|
"ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΙΣ
ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
ΚΑΤΑ ΤΕ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΙΝ ΑΥΤΟΥ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ"
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ,
† Αρχιεπισκόπου Αθηνών |
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ
ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΩΣ ΑΚΡΑΙΦΝΩΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ ΕΝ ΤΗ ΚΑΘ' ΗΜΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗ
4. Αι κρατούσαι εν τη Εκκλησία της Ελλάδος σχετικαί αντιλήψιεις και τελική περί του ζητήματος εκτίμησις του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Εις την πατριαρχικήν ταύτην Εγκύκλιον, απευθυνθείσαν, ως πρός την Εκκλησίαν της Ελλάδος, προς τον Πανιερώτατον Αρχιεπίσκοπον Σύρου και Τήνου Μεθόδιον, Τοποτηρητήν όντα του Μητροπολιτικού των Αθηνών Θρόνου, και τους λοιπούς Συνοδικούς Συνέδρους(74) απήντησε; μετά μελέτην του ζητήματος εκ μέρους των καθηγητών της Θεολογικής Σχολής Αθηνών(75), ο νέος Μητροπολίτης Αθηνών Θεόκλητος ο Α' διά του από 14-7-1903 συνοδικού εγγράφου(76), δι' ου καθίστα γνωστόν, ότι η Εκκλησία της Ελλάδος, αναγνωρίζουσα κατ' αρχήν; την ανάγκην μεταρρυθμίσεως του κρατούντος Ιουλιανού Ημερολογίου, έθετεν ως βάσιν αυτής, τούτο μεν την περί αυτής ομόφωνον αττόφασιν πασών των Ορθοδόξων Εκκλησιών της Ανατολής, λαμβανομένην εν συνεννοήσει μετά της Πολιτείας εκάστης αυτών, τούτο δε την πάση θυσία, αποφυγήν «της διαταράξεως των θρησκευτικών συνειδήσεων των απλουστέρων, των μη δυναμένων διακρίναι τα δόγματα και τα λειτουργικά ζητήματα από των αστρονομικών ζητημάτων». Εν τούτοις είναι προφανές ότι η Εκκλησία της Ελλάδος τουλάχιστον απεδέχετο υττό τους μνημονευθέντας όρους, τήν ττροσχώρησιν εις το Γρηγοριανόν Ημερολόγιον, παρά το γεγονός ότι τούτο παρεβίαζε την κανονικήν τάξιν(77).
Ηκολούθησε δευτέρα πατριαρχική από 12 Μαΐου 1904(78) Εγκύκλιος, εν η ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ', εκφράζων τας ευχαριστίας αυτού τοις απαντήσασιν(79) εις την προγενεστέραν περί των «υφισταμένων γενικών εκκλησιαστικών ζητημάτων» Εγκύκλιον αυτού, Προκαθημένοις και Προέδροις των διοικουσών Ιερών Συνόδων
των εττί μέρους Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, και αναφερόμενος και αύθις εις τα δι' εκείνης θιγέντα ζητήματα, διετύπου την εαυτού γνώμην και περί του Ημερολογιακού(80). Κατά ταύτην εκρίνετο ότι α) η μεταρρύθμισις του κρατούντος ημερολογίου ή και αυτή εισέτι η ελαφρά περί αυτό καινοτομία, εκρίνοντο άκαρποι και ανωφελείς, μη το παράτταν δ' αναγκαίαι, εν όψει και των σχετικών επιστημονικών δεδομένων, β) αττεκλείετο κατηγορηματικώς η παραδοχή του Γρηγοριανού Ημερολογίου, διά τους συντρέχοντας κανονικούς λόγους, γ ) η απλή προσθήκη των 13 ημερών εττί τω τέλει διορθώσεως του σφάλματος του Ιουλιανού ημερολογίου και απλής ημερομηνιακής συμπτώσεως αυτού ττρος το Γρηγοριανόν, εκρίνετο ανωφελής και ματαία, εμβαλωτική δ'ούτως ειπείν λύσις, εφ' όσον μετά εκατονταετίαν έμελλε και αύθις να εμφανισθή διαφορά μιάς ημέρας μεταξύ των δύο ημερολογίων, τέλος δ) η Εκκλησία επεφυλάσσετο να ρυθμίση το ζήτημα οψέποτε η επιστήμη θα ήτο εις θέσιν να παρουσιάση ακριβέστερον και τελειότερον ημερολογιακόν σύστημα. Η πατριαρχική αττάντησις αύτη, καίτοι αφισταμένη της εν έτει 1902 πατριαρχικής Εγκυκλίου, συνεκεφαλαίου, ουχ ήττον, τας σχετικάς απόψεις των επί μέρους Ορθοδόξων Εκκλησιών, ων τινές μεν ενόμιζον επί ττλείον τον υποκρυπτόμενον, εν τυχόν παραδοχή του Γρηγοριανού Ημερολογίου, προσηλυτιστικόν των λατίνων κίνδυνον, έτεραι δ' επεσήμαινον την, εν τοιαύτη περιτττώσει, περιέλευσιν εις αργίαν της περί εορτασμού του Πάσχα αποφάσεως της Α' Οίκουμενικής Συνόδου, και, τέλος, άλλαι έκρινον ως μη αναγκαίαν την μεταρρύθμισιν εν όψει κυρίως της διαφαινομένης δυνατότητος δημιουργίας ενδοεκκλησιαστικών ανωμαλιών, μόνης της Εκκλησίας της Σερβίας κηρυχθείσης υπέρ της ημερολογιακής αλλαγής, κατόπιν εισηγήσεως του Μαξίμου Τέρπκοβιτς, υπό τον όρον ότι «το θρησκευτικόν και κανονικόν μέρος του ημερολογιακού χρόνου» θα έδει να ρυθμισθή δι αποφάσεως εκκλησιαστικής «ούτως ώστε το Πάσχα και άπασαι αι εορταί, αίτινες ευρίσκονται συνδεδεμέναι μετ' αύτών, να ρυθμισθώσι κατά τρόπον καθ' ολοκληρίαν ανταποκρινόμενον εις το ττνεύμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας»(81).
Εκ των ώδε εκτεθέντων καθίσταται ήδη σαφές, ότι κατά την πρώτην ταύτην επί διορθοδόξου πεδίου αντιμετώπισιν του Ημερολογιακού ζητήματος, είχε συνειδητοποιηθή ο διττός χαρακτήρ αυτού, ήτοι ο επιστημονικός, ο έχων σχεσιν προς την χρονικήν ακρίβειαν του εν ισχύϊ Ιουλιανού Ημερολογίου, και ο θρησκευτικός, ο συνδέων τούτο προς το εορτολόγιον της Εκκλησίας και δη και προς το Πασχάλιον. Και τούτο εις επίρρωσιν της αρχικής του Πατριάρχου Ιωακείμ γνώμης, περί του ζητήματος τούτου κατ' αυτόν «συν τη επιστημονική μορφή προφανή έχοντος σημασίαν εκκλησιαστικήν»(82). Και περί μεν του εττιστημονικού μέρους του ζητήματος, αι ορθόδοξοι Εκκλησίαι έκρινον εαυτάς αναρμοδίας, άτε αναγομένου εις την αρμοδιότητα των ειδικών αστρονόμων τrερί δε του
θρησκευτικού ετήρουν στάσιν επιφυλακτικήν, σοβαρούς και υττολογησίμους λόγους προβάλλουσαι κατά της οιασδήποτε ημερολογιακής μεταβολής.
Σημειώσεις
74. Ο μητροπολιτικός Θρόνος των Αθηνών εχήρευεν από της παραιτήσεως του Αθηνών Προκοπίου του Β' του Οικονομίδου, υποβληθείσης εξ αιτίας των «Ευαγγελικών» τη 3η Νοεμβρίου 1901, Τοποτηρητού ορισθέντος του εκ των μελών της Ιεράς Συνόδου πρώτου τη τάξει των Πρεσβείων Αρχιεπισκόπου Σύρου και Τήνου Μεθοδίου. Ούτος ήσκησε τα καθήκοντα αυτού ταύτα μέχρι της 4-11-1902, ότε και εξελέγη Μητροπολίτης Αθηνών Θεόκλητος ο Α' ο Μηνόπουλος. Πρβλ. Βασιλείου (Ατέση ), Μητροπολίτου πρ. Λήμνου, Επίτομος Εκκλησιαστική Ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος από του 1833 μέχρι σήμερον. Αθήναι 1948 τ. Α' σ.20, 1953 τ. Β' σ. 17 επ. Βλ. ωσαύτως και «Εκκλησίαν» 1926 σ. 345.
75. Η Θεολογική Σχολή Αθηνών εν τη Συνεδρία αυτής της 10-5-1903, αποδεξαμένη σχετικήν εισήγησιν του Καθηγητού Ζήκου Ρώσση, είχεν αποφανθή ότι «εάν άπασαι αι κατά τόττους Ορθόδοξοι Εκκλησίαι της Ανατολής πεισθώσιν ότι αι περιστάσεις των Εθνών είναι κατάλληλοι προς μεταρρύθμισιν του ημερολογίου, άνευ σκανδαλισμού των συνειδήσεων των απλουστέρων, των μη δυναμένων να διακρίνωσι τα δογματικά και τα λειτουργικα από των αστρονομικών ζητημάτων, δύνανται αύται, εν συνεννοήσει μετά της Πολιτείας εκάστης κατά τόπον Εκκλησίας, να μεταρρυθμίσωσι το νύν εν χρήσει Ιουλιανόν ημερολόγιον, συμφώνως προς τας προόδους της αστρονομίας» (Δημ. Σιμ. Μπαλάνου, Η Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ιστορική επισκόπησις 1837- 1930, Αθήναι 1931 σ. 42-43 ). Την απόφασιν ταύτην επανέλαβε σχεδόν αυτολεξεί η Ιερά Σύνοδος εν τω απαντητικώ αυτής εγγράφω προς την Εγκύκλιον του Οικουμενικού Πατριάρχου. Πρβλ. και Δημ. Σ. Μπαλάνου, Ιστορία της Θεολογικής Σχολής Αθηνών, Αθήναι 1937σ.35. Βασιλείου (Ατέση),.Μητροπολίτου πρ. Λήμνου ένθ. ανωτ. Αθήναι 1953 τ. Β' σ. 89 και Χρυσοστόμου (Α' ) Αρχιεπισκόπου Αθηνών... Η διόρθωσις του lουλιανού Ημερολογίου σ. 8.
76. Χρυσοστόμου (Α') Αρχιεπισκόπου Αθηνών... Η Εκκλησία της Ελλάδος, ένθ. ανωτ. σ.168. Ανθίμου, Μητροπολίτου Βιζύης, ένθ. ανωτ. σ. 34-35.
77. Πρβλ. Δωροθέου (Κοτταρά), Μητροπολίτου Λαρίσης, Παρατηρήσεις επί της γνωματεύσεως των κ.κ. Καθηγητών επί του Παλαιοημερολογιτικού ζητήματος, εν: «ΑΕΚΔ» 1951 σ.4 έπ.
78. Ανθίμου, Μητροπολίτου Βιζύης, ένθ' ανωτ. σ. 33. Κατά Αρχιμ. Θ. Στράγκαν, υφ' ημερομηνίαν 10 Ιουνίου, ένθ. ανωτ. τ. Α' σ. 541.
79. Δεν απήντησαν αι Εκκλησίαι Αλεξανδρείας, λόγω προσωπικών διενέξεων του Πατριάρχου Φωτίου προς τον Ιωακείμ τον Γ', Αντιοχείας, διά λόγους κανονικής ακοινωνησίας, Κύπρου, στερουμένη Προέδρου, και Καρλοβισίου, προς ην δεν είχεν αποσταλή η εν λόγω Εγκύκλιος. Πρβλ. Ανθίμου, Μητροπολίτου Βιζύης ένθ. ανωτ. σ. 31. Περίεργος εν τούτω είναι η υπό του «Μητροπολίτου πρώην Φλωρίνης» Χρυσοστόμου τελεία αποσιώπησις της δοθείσης υπό της ημετέρας Εκκλησίας απαντήσεως εις την Πατριαρχικήν Εγκύκλιον εν τη εαυτού ιστορική επί του Ημερολογιακου πραγματεία, «Αναίρεσις του ελέγχου....», μη δυναμένη ευχερώς να αποδοθή εις άγνοιαν ή λήθην. Ανθίμου, Μητροπολίτου Βιζύης, ένθ.ανωτ.σ.33-36: Αρχιμ. Θ. Στράγκα, ένθ. ανωτ. τ: Α' σ. 545.
80. Έγραφε σχετικώς ο Πατριάρχης: «αιδέσιμον είναι και έμπεδον το από αιώνων μεν ήδη καθωρισμένον, κεκυρωμένον δε τη διηνεκεί της Εκκλησίας πράξει Πασχάλιον, καθ' ο την λαμπροφόρον του Κυρίου Ανάστασιν εορτάζειν δεδιδάγμεθα τη πρώτη Κυριακή, τη μετά την πανσέληνον της εαρινής ισημερίας ή συμπιπτούση τη μεθεπομένη, ως ουκ εξόν περi τούτο καινοτομήσαι, το δε παραφυλάσσοντας το Ιουλιανόν Ημερολόγιον και το εορτολόγιον αμετακίνητον, υπερπηδήσαι μόνον 13 ημέρας ώστε συμπίπτειν τας μηνολογίας ημών τε και τω ετέρω ημερολογίω κατακολουθούντων, ανόνητον και άσκοπον είναι, της μεν παραλείψεως τοσούτων ημερών, υπ' ουδενός επιβαλλομένης λόγου, ούτε εκκλησιαστικοϋ, ούτε επιστημονικού, της δ' εντεύθεν συμπτώσεως των μηνολογιών, εσομένης προσκαίρου, μέχρι δηλονούν του 2100 έτους, ότε και αύθις άρξεται η διαφορά μιας ημέρας. Αλλά και το μεταρρυθμίσαι το Ιουλιανόν Ημερολόγιον, ως δήθεν επιστημονικώς ανακριβές, και το μέσον πολιτικόν έτος καταστήσαι ούτω συμφωνότερον τω τροπικώ, πρόωρον, το γε νυν και όλως περιττόν ηγούμεθα ημείς τε γαρ ουδαμώς από εκκλησιαστικής επόψεως υποχρεούμεθα μεταλλάττειν ημερολόγιον, και η επιστήμη, ως γε πάρ' ειδικών ανδρών βεβαιούται, ούπω οριστικώς απεφήνατο περί της ακριβείας, περί ης το τροπικόν λογίζεται έτος». Ανθίμου, Μητροπολίτου Βιζύης, ένθ.ανωτ.σ.33-36. Αρχιμ. Θ. Στράγκα, ένθ. ανωτ. τ. Α' σ. 545. Η περί του Ημερολογιακού εισήγησις της Εκκλησίας της Ελλάδος θεωρεί την γνώμην ταύτην του Ιωακείμ του Γ' ως την σοβαρωτέραν καταδίκην του νέου Ημερολογίου. Πρβλ. Εκκλησίας της Ελλάδος, Το Ημερολογιακόν ζήτημα...σ. 29-30. Δέον όμως να τονισθή ότι η γνώμη εκείνη του αοιδίμου Πατριάρχου πρέπει να εκτιμηθή εντός του χρονικού πλαισίου καθ' ο εξηνέχθη.
81. Ανθίμου, Μητροπολίτου Βιζύης, ένθ. ανωτ. σ. 36-37.
82. «Ν. Σιών», Α' σ.175.
|
|
|
