Ηλίας Οικονόμου
Θεός και επανάσταση του 1821
Περ. Kοινωνία, τεύχος 2, έτος κζ', Απρίλιος-Ιούνιος 1984.
γ. Η Συμβολική του Αγώνα
Είναι γνωστόν ότι οι άνθρωποι επικοινωνούν με πολλούς τρόπους, αλλά κυρίως με την γλώσσα και τα σύμβολα. Εις τα κείμενα του 1821, εκτός από την ιδιαίτερη θρησκευτική τους γλώσσα, που αποκαλύπτει την θρησκευτική, ορθόδοξη υποδομή των αγωνιστών και του αγώνος, αναφέρονται και σύμβολα, που και αυτά αποτελούν ένα άλλο σημαντικώτατο και σπουδαιότατο σύστημα εκφράσεως ιδεών.
Τα σύμβολα είναι φορείς εννοιών, προκαλούν συναισθηματικούς κραδασμούς, απελευθερώνουν δυναμισμό και ενεργητικότητα από άτομα και κοινωνικά σύνολα. Τα συμβολα, που εχρησιμοποιήθηκαν στον αγώνα είναι ποικίλα. Μεταξύ αυτών όμως δεσπόζουν απολύτως τα θρησκευτικά, δηλαδή ο σταυρός και οι εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, διαφόρων Αγίων, κυρίως στρατιωτικών, όπως του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Δημητρίου, του Αγίου Κων/νου και της Αγίας Ελένης, κ.ά.
Ο σταυρός είναι ή το μοναδικό σύμβολο της σημαίας, και των σφραγίδων ή το κεντρικό σύμβολο όπως λ.χ. στο έμβλημα της Φιλικής Εταιρείας.
Ο σταυρός ως σύμβολον εκφράζει την απόλυτη πεποίθησι στην πεμπτουσία της σταυρικής θυσίας, δηλαδήj την Ανάστασι και την απολύτρωσι. Χρησιμοποιείται, ως σύμβολο ομολογουμένης μεθέξεως του ορθοδόξου ελληνικού λαού εις την με αγώνες και θυσίες επίτευξι της ελευθερίας του, που είναι του Θεού το "ευμορφώτερον έργov", σύμφωνα με τη διατύπωση της "Δημοκρατικής Κατηχήσεως".
Η με τη σταυρική θυσία του Ιησού και Ανάστασι λύτρωση του ανθρώπου έχει εθνικές και κοινωνικές προεκτάσεις και συνέπειες και για τον λόγο αυτό, το σύμβολο της πανανθρωπίνης απολυτρώσεως εχρησιμοποιήθη συνειδητώς και ως σύμβολον του αγώνος υπέρ της πίστεως και της ελευθερίας της πατρίδας, αφού η εσωτερική λύτρωση και η εξωτερική απελευθέρωση αποτελούν την ουσίαν της Ορθοδοξίας. Και στο σημείον αυτό πρέπει να θυμηθούμε πάλι την "Δημοκρατική Κατήχηση" που λέγει «πρέπει να έχη τινάς καθαράν καρδίαν, διά να ευφραίνεται τας ευεργεσίας και χάριτας τής ελευθερίας αυτής».
Τα κείμενα μας αναφέρονται συχνά στο σταυρό, ως χρησιμοποιούμενο στην ατομική και την ομαδική ευσέβεια («... και τους λέγω -έκαμα το σταυρό μου-: " Όσοι αγαπάτε την πατρίδα ελάτε κοντά μου". Εκίνησα, με ακολουθούν διακόσιοι», σημειώνει ο Θ. Κολοκοτρώνης). Το "σταυροκόπημα" και το "σταύρωμα" αναφέρονται, επίσης συχνά. Τα σύμβολα, που υπάρχουν στα έγγραφα "καθιερώσεως" και "αφιερώσεως" των Φιλικών φέρουν απαραιτήτως το σημείον του Σταυρού· οι σημαίες, οι σφραγίδες και τέλος και τα παράσημα είναι σταυροφόρα. Από το πνεύμα του 1821 προέκυφε και το ανώτατο παράσημον της χώρας μας, ο "Μεγαλόσταυρος του Σωτήρος", δηλαδή ο συνδυασμός του Σταυρού και της εικόνος του Χριστού.
Ειδικώς για τις σημαίες της επαναστάσεως, που άλλοτε αναφέρονται ως "σημαίες του σταυρού", άλλοτε ως "σταυροφόρες σημαίες" και άλλοτε ως "σημαίες της Ελευθερίας", ο Γραμματέας του Γ. Αρχηγού της Πελοποννήσου Μιχαήλ Οικονόμου μας εξηγεί, ότι "σημαία της επαναστάσεως" και "σημαία του σταυρού" είναι ταυτόσημος, δηλαδή άλλοτε αvαφέρεται το σύμβολο και άλλοτε ο σκοπός, τον οποίον υπηρετούν οι σταυροφόρες σημαίες. Θα επεκταθή ο λόγος μας, αv αναφερθώμεν και εις τους όρκους, δηλαδή τις ενώπιον Θεού αυτοδεσμεύσεις των Ελλήνων, που αποτελούν ένα από τα πολλά κεφάλαια της πνευματικότητας του αγώνος.
|
