|
"ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΙΣ
ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
ΚΑΤΑ ΤΕ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΙΝ ΑΥΤΟΥ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ"
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ,
† Αρχιεπισκόπου Αθηνών |
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ
ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ
ΙΙΙ. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΡΙΤΗ (1948-1956): Έντασις εις τας σχέσεις Εκκλησίας και παλαιοημερολογιτών
Φάσις Δευτέρα: (1949 – 1956)
Η επί Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος κατάστασις του παλαιοημερολογιτικού και η αντιμετώπισις αυτού.
1. Διαπιστώσεις του Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος επί του παλαιοημερολογιτικού.
Ο διαδεχθείς τον εν έτει 1949 (20 Μαΐου) αιφνιδίως εκδημήσαντα προς Κύριον Αρχιεπίσκοπον Δαμασκηνόν(549) νέος Πρωθιεράρχης Σπυρίδων Βλάχος, ο από Ιωαννίνων ομιλών ενώπιον ΔΙΣ κατά την πρώτην, υπό την προεδρίαν αυτού, συνεδρίαν αυτής της 10-6-1949 επεσήμανε, μεταξύ των τεσσάρων βασικών στόχων αυτού, και την αποκατάστασιν της εν τη Εκκλησία, ενότητος, υπαινισσόμενος κυρίως το παλαιοημερολογιτικόν ζήτημα(550), όπερ ο αυτός ενώπιον της ΙΣΙ του έτους 1952 εχαρακτήριζεν ως πληγήν εις το σώμα της Εκκλησίας, ήτις «λυμαίνεται την ενότητα αυτής»(551).
Αναφερόμενος ο .Αρχιεπ/πος Σπυρίδων, κατά την πρώτην συνεδρίαν της ΙΣΙ, της 11-2-1952 εις το παλαιοημερολογιτικόν ζήτημα, ως τούτο ενεφανίζετο κατά την εποχήν της αναρρήσεως αυτού εις τον Αρχιεπ/κόν θρόνον, έλεγεν ότι εύρεν ούτος τούτο «εις κατάστασιν αυτόχρημα γαγγραίνης».
Ιδού πώς εν επισήμω συνοδικώ ανακοινωθέντι περιγράφεται η κατάστασις
αύτη εν τη υπ' όψιν περιόδω: «Ουδείς νόμος ίσχυε και ουδεμία απαγορευτική
διάταξις επεβάλλετο εις αυτούς (τους παλαιοημερολογίτας). Καθηρημένοι
δι' επαισχύντους πράξεις παρά της επισήμου Εκκλησίας εξηκολούθουν εμφανιζόμενοι ως ιερείς δι' απλής προσχωρήσεως εις τον παλαιοημερολογιτισμόν,
χοιροβοσκοί ετέλουν Επισκοπικά καθήκοντα και εξωμόται είχον το θράσος να κηρύττωσι σχισματικούς απαξάπαντας τους ορθοδόξους Έλληνας χριστιανούς και άκυρον το βάπτισμα αυτών, αξιούντες να χρίωσιν αυτούς εκ νέου δι' «ορθοδόξου», κατ' αυτούς, μύρου, αγνώστου προελεύσεως. Καθ' ον χρόνον ναοί και παλαιαί ιστορικαί Μοναί, σεμνώματα της ορθοδόξου Ελληνοχριστιανικής παραδόσεως, έκλειον τας πύλας των και κατηρειπούντο λόγω των γνωστών συνθηκών, ως μύκητες εξεφύτρωνον και κατεσπίλουν το ιερόν εδάφιον της ενδόξου γης δήθεν «Ναοί» και «Μοναί» παλαιοημερολογιτικαί, εν τη πραγματικότητι δε καταγώγια και λησταρχεία, άνευ ουδενός ελέγχου και ουδεμιάς ουδαμόθεν αδείας»(552).
Αι διαπιστώσεις αύται της Εκκλησίας και του Αρχιεπ/που Σπυρίδωνος, μαρτυρούσαι γνώσιν της υποθέσεως εις βάθος και πλάτος, δεν κατέλιπον αμφιβολίαν περί της αποφασιστικότητος του ανδρός, όπως αντιμετωπίση δυναμικώς την κατάστασιν, τοσούτω μάλλον καθ' όσον η μέχρι της εποχής εκείνης ακολουθηθείσα υπό της Εκκλησίας τακτική εφαίνετο αποτυγχάνουσα. Την δυναμικήν ταύτην αναμέτρησιν
επετάχυνε, παρά τας αρχικώς εκδηλωθείσας μετριοπαθείς προθέσεις του Αρχιεπ/που Σπυρίδωνος(553), τούτο μεν η αποτυχούσα απόπειρα προς συνεννόησιν αυτού μετά των παλαιοημερολογιτικών κύκλων(554), τούτο δεέ η ενταθείσα αντιδραστική τακτική αυτών(555), ήτις περιήγαγεν εις δύσκολον θέσιν την Εκκλησίαν.
Καίτοι δεν υφίστανται αποχρώσαι ενδείξεις περί δραστηριοποιήσεως της Εκκλησίας κατά την περίοδον ταύτην εναντίον των παλαιοημερολογιτών βάσει προδιαγεγραμμένου σχεδίου, παρά τα περί του αντιθέτου υπ' αυτών γραφέντα(556), εν τούτοις πρόδηλον καθίσταται, εκ της όλης εξελικτικής πορείας του ζητήματος, ότι, κατά την αντιμετώπισιν αυτού, ή τε φορά των πραγμάτων και τινα μεσολαβήσαντα προκλητικά συμβάντα, μεγίστην ήσκησαν επιρροήν επί την οριστικήν μορφοποίησιν της έναντι .των παλαιοημερολογιτών στάσεως της Εκκλησίας, προσδόντα εις ταύτην την μορφήν ωργανωμένης πως εκστρατείας προς εξόντωσιν του παλαιοημερολογιτικού στοιχείου, παρά το γεγονός ότι
αυτός ούτος ο Αρχιεπ/πος Σπυρίδων διέψευσε κατηγορηματικώς ενώπιον της Ιεραρχίας τας φήμας περί δήθεν καταπιέσεως των συνειδήσεων και περί δήθεν αντιχριστιανικών βιαίων μέτρων, άτινα ετέθησαν υπ' αυτού εις εφαρμογήν εις βάρος των παλαιοημερολογιτών.
Εις επίρρωσιν του τοιούτου ισχυρισμού του τότε Προκαθημένου της Εκκλησίας
δύναται να προσαχθή και η υπ' αυτού κατά μήνα Φεβρουάριον 1950 πρόσκλησις εις Αθήνας του Πατριάρχου Αλεξανδρείας Χριστοφόρου, επί τω τέλει συσκέψεως από κοινού επί τινων ζητημάτων ταρασσόντων την Εκκλησίαν και ιδία προς εξεύρεσιν ικανοποιητικής τινος λύσεως του από ετών απασχολούντος την Ορθόδοξον Εκκλησίαν ημερολογιακού ζητήματος καθώς και προς μελέτην των υπό της Εκκλησίας επιβαλλομένων μέτρων ειρηνικής λύσεως των εκ τούτου διαφορών. Πράγματι η συνάντησις αύτη επραγματοποιήθη εν Αθήναις και απεφασίσθη η σύγκλησις τοπικής Συνόδου εν τινι των εν Ελλάδι Ι. Μονών προς λύσιν του ζητήματος τούτου τη συμμετοχή του Οικουμενικού Πατριάρχου δι' αντιπροσώπου και του Πατριάρχου Αλεξανδρείας καθώς και των λοιπών Προκαθημένων(557).
Πάντως προς διασκέδασιν των σκοπίμως τιθεμένων υπό των παλαιοημερολογιτών
εις κυκλοφορίαν φημών περί του δήθεν υψηλού αριθμού των οπαδών αυτών, ου μην
δ' αλλά και προς απόκτησιν σαφούς οπωσδήποτε εικόνος περί της δυνάμεως αυτών
ο Αρχιεπ/πος Σπυρίδων επεδίωξεν την διά τής Ι. Συνόδου συγκέντρωσιν στατιστικών
στοιχείων περί των καθ' άπασαν την Εκκλησίαν δρώντων παλαιοημερολογιτών «κληρικών» και λαϊκών. Το μέτρον τούτο ήτο εκ των πρώτων, άτινα έλαβεν ο αείμνηστος εκείνος Πρωθιεράρχης προς ενημέρωσιν αυτού επί της δυνάμεως των παλαιοημερολογιτών, επανελήφθη δε βραδύτερον πολλάκις προς τον αυτόν πάντοτε σκοπόν(558).
Τα συγκεντρωθέντα τότε στατιστικά στοιχεία παρεδόθησαν προς επεξεργασίαν
εις ειδικήν τριμελή Συνοδικήν Επιτροπήν, ήτις υπέβαλε τη ΔΙΣ. εν τη συνεδρία αυτής
της 13-6-1950 τα εαυτής πορίσματα και τας προτάσεις αυτής. Κατά ταύτας έδει να επιδιωχθή η σύστασις Μονίμου Συνοδικής Επιτροπής προς υποστήριξιν του αγώνος των εκασταχού Σεβ. Ιεραρχών εναντίον των παλαιοημερολογιτών, η παρακολούθησις αυτών προς εξακρίβωσιν της δυνάμεως, των αδυναμιών και των ενεργειών αυτών και λήψιν αναλόγων μέτρων, η κατάργησις του Σωματείου αυτών ως αντικανονικού και αντισυνταγματικού, η δημοσίευσις υπό της Αποστολικής Διακονίας καταλλήλου διαφωτιστικού υλικού, η διάλυσις της Μονής της Κερατέας, η πλήρωσις των χηρευουσών ιερατικών θέσεων, η προσφυγή ταις δικαστικαίς, αστυνομικαίς και ληξιαρχικαίς αρχαίς προς ενημέρωσιν αυτών και εκζήτησιν των υπηρεσιών αυτών προς καταστολήν του παλαιοημερολογιτισμού, η παρακολούθησις των παλαιοημερολεγιτών υπό ειδικής Επιτροπής τη συμμετοχή εκπροσώπου της Ι Αρχιεπισκοπής κ.ά (559). Σημειωτέον ότι η ΔΙΣ επεφυλάχθη τότε ίν' αποφασίση επί των προτάσεων τούτων, ενώ βραδύτερον υιοθέτησε ταύτας και εισηγήθη σχετικώς τη Κυβερνήσει υποβαλούσα ταύτας, πεπλουτισμένας και δι' άλλων, αυτή προς πάταξιν της παλαιοημερολογιτικής ανταρσίας.
Η υπό νέαν σύνθεσιν ΔΙΣ της περιόδου 1950-1951 δεν ηγνόησε το πρόβλημα, όπερ
ετέθη και αύθις υπό του Αρχιεπ/που Σπυρίδωνος ενώπιον αυτής κατά την πρώτην συνεδρίαν(560) διά λίαν καυστικών και ωμών λόγων, τοσούτω μάλλον όσω, ως προελέχθη, επισυμβάντα τινά γεγονότα ώθησαν εις την λήψιν αποφασιστικών μέτρων. Τα εν λόγω γεγονότα ήσαν αφ' ενός μεν η μετά τον θάνατον του Ματθαίου Καρπαθάκη, κήρυξις υπό του «Μητροπολίτου πρ, Φλωρίνης» Χρυσοστόμου της Εκκλησίας ημών σχισματικής και των Μυστηρίων αυτής ακύρων, αφ' ετέρου δε η αποκάλυψις των σκανδάλων της Μονής Κερατέας και ο εκ τούτων προκληθείς πανελλήνιος σάλος.
Σημειώσεις
549. Βασιλείου (Ατέση), Μητροπολίτου πρ. Λήμνου, Η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος από του 1821 μέχρι σήμερον εν: «Εκκλησ. Φάρος» 1973 σ. 223.
550. «Εκκλησία» 1949 σ. 218. Βλ. και Παρθ. Π. Το ζήτημα του Π. Ημερολογίου. Πρέπει να ανακινηθή; από των στηλών του Πανταίνου. «Πάνταινος» 1950 σ. 234-236.
551. Έκθεσις του Αρχιεπ/που Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνος ενώπιον της ΙΣΙ της Εκκλησίας της Ελλάδος Αθήναι 1952 σ. 34. Αντικρούων τον ισχυρισμόν τούτον ο «πρ. Φλωρίνης» Χρυσόστομος δι' ανοικτής αυτού επιστολής προς τον Μακ. Αρχιεπ/πον, εχαρακτήρισεν αυτόν ως «όντως ανόσιον και θλιβερόν, εμποιούντα αλγεινήν εντύπωσιν, άστοχον και όλως απρόβλητον» (Χρυσοστόμου Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Ανοικτή Επιστολή τουϋ Πανιερωτάτουν Προέδρου της Ι.Σ. των ΓΟΧ πρ. Φλωρίνης κ. Χρυσοστόμου προς τον Μακ. Αρχιεπ/πον Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Σπυρίδωνα, εις απάντησιν ομιλίας ην απηύθυνεν ο Αρχιεπ/πος Αθηνών κατά την Α' συνεδρίασιν της νέας Δ. Συνόδου, Αθήναι 1950 σ. 2 ), ενώ αντιθέτως ετόνισεν ότι «ο παλαιοημερολογιτισμός, όστις αποπνέει την θυμήρη ευωδίαν της Ορθοδοξίας δεν είναι πληγή ελκαίνουσα, ουδέ κακόηθες καρκίνωμα... αλλά μία κεντρική αρτηρία εις την ελληνικήν καρδίαν, εκ του καθαρού και ορθοδόξου αίματος της οποίας τρέφονται και ζωογονούνται οι ιερoί παλμοί του Έθνους και της Εκκλησίας» (ένθ' ανωτ. σ. 14 ).
552. «Εκκλησία» 1953 σ. 49. Το πλέον παράδοξον εν προκειμένω είναι ότι από χειλέων υποστηριζόντων τους παλαιοημερολογίτας ηκούσθη και τούτο, ότι δηλ. oι υπό της Εκκλησίας καθαιρούμενοι κληρικοί δύνανται, μεταπηδώντες εις τον παλαιοημερολογιτισμόν, να επιτελώσι τα καθήκοντα του βαθμού αυτών. «Η Εκκλησία τους καθήρεσε, δικαίωμά της. Αυτοί λειτουργούσι, δικαίωμά των. Πολλοί χριστιανοί τους ακολουθούσι καίπερ καθαιρεθέντας, δικαίωμά των. Εκείνο το οποίον δεν είναι δικαίωμα ούτε των παλαιοημερολογιτών, ούτε των ιερέων αυτών είναι τούτο, το να υφίστανται και να δρώσιν εν ονόματι της εξ ης απεσπάσθησαν Εκκλησίας, διότι τούτο μόνον αποτελεί την λεγομένην αντιποίησιν...». (Δ. Γ. Αναίρεσις αγορεύσεως Εισαγγελέως Α.Π, κ. Κ. Γεωργιάδη, εν: Συνταγματική ανάπτυξις... σ. 35. Πρβλ. και «Πάνταινον» 1950 σ. 102 αναγνωρίζοντα τους παλαιοημερολογίτας ως «Εκκλησίαν» κεχωρισμένην της εν Ελλάδι επισήμου τοιαύτης). Επί του σημείου τούτου και αυτή η υποστηρίζουσα τους παλαιοημερολογίτας κοινή από 1-12-32 Γνωμοδότησις των Χ. Ανδρούτσου-Λ.Γιδοπούλου-Α. Βαμβέτσου, ορθώς φρονούσα, αναγνωρίζει πλήρως τη Εκκλησία το δικαίωμα της επιβολής της ποινής της καθαιρέσεως εις «τους υπό το κλίμα αυτής υπαγομένους παλαιοημερολογίτας κληρικούς και μοναχούς» και της καταδίκης αυτών «εις αποβολήν του ιερατικού ή μοναχικού σχήματος, εφ' όσον την εμμονήν αυτών εν τω Ιουλιανώ Ημερολογίω θεωρήση ως περίπτωσιν σχίσματος», παρέχουσα συνάμα τοις λαϊκοίς παλαιοημερολογίταις το δικαίωμα μετακλήσεως κληρικών άλλων Ορθοδ. Εκκλησιών ακολουθουσών το παλαιόν ημερολόγιον, προς θρησκευτικήν αυτών εξυπηρέτησιν.
553. Σ. Καραμήτσου - Γαμβρούλια, ένθ' ανωτ. σ. 175.
554. Κατά την δήλωσιν του Αρχιεπ/που Σπνρίδωνος ενώπιον της ΙΣΙ του έτους 1952 γενομένην, ούτος από των πρώτων ημερών της ανόδου αυτού εις τον Αρχιεπ/κόν θρόνον κατέβαλε προσπαθείας ίνα έλθη εις επαφήν και συνεννόησιν μετά των παλαιοημερολογιτών «αλλ' ουδείς υπήρχεν ο αρμόδιος προς τούτο, διότι υπό το φαινομενικώς ενιαίον μέτωπον αι εσωτερικαί συγκρούσεις αυτών αι υπαγορευόμεναι από τυφλόν φανατισμόν, μίση και πάθη, φιλοδοξίας και αρχομανίας, αλλά προ παντός πάσης φύσεως οικονομικά συμφέροντα και αγυρτικαί εκμεταλλεύσεις ουδεμίαν επέτρεπον ελπlδα προσεγγίσεως» (ΚώΙΣΙ 1952 σ. 206 ).
555. Ούτοι ασυδοτούντες έναντι:της Εκκλησίας εξηκολούθουν μετακαλούντες παλαιοημερολογίτας ρασοφόρους προς θρησκευτικήν αυτών εξυπηρέτησιν (ΚώΔΙΣ 1948-1952 σ. 411). Επί πλέον και «Αρχιερείς» παλαιοημερολογίται μεταβαίνοντες από πόλεως εις πόλιν εγίγνοντο παραίτιοι ταραχών (ΚώΔΙΣ 1948-1951 σ. 494. Πρβλ. «Η Φ.Ο.» 1950 φ. 86 σ. 8) και ετέλουν ελευθέρως τα της λατρείας αυτών («Η Φ.Ο.» 1950 φ. 78 σ. 1-8). Βασικόν παράγοντα ανωμαλίας απετέλεσεν η υπ' αριθμ. 13/1950 Εγκύκλιος της παρατάξεως του «πρ. Φλωρίνης» δι' ης εκηρύσσοντο και αύθις άκυρα τα Μυστήρια της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ελλάδος (Σ. Καραμήτσου - Γαμβρούλια, ένθ' ανωτ. σ. 176-177).
556. Την περίοδον της αρχιεπισκοπείας του αειμνήστου Σπυρίδωνος χαρακτηρίζουσιν οι παλαιοημερολογίται ως περίοδον διωγμών, διά βαρειών εκφράσεων διατυπούντες την άποψιν αυτών ταύτην. Βλ. «Η Φ.Ο.» 1959 φ. 317 σ. 1 Σ. Καραμήτσου-Γαμβρούλια, ένθ' ανωτ. σ. 175, Βasil Sakkas, The calendar question εν: The Orthodox life vοl, 22, τ. 6 1972 σ. 24. Περί των επί Αρχ/που Σπυρίδωνος διωγμών βλ. και Σ. Καραμήτσου-Γαμβρούλια, ενθ' ανωτ. σ. 161. «Η Φ.Ο.» 1952 φ. 121 σ. 5, φ. 120 σ. 1, φ. 122 σ. 3 και φ. 126 σ.1 και 1959 φ. 317 σ.1, Ζηλωτών αγιορειτών Πατέρων, Σύντομος... σ.26 επ.
557. «Πάνταινος» 1951 σ. 69-70. Η Σύνοδος αύτη δεν συνεκλήθη.
558. Από 23-6-1950 είχεν αποφασισθή η συγκρότησις Μ.Σ.Ε. επί του παλαιοημερολογιτικού (Βλ. Αι Συνοδικαί Εγκύκλιοι, τ. Β' σ. 551). Την συλλογήν στατιστικών στοιχείων περί της αριθμητικής, υλικής και ηθικής δυνάμεως των εν τη Ι. Αρχιεπισκοπη Αθηνών δρώντων παλαιοημερολογιτών κληρικών και λαϊκών προέβλεπεν η υπ' αριθ. 458/14-2-1950 Εγκύκλιος αυτής («Εκκλησία» 1950 σ. 69) αποτελούσα και την πρώτην σχετικήν ενέργειαν του Αρχιεπισκόπού Σπυρίδωνος (Έκθεσις... σ. 36). Παρεμφερής Εγκύκλιος εξαπελύθη και υπό της Ι.Σ. προς άπαντας τους Σεβασμιωτάτους Ιεράρχας, αι δε ληφθείσαι απαντήσεις παρεδόθησαν εις ειδικήν Συνοδικήν Επιτροπήν απαρτισθείσαν εκ των Μητροπολιτών Χίου Παντελεήμονος, Φλωρίνης Βασιλείου και Παροναξίας Αμβροσίου, ήτις ανέλαβε την επεξεργασίαν αυτών, επί τω τέλει «ίνα δυνηθή η Ι. Σύνοδος να ρυθμίση τας ενεργείας αυτής επί του ζητήματος των παλαιοημερολογιτών» (ΚώΔΙΣ 1948-1951 σ. 389 ).
559. ΚώΔΙΣ 1948-1951 σ. 415-416. Απάντησιν του «πρ. Φλωρίνης» βλ. εν «Η Φ.Ο.» 1950 φ. 94 σ. 5-7. Πρβλ. και «Η Φ.Ο.» 1952 φ. 121 σ. 5.
560. ΚώΔΙΣ 1948-1951 σ. 461-462, «Εκκλησία» 1950 σ. 395.
|
|
|
