Άντονυ Μπραϊερ
Στήβεν Ράνσιμαν - Προοίμιο: το πρόβλημα της Ρητορικής: μια σύντομη πραγματεία για το Λόγο, προφορικό, γραπτό και ανακαλούμενο στη μνήμη• με μια λέξη, για την Ιστορία.
Από το The New Griffon, Περιοδική Έκδοση της Γενναδίου Βιβλιοθήκης.
III. Ο Στήβεν Ράνσιμαν και η Αθήνα
Πάντα υποπτευόμουν ότι η πιο χρήσιμη συνεισφορά του Στήβεν προς την Αθήνα ήταν η θητεία του ως Διευθυντή του Βρετανικού Συμβουλίου το 1946-47: δύσκολες μέρες, όταν αυτός και ο ταγματάρχης Λη Φέρμορ αντιμετώπισαν μια ουρά 3.500 ανθρώπων, που περίμεναν έξω να εγγραφούν στην υπηρεσία που άρχισε να επαναλειτουργεί. Ο Στήβεν μόλις είχε καταφέρει να μην τοποθετηθεί στο MECAS, τη βρετανική «σχολή κατασκόπων» στον Λίβανο, όπου διδάσκονταν εξαιρετικά αραβικά. Στην Αθήνα όμως είχε φίλους -κατ' αρχήν τον Σεφέρη και τον Κατσίμπαλη. Είχε επίσης ένα αίσθημα καθήκοντος. Δεν μιλούσε πολύ γι' αυτήν την περίοδο, αν καί ξέρω ότι είχε βγάλει λόγο σε υποτιθέμενους υποτροπιάζοντες στη Μακρόνησο και δεν του άρεσε, και επίσης ότι πίστευε πως το τότε προσωπικό της Βρετανικής
Πρεσβείας θα μπορούσε να έχει πιο αναπτυγμένο πολιτιστικό ή κοινωνικό αίσθημα. (Σας παρακαλώ, μην με παρεξηγήσετε. Ο Στήβεν δεν είχε εκφραστεί ποτέ τόσο ωμά γι' αυτό το θέμα, αν καί σε προσωπικό επίπεδο είχε έντονη άποψη περί αυτού. Οποιοσδήποτε είχε παρατηρήσει τον Ράνσιμαν να δίνει μια διακριτική αλλά μοχθηρή κλοτσιά στη γάτα του Club του στο Λονδίνο,για την οποία μουρμούριζε ;oτι προσπαθεί να ανέλθει κοινωνικά, θα καταλάβει.)
Στα βήματα λοιπόν του Στήβεν στην Αθήνα το 1946-47, πήγα σήμερα το πρωί στη βιβλιοθήκη του Βρετανικού Συμβουλίου στο Κολωνάκι και ζήτησα να δω τα αρχεία τους. Σε αυτά περιλαμβάνεται ένα δακτυλογραφημένο κείμενο του Αναστάσιου Σάγου, μέλους του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, με τίτλο «A Chronicle of the Brirish Council Office in Athens». O τελευταίος διορισμός που έκανε ο Στήβεν ήταν του Σάγου, το 1947, ως γραμματέα. Για τον κύριο Σάγο, οό Ράνσιμαν ήταν το πρότυπο του άγγλου λόγιου καί τζέντλεμαν. Αντίθετα με άλλους, τους οποίους δεν κατονομάζει, αυτός ο διευθυντής χαιρετούσε τα μέλη του προσωπικού με το όνομά τους, κάθε πρωί. Το 1950, ο Αναστάσιος αισθάνθηκε κάποιον να βάζει τα δύο του χέρια πάνω στα μάτια του στην ουρά του ταχυδρομείου στην Αθήνα και να λέει: «Μάντεψε ποιος είναι». Ήταν ο πρώτος του εργοδότης, κι αποτέλεσε γεγονός άξιο να μπει στο φάκελο. Μετά από 40 χρόνια υπηρεσίας, ο Σάγος αποσύρθηκε και του δόθηκε η τιμή του μέλους του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, αλλά αυτό που φύλαξε με περισσότερη ευλάβεια ήταν ένα συγχαρητήριο γράμμα από τον Σέρ Στήβεν. Ευχαριστώ το Βρετανικό Συμβούλιο στην Αθήνα για την άδεια να αναφερθώ σε αυτόν το φάκελο και τη Δρα Αν Σούκμαν του Έλσισιλντς για την άδεια να χρησιμοποιήσω γι' αυτά τα χρόνια, για την άλλη πλευρά, αποσπάσματα από τα γράμματα του Στήβεν στον αδελφό του. Την Κυριακή του Πάσχα του 1946, ο Ράνσιμαν έγραφε:
Η Αγγλία μου φαίνεται τέτοια κόλαση τώρα, ώστε δεν μπορώ να σκεφτώ να ζήσω στο Λονδίνο. Και παρ' όλο που θα ήταν πολύ ευχάριστο να είμαι εγκατεστημένος στο Eigg για αρκετούς μήνες το χρόνο, δύσκολα θα ήταν δημιουργική ζωή. Είναι συνταρακτικό να γίνεσαι τόσο dépaysé και αναμφίβολα σε αποθαρρύνει το να ζεις σε μια χώρα όπου είναι τόσο εύκολο να είσαι Κάποιος -αλλά είναι πολύ ευχάριστο. Πραγματικά βρίσκω τη ζωή στην Αθήνα εξαιρετικά ευχάριστη. Το κλίμα είναι το καλύτερο στον κόσμο, και η χώρα η ομορφότερη. Οι άνθρωποι, παρ' όλα τα προφανή ελαττώματα τους, είναι πολύ sympathique.Έχω το πιο ελκυστικό διαμέρισμα, με ανυπέρβλητη θέα -την Ακρόπολη, τη θάλασσα, τα νησιά και την Πελοπόννησο. Επομένως, τι περισσότερο θα μπορούσε να επιθυμεί κανείς;
Τον Ιούνιο του 1946 ο Στήβεν σημείωνε ότι «οι Έλληνες είναι αδιόρθωτα κοινωνικοί...» και στις 21 Ιουλίου εξέφρασε την επιθυμία για μια «ήσυχη πνευματική ζωή». Στις 15 Δεκεμβρίου όμως έλεγε στον αδελφό του ότι «...όλο και περισσότερο μου προκαλεί φρίκη το Βρετανικό Συμβούλιο (το οποίο ανοίγεται όλο και περισσότερο προς τον μέσο άνθρωπο). Θα εγκαταλείψω την εργασία μου σ' αυτό χωρίς την παραμικρή στενοχώρια, αν και θα λυπηθώ πολύ που θα φύγω από την Ελλάδα. [...] Πιστεύω ότι μπορώ να αποκρύψω από τους Έλληνες (ως τον Μάιο του 1947) πόσο φοβερός είναι πράγματι αυτός ο οργανισμός».
Ο Αναστάσιος Σάγος είχε διαφορετική γνώμη. Πίστευε ότι «ο κύριος Ράνσιμαν ήταν ακριβώς ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση , το 1947 ». Ο κύριος Σάγος είχε δίκιο.
Μετάφραση: Άννα Ναδάλη
|
