|
"ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΙΣ
ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
ΚΑΤΑ ΤΕ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΙΝ ΑΥΤΟΥ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ"
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ,
† Αρχιεπισκόπου Αθηνών |
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΟΓΔΟΟΝ
ΑΙ ΠΡΟΤΑΘΕΙΣΑΙ ΛΥΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΙΣ ΑΥΤΩΝ
Κατά την διαρρεύσασαν από της εισαγωγής του διωρθωμένου Ιουλιανού Ημερολογίου εν τη Εκκλησία της Ελλάδος 56ετίαν, προυτάθησαν διάφοροι, κατά διαστήματα, λύσεις του δημιουργηθέντος οξυτάτου εν αυτή παλαιοημερολογιτικού
προβλήματος. Περί αυτών εγένετο ήδη μνεία σποραδικώς κατά την ανάπτυξιν της ιστορικής εξελίξεως του προβλήματος εν οικείω τόπω. Ενταύθα διά λόγους συστηματικούς ου μην αλλά και πρακτικούς, επαναλαμβάνονται συνοπτικώς τα σχετιζόμενα προς ταύτας ιστορικά δεδομένα και εξετάζεται κυρίως η εξ επόψεως κανονικής αξιολόγησις αυτών. Αι κυριώτεραι και αξιολογώτεραι αυτών είναι αι επόμεναι.
1. Θρησκευτική εξυπηρέτησις των παλαιοημερολογιτών υπό ιερέων τής Εκκλησίας της Ελλάδος, κατά το παλ. ημερολόγιον.
Την πρότασιν ταύτην υπέβαλε πρώτος τη Ι.Σ.Ι. εν τη συνεδρία αυτής της 14-10-1931
ο Μητροπολίτης Κασσανδρείας Ειρηναίος, όστις και επέμεινεν επί της ανάγκης υιοθετήσεως αυτής, υπό τον όρον ότι οι παλαιοημερολογίται θα υπέγραφον δήλωσιν ότι δεν θα ασκώσι προπαγάνδαν και θα απομακρύνωσιν απ' αυτών τους τε υπό της κανονικής Εκκλησίας της Ελλάδος καθηρημένους κληρικούς ως και τους αγιορείτας(1). Την ως άνω πρότασιν αυτού εβάσιζεν ο Ιεράρχης ούτος επί εγκύρων πληροφοριών, καθ' ας αύτη εύρισκεν έδαφος υποστηρίξεως παρά τοις διαλλακτικωτέροις των παλαιοημερολογιτών, οίτινες μάλιστα υπέγραψαν
τη 28-10-1931 και μυστικόν πρωτόκολλον τιμής, εν ω διελάμβανον ότι εφ' όσον παραχωρηθώσιν αυτοίς κληρικοί, ούτοι θα εδέχοντο το εν ταις Ι. Ακολουθίαις μνημόσυνον του Μακ. Αρχιεπ/που(2). Η Ιεραρχία όμως απέρριψε τότε την πρότασιν ταύτην, ήτις επανυπεβλήθη μετά διετίαν ενώπιον της ΙΣΙ, εν τη συνεδρία αυτής της 14-10-1933 από κοινού υπό των Μητροπολιτών Φιλίππων Χρυσοστόμου, Ελευθερουπόλεως Σωφρονίου, Θεσσαλιώτιδος Ιεζεκιήλ, Χαλκίδος Γρηγορίου, Κυθήρων Δωροθέου, Σουφλίου Ιωακείμ,Θήρας Ανθίμου, Κασσανδρείας Ειρηναίου και Λευκάδος Δημητρίου, ίνα και αύθις απορριφθή(3).
Το χείριστον όμως πάντων εν προκειμένω είναι ότι Επιτροπή παλαιοημερολογιτών,
αιτησαμένη εν έτει 1931 ακρόασιν παρά της ΙΣΙ και γενομένη δεκτή υπό ορισθείσης επί τούτω ειδικής 5μελούς Επιτροπής εξ Αρχιερέων υπό την προεδρίαν τελούντων του Μητροπολίτου Κασσανδρείας Ειρηναίου τη 19-10-1931, υπέβαλεν αυτή το αυτό αίτημα περί παραχωρήσεως αυτοίς ιερέων της Εκκλησίας «διά την ακώλυτον τέλεσιν των ακολουθιών αυτών κατά το παλαιόν ημερολόγιον», όπερ όμως, κατόπιν της προηγηθείσης απορρίψεως αυτού υπό της ΙΣΙ, δεν ήτο δυνατόν ει μη και υπό της εν λόγω Επιτροπής ν' απορριφθή.
Αλλά μετ'ου πολύ η ιδία αύτη Έκκλησία υπεχρεούτο υπό τε της Πολιτείας και των πραγμάτων ίνα, την ήνπερ προηγουμένως είχεν απορρίψει πρότασιν ταύτην, υπ' άλλων αυτή προσενεχθείσαν, νυν αυτή αύτη υιοθετούσα αντιπροσφέρη, πλην άνευ πλέον ανταποκρίσεως εκ μέρους εκείνων, προς ους απηυθύνετο. Ούτω προ της ασκηθείσης πολιτειακής προς την κατεύθυνσιν ταύτην πιέσεως, η ΙΣΙ εν τη συνεδρία αυτής της 3-5-1934 ήχθη εις την απόφασιν όπως δεχθή, κατ' άκραν εκκλησιαστικήν επιείκειαν και οικονομίαν, την πρότασιν της Κυβερνήσεως περί λειτουργικής εξυπηρετήσεως των παλαιοημερολογιτών, διά κανονικών αυτής ιερέων, τάξασα ως όρους επί του προκειμένου α) την απομάκρυνσιν των αδεσπότων αγιορειτών και λοιπών κληρικών, οίτινες ετέλουν τα της λατρείας παρά τοις παλαιοημερολογίταις και την εκτέλεσιν των υφισταμένων καταδικαστικών αποφάσεων κατά των εξ αυτών καθηρημένων ή εν αργία διατελούντων, β) την εφαρμογήν της κειμένης νομοθεσίας επί των παλαιοημερολογιτικών παρεκκλησίων, γ) την διάλυσιν της εν Αθήναις
Κοινότητος των Γνησίων Ορθοδόξων μετά των εν ταις Επαρχίαις Παραρτημάτων αυτής, και δ) την πιστήν εφαρμογήν των περί εκκλησ. πειθαρχίας κειμένων νόμων.
Αλλ' η ευκαιρία ήτο ήδη ανεπιστρεπτεί παρωχημένη. Οι παλαιοημερολογίται ου μόνον απέρριψαν την λύσιν ταύτην, αλλ' ανεκάλεσαν και την προ 3ετίας υποβληθείσαν εις την Ι. Σύνοδον σχετικήν αυτών πρότασιν. Τούτο βεβαίως ικανοποίησε τότε την Εκκλησίαν, ήτις εν έτει 1935 έσπευσε να διαψεύση κατηγορηματικώς διαδοθείσαν φημολογίαν ότι είχεν επέλθει συμφωνία μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας επί του ζητήματος της θρησκευτικής εξυπηρετήσεως των παλαιοημερολογιτών διά κληρικών της Εκκλησίας(4).
Βραδύτερον ο «πρ. Φλωρίνης» επεχείρησε να δικαιολογήση την προβληθείσαν υπό
των παλαιοημερολογιτών άρνησιν αποδοχής της προτάσεως ταύτης, ισχυρισθείς ότι ο ιερεύς, όστις θα ανελάμβανε το έργον της θρησκευτικής εξυπηρετήσεως των παλαιοημερολογιτών κατά το παλ. ημερολόγιον, ενώ ο ίδιος θα ήτο «νεοημερολογίτης», θα ην υποχρεωμένος «να υποδύηται, ως άλλος ηθοποιός, το προσωπείον πότε του νεοημερολογίτου και πότε του παλαιοημερολογίτoυ και να μη μετέχη ενσυνειδήτως και πνευματικώς εις τα υπ' αυτού τελούμενα Μυστήρια»(5) και τούτο ανεξαρτήτως των εν τη πράξει αναφαινομένων λόγων αντικειμενικής ενίοτε αδυναμίας του ενός και του αυτού ιερέως ίνα εξυπηρετήση θρησκευτικώς τους παλαιοημερολογίτας εν αις ημέραις συνέπιπτε λ.χ. εορτή τις κατά το ν. ημερολόγιον, ως τούτο ασφαλώς ηδύνατο να συμβή τη 25η Δεκεμβρίου ημέρα, των Χριστουγέννων διά τους νεοημερολογίτας, και ημέρα, εορτής του Αγ. Σπυρίδωνος διά τους παλαιοημερολογίτας.
Εν τούτοις η Ι. Σύνοδος διά της υπ' αριθμ. 966/1938 Εγκυκλίου αυτής προς τους Σεβ. Ιεράρχας εγνώριζεν αυτοίς την, εν τη συνεδρία αυτής της 5-5-1938 ληφθείσαν κατόπιν διαβήματος της Κυβερνήσεως Ι. Μεταξά(6) απόφασιν, όπως προκειμένου ίνα «αφαιρεθή υπό των λεγομένων παλαιοημερολογιτών οιονδήποτε επιχείρημα και πρόφασις» διατεθώσιν ιερείς της κανονικής Εκκλησίας προς θρησκευτικήν εξυπηρέτησιν αυτών(7). Βεβαίως οι παλαιοημερολογίται ηρνήθησαν την προσφοράν ταύτην, εμμείναντες μετά πείσματος εις τας απόψεις αυτών, ενώ η Εκκλησία κατ' επανάληψιν έκτοτε(8) και μέχρι σήμερον έχει επαναλάβει την αυτήν προσφοράν, άνευ ατυχώς ανταποκρίσεως εκ μέρους των παλαιοημερολογιτών, οίτινες παρακινούνται προς τούτο υπό των «κληρικών» αυτών(9), πλην ευαρίθμων εξαιρέσεων σημειουμένων σήμερον εν ταις Ι. Μητροπόλεσι Καρυστίας και Σκύρου, Βερροίας και Ναούσης και Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
Την λύσιν ταύτην αποδέχεται, ως ελέχθη, σήμερον η Εκκλησία της Ελλάδος, καθώς και η Ελληνική Πολιτεία. Σημειωτέον δ' ότι και ωρισμένοι παλαιοημερολογίται δεν αναπαύονται ψυχικώς σήμερον εκ των «κληρικών», οίτινες αποτελούσι την πνευματικήν αυτών ηγεσίαν, εκδηλούντες, την έντονον δυσφορίαν των διά την καθόλου ηθικήν και πνευματικήν κατάστασιν του ιερού αυτών κλήρου και προτιμώντες όπως αποσυρθώσι της ενεργού αναμείξεως εις τα της διοικήσεως του αγώνος, παρά το γεγονός ότι ένιοι αυτών υπήρξαν, κατά το παρελθόν, πρωταγωνισταί εν τη οξεία διαπάλη προς επιβολήν των παλαιοημερολογιτικών
απόψεων. Ουχ' ήττον και ούτοι, μεθ' ων ήλθομεν εις προσωπικάς επαφάς, αρνούνται την αποτελεσματικότητα του μέτρου της θρησκευτικής αυτών εξυπηρετήσεως υπό κληρικών της Εκκλησίας της Ελλάδος επαναλαμβάνοντες τα επιχειρήματα του «πρ. Φλωρίνης».
Παρεμφερή, πλην ελαφρώς παρεκκλίνουσαν της βάσεως, λύσιν υπέδειξεν ο Σεβ. Μητροπολίτης Φλωρίνης κ. Αυγουστίνος, διά του υπ' αριθμ. ΕΠ 26/3-6-1972 εγγράφου αυτού προς την Ι.Σ., εν ω διατυποί την πρότασιν της εγκρίσει της Ι. Συνόδου, θρησκευτικής εξυπηρετήσεως των παλαιοημερολογιτών «υπό κανονικώς χειροτονηθέντων Επισκόπων και, ιερέων της παρατάξεως αυτών» ευελπιστών ότι διά της αποδοχής της λύσεως ταύτης θα αποκαθαρθή το έδαφος της αμφισβητουμένης κανονικότητος και νομιμότητος των χειροτονιών των παλαιοημερολογιτών κληρικών, θα αρθή η σύγχυσις και θα παύση η εκμετάλλευσις του απλού λαού εκ μέρους των επιτηδείων, οίτινες, στερούμενοι κανονικής ιερωσύνης, τελούσι τα κατ' αυτήν παρά τοις παλ/ταις.
Αλλ' η λύσις αύτη, καταλίπουσα άνευ αντιμετωπίσεως το ζήτημα του μνημοσύνου του εκάστοτε οικείου κανονικού Ιεράρχου, νομίζομεν ότι δεν είναι δυνατόν να γίνη αποδεκτή υπό της Εκκλησίας, διότι εισάγει κανονικώς απαράδεκτον πνευματικήν διαρχίαν, αν μη και πολυαρχίαν εν τη δικαιοδοτική περιφερεία της Εκκλησίας
της Ελλάδος, διευκολύνουσα την διοικητικήν και κανονικήν αυτονομίαν των εν Ελλάδι παλαιοημερολογιτών.
Γενικώς ειπείν η λύσις της διαθέσεως ιερέων της Εκκλησίας προς θρησκευτικήν εξυπηρέτησιν των παλαιοημερολογιτών συναντά σήμερον ανυπέρβλητα εμπόδια, ένεκα της υπό ιδίων παλαιοημερολογιτών «ιερέων» καλύψεως των σχετικών αναγκών του παλαιοημερολογιτικού ποιμνίου. Είναι φυσικόν να αντιδρώσιν οι «κληρικοί» oύτoι εις την εφαρμογήν μιας τοιαύτης λύσεως, ήτις αχρηστεύει τούτους και στερεί παντός λόγου υπάρξεως, καταδικάζει δε τούτους εις αφανισμόν. Τω λόγω τούτω και λυσσωδώς πολεμείται υπ' αυτών η πρότασις αύτη και αποδοκιμάζεται πλήρως πάσα σχετική συζήτησις. Σήμερον δ' ότε η διοίκησις του εν Ελλάδι παλαιοημερολογιτισμού ευρίσκεται εις χείρας των «κληρικών» αμφοτέρων των παρατάξεων, ο παράγων ούτος δεν τυγχάνει ευκαταφρόνητος, ούτε δύναται,
υπό τας σημερινάς συνθήκας, να αγνοηθή.
Σημειώσεις
1. ΚώΔΙΣ 1930-1931 σ. 242.
2. Σ. Καραμήτσου-Γαμβρούλια, Η αγωνία... σ. 99.
3. ΚώΙΣΙ 1933-1934 σ. 101, «Εκκλησία» 1933 σ. 338.
4. ΚώΔΙΣ 1933-1935 σ.565. Aι Συνοδικαί Εγκύκλιοι τ.Β' σ.54. Κατά την αυτήν περίπου περίοδον η Ι.Σ. διεβίβασε προς το Υπουργείον Εθν. Παιδείας και Θρησκευμάτων και διά του υπ' αριθμ. 1949/1429/5-7-1935 εγγράφου αυτής, σχέδιον νόμου περί ρυθμίσεως του παλαιοημερολογιτικού, όπερ εισαχθέν τότε εις την Βουλήν εψηφίσθη εις πρώτην ανάγνωσιν, αλλά δεν εγένετο νόμος του Κράτους λόγω της επελθούσης εν τω μεταξύ πολιτειακής μεταβολής. Διά του νομοσχεδίου τούτου καθωρίζετο ότι την θρησκευτικήν εξυπηρέτησιν των παλαιοημερολογιτών ανελάμβανον κανονικοί κληρικοί της Εκκλησίας τελούντες τα της λατρείας κατά το παλ. ημερολόγιον, ενώ προεβλέπετο παραλλήλως και η προς τον αυτόν σκοπόν χρησιμοποίησις και τυχόν παλαιοημερολογιτών κληρικών, εφ' όσον ούτοι θα ανεγνώριζον την Ορθόδοξον Εκκλησίαν της Ελλάδος και τους Ιεράρχας αυτής, διοριζόμενοι ως βοηθοί εφημέριοι. Εις δε τους οικείους Ιεράρχας επαφίετο ο προσδιορισμός των ναών και παρεκκλησίων των παραχωρηθησομένων τοις παλαιοημερολογίταις, πάσης εντεύθεν προκυπτούσης διαφοράς επιλυομένης υπό της Ι.Σ. (ΚώΔΙΣ 1936-1937 σ. 586-587).
5. Βλ. Χρυσοστόμου Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Αναίρεσις του «ελέγχου... σ. 76, Του αυτού, Υπόμνημα προς την Διοικούσαν Ιεραρχίαν... σ. 8. Πρβλ. και σχόλιον «Αγιορειτικήν Βιβλιοθήκην» 1958 σ. 423.
6. Η Κυβέρνησις Μεταξά είχεν εν έτει 1937 διατάξει την θρησκευτικήν εξυπηρέτησιν των παλαιοημερολογιτών δι' ιερέων αυτών εφ' όσον ούτοι θα ήσαν κανονικώς και νομίμως κεχειροτονημένοι. (Αι Συνοδικαί Εγκύκλιοι τ. Β' σ. 140 ). Πρβλ. και το υπ' αριθμ. 20550/18-3-1938 έγγραφον του Υπουργείου Εθν. Παιδείας και Θρησκευμάτων προς την εν Θεσσαλονίκη «Επιτροπήν παλαιοημερολογιτών» περί θρησκευτικής εξυπηρετήσεως αυτών διά κανονικών ιερέων εξαρτωμένων εκ του οικείου κανονικού Ιεράρχου («Εκκλησία» 1938 σ. 97, ΚώΔΙΣ 1939-1941 σ. 7, 9 ).
7. Αι Συνοδικαί Εγκύκλιοι, τ. Β' σ. 177-179.
8. Ούτως εν έτεσιν 1949 («Εκκλησία» 1949 σ. 106 ), 1958 (απόφασις της ΙΣΙ εν: ΚώΙΣΙ 1958 τ. Α' σ. 108-111) και 1971 (Βλ. ανακοινωθέν ΙΣΙ ).
9. ΚώΔΙΣ 1948-1951 σ. 411, 429. Πρβλ. και σχετικήν Εγκύκλιον του «πρ. Φλωρίνης» απαγορεύσαντος την θρησκευτικήν εξυπηρέτησιν των υπ' αυτόν παλαιοημερολογιτών υπό κανονικών ιερέων της Κανονικής Εκκλησίας εν: «Η Φ.Ο.» 1950 φ. 81 σ. 7, 1952 φ. 128, σ. 7. Kαι εν έτει 1958 oι του «πρ. Φλωρίνης» απέρριψαν την λύσιν, ως τείνουσαν «εις απορρόφησιν» αυτών. Βλ. «Η Φ.Ο.» 1958 φ. 291 σ. 1.
|
|
|
