|
"ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΙΣ
ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
ΚΑΤΑ ΤΕ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΙΝ ΑΥΤΟΥ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ"
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ,
† Αρχιεπισκόπου Αθηνών |
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ
ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ
ΙΙΙ. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΡΙΤΗ (1948-1956): Έντασις εις τας σχέσεις Εκκλησίας και παλαιοημερολογιτών
Φάσις Δευτέρα: (1949 – 1956)
Η επί Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος κατάστασις του παλαιοημερολογιτικού και η αντιμετώπισις αυτού.
4. Η απoκατάστασις των δύο παλαιοημερολογιτών «Επισκόπων».
Η εκ των εκλογών του 1952 προελθούσα Κυβέρνησις υπό τον Ν. Πλαστήραν,
ενδίδουσα εις πιέσεις βουλευτών, και εξ αντιδράσεως ίσως προς την προκάτοχον
αυτής Κυβέρνησιν ενεργούσα, απεφάσισε την εκ της εξορίας επάνοδον του τε «πρ. Φλωρίνης» Χρυσοστόμου και των δύο «Επισκόπων», «Διαυλείας» Πολυκάρπου και «Χριστιανουπόλεως» Χριστοφόρου(607), οίτινες, αφιχθέντες εις Αθήνας κατά μήνα Ιούλιον 1952 ετέθησαν και αύθις επί κεφαλής των οπαδών αυτών και ήρχισαν κινούμενοι προς πολιτικούς παράγοντας διά την ικανοποίησιν των αιτημάτων αυτών και κυρίως διά την κατάπαυσιν των εναντίον των διωγμών(608).
Αλλ' η εκ της δίκης της μοναχής Μαριάμ, Ηγουμένης της Μονής Κερατέας,
προελθούσα παρά τω λαώ δυσμενής εντύπωσις διηύρυνε και το άλλως υφιστάμενον
από μακρού χάσμα μεταξύ των δύο παλαιοημερολογιτικών παρατάξεων, εκατέρας αυτών μετά φανατισμού και ζήλου επιδιωκούσης τον ηθικόν αφανισμόν της ετέρας. Ούτως επετάθη ο μεταξύ αυτών άχαρις αγών διά συκοφαντιών, σπερμολογιών και ύβρεων, ων ένεκα οι τρείς «Αρχιερείς» της ομάδος του «πρ. Φλωρίνης» προήλθον εις κοινήν από 6-11-1952 δήλωσιν, ότι παραιτούνται της ασκήσεως των ποιμαντορικών και διοικητικών αυτών καθηκόντων και δικαιωμάτων επί του παλαιοημερολογιτικού τέως ποιμνίου αυτών, επιθυμούντες, ως έγραφαν,
ίνα μη η παρουσία αυτών επί κεφαλής της παλαιοημερολογιτικής παρατάξεως θεωρηθή ως εμπόδιον προς κατάπαυσιν των διωγμών και επίλυσιν του ζητήματος. Δεν γνωρίζομεν τα αληθή ελατήρια, αφ' ων ορμηθέντες οι «Ιεράρχαι» ούτοι υπέγραψαν την δήλωσιν ταύτην(609). Γεγονός όμως είναι ότι ο «πρ. Φλωρίνης», υπείκων εις ασκηθείσας επ' αυτού πιέσεις λαϊκών παραγόντων του παλαιοημερολογιτισμού, ανεκάλεσε τη 27-11-1952 την παραίτησιν αυτού, προφασισθείς την άρνησιν του πρεσβυτερίου και του Δ.Σ. της ΠΘΕΟΚ όπως
αποδεχθώσι ταύτην και την ανάγκην υπάρξεως Αρχιερέως επί κεφαλής των παλαιοημερολογιτών, μεθ' ου έδει να διαπραγματευθή την λύσιν του ζητήματος η Κυβέρνησις Παπάγου(610). Αλλ' ενώ οι έτεροι δύο ενέμειναν εις την παραίτησιν αυτών, η Εκκλησία ενήργει διά την έκδοσιν του ν. 2294/1953 δι' ου συνεκροτείτο Αναθεωρητικόν Δικαστήριον, καλούμενον ίν' αποφανθή επί των από 3-3-1953 υποβληθεισών τη Ι. Συνόδω αιτήσεων των μετανοησάντων διά την εις τον παλαιοημερολογιτισμόν προσχώρησιν αυτών «Επισκόπων» «Διαυλείας»
Πολυκάρπου και «Χριστιανουπόλεως» Χριστοφόρον(611).
Το Δικαστήριον τούτο συνελθόν εν δυσί συνεδρίαις, ήτοι τη 9-3-1953 διά την περίπτωσιν του «Χριστιανουπόλεως» Χριστοφόρου και τη 12-3-1953 διά την του «Διαυλείας» Πολυκάρπου και ιδόν τας διαληφθείσας αιτήσεις αυτών, ακούσαν δε και τας προφορικώς αναπτυχθείσας υφ' εκατέρου των αιτούντων σχετικάς απόψεις περί μετανοίας αυτών, διά των υπ' αριθμ. 1/1953 και 2/1953 αποφάσεών του εξηφάνισε τας κατ' αυτών προγενεστέρας καταδικαστικάς αποφάσεις, ήτοι τας υπ' αριθμ. 2/18-7-1935 και 11/20-12-1950, και αποκατέστησε τούτους άνευ αναχειροτονήσεως εις τον Επισκοπικόν βαθμόν, ως δε η Ι.Σ. δι' Εγκυκλίου αυτής εσημείου(612), η Εκκλησία κατ' οικονομίαν ανεγνώρισεν ως κανονικήν την εν έτει 1935 γενομένην χειροτονίαν αυτών, τούτους δ' επομένως ως κανονικούς Επισκόπους της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος, θεωρουμένους Τιτουλαρίους. Τούτο δε έπραξεν επί τη ελπίδι ότι «συντόμως η Εκκλησία ημών θά απαλλαγή του επωδύνου αυτού καρκινώματος (ήτοι του παλαιοημερολογιτισμού ) όπερ επί δεκαετηρίδας ολοκλήρους συνετάραξε την αγιωτάτην ημών Εκκλησίαν και εδίχασε τον ευσεβή ελληνικόν λαόν»(613) και απένειμε τω μεν «Χριστιανουπόλεως» τον τίτλον του Καρυουπόλεως, τω δε «Διαυλείας» τον τοιούτον του Σταυρουπόλεως(614).
Κατά την απόφασιν του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου έκαστος των ως είρηται Επισκόπων επανήλθεν «εις τον ον είχε βαθμόν της Αρχιερωσύνης ότε το πρώτον κατηγορηθείς εδικάσθη υπό του Πρωτοβαθμίου δι' Αρχιερείς Δικαστηρίου». Καίτοι όμως εν τη αποφάσει δεν εγένετο ειδική -ως απαιτεί ο Αμ. Αλιβιζάτος(615)-μνεία περί αναγνωρίσεως ως κανονικών πασών των πράξεων αυτών των ενεργηθεισών κατά την διάρκειαν της καθαιρέσεως αυτών, εν τούτοις, εκ του γράμματος της ως είρηται φράσεως συνάγεται εμμέσως το συμπέρασμα, ότι η Εκκλησία απέβλεψεν και εις την επέκτασιν της ασκηθείσης οικονομίας και επί των πράξεων τούτων(616). Η δε μέχρι τούδε πράξις της Εκκλησίας έχει μάλλον επιβεβαιώσει το συμπέρασμα τούτο(617), ενώ κατ' απόφασιν της ΙΣΙ του έτους 1958 εκρίθησαν κατ' οικονομίαν έγκυροι αι χειροτονίαι πρεσβυτέρων και διακόνων, ας ετέλεσαν οι δύο επιστρέψαντες παλαιοημερολογίται «Επίσκοποι» Πολύκαρπος και Χριστοφόρος όντες καθηρημένοι(618).
Η κατά τα άνω αναγνώρισις των δύο τέως παλαιοημερολογιτών Επισκόπων δέον
να εγγραφή εις το ενεργητικόν του Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος ως κατάκτησις της Εκκλησίας εις το κανονικόν και ειρηνικόν πεδίου(619). Αλλ' είναι προφανές ότι η απόφασις του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου όπως δεχθή άνευ αναχειροτονήσεως τους δύο τούτους Επισκόπους, κινουμένη εντός των πλαισίων της εκκλησ. οικονομίας, απέκλινε της γνωστής αποφάσεως της Ιεραρχίας του έτους 1948 ήτις, εν ακριβεία ώριζεν ότι τα υπό παλαιοημερολογιτών τελούμενα Μυστήρια, συμπεριλαμβανομένων και των χειροτονιών ήσαν ανύπαρκτα, και κατά συνέπειαν οι εκ του παλαιοημερολογιτισμού εις την Εκκλησίαν προσερχόμενοι «Κληρικοί» έδει να αναχειροτονώνται.
Κατά την συνεδρίαν ΔΙΣ της 2-6-1953 ελήφθη η απόφασις όπως γίνη δεκτός εις τους κόλπους της Εκκλησίας επίσης άνευ αναχειροτονήσεως ο πρεσβύτερος Γ.Π. χειροτονηθείς υπό του Γερμανού Βαρυκοπούλου, και καθαιρεθείς, μετά δε ταύτα υπηρετήσας ως κληρικός επί έτη εις το κλίμα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας(620).
Βραδύτερον η ΔΙΣ εν τη συνεδρία, της 23-6-1953(621) απεφάσισεν περιπτωσιακήν
την αντιμετώπισιν του ζητήματος και αφήκεν εις την διακριτικήν ευχέρειαν αυτής την άσκησιν οικονομίας και ως προς την αναγνώρισιν ή μη των χειροτονιών των παλαιοημερολογιτών.
Εν τούτοις δεν διελάνθανε την προσοχήν του Αρχιεπ/που Σπυρίδωνος η ανάγκη οριστικής ρυθμίσεως του ζητήματος τούτου δι' αποφάσεως της ΙΣΙ. Ούτως εν τω εναρκτηρίω ενώπιον της ΔΙΣ της 99ης Συνοδικής περιόδου (1953-1954) λόγω αυτού ο Πρωθιεράρχης εκείνος ανεφέρθη και εις το παλαιοημερολογιτικόν, ειδικώτερον δ' εις τον τρόπον προσδοχής των εις τους κόλπους της Εκκλησίας επανακαμπτόντων παλαιοημερολογιτών «κληρικών», και μνησθείς της σχετικής αποφάσεως της ΙΣΙ του έτους 1948, παρετήρησεν, ότι ήδη, ως εξειλίχθη η όλη παλαιοημερολογιτική υπόθεσις, επιβάλλει την εκ νέου σοβαράν του όλου τούτου προβλήματος μελέτην, τοσούτω μάλλον όσω η εμμονή της Εκκλησίας εις την άκαμπτον στάσιν αυτής θα συνετέλει εις την διατύπωσιν πικρών κατ' αυτής σχολίων, εμφανιζομένης ως αποστεργούσης λύσεις οικονομίας(622). Έκτοτε η Εκκλησία ετήρησεν επί του προκειμένου ζητήματος στάσιν περιπτωσιολογικής εξετάσεως. Τοιουτοτρόπως τη 15-3-1955 η ΔΙΣ απεφάσισε την άνευ αναχειροτονήσεως προσδοχήν παλ/του
ιερέως(623) Αντιθέτως τη 19-11-1954 απεφάνθη ότι κληρικός χειροτονηθείς υπό ψευδεπισκόπου δεν έχει κανονικήν ιερωσύνην και δέον, προσερχόμενος τη Εκκλησία, να αναχειροτονηθή(624).Εις το αυτό μέτρον υπήχθησαν και οι υπό καθηρημένου Επισκόπου χειροτονηθέντες, οίτινες, εφ' όσον δεν συνέτρεχέ τι κώλυμα ιερωσύνης, ηδύνατο να γίνωσι δεκτοί ως λαϊκοί χειροτονούμενοι εξ υπαρχής, μιας εκάστης περιπτώσεως εξεταζομένης κεχωρισμένως(625). Πάντως οπωσδήποτε άνευ αναχειροτονήσεως εγίνοντο δεκτοί οι έχοντες κανονικήν χειροτονίαν παλαιοημερολογίται.
Η παρασχεθείσα τοις δυσίν εκ παλαιοημερολογιτών Επισκόποις συγγνώμη και η προσδοχή αυτών εις τους κόλπούς της Εκκλησίας εθεωρήθη, ως προελέχθη, μέγα κατόρθωμα(626) και ενίσχυσε τας περί διαλύσεως της παλαιοημερολογητικής παρατάξεως προσδοκίας αυτής(627). Τω λόγω δε τούτω εχαλαρώθησαν και τα πιεστικά κατά των παλαιοημερολογιτών μέτρα(628) άτε επικειμένης, ως ηλπίζετο, της καταρρεύσεως του μετώπου αυτών. Αλλ' αντί της ελπιζομένης καταρρεύσεως οι παλαιοημερολογίται επεδείκνυον σημεία επιβιώσεως, ενισχυθέντες και υπό πολιτικών φίλων αυτών εις την κατάληψιν ναών και εις αντίστασιν κατά της κανονικής Εκκλησίας(629), ης αι ελπίδες απεδείχθησαν φρούδαι.
Σημειώσεις
607. Ο «Μεγαρίδος» Χριστοφόρος «διά να μη γίνεται σύγχυσις προσώπων φερόντων τον αυτόν επισκοπικόν τίτλον» είχε τη αιτήσει του προσλάβει τον τίτλον του Επισκόπου «Χριστιανουπόλεως» (Βλ. Α. Πανώτη, ΘΗΕ τ. Α' σ. 823 ).
608. «Η Φ.Ο.» 1952 φ. 134 σ. 1-2, 4-5. Σ. Καραμήτσου-Γαμβρούλια, ένθ' ανωτ. σ. 277. Πρβλ. Υπόμνημα των ΓΟΧ από 28-5-1953 προς τον Βασιλέα Παύλον και προς τον Στρατάρχην Παπάγον. Contra «Το Βήμα» 3-8-1952 και απάντησις εν: «Η Φ.Ο.» 1952 φ. 134 σ. 5-6.
609. Σ. Καραμήτσου-Γαμβρούλια, ενθ' ανωτ. σ. 293-295. Κατά τον Α. Πανώτην η παραίτησις ωφείλετο εις τας αξιώσεις των πολιτικών όπως εξασφαλίσωσι δηλώσεις υπέρ αυτών των τριών ηγετών διά λόγους ευνοήτους εν όψει των εκλογών (Θ Η Ε, τ Α' σ. 824).
610. Σ. Καραμήτσου-Γαμβρούλια, ένθ' ανωτ. σ. 298.
611. Βλ. Α. Ζαχαρία, Σχόλια επί του ν. 2294 περί αναθεωρήσεως εκκλησ. δικαστικών αποφάσεων εν: «Η Φ.Ο.» 1953 φ. 152.
612. Εγκύκλιος Ι. Σ. υπ' αριθ. 753/16-2-1954, εν: Αι Συνοδικαί Εγκύκλιοι τ. Β' σ. 703.
613. Κατά την έκφρασιν του Αρχιεπ/που Σπυρίδωνος ομιλούντος ενώπιον της ΔΙΣ εν τη συνεδρία αυτής της 9-3-1953. Πρβλ. εν Αρχιμ. Θ. Στράγκα, ένθ' ανωτ, τ. Δ' σ. 2698.
614. Εκ τούτων ο μεν Επίσκοπος Καρυουπόλεως Χριστοφόρος εξελέγη υπό της ΔΙΣ του 1956 Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης, ο δε Σταυρουπόλεως Πολύκαρπος εξελέγη ομοίως υπό της ΔΙΣ του 1958 Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης.
615. Αμ. Αλιβιζάτου, Η οικονομία... σ. 61-62.
616. Contra ο Κασσανδρείας Συνέσιος εν εισηγήσει αυτού προς την ΜΣΕ Κανονικών ζητημάτων καθώς και εν τω υπ' αριθμ. 663/5-10-1967 εγγράφω αυτού προς τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Χαλκιδικής.
617. Η ΔΙΣ διά του υπ' αριθμ. 638/713/23-3-1955 εγγράφου αυτής προς την Ι. Μητρόπολιν Θεσσαλονίκης εδέχθη ως κανονικήν και έγκυρον την χειροτονίαν πρεσβυτέρου τελεσθείσαν υπό του καθηρημένου «Επισκόπου» Χριστιανουπόλεως Χριστοφόρου, καθ' ην εποχήν ούτος διετέλει ων πρεσβύτέρος (21-10-1947 ) και εδέχθη τον ιερέα τούτον άνευ αναχειροτονήσεως (ΚώΔΙΣ 1970-1971 σ. 366 ). Πάντως επί του σημείου τούτου κυμαίνεται η υπό της Ι.Σ. ακολουθουμένη τακτική. Βλ. υποσημ. 662. Το υπ' αριθ. 4481/1678/2-11-1967 τηλεγράφημα της ΔΙΣ προς τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Χαλκιδικής δέχεται ότι μετά την αποκατάστασιν του Χριστιανουπόλεως Χριστοφόρου ουδεμία πράξις αυτού και χειροτονία τελεσθείσα προηγουμένως ανεγνωρίσθη υπό της Εκκλησίας, ενώ τούτο δεν είναι αληθές. Βλ. σχετικώς και υποσημ. 620, 623.
618. Βλ. κατωτέρω σ. 316 επ.
619. Βλ. παρά Αρχιμ. Θ. Στράγκα, ένθ' ανωτ. τ. Δ' σ. 2701.
620. ΚώΔΙΣ 1953-1957 σ. 10-11. Έτεραι δύο παρεμφερείς περιπτώσεις αναφέρονται υπό Ζηλωτών αγιορ. Πατέρων, εν: «Απάντησις εις μίαν επιστολιμαίαν διατριβήν» Λυκόβρυσις 1969 σ. 14.
621. ΚώΔΙΣ 1953-1955 σ. 40.
622. ΚώΔΙΣ 1953-1955 σ. 67.
623. ΚώΔΙΣ 1953-1955 σ. 559.
624. ΚώΔΙΣ 1953-1955 σ. 439.
625. Η ΔΙΣ απεφάνθη ότι τα υπό των «πρ. Φλωρίνης» και «πρ. Δημητριάδος» τελεσθέντα καθ' ον χρόνον ούτοι ήσαν καθηρημένοι μυστήρια, είναι άκυρα και λογίζονται ως μη γενόμενα (ΚώϋΔΙΣ 1955-1957 σ. 470. ΚώΔΙΣ 1957-1959 σ. 94 ). Πρβλ. σχετικήν απόφασιν της ΔΙΣ τη 14-2-1961 (ΚώΔΙΣ 1961-1962 σ. 36).
626. Πρβλ. και Η Πέτρα της αμωμήτου ημών... σ. 14 ένθα υποστηρίζεται ότι «παραπλανωμένη η διοικούσα Εκκλησία ενόμισεν ότι κατώρθωσε μέγα τι αποσπάσασα τους δύο αποστάτας της Ορθοδοξίας γενομένους ατυχείς Επισκόπους από του τιμίου και ιερού και θεαρέστου διεξαγομένου αγώνος».
627. Σ. Καραμήτσου-Γαμβρούλια, ένθ' ανωτ. σ. 301. Ο Αρχιεπ/πος Σπυρίδων εν συνεδρία της ΔΙΣ της 24-6-1955 υπεστήριξεν ότι η κίνησις των παλαιοημερολογιτών «κατόπιν της εις την επίσημον Εκκλησίαν προσχωρήσεως των ποτέ παλαιοημερολογιτών Επισκόπων, ητόνισεν, ότι ενώ ο ποτέ Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης εδήλου μετάνοιαν και η τελευταία αντίδρασις θα εξουδετερούτο ευχερώς, θα κατεφέρετο δε καίριον κατά του παλαιοημερολογιτισμού πλήγμα...», η Πολιτεία δεν υπεβοήθησε προς τούτο την Εκκλησίαν (ΚώΔΙΣ 1955-1957 σ. 57).
628. «Η Φ.Ο.» 1954 φ. 173 σ. 8.
629. ΚώΔΙΣ 1953-1955 σ. 284. Πρβλ. και συνεδρίαν ΔΙΣ της 24-6-1955 καθ' ην ο Αρχιεπ/πος Σπυρίδων είπεν ότι «σήμερον, ότε του Υπουργείου Δικαιοσύνης προΐσταται ο των παλαιοημερολογιτών επίσημος φίλος και συνήγορος Κ. Θεοφανόπουλος, οι παλαιοημερολογίται ανεθάρρησαν, διό και εις πλείστας πόλεις και χωρία... τη ανοχή και ενίοτε προστασία της Αστυνομίας υπό των παλαιοημερολογιτών ψευδοϊερέων τελούνται λειτουργίαι εν τοις ναοίς αυτών».
|
|
|
