Δύση και ιδιαίτερα στη Βενετία. Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία πως στους τόσους αιώνες του ενετικού εμπόριου με την Ανατολή και ιδιαίτερα η κατάκτηση της ελληνικής πρωτεύουσας από τη Βενετία, στα 1204, έχουν πολλά να κάνουν με την καινούργια της τεχνολογική υπεροχή, χάρη στην οποία σύντομα έγινε διάσημη(48). Είναι αρκετά ενδιαφέρον πως μιά από τις καλύτερες εκθέσεις που έχουμε για την μεσαιωνική κατασκευή υάλου είναι η πραγματεία του Γερμανού ιερέα Θεόφιλου, που χρονολογείται στις αρχές του ΙΒ΄ αιώνα και αναφέρει πρωταρχικά τις βυζαντινές μεθόδους για την κατασκευή ορισμένων τύπων γυαλικών, όπως γυάλινα πιάτα και γυάλινα κύπελλα στολισμένα με χρυσά φύλλα(49).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
46. G. Sarton, Αn introduction to the History of Science (Βαλτιμόρη 1931) 171. F. Chalandon, Les Comnènes (Παρίσι 1912) ΙΙ, 317. Για τη Βυζαντινή σηρική βιομηχανία βλέπε ιδ. R. Lopez «Silk Manufacture in the Byzantine Empire», Speculum, ΧΧ, 1. Ο Talbot Rice, Art of the Byzantine Era (Νέα Υόρκη 1963) 106, πιστεύει πως ο Όθων ο Γ' έβαλε βυζαντινά μεταξωτά στον τάφο του Καρλομάγνου στα 1000.
47. Η. Bloch «Monte Cassino, Byzantium, and the West in the Earlier Middle Age», Dumbarton Oaks Papers, ΙΙΙ (1941 163-224. Τον Ι' αιώνα χύθηκαν ορειχάλκινες θύρες στο Χιλτντεσχάϊμ για τον Επίσκοπο Μπέρνβαρντ, που είπε να τις αντιγράψουν από τις βυζαντινής εμπνεύσεως θύρες που έγιναν στο Άαχεν για τον Καρλομάγνο. Βλέπε F. Tschan, St. Bernward of Hildesheim, ΙΙ (Ντορ Ντάμ 1942) 142, 168-69 και 200, υπ. 6.
48. Η αραβική Αίγυπτος είχε αξιοσημείωτη βιομηχανία υάλου σαν κληρονομία από τους ελληνιστικο-ρωμαϊκο-βυζαντινούς χρόνους. Η Βενετία μπορεί να επηρεάστηκε και από κει.
49. Βλέπε Θεόφιλου Πρεσβυτέρου, Schedula Diversarum Artium, έκδ. Η.Hagen (Βιέννη 1874) ιδ. 114-117.
|
