Άντονυ Μπραϊερ
Στήβεν Ράνσιμαν - Προοίμιο: το πρόβλημα της Ρητορικής: μια σύντομη πραγματεία για το Λόγο, προφορικό, γραπτό και ανακαλούμενο στη μνήμη• με μια λέξη, για την Ιστορία.
Από το The New Griffon, Περιοδική Έκδοση της Γενναδίου Βιβλιοθήκης.
Ι. Ο Στήβεν Ράνσιμαν και τα πάρτι
Ο Στήβεν Ράνσιμαν ήταν άνθρωπος εγκρατής και κλεισμένος στον εαυτό του. Παρ' όλα αυτά λάτρευε τα πάρτι. Ντροπαλός αλλά και με αγάπη για τη συντροφιά, νομίζω ότι προτιμούσε να τα οργανώνει ο ίδιος από το να πηγαίνει στα πάρτι άλλων -του άρεσε να γίνονται τα πράγματα σωστά, χρειαζόταν επομένως να έχει τον έλεγχο των γεγονότων. Γνώριζε το «σωστό» και πότε έπρεπε να είναι ντυμένος επίσημα ή να πετάει ψωμάκια -ή καί τα δύο. Οι συνθήκες είχαν σημασία εξίσου με τους ανθρώπους. Οι συγκεντρώσεις του Στήβεν είχαν μια θαυμάσια ποικιλία. Υπήρχαν οι μεγάλες δεξιώσεις για τα γενέθλια του σε μεγάλα αρχοντικά του Λονδίνου, σχεδόν επίσημες κρατικές εκδηλώσεις, όπου ο Στήβεν στεκόταν στον προθάλαμο καθ' όλη τη διάρκεια και υποδεχόταν με επισημότητα τους καλεσμένους του, ώσπου να γυρίσει από την άλλη πλευρά και να αποχαιρετήσει όλη τη σειρά από την ανάποδη. Καθώς οι παλαιότεροι φίλοι πέθαιναν, νεότερες γενεές τους αντικαθιστούσαν. Ο Στήβεν (ο οποίος είχε και μεγάλη φαντασία) ετοιμαζόταν να οργανώσει το πάρτι των 100ών του γενεθλίων το 2003, στο Μουσείο της Μαντάμ Τυσσώ στο Λονδίνο, όπου θα μπορούσαν να συναντηθούν όλοι μαζί, αν καί μερικοί από κερί. Ακόμη μπορεί να γίνει.
Στην άλλη άκρη της κλίμακας βρισκόταν μια απλή πρόσκληση για δείπνο, ύπνο καί πρωινό στο Έλσισιλντς στα Λόουλαντς της Σκοτίας. Αυτό το σπίτι αποδεικνύει την αίσθηση που είχε ο Στήβεν για τον ιδανικό χώρο, ιερό και κοσμικό: κατά σειράν αμυντικός, χρηστικός, δημόσιος -και μετά εντελώς ιδιωτικός, απαραβίαστος. Το κλίμα του Λόκερμπι και της Ιερουσαλήμ αντιστοίχως δεν βοηθούν στη σύγκριση μεταξύ του Έλσισιλντς και του σπιτιού στην Πύλη του Ηρώδη, και μάλλον σε κανένα από τα δύο δεν θα χώραγε το πιάνο του, αλλά και τα δύο δείχνουν ποια θα ήταν η θέση των πραγμάτων στη Γη της Επαγγελίας του Στήβεν. Το Έλσισιλντς ξεκίνησε από έναν οχυρωμένο μεσαιωνικό πύργο, όπου ο Ράνσιμαν στέγασε τη βιβλιοθήκη καί τα προσωπικά του εργαστήρια - με μορφή και λειτουργία παρόμοια κάπως με του πύργου του Πρωτάτου στις Καρυές, όπου σε μια καταπληκτική τελετή, τον τελευταίο χρόνο της ζωής του, ο Στήβεν εγκαινίασε τα Αθωνικά Αρχεία, στα οποία είχε αφιερώσει το Βραβείο Ωνάση πού έλαβε. Το Έλσισιλντς συνεχίζει με ευπρεπή καθιστικά, selamlik, αλλά καταλήγει σε haram, σε χώρο απαραβίαστο, κουζίνα και διαμερίσματα προσωπικού. Από κει ο Στήβεν ξεγλιστρούσε το πρωί για να σερβίρει στους καλεσμένους του πρωινό στο κρεβάτι. Κανείς από αυτούς δεν είχε δει πως γινόταν αυτό. Δεν νομίζω ότι στην κουζίνα μιλούσαν κοινά αραβικά ή έστω σκοτσέζικα, γιατί ο Στήβεν δεν ήθελε να ενοχλήσει τους υπηρέτες του τέτοια ώρα. Εκτεθειμένο καθώς είναι τώρα το σπίτι σε κοινή θέα, όπως τα ενδότερα των παλατιών της Ποτάλας ή του Τοπκαπί, διερωτάται κανείς που να ψάξει για τον πραγματικά ιερό χώρο του Στήβεν. Υπάρχει, βεβαίως, ολόγυρα, ορατός για όσους θέλουν να τον δουν.
Τα πάρτι του Στήβεν κάλυπταν οποιεσδήποτε συνθήκες. Στο νησί Ιγκ των Χάιλαντς υπήρχαν δώρα για τα παιδιά και του δημιουργούσε ενόχληση μια πριγκίπισσα που προσπαθούσε να βοηθήσει στην κουζίνα. Διοργάνωνε ένα γεύμα κάθε χρόνο στη Λέσχη του στο Λονδίνο, προς τιμή της Βασιλομήτορος,γιά την οποία φοβόταν ότι θα ζούσε περισσότερο από εκείνον, όπως και έγινε - ο Στήβεν ήταν αρκετά ανταγωνιστικός σε τέτοια θέματα.
Αυτή η συγκέντρωση για τον Στήβεν στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη θα τον χαροποιούσε ιδιαίτερα, γιατί είναι δική του. Σαν να τον βλέπω τώρα να γλιστράει αθόρυβα μέσα, και να κατευθύνεται στο πίσω μέρος της γεμάτης αυτής αίθουσας -με τη φωτογραφική του μηχανή. Του άρεσε να φωτογραφίζει τους φίλους του, σε στιγμές πού δεν τον πρόσεχαν, για να στέλνει τίς φωτογραφίες ως χειροποίητες κάρτες Χριστουγέννων. Εδώ θα είχε την ευκαιρία να χαιρετήσει πολλούς παλιούς φίλους με ένα μεταδοτικό χαμόγελο ή με ένα νεύμα του χεριού. Τα ευχαριστήρια γράμματά του, την επομένη, θα ήταν εξαίρετα. Θα έπρεπε να είχε κάνει μια δευτερεύουσα σταδιοδρομία ως έλασσον βασιλικό πρόσωπο, που θα ήταν σε θέση να γράφει τις δικές του επιστολές και να θυμάται, ποιος είναι, ο καθένας μας. Εξηγούσε τι συνεπάγεται, αυτό. Οι έχοντες σχέση με τη βασιλεία θα έπρεπε να εξελίξουν ένα είδος «λειτουργικής» υπόκλισης, να ξέρουν πότε να φορούν τα μετάλλια ή να πετούν ψωμάκια, αλλά, κυρίως, να μάθουν να μην είναι νευρικοί κατά τη διάρκεια ομιλιών. Σχεδόν θύμωνε μαζί τους όταν πρόδιδαν ανυπομονησία. Ο ίδιος ο Στήβεν θα περίμενε εδώ με μεγάλη υπομονή, για να μπορέσει να δει τους Λήαρ της συλλογής σας.
Μετάφραση: Άννα Ναδάλη
|
