|
"ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΙΣ
ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
ΚΑΤΑ ΤΕ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΙΝ ΑΥΤΟΥ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ"
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ,
† Αρχιεπισκόπου Αθηνών |
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ
ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΩΣ ΑΚΡΑΙΦΝΩΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ ΕΝ ΤΗ ΚΑΘ’ ΗΜΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗ
2. Η κατά πρωτοβουλίαν του Οικουμενικού Πατριαρχείου θέσις τoυ Ημερολογιακού ζητήματος
Η, από του ιστ' αιώνος, γνωστή ήδη θέσις του Οικουμενικού Πατριαρχείου έναντι του Γρηγοριανού Ημερολογίου, δεν ημπόδισε την ανάμιιξιν αυτού εις το ττερί μεταρρυθμίσεως του ημερολογίου θέμα, όπερ ήρξατο, αρχομένου του κ' αιώνος να εκτείνηται και προς τας λοιπάς Ορθοδόξους Εκκλησίας ως «ύφιστάμενον γενικόν εκκλησιαστικόν ζήτημα»(50) δεδομένης της σχέσεως αυτού ττρος τον εορτολογικόν κύκλον της Εκκλησίας, περί και του οποίου εζητείτο παρά του Οικουμενικού Πατριαρχείου η διατύπωσις της εαυτών γνώμης. Ούτω διά της από 12 Ιουνίου 1902(51) Εγκυκλίου του Μεγάλου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ του Γ'(52) απευθυνθείσης τοις «Μακαριωτάτοις και Αγιωτάτοις Πατριάρχαις Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων και ταις Αγιωτάταις εν Χριστώ Αδελφαίς Αυτοκεφάλοις Εκκλησίαις ταις εν Κύπρω, Ρωσσία, Ελλάδι, Ρωμουνία,
Σερβία και Μαυροβουνίω»(53) προυβάλλοντο εις μελέτην και ανταλλαγήν απόψεων γενικά τινα ζητήματα, εις την εκκλησιαστικήν ενότητα αφορώντα, εφ' ών ο Πατριάρχης εστήριζεν ελπίδας γονιμωτέρας καλλιεργείας των προς αλλήλας σχέσεων των ομοδόξων Εκκλησιών «πρός αγλαωτέραν και δαψιλεστέραν θρησκευτικήν καρποφορίαν» . Τα εν λόγω ζητήματα ήσαν «καθόλου μεν ειπείν θρησκευτικής ουσίας και ιδιότητος πολλής δε σημασίας και σπουδαιότητος»( 54).
Τελευταίον(55) μεταξύ των θιγομένων εν τη ως είρηται Εγκυκλίω ζητημάτων
ετίθετο το Ημερολογιακόν, και δη και εν όψει της διαφαινομένης διαφωνίας μεταξύ
των εγκυψάντων εις την μελέτην αυτού ειδικών ορθοδόξων επιστημόνων. Ειδικώτερον, ο μεγαλόπνους Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ' έθετε σαφώς θέμα μεταρρυθμίσεως «του απ' αιώνων κρατούντος εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία Ιουλιανού Ημερολογίου ή αττοδοχής του Γρηγοριανού, εκείνου μεν ως ελλιπεστέρου επιστημονικώς, τούτου δε ως ακριβεστέρου νομιζομένου και ... της κατ' αναγκαίαν ακολουθίαν μεταστάσεως του καθ' ημάς Εκκλησιαστικού Πασχαλίου»(56). Παρακατιών ο Πατριάρχης ανέπτυσσεν εν κεφαλαίω τας εκατέρωθεν εκ διαμέτρου αντιθέτους διατυπωθείσας απόψεις(57), επί του Ημερολογιακού, «του ζητήματος τούτου, συν τη επιστημονική μορφή, προφανή έχοντος σημασίαν εκκλησιαστικήν»(58) επί τω τέλει ίνα«και περί τούτου διαμορφωθή κοινόν εν αυταίς φρόνημα, μία δε γνώμη και απόφασις της καθόλου Ορθοδόξου Εκκλησίας, η μόνη απόκειται η περί τούτου κρίσις και η εξεύρεσις, εν ανάγκη, τρόπου συνδυάζοντος, κατά το εφικτον, την επιζητουμένην σχετικήν επιστημονικήν ακρίβειαν προς την ποθουμένην τήρησιν των καθιερωμένων εκκλησιαστικών ορισμών»(59).
Η πατριαρχική, εξ άλλου, Εγκύκλιος δεν ηγνόει την σημειουμένην κίνησιν, εν τισιν Ορθοδόξοις χώραις, περί μεταβολής του Ιουλιανού Ημερολογίου και τας εξ αυτής διαμορφωθείσας δύο αντιθέτους παρατάξεις, ων η ύπαρξις εμαρτύρει την σοβαρότητα του ζητήματος και την αναγκαιότητα της ως οίον τε τάχιον αντιμετωπίσεως αυτού εν πανορθοδόξω συμφωνία προς αποσόβησιν ενδεχομένης δυσμενούς, δια την ενότητα της Εκκλησίας, εξελίξεως. Επομένως ορθώς η επί του Ημερολογιακού ζητήματος εισήγησις της Εκκλησίας της Ελλάδος ενώπιον της Πανορθοδόξου Μεγάλης Συνόδου υποστηρίζει, ότι «από του τέλους του ΙΘ' αιώνος είχεν αρχίσει η Εκκλησία να συνειδητοποιή την ανάγκην διορθώσεως του ισχύοντος τότε Ιουλιανού Ημερολογίου»(60)
Σημειώσεις
50. Πρβλ. Αρχιμ. Θεοκλήτου Στράγκα, Εκκλησίας Ελλάδος Ιστορία εκ πηγών αψευδών τ. Α' Αθήναι 1969 σ. 530. Χρυσοστόμου (Α' ) Αρχιεπισκόπου Αθηνών.:., Ημερολογιακά Α` σ. 25. Εκκλησίας Ελλάδος, Το Ημερολογιακόν ζήτημα... σ: 6-7: Κατά τα τελευταία έτη του παρελθόντος αιώνος το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, επί τη εισηγήσει του εκ Σμύρνης μαθηματικού Επαμεινώνδου Πολυδώρου, είχε συστήσει επιτροπήν εκ των καθηγητών Γ. Λιανοπούλου, Β. Αντωνιάδου, Κ. Σπαθάρη και Ηλία Βαλσαμάκη, ήτις μελετήσασα τας εν υπομνήματι περιληφθείσας προτάσεις του διαληφθέντος επιστήμονος περί παραδοχής υπό της Εκκλησίας του Γρηγοριανού Ημερολογίου και τροποποιήσεως του Πασχαλίου, κατέληξεν εις αρνητικόν μάλλον συμπέρασμα (βλ. «Ε.Α.» 1895 σ. 347-348, 1896 σ. 202-207 ). Εις παρόμοια συμπεράσματα κατέληξε και η μεγάλη Επιτροπή ρώσων επιστημόνων εν Πετρουπόλει συγκροτηθείσα κατά τα έτη 1899-1900. Χρυσοστόμου (Α' ) Αρχιεπισκόπου Αθηνών. : . Επικήδειος προσφώνησις εις τον Μαρωνείας Άνθιμον, εν: «Εκκλησία» 1938 σ. 251). Ειρήσθω δ' ότι εις τας περί μεταβολής του ισχύοντος ημερολογίου γενομένας τότε εν Κων/πόλει εισηγήσεις «το πολύ δημόσιον εδεiχθη τα μάλα επιφυλακτικόν και απρόθυμον» (Κ.Δ., Η μεταρρύθμισις του Ημερολογίου, εν: «Ε.Α.» 1895 σ. 312 επ.). Ως αξιοσημείωτον διά την ιστoρίαν του ζητήματος γεγονός προβάλλεται και η εν έτει 1900 εν Κων/πόλει γενομένη περί ημερολογίου διάλεξις του Α. Σπαθάρη, ταχθέντος κατά της ημερολογιακής αλλαγής. Ευγενίου Τόμπρου Εκκλησία δεχθείσα το Γρηγοριανόν (Παπικόν) ημερολόγιον, κατέστη σχισματική και τα Μυστήριά της ως εκ τούτου στερούνται της Θείας Χάριτος, εν: «ΚΕΟ» Οκτώβρ. 1971 σ. 9. Πολυκάρπου, Επιισκόπου Διαυλείας, Η ημερολογιακή μεταρρύθμισις Αθήναι 1947; σ. 22-30. Του αυτού, Κρίσεις επί της πρώτης παρατηρήσεως της γενομένης υπό του Σεβασμ. Μητροπ. Λαρiσης κ.κ. Δωροθέου επί της γνωστής εκθέσεως των κ. Γ. Ράμμου, Χ. Σγουρίτσα και Κ. Τσάτσου επί του Παλαιοημερολογιτικού ζητήματος, Βόλος 1952 σ.12. Χρυσοστόμου, Μητροπολίτου πρ. Φλωρίνης, Θέσις του εορτολογικού...Αθήναι 1947, σ. 40.
51. Πρβλ. Χρυσοστόμου (Α') Αρχιεπισκόπου Αθηνών..., Η Εκκλησία της Ελλάδος επί τη 1900ή επετείω της ιδρύσεως αυτής υπό του Αποστόλου Παύλου, 50-1951. Αθήναι 1951 σ.168. Ιεζεκιήλ, Μητροπολίτου Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων, Βιβλιοκρισία εν: «Εκκλησία» 1937 σ. 103. Κατά τον Θ. Στράγκαν, 30 Ιουνίου. Ούτω και «Ν. Σιών», τ. Α' σ.17 και Χρυσόστομος (Α') Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, εν: «Η διόρθωσις του Ιουλιανού Ημερολογίου» σ. 7. Βλ. «Ε.Α.» 1903 σ. 162-165.
52. Κατά την Β' πατριαρχείαν αυτού. Βλ. Ανθίμου, Μητροπολίτου Βιζύης, Το Ημερολογιακόν ζήτημα, Κων/πολις 1922 σ. 28 επ. Δ. Κατσή, Ημερολόγιον εν ΘΗΕ τ. 6 σ. 49. Δ. Μαυροπούλου, Πατριαρχικαί σελίδες, Αθήναι 1960 σ. 45 έπ.
53. «Ν. Σιών » τ. Α' σ. 169, «Ε,Α.» 1903 σ.162.
54. «Ν. Σιών» τ. Α' σ.170-171. Αρχιμ. Θ. Στράγκα, ένθ. ανωτ. τ. Α' σ. 531-532. Η Εγκύκλιος αύτη θεωρείται ως η αφετηρία μιας νέας εποχής εν τη διορθοδόξω κοινωνία, διότι δι' αυτής εκαλείτο σύμπας ο χριστιανικός κόσμος εις συνεργασίαν και σύμπραξιν επί σοβαρών εκκλησιαστικών ζητημάτων.Πρβλ. «Επίσκεψιν» αρ. 83, 4-9-1973 σ. 3.
55. Τα λοιπά ζητήματα αφεώρων α) εις την τηρητέαν εν τω μέλλοντι γραμμήν προς επίτευξιν ενότητος μεταξύ των ορθοδόξων λαών και στερέωσιν της ορθοδόξου ημών πίστεως έναντι «του επιφερομένοϋ εναντίου πνεύματος του αιώνος τούτου», β) εις τας «μετά των δύο μεγάλων του Χριστιανισμού αναδενδράδων, της Δυτικής δηλονούν και της των Διαμαρτυρομένων Εκκλησίας» σχέσεις και γ) εις τας μετά των Παλαιοκαθολικών σχέσεις, υπό το φως της ορθοδόξου δογματικής διδασκαλίας, ενώ κατ' άλλους δεν περιέχει «διαφοράς ουσιώδεις την ενότητα της πίστεως και την εκκλησιαστικήν κοινωνίαν κωλυούσας». Πρβλ. Αρχιμ. Θ. Στράγκα, ένθ. ανωτ. τ. Α' σ. 532-534.
56. «Ν. Σιώ ν» τ. Α' σ. 175. «Ε.Α.» 1903 σ. 164, Αρχιμ. Θ. Στράγκα, ένθ. ανωτ. σ. 534.
57. «Ν.. Σιών» τ. Α' σ. 175. «Ε.Α.» 1903 σ. 164. Αρχιμ. Θ. Στράγκα ένθ. ανωτ. τ. Α' σ. 534-535. Ούτω και ο Διονύσιος Λάτας εν τη ύπ' αυτού εκδιδομένη «Σιών» τού έτους 1881 διετύπου την ευχήν «να επιστή ο χρόνος, καθ' ον να διορθωθή και παρ' ημϊν η διαφορά αύτη (εκ του σφάλματος του Ιουλιανού ημερολογίου ) όπως μη σπείρωσί ποτε oι απόγονοι ημών τον Ιούλιον και θερίσωσι τον Ιανουάριον» (Βλ. «Σιών» Εφημερiς Θρησκευτική. Αθήναι 1881 φ. 3 σ. 4 ).
58. «Ν. Σιών» τ. Α' σ.175. Αρχιμ. Θ Στράγκα, ένθ: ανωτ. τ. Α' σ. 535. Περί της εκκλησιαστικής σημασίας του ημερολογίου βλ. Basil Sakkas, The calendar question, έν: «Orthodox Life» νοl. 22, 1972 τ. 2 σ. 22 έπ. Αι ακίνητοι και αι κινηταί εορταί και τα οικεία λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας ημών αναφέρονται εις το ηλιακόν ή το σεληνιακόν ημερολόγιον (Βλ. Βoris Molchanov, Understanding our church calendar,.εν: «Orthodox Life».νοl. 22 Νο1, 1972 σ: 31).
59. Αρχιμ. Θ. Στράγκα, ένθ.ανωτ. τ. Α' σ. 535
60. Εκκλησίας Ελλάδος, Το Ημερολογιακόν ζήτημα. Εισήγησις προς την Παναρθόδοξον Μεγάλην Σύνοδον Αθήναι 1971 σ. 7. Πρβλ. την αντίθετον άποψιν εν: Αγιορείτου Μοναχού, Το Ημερολογιακόν ζήτημα, εν: «Ο.Τ.» 1972 (1-15 Απριλίου).
|
|
|
