Ηλίας Οικονόμου
Θεός και επανάσταση του 1821
Περ. Kοινωνία, τεύχος 2, έτος κζ', Απρίλιος-Ιούνιος 1984.
Εισαγωγή
Χθες εωρτάσαμε την 163η επέτειο της εορτής των εορτών του νεώτερου Ελληνισμού, την 25ην Μαρτίου 1821. Εωρτάσαμε ως η 5η γενεά των απογόνων του εθνικού έπους του 182Ι. Kαι εύλογον είναι το ερώτημα, πόσο καλά γνωρίζουμε, οι σημεριναι απόγονοι της ηρωϊκής εκείνης γενεάς, το πνεύμα και τις δυνάμεις, που οιστρηλάτησαν τον αγώvα τους. Το ερώτημα προέρχεται απο την καθημερινή σχεδόν διαπίστωσι, ότι η αναφορά στο '21 πολώνεται συνθηματολογικώς περί δύο κέντρα-σκαπούς, δηλαδή το "εθνικό και απελευθερωτικό". από τη μία και τον "κοινωνικο" από την άλλη, ωσάν ο δεύτερος να ήταν δυνατός χωρίς τον πρώτον, ή ο πρώτος σκοπός, να μη είχε πληρότητα και καθολικότητα περιεχομένου δηλαδή αρχή, κέντρο και πτυχές.
Αυτήν την πληρότητα του αγώνος της ελευθερίας, θα επιχειρήσω να παρουσιάσω στο εκλεκτό ακροατήριο σας, με τις εκπεφρασμένες σαφέστατα θέσεις για την ελευθερία, που επεδίωξαν οι Έλληνες του '21. Η θεώρησι αυτή, θα γίνη με την βάσι και την σύνθεσι των ιδεών, που θέτουν τα ίδια τα κείμενα, επειδή και για την ιστορία ισχύει η παρατήρησι του Αριστοτέλους «περί την διαίρεσιν και την σύνθεσιν κείται το αληθές ή το ψευδές». Αυτόν ακριβώς τον κανόνα παραβιάζουν τα προκατασκευασμένα σχήματα θεωρήσεως του '21.
Η σύνθεσι των εννοιών "Θεός" και "θρησκεία" με τις έννοιες "επανάστασι" και "ελευθερία" είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του αγώνα του '21 και των κειμένων, τα οποία τον διέσωσαν. Τα κείμενα αυτά είναι πολυφωνικά, προέρχονται δηλ. από διάφορα κοινωνικά στρώματα είναι επίσημα και ανεπίσημα. Είναι όμως αρμονικά ως προς την συνισταμένη του αγώνα. Θέλω να προσθέσω, ακόμη, ότι μολονότι ο χρόνος θα επιτρέψη την παρουσίασι ολίγων μόνον αποσπασμάτων, κείμενα ομοίου περιεχομένου υπάρχουν εν αφθονία, όπως είμαι σε θέσι να γνωρίζω από πρόσφατη προσωπική έρευνα.
|
