Ηλίας Οικονόμου
Θεός και επανάσταση του 1821
Περ. Kοινωνία, τεύχος 2, έτος κζ', Απρίλιος-Ιούνιος 1984.
β. Το υποκείμενον της πίστεως
To υποκείμενο της πίστεως είναι ο υπόδουλος Ελληνισμός. Πού όμως στηρίζει τα όσα διεκδικεί; Στις ορθόδοξες ανθρωπολογικές πεποιθήσεις και συγκεκριμένα στην πεποίθησι ότι ο άνθρωπος είναι "κατ' εικόνα Θεού και ομοίωσιν" δημιούργημα ή πλάσμα του Θεού, όπως διαλαμβάνεται σε πολλά κείμενα (λ.χ. Ο Ρ.Φεραίος ορίζει, «τις ο πλάστης σου;»).
Η Γ' Εθνοσυνέλευσι της Τροιζήνος (5 Μαΐου 1827) περιλαμβάνει σε διακήρυξη, που εξαπέλυσε με την λήξι των εργασιών της τα ακόλουθα:
«Έλληνες ! ... οι κάτοικοι της [εννοεί της γης των πατέρων σας] δεν είναι πράγματα του [εννοεί του σουλτάνου], αλλά είναι λογικά όντα, πλασμένα κατ' εικόνα Θεού και ομοίωσιν».
Ο Πρόεδρος της ίδιας εθνοσυνελεύσεως (Γ. Σισίνης), την ίδια ημέρα απευθύνει προκήρυξι «προς άπαντας τους πιστεύοντας εις Χριστόν». Ο όρος "Χριστιανός" είναι ισότιμος με τον όρο Έλλην" και οι δύο εναλλάσσονται στα κείμενα.
Το κείμενο αυτής της διακηρύξεως θεμελιώνει θρησκευτικώς τον αγώνα και τα πνευματικά και υλικά δικαιώματα των Ελλήνων και διαλαμβάνει τα εξής σημεία:
«Ως πλάσματα του Θεού, ως άνθρωποι έχοντες τ' αυτά δικαιώματα, όσα ο Θεός εχάρισεν εις τον άνθρωπον, πολεμούμεν προς τους αρπακτήρας διά την γην μας, διά την πατρικήν κληρονομίαν μας, διά την φιλτάτην πατρίδα μας· πολεμούμεν προς τους φονείς, προς τους δημίους, διά την φυσικήν μας ύπαρξιν, διά τα τιμιώτατα, τ' ακριβά των καρδιών μας αντικείμενα: γονείς, γυναίκας, παρθένους, φίλτατα τέκνα· πολεμούμεν προς τους ληστάς Οθωμανούς διά τας ιδιοκτησίας μας, διά τους καρπούς των κόπων και των ιδρώτων μας.
Ως χριστιανοί, ούτε ήταν, ούτε είναι δυνατόν να πειθαρχήσωμεν δεσποζόμενοι από τους θρησκομανείς Μωαμεθανούς, οι οποίοι κατέσχιζον και κατεπάτουν τας αγίας εικόνας, κατεδάφιζον τους ιερούς ναούς, κατεφρόνουν το ιερατείον, εβλασφήμουν, υβρίζοντες το θείον όνομα του Ιησού, του τιμίου σταυρού, και μας εβίαζον ήτοι να γένωμεν θύματα της μαχαίρας, αποθνήσκοντες χριστιανοί, ή να ζήσωμεν τούρκοι, αρνηταί του Χριστού και οπαδοί του Μωάμεθ· πολεμούμεν προς τους εχθρούς του Κυρίου μας και δεν θέλομεν πώποτε συγκοινωνίαν μετ' αυτών».
Σε άλλο σημείο σημειώνει: «κάλλιον να μηv υπάρχη Έλλην εις τον κόσμον, παρά ν'ατιμάζη το κατ' εικόνα Θεού και ομοίωσιν, υπάρχων ανδράποδον του αναισθήτου Τούρκου, ενώ επλάσθη από τον Θεόν ελεύθερος».
Το κείμεναν αυτό μαρτυρεί, εκτός άλλων, και την λανθάνουσα ανάπτυξι μιας "θεολογίας της επαναστάσεως" ή "της απελευθερώσεως", όπως ονομάζεται σήμερον. Και δεν είναι το μοναδικόν.
Το χριστιανικόν όνομα, δηλαδή η θρησκευτικότητα, είναι, όπως σημείωσα ήδη, δηλωτική ταυτοχρόνως και της εθνικότητος,. Αυτό το χριστιανικό όνομα οδηγεί τους επιφανειακώς, εξισλαμισθέντας στην αποτίναξη του ενδύματος επιβιώσεως και την στράτευσι τους στον αγώνα. Ο Μ. Οικονόμου παραδίδει, στην "Ιστορία της Ελληνικής παλιγγενεσίας" ή "τον Ιερόν των Ελλήνων αγώνα", όπως επιγράφει το έργov του, ότι «τα καθημερινά τοιαύτα φρικαλέα θεάματα [δηλαδή φόνοι και σφαγαί, ιερέων, αρχιερέων, λογίων ή τυχαίων δημοτών ή ραγιάδων, ανάμιξ ησύχων και αθώων...] κατένυξαν και κατεσπάραξαν την καρδίαν ενός των μνησθέντων Κουρμουλάκηδων (Χουσεΐν μπέη ονομαζομένου εν τω φανερώ και Μιχαήλ Κουρμουλάκη εν τω κρυπτώ), ηνάγκασαν αυτόν και τον Κερίμογλου να αποκαλύψουν εαυτούς μετά των τέκνων τους ως χριστιανούς».
Θα μηκυνθή ο λόγος, αν προστεθούν τα τεκμήρια της θρησκευτικότητας των Ελλήνων από την πρακτικήν και λατρευτικήν συμμετοχή στην πίστι τους. Και παραλείπονται, διότι τα αναγνωσθέντα κείμενα μαρτυρούν επαρκώς και διά τον χριστιανικό βίο τους.
Η αξιολογική κλίμαξ του αγώνα, όπως προκύπτει από το κείμενο του προέδρου της Γ.Εθνοσυνελεύσεως, που αναφέρθηκε προηγουμένως, είναι εναρμονισμένη με τα λοιπά κείμενα. Χαρακτηρίζεται από αξίες υποδομής, που είναι η πίστι των χριστιανών και η ελευέρα πατρίδα και αξίες που εποικοδομούνται και απορρέουν από αυτές και είναι ατομικές και κοινωνικές.
Οι αξίες προσδιορίζουν και τους σκοπούς του αγώνος, που σαφώς, απεριφράστως και μυριολέκτως είναι η Πίστι και η Ελευθερία Οι κοινωνικές αξίες καί στόχοι του αγώvoς, θεωρούνται απορροια των πρώτων. Έπονται και δεν προηγούνται. Είναι εξαρτώμενες από την θεόθεν και κατ' εικόνα Θεού σύστασι των ανθρώπων και δεν είναι αυτοτελείς και αυθύπαρκτες. Κάθε ερμηνεία του αγώνος ως κοινωνικού παραγνωρίζει κατάφορα την φράσι και το βούλημα των κειμένων και προσδιορίζει το παράγωγον ως παράγοντα. Τουτο το κοινωλογικό σχήμα θεωρήσεως δεν υπήρχε και δεν λειτούργησε το 1821, ούτε ως θεωρία, ούτε ως πρακτική. Ο κύριος σκοπός ήταν η θεόθεν ελευθερία των Ορθοδόξων, μετά της οποίας συνυφαίνεται η κοινωνική δικαιοσύνη και όλα τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Στο θέμα τούτο τα κείμενα είναι κατηγορηματικώς αντίθετα προς "σύγχρονες", πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές, ερμηνείες. Δεν τα εκφράζουν. Τα προδίδουν.
|
