Άντονυ Μπραϊερ
Στήβεν Ράνσιμαν - Προοίμιο: το πρόβλημα της Ρητορικής: μια σύντομη πραγματεία για το Λόγο, προφορικό, γραπτό και ανακαλούμενο στη μνήμη• με μια λέξη, για την Ιστορία.
Από το The New Griffon, Περιοδική Έκδοση της Γενναδίου Βιβλιοθήκης.
ΙΙ. Ο Στήβεν Ράνσιμαν και ο Έντουαρντ Λήαρ
Παρακαλώ, μην παρεξηγήσετε αυτή τη σύγκριση. Ήταν πολύ διαφορετικοί στην εμφάνιση. Ο Στήβεν Ράνσιμαν ήταν επιμήκης και είχε αλάνθαστο αισθητήριο για το ντύσιμο. Ο Έντουαρντ Λήαρ ήταν στρογγυλός, είχε γενειάδα και έμοιαζε με άστρωτο κρεβάτι -κάπως σαν τον ομιλούντα. Ούτε ψάχνω ομοιότητες στην προσωπική και οικογενειακή τους ζωή. Αλλά υπάρχουν μεταξύ τους πιο πολλά κοινά στοιχεία, πέρα από τη συλλογή των σχεδίων του Λήαρ του Στήβεν, πού προορίζονταν για την Εθνική Πινακοθήκη της Σκοτίας και που μου θυμίζουν τη θαυμάσια συλλογή της Γενναδείου Βιβλιοθήκης. Και ο Λήαρ και ο Ράνσιμαν είχαν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους συνέπεια ύφους. Καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για Λήαρ είτε απεικονίζει την Κέρκυρα είτε τα Ιμαλάια, οποιαδήποτε στιγμή. Καταλαβαίνεις ότι είναι ο Ράνσιμαν είτε γράφει για την Κέρκυρα είτε για τους ινδούς ηγεμόνες του Sarawak, οποιαδήποτε στιγμή. Υπάρχει διαύγεια, έλλειψη επιτήδευσης και διαχρονικότητα στη δουλειά τους. Και οι δύο έκαναν καλή προκαταρκτική ερευνά για τους διαφόρους τόπους και είχαν αίσθηση ευθύνης προς τους ανθρώπους. Και οι δύο γκρίνιαζαν για τους Έλληνες με την καλά πληροφορημένη οικειότητα κάποιου που τους αγαπάει. Ο Λήαρ και ο Ράνσιμαν εργάζονταν πολύ σκληρά στη μονότονη ρουτίνα της δημιουργίας εικόνων και σειράς διαλέξεων, αντίστοιχα, πολύ καιρό αφού θα μπορούσαν να είχαν αποσυρθεί από την τέχνη που είχαν διαλέξει. Και οι δύο ήταν πραγματικοί ταξιδιώτες, όταν η λέξη ήταν ακόμη κοντά στην αρχική έννοια: travail. Και οι δύο μισούσαν την έλλειψη ανέσεων -και οι δύο μιλούν κατ' αρχήν για κοριούς. Κι όμως μια αίσθηση καθήκοντος τους οδηγούσε. Ο Ράνσιμαν στην αρχή έμοιαζε να το διασκεδάζει. Μιλούσε συχνά για την αιχμαλωσία του από τον τουρκικό στρατό πού περιπολούσε το πέρασμα της Zigana, νότια της Τραπεζούντας, το 1937, κατά την οποία, η δυσωδία του άφησε μια γεύση ανεξίτηλη για το πώς έμοιαζε μια σταυροφορία και του δημιούργησε αποστροφή για το πρόχειρο φαγητό του. Ας συγκρίνουμε όμως το Cretan Journal και τα πιτσιλισμένα με βροχή σχέδια του 1864 του Έντουαρντ Λήαρ που βρίσκονται εδώ στη Γεννάδειο, με ένα από τα δρομολόγια του Στήβεν στην Αμερική και την Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, έναν αιώνα αργότερα. Τα σχέδια που έχετε,εδώ πιστοποιούν ότι ο Λήαρ ζωγράφισε την Ίδη στις 24 Μαΐου, στις 7.00 το απόγευμα, και μετά «καθόλου ύπνος όλο το βράδυ, και υπερβολική εξαθλίωση... σηκώθηκα από το μισητό κρεβάτι μου» και σχεδίασε ξανά το όρος Ίδη στις 25 Μαΐου, στις 4:30 το πρωί. Είναι υπέροχοι πίνακες. Οι διαλέξεις του Στήβεν θα πρέπει και αυτές να ήταν υπέροχες, αλλά κατά κάποιον τρόπο με το ίδιο κόστος, μια ακόμη πολύ πρωινή πτήση προς τους επόμενους γεμάτους ζήλο οικοδεσπότες, που αδημονούσαν να απολαύσουν τις ιστορίες του. Ο Ράνσιμαν τις βρήκε αρκετά καλές, ώστε να επιτρέψει μια εγκεκριμένη έκδοση το 1991. Όταν το 1996 τον πήγα στους κήπους του Τίβολι στην Κοπεγχάγη με έναν πολωνό φίλο, ο οποίος είχε παρατηρήσει μία ανακολουθία στον «κανόνα», όλα έγιναν απαραβίαστα (haram).(Αλλά ας παραμείνουμε στις Γραφές, γιατί είναι εξαιρετικές και διδακτικές ιστορίες. Οι κανόνες για τα αποδεικτικά στοιχεία του Στήβεν ήταν παρόμοιοι με του Ηρόδοτου, της Άννας Κομνηνής ή ενός αγγλικού δικαστηρίου: δηλαδή, δέχεσαι τις καταθέσεις δύο μαρτύρων, αλλά και ένας κάνει, εάν είναι μέλος βασιλικής οικογένειας,γιατί οι βασιλείς δεν ψεύδονται.
Μετάφραση: Άννα Ναδάλη
|
