Φώτιος ὁ Μέγας
Ἐπιστολὴ πρὸς Βούλγαρον Ἡγεμόνα
Εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση καὶ σημειώσεις: Παν. Κ. Χρήστου.
Περιοδικό Ἐποπτεία, Φεβρουάριος 1992, Ἀθήνα.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Ἡ δευτέρα Σύνοδος
9. Ἔπειτα ἡ ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ δεύτερη σύνοδος(2) ἀνέδειξε τὴν βασιλίδα πόλι σπουδαστήριο τῶν ἱερῶν μαθημάτων. Συνάθροισε ἑκατὸν πενήντα ἱεροὺς ἄνδρες, μὲ πρώτους τοὺς κατόχους τῶν ἀρχιεπισκοπικῶν θρόνων Ἀλεξανδρείας Τιμόθεο, Ἀντιοχείας Μελέτιο τὸν ἀξιοθαύμαστο καὶ Ἱεροσολύμων Κύριλλο• ἀκόμη καὶ τὸν Νεκτάριο, ποὺ μόλις πρὸ ὀλίγου εἶχε ξεχωρίσει ἀπὸ τὸ πλῆθος τῶν κατηχουμένων καὶ εἶχε ξεπλύνει τὴν ἀκαθαρσία τοῦ βίου μὲ τὸ θεῖο βάπτισμα, καὶ τώρα καθαρὸς περιεβλήθηκε τὸ καθαρώτατο ἀξίωμα τῆς ἀρχιερωσύνης μὲ κοινὴ ψῆφο τῆς συνόδου καὶ χειροτονία ἀπὸ τοὺς προκρίτους κι' εὐθὺς ἀμέσως καθίσταται ἐπίσκοπος τῆς βασιλεύουσας καὶ πρόεδρος τῆς συνόδου. Μαζὶ μὲ αὐτοὺς ἦταν οἱ Γρηγόριοι, ὁ ἐπίσκοπος τῆς Νύσσης καὶ ὁ ἐμπράκτως ἐπώνυμoς τῆς θεολογίας(3)• κι ἔπειτα ἀπὸ λίγον καιρὸ ἐφάνηκε νὰ ὑποστηρίζη τὰ ἴδια καὶ ὁ Δάμασος τῆς Ρώμης, καθιστάμενος σύμφωνος μὲ τοὺς προηγουμένους.
10. Αὐτὸς λοιπὸν ὁ χορὸς τῶν ἱεροφαντῶν ἀπεφάσισε τὴν καταδίκη τοῦ Μακεδονίου, ποὺ παλαιότερα εἶχε ἁρπάξει τὸν θρόνο τῆς Κωνσταντινουπόλεως, διότι δυσφημοῦσε τὸ Πανάγιο καὶ ζωαρχικὸ Πνεῦμα. Ὅπως δηλαδὴ ὁ Ἄρειος ἐπετίθετο κατὰ τοῦ Υἱοῦ, ἔτσι κι' αὐτὸς ἐπετίθετο κατὰ τοῦ Παναγίου Πνεύματος, τοποθετώντας τὴν δεσποτικὴ καὶ ὑπερβατικὴ κυριότητά του στὴν τάξι τῶν δούλων καὶ ὑπηρετῶν. Καὶ ὅμως ἦταν εὔκολο στὸν ἄθλιο, ἂν ἤθελε, ν' ἀντιληφθῆ ὅτι, ὅπως ὅσοι θεωροῦν κτίσμα τὸν Υἱὸ ὑβρίζουν ἐξ ἴσου καὶ τὸν Πατέρα, ἔτσι καὶ ὅσοι συναριθμοῦν μαζὶ μὲ τὰ ποιήματα τὸ πανάγιο Πνεῦμα του ἐκτοξεύουν ἐναντίον του ἴση καὶ ὅμοια βλασφημία. Διότι, ἂν εἶναι τὸ Πνεῦμα κτίσμα, κι' ἐκεῖνος στὸν ὁποῖο ἀνήκει τὸ Πνεῦμα εἶναι κτίσμα. Ἂν δὲ αὐτὴ ἡ ὑπερβολικὴ ἀθεότης εἶναι καὶ στὸ ἄκουσμα μόνο ἀφόρητη, πῶς δὲν ἐσκέφθηκε ὁ ταλαίπωρος ν' ἀποφύγη ἐκεῖνο, διὰ τοῦ ὁποίου ἀναγκαστικὰ θὰ περιέπιπτε σ' αὐτοὺς τοὺς θεομάχους λογισμούς; Ἀθετεῖς ὅτι τὸ Πνεῦμα εἶναι Θεός. Τότε πῶς «ἐρευνᾶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ»(4) καὶ τίποτε ἀπὸ τὰ μυστικὰ τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι γι' αὐτὸ κρυφό; Πῶς εἶναι «ἄλλος παράκλητος»;(5) Πῶς συμπαρατάσσεται μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱό; Διότι λέγει ὁ Υἱός, «πηγαίνετε καὶ διδάξετε ὅλα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντάς τους στὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος»(6). Ἂν ἕνα ἀπὸ τὰ τρία πρόσωπα στὸ ὄνομα τῶν ὁποίων φωτιζόμαστε εἶναι κτίσμα, οὔτε τὰ ἄλλα δὲν θ' ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ τὴν ὕβρι. Ἀλλ' ἂν εἶναι κτίσμα, πῶς κτίζει; πῶς ἁγιάζει; πῶς ζωοποιεῖ; πῶς κατανέμει χαρίσματα; πῶς εἶναι Θεός;
11. Ἀλλ' ἐκεῖνος ὁ φρενοβλαβὴς δὲν ἐσκέφθηκε τίποτε ἀπὸ αὐτά• κι ἔτσι ἐτόλμησε θρασύτατα νὰ τὰ ἀποσπάση ἀπὸ τὴν μοναρχικὴ καὶ μία καὶ ἀδιαίρετη θεότητα. Γι' αὐτὸ κι' ἐπῆρε ἐπάξια ἀνταμοιβὴ τῆς ἀσεβείας, τιμωρούμενος μὲ τὴν ἀφαίρεση τῆς ἱερωσύνης αὐτὸς ὁ ἴδιος, καθὼς καὶ ὅλοι ὅσοι ἐζήλευαν τὴν ἀθεράπευτη ἀσθένεια τῆς θεομαχίας του. Καὶ ὅπως ἐκεῖνος ἐφρύαξε ν' ἀπαλλοτριώση τὸ πανάγιο Πνεῦμα ἀπὸ τὴν τριαδικὴ καὶ μία θεότητα καὶ κυριότητα, ἔτσι καὶ ἡ ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ σύνοδος, σὰν δεύτερο Ἄρειο, τὸν ἀλλοτρίωσε ἀπὸ τὴν ἱερωσύνη καὶ ἀπὸ τὴν μερίδα καὶ συμπαράταξι τῶν πιστῶν• τὸ δὲ πανάγιο καὶ ζωαρχικὸ Πνεῦμα, ὡς ὁμοφυὲς καὶ ὁμοούσιο, ἰσοδύναμο καὶ παντοδύναμο, ὥρισαν κατὰ τὶς πατερικὲς καὶ θεολογικὲς φωνὲς νὰ συμπροσκυνῆται καὶ νὰ συνδοξολογῆται μαζὶ μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱό, ξεριζώνοντας τελείως καὶ κάθε ζιζάνιο ποὺ ἀπέμεινε ἀπὸ τὴν ἀρειανὴ σπορά. Τότε ἦταν ἡ ἐποχὴ ποὺ κρατοῦσε τὰ χαλινάρια τῆς βασιλείας ὁ πράγματι μέγας καὶ ἄξιος μεγάλων ἐγκωμίων Θεοδόσιος, ποὺ ἀναδείχθηκε κι' αὐτὸς πρόμαχος τῆς εὐσεβείας. Αὐτὰ εἶναι τὰ σχετικὰ μὲ αὐτὴ τὴν ἁγία σύνοδο.
Σημειώσεις
2. Τὸ 381 στὴν Κωνσταντινούπολι. Κύριο θέμα ἡ Πνευματομαχία.
3. Εἶναι παράξενο ποὺ ὁ Φώτιος δὲν χαρακτηρίζει τὸν Γρηγόριο τὸν Θεολόγο ὡς ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως καὶ πρόεδρο τῆς συνόδου αὐτῆς μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Μελετίου.
4. Α’ Κορ. 2, 10.
5. Ἰω. 14, 16.
6. Ματθ. 28, 19.
|
